Sprzedaż środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego na

Sprzedaż środków
spożywczych pochodzenia
zwierzęcego
na targowiskach
Pruszków, 2013 rok
Niniejsze opracowanie sporządzone przez Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Pruszkowie
w oparciu o art. 3 ust. 2 pkt 5) lit a) ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.
o Inspekcji Weterynaryjnej (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744), ma charakter
wyłącznie informacyjny i nie może być podstawą do rozstrzygania spraw w toku postępowania
administracyjnego jak również nie może być podstawą do powoływania się na jego zapisy
w postępowaniu przed organami administracji państwowej i organami ścigania.
Wstęp
Przewodnik został opracowany w oparciu o następujące akty prawne:

ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej
(Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.)

ustawa z dnia 16.grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego
(Dz.U. Nr 17, poz. 127 z późn. zm);

ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia
(Dz.U. Nr 171, poz. 1225 z późn. zm.);

ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2004 r. Nr 69, poz. 625);

ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej
(Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851);

rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia
2002r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i ustanawiające procedury w zakresie
bezpieczeństwa żywności;

rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia
2004r. w sprawie higieny środków spożywczych;

rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006r. w sprawie
wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego
przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej
(Dz.U. z 2007 r. Nr 5, poz. 38).

rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie
szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej
(Dz. U. Nr 113, poz. 753).
2
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
Sprzedaż bezpośrednia produktów
pochodzenia zwierzęcego
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010
r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.), Inspekcja Weterynaryjna kontroluje żywność pochodzenia
zwierzęcego w zakresie jej produkcji, składowania, obrotu, dystrybucji, transportu oraz
sprzedaży bezpośredniej jak również produkcji w ramach działalności marginalnej, lokalnej i
ograniczonej.
Nadzór nad sprzedażą bezpośrednią produktów pochodzenia zwierzęcego sprawuje powiatowy
lekarz weterynarii właściwy, ze względu na planowane miejsce prowadzenia działalności.
Wśród takich produktów wymienić można np. jaja spożywcze, mleko surowe i śmietanę, tuszki
drobiowe i tuszki zajęczaków (królików, nutrii). Podstawowymi warunkami prowadzenia takiej
działalności jest jej zarejestrowanie u właściwego, ze względu na planowane miejsce
prowadzenia, powiatowego lekarza weterynarii, tj. uzