Bezrobocie - pojęcia, rodzaje, skutki Typ: PDF File Rozmiar

Transkrypt

Bezrobocie – pojęcie,
rodzaje, skutki
Autor: Beata Łuba-Królik
Bezrobocie – pojęcie, rodzaje, skutki
Skrócony opis lekcji
Zjawisko bezrobocia jest problemem naszej gospodarki. Chociaż stopa bezrobocia spada,
to nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. Ważne jest uświadomienie uczniom wagi tego
problemu dla gospodarki, obywateli i samych bezrobotnych. W trakcie lekcji uczniowie poznają
rozmiary, rodzaje i skutki bezrobocia.
Cele lekcji
Uczeń powinien:

umieć zdefiniować pojęcia: osoba bezrobotna, zasoby siły roboczej, stopa bezrobocia,

znać cechy oraz różnice między podstawowymi rodzajami bezrobocia,

znać skutki bezrobocia dla gospodarki i obywateli,

umieć zbierać i analizować dane statystyczne.
Słowa kluczowe

rynek pracy,

siła robocza,

stopa bezrobocia.
Metody realizacji zajęć

rebus „Bezrobocie“,

praca w grupach,

układanka (puzzle),

analiza danych statystycznych.
Adresat

uczniowie szkół gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych i liceum.
Narodowy Bank Polski
2
Materiały
1. rebus z hasłem,
2. dane statystyczne „Stopa bezrobocia w Polsce i krajach UE“,
3. tekst i ćwiczenie „Rodzaje bezrobocia“,
4. tabela „Skutki bezrobocia“.
Wstęp merytoryczny
Pojęcie rynku w ekonomii występuje wielokrotnie i odnosi się do różnych dziedzin gospodarki.
Wyróżniamy więc rynek dóbr, usług, kapitałowy a także pracy. Rynek pracy jest specyficznym
rynkiem, bowiem dobrem, które jest na nim kupowane i sprzedawane jest praca. Sprzedawcą jest
tutaj pracownik, czyli ktoś, kto w zamian za płacę decyduje się poświęcić swój czas wolny w celu
wykonania odpowiednich czynności, zleconych mu przez pracodawcę. Ten ostatni z kolei kupuje
towar, jakim jest praca, a cała transakcja ma miejsce na rynku pracy, czyli w biurze, samochodzie,
kopalni czy szpitalu. Pracodawcy kreują, więc popyt na pracę, gdyż to właśnie oni zgłaszają
zapotrzebowanie na określona ilość osób, które będą świadczyły pracę na ich rzecz. Pracownicy
zaś tworzą podaż pracy, czyli tzw. siłę roboczą.
Gdy liczba poszukujących pracy jest większa niż liczba wolnych miejsc pracy (popyt
na pracę < podaż pracy) mamy do czynienia z bezrobociem. Jeśli istnieje odwrotna sytuacja
na rynku pracy tzn. popyt na pracę > podaż pracy to mówimy o niedoborze siły roboczej. Liczba
poszukujących pracy jest mniejsza niż liczba wolnych miejsc pracy. Wszystkie osoby pracujące
w danej gospodarce oraz niepracujące, które chcą i mogą pracować (bezrobotni), tworzą zasoby
siły roboczej. Nazwa „siła robocza“ pokrywa się z pojęciem „aktywni zawodowo“. Liczba
aktywnych zawodowo jest równa sumie liczby pracujących i zarejestrowanych bezrobotnych.
Zgodnie z polskim prawem za osobę bezrobotną uważa się taką, która nie jest zatrudniona i nie
wykonuje pracy zarobkowej, jest zdolna i gotowa do podjęcia pracy w pełnym wymiarze czasu
pracy oraz jest zarejestrowana we właściwym urzędzie pracy.
Poziom bezrobocia mierzy się za pomocą stopy bezrobocia - jest to stosunek liczby bezrobotnych
do liczby osób stanowiących siłę roboczą wyrażony w procentach.
źródło: NBPortal.pl
3
Proponowany przebieg zajęć
1.
Na początku lekcji jako rozgrzewkę poproś uczniów o rozwiązanie rebusu i odczytanie hasła
(materiał pomocniczy nr 1). Hasłem rebusu jest - bezrobocie. Zapytaj uczniów, czy zjawisko
bezrobocia występuje w Polsce? Czy ktoś zetknął się z tym problemem w swoim otoczeniu,
rodzinie? Kiedy występuje bezrobocie? Porządkując wypowiedzi uczniów, wprowadź pojęcia
– popyt na pracę i podaż pracy (patrz wstęp merytoryczny). Zaznacz, że nie ma gospodarki,
w której te dwie wielkości były by sobie równe. Wspólnie z uczniami rozważ sytuacje, w których
popyt na pracę > podaży pracy i odwrotnie (patrz wstęp merytoryczny).
Wprowadź również pojęcie zasobów siły roboczej, aktywnych i biernych zawodowo (patrz
słowniczek). Zwróć uwagę uczniów, że do zasobów siły roboczej nie zalicza się osób, które nie
pracują, bo nie chcą pracować i nie poszukują pracy.
2.
Podaj definicję osoby bezrobotnej i stopy bezrobocia (patrz słowniczek).
Rozdaj uczniom dane statystyczne dotyczące stopy bezrobocia w Polsce i państwach Unii
Europejskiej (materiał pomocniczy nr 1). Poproś o analizę danych i odpowiedzi na pytania:
Jak zmieniła się stopa bezrobocia w Polsce w ciągu ostatniej dekady? Czy problem bezrobocia
dotyczy tylko krajów biedniejszych czy występuje również w krajach bogatych? W których
krajach europejskich wysokość stopy bezrobocia jest podobna do Polski? Dodaj, że bezrobocie
występuje również w USA (6,13%, stan na kwiecień 2014 r.) i Japonii (3,70%, stan na czerwiec
2014 r.).
3.
Podziel uczniów na 4 grupy, rozdaj odpowiednią część tekstu „Rodzaje bezrobocia“ (materiał
pomocniczy nr 2). Uczniowie w przyswojeniu i uporządkowaniu wiadomości wykorzystają
metodę puzzli (opis metody - patrz uwagi dla prowadzącego).
Aby sprawdzić na ile uczniowie zrozumieli i poznali typy bezrobocia zaproponuj wykonanie
ćwiczenia zamieszczonego w materiale pomocniczym nr 2 - Jaki to rodzaj bezrobocia?
4
4.
Poproś uczniów, aby dalej pracując w grupach, zastanowili się, jakie są skutki bezrobocia. Rozdaj
materiał pomocniczy nr 3 i poproś o uzupełnienie tabeli, wypisanie skutków bezrobocia z punktu
widzenia poszczególnych grup życia gospodarczo - społecznego.
Po zakończeniu pracy poproś przedstawicieli grup o prezentację wniosków na forum klasy.
Zwróć uwagę czy uczniowie potrafili dostrzec jakieś pozytywne skutki istnienia bezrobocia.
Do kosztów bezrobocia uczniowie powinni zaliczyć:

skutki społeczne - wzrost patologii społecznych, wykorzystywanie zjawiska bezrobocia
przez nieuczciwych pracodawców (np. łamanie przepisów prawa pracy i bezpieczeństwa
pracy),

skutki ekonomiczne - nie wykorzystanie czynników wytwórczych, dobra i usługi, które
mogłyby być wyprodukowane przez bezrobotnych nigdy nie zostaną wytworzone,
obciążenie budżetu państwa, obniżenie poziomu życia osób bezrobotnych i ich rodzin,
obniżanie kwalifikacji osób bezrobotnych.
Do korzyści natomiast:

większe poszanowanie pracy,

większą dyscyplinę,

wzrost wydajności,

podnoszenie kwalifikacji, aby być konkurencyjnym na rynku pracy.
Uwagi dla prowadzącego
Lekcja „Bezrobocie - pojęcie, rodzaje, skutki”, jest przeznaczona dla uczniów gimnazjum, ale
po dokonaniu pewnych modyfikacji (rozwinięcie tematu, analiza przypadku, analiza danych
statystycznych), może być również wykorzystana w liceum. W trakcie lekcji wykorzystano
metodę puzzli (układanki). Uczniowie pracując w „grupach eksperckich“ starają się zrozumieć
opisany problem na tyle dobrze, by móc wytłumaczyć je innej grupie uczniów. Następnie uczniowie tworzą nowe grupy w taki sposób, że w ich skład wchodzi jeden przedstawiciel
każdej z poprzednich grup (eksperckich). Przedstawiciele ci kolejno relacjonują, czego nauczyli
się na poprzednim etapie. Po zakończeniu tego etapu uczniowie powracają do swoich wyjściowych grup i konfrontują zdobytą wiedzę.
5
Zaletą tej metody jest zaangażowanie wszystkich uczniów, każda osoba stanowi ogniwo
w procesie uczenia się. Uczniowie przekazując wiedzę innym utrwalają zdobyte wiadomości.
Kontynuacją zajęć może być wizyta w Powiatowym Urzędzie Pracy i spotkanie z pracownikiem
urzędu (lub wizyta pracownika PUP w szkole) w celu omówienia zasad rejestracji osób bezrobotnych (niezbędne dokumenty), pobierania i wysokości zasiłku itp. Jednocześnie będzie
to wstęp do lekcji „Jak walczyć z bezrobociem?“ omawiającej formy walki z bezrobociem
i pomocy bezrobotnym.
6
Materiał pomocniczy nr 1
luty
kwiecień
maj
czerwiec
lipiec
sierpień
wrzesień
październik
listopad
grudzień
2014
14,0
13,9
13,5
13,0
12,5
2013
14,2
14,4
14,3
14,0
13,6
13,2
13,1
13,0
13,0
13,0
13,2
13,4
2012
13,2
13,4
13,3
12,9
12,6
12,3
12,3
12,4
12,4
12,5
12,9
13,4
2011
13,1
13,4
13,3
12,8
12,4
11,9
11,8
11,8
11,8
11,8
12,1
12,5
2010
12,9
13,2
13,0
12,4
12,1
11,7
11,5
11,4
11,5
11,5
11,7
12,4
2009
10,4
10,9
11,1
10,9
10,7
10,6
10,7
10,8
10,9
11,1
11,4
12,1
2008
11,5
11,3
10,9
10,3
9,8
9,4
9,2
9,1
8,9
8,8
9,1
9,5
2007
15,1
14,8
14,3
13,6
12,9
12,3
12,1
11,9
11,6
11,3
11,2
11,2
2006
18,0
18,0
17,8
17,2
16,5
15,9
15,7
15,5
15,2
14,9
14,8
14,8
2005
19,4
19,4
19,2
18,7
18,2
18,0
17,9
17,7
17,6
17,3
17,3
17,6
2004
20,6
20,6
20,4
19,9
19,5
19,4
19,3
19,1
18,9
18,7
18,7
19,0
2003
20,6
20,7
20,6
20,3
19,8
19,7
19,6
19,5
19,4
19,3
19,5
20,0
a)
18,1
18,2
18,2
17,9
17,3
17,4
17,5
17,5
17,6
17,5
17,8
18,0
b)
20,1
20,2
20,1
19,9
19,2
19,4
19,4
19,5
19,5
19,5
19,7
20,0
2001
15,7
15,9
16,1
16,0
15,9
15,9
16,0
16,2
16,3
16,4
16,8
17,5
2000
13,7
14,0
14,0
13,8
13,6
13,6
13,8
13,9
14,0
14,1
14,5
15,1
marzec
styczeń
Tabela 1. Dane statystyczne: Stopa bezrobocia w Polsce w latach 2000-2014
2002
7
Uwaga! Stopę bezrobocia oblicza się przy wykorzystaniu danych m.in. dot. pracujących w rolnictwie indywidualnym (będących składową cywilnej ludności aktywnej zawodowo) wyszacowanych na podstawie wyników Spisów:
do 1995 r. – Narodowego Spisu Powszechnego 1988,
od 1996 r. do 2002 r. (w wariancie „a”) – Powszechnego Spisu Rolnego 1996.,
od 2002 r. (w wariancie „b”) - Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002,
od grudnia 2010 r. - Powszechnego Spisu Rolnego 2010.
Źródło: www.stat.gov.pl
Tabela 2. Dane statystyczne: Stopa bezrobocia w Europie w grudniu 2013 r.
Kraj UE
Stopa
bezrobocia
Norwegia**
3,3
Australia
4,9
Niemcy
5,1
Islandia
5,2
Luksemburg
6,2
Czechy
6,7
Malta
6,7
Dania
6,9
Holandia
7,0
Rumunia
7,1
Wielka Brytania**
7,2
8
Szwecja
8,0
Belgia
8,4
Finlandia
8,4
Estonia*
9,3
Węgry*
9,3
Słowenia
10,1
Francja
10,8
Litwa
11,4
Irlandia
12,1
Łotwa**
12,1
Włochy
12,7
Bułgaria
13,1
Słowacja
13,8
Portugalia
15,4
Cypr
17,5
Chorwacja
18,6
Hiszpania
25,8
Grecja
27,8
* dane z listopada 2013 r.
** dane z października 2013 r.
*** dane z września 2013 r.
Źródło: www.forsal.pl
9
Rodzaje bezrobocia
Przeczytajcie uważnie charakterystykę określonego typu bezrobocia. Waszym zadaniem będzie
przekazanie nabytej wiedzy innej grupie.
Grupa 1
Bezrobocie strukturalne polega na niedopasowaniu struktury podaży i popytu na pracę. Dotyczy
osób, które straciły pracę, ponieważ ich umiejętności, wiedza i przygotowanie zawodowe nie
odpowiadają potrzebom rynku. Występuje przy szybkim tempie przemian gospodarczych,
za
którymi
nie
nadąża
kształcenie
pracowników
o
odpowiednich
kwalifikacjach
i umiejętnościach.
Taki typ bezrobocia występuje obecnie w wielu regionach naszego kraju.
Grupa 2
Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) występuje, gdy działalność gospodarcza kurczy się,
całkowity popyt na dobra i usługi spada, wyprodukowanych dóbr nie udaje się sprzedać, pracodawcy zwalniają pracowników. Ten typ bezrobocia występuje w okresach recesji i osłabienia
koniunktury gospodarczej.
Grupa 3
Bezrobocie frykcyjne (przejściowe) obejmuje osoby, które chwilowo pozostają bez pracy, najczęściej ze względu na zmianę miejsca zamieszkania, poszukiwania nowej pracy, zmianą pór roku
(np. w rolnictwie). Jest to bezrobocie krótkookresowe i jak twierdzą ekonomiści występuje
w każdej gospodarce, bez względu na stopień jej rozwoju.
Grupa 4
Bezrobocie ukryte występuje wówczas, gdy zmniejszenie liczby pracowników w przedsiębiorstwie nie powoduje zmniejszenia produkcji. Oznacza, że w przedsiębiorstwie występuje
nadmierne zatrudnienie w stosunku do potrzeb. Ten typ bezrobocia najczęściej występował
w gospodarce centralnie kierowanej, więc również w Polsce do 1989 r. Mamy z nim również
do czynienia w wielu rodzinnych gospodarstwach rolnych na polskiej wsi.
Bezrobocie fikcyjne występuje w sytuacji, gdy osoby rejestrują się jako bezrobotne, pobierają
zasiłek, ale faktycznie nie szukają pracy, pozostałą bierne.
10
Ćwiczenie „Jaki to rodzaj bezrobocia?“
Przyporządkujcie opisane niżej sytuacje do znanych rodzajów bezrobocia.
1. Lakiernik samochodowy stracił pracę na skutek spadku popytu na samochody
produkowane przez fabrykę.
2. Księgowy odszedł z firmy, ponieważ dostał lepszą propozycję pracy.
3. Piekarza zwolniono z pracy ponieważ zamontowano w piekarni nowoczesne maszyny
do mieszania i wypieku ciasta.
4. Zwolniono część pracowników administracyjnych ponieważ zakupiono komputery.
5. Nauczycielka odeszła z pracy, ponieważ urodziła dziecko.
6. Technik skończył szkołę i poszukuje pracy
7. Na skutek niżu demograficznego, zamknięto przedszkole, nauczyciele stracili pracę.
8. Ponieważ spadł popyt na komputery, pracownicy sklepu komputerowego stracili pracę.
9. Salon samochodowy został zamknięty, ponieważ w gospodarce panuje recesja i ludzie
nie kupują nowych aut.
11
Skutki bezrobocia
Zastanówcie się i wypiszcie w tabeli jakie mogą być skutki bezrobocia dla poszczególnych
podmiotów życia gospodarczego i społecznego.
Dla państwa
Dla gospodarstw
domowych
Dla konsumentów
Dla pracodawców
Dla pracowników
Dla Obywateli
Tabela do uzupełnienia
Pozytywne skutki
występowania
bezrobocia
Negatywne
12
Propozycje sprawdzenia wiedzy
Ćwiczenie:
Ustal:
a. zasoby siły roboczej,
b. liczbę bezrobotnych,
c.
stopę bezrobocia w Pracolandzie pod koniec roku.
W Pracolandzie zasoby siły roboczej na początku tego roku wynosiły 30 mln osób, w tym 2 mln
bezrobotnych.
Sytuacja na końcu roku wyglądała następująco:

0,3 mln osób przeszło na emeryturę,

0,4 mln osób zostało zwolnionych z pracy i zarejestrowało się w Urzędach Pracy,

0,1mln osób zrezygnowało z pracy i zarejestrowało się w Urzędach Pracy,

0,1 mln osób zrezygnowało z pracy i przeszło na urlopy wychowawcze,

0,3 mln absolwentów znalazło zatrudnienie.
Słownik
Bezrobotny – to człowiek, który chce pracować przy istniejących stawkach płac i aktywnie szuka
pracy, ale nie może jej otrzymać.
Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) – powstaje na skutek spadku popytu na pracę w wyniku
osłabienia zagregowanego popytu w gospodarce.
Bezrobocie naturalne – bezrobocie frykcyjne + bezrobocie strukturalne.
Bezrobocie strukturalne – powstaje na skutek zmian struktury przemysłowej gospodarki,
prowadzącej do utraty pracy przez ludzi posiadających zawody wykorzystywane w zanikających gałęziach przemysłu.
Naturalna stopa bezrobocia - występuje w gospodarce, która produkuje na poziomie swoich
potencjalnych możliwości.
13
Podaż pracy – osoby chętne podjąć pracę przy różnych stawkach płacy.
Popyt na pracę – ilość pracowników, na których jest zgłaszane zapotrzebowanie przez pracodawców, przy różnych poziomach płac.
Siła robocza – to osoby pracujące oraz aktywnie poszukujące pracy.
Stopa bezrobocia – miara bezrobocia obliczana jako stosunek liczby bezrobotnych do zasobów
siły roboczej, wyrażony w procentach.
Bibliografia

K. Brząkalik „Pracuję, zarabiam, gospodaruję“, Wydawnictwo JUKA, Warszawa 2002,

E. Nojszewska „Podstawy ekonomii“, WSiP, Warszawa 1995,

E. Brudnik „Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie - przewodnik po metodach aktywizujących“ cz. 2, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2002.
Przydatne adresy

www.mpips.gov.pl,

www.stat.gov.pl.
14
www.nbp.pl

Bezrobocie - pojęcia, rodzaje, skutki Typ: PDF File Rozmiar

Transkrypt

Podobne dokumenty

Sytuacja na rynku pracy w Polsce wśród osób młodych

Stopa bezrobocia w państwach Unii Europejskiej

Pobierz pdf - Euroguidance

Wykład 14 Praca, bezrobocie, rynek pracy

Młodzież aktywna czy do aktywizacji

Wprowadzenie do ekonomi i gospodarki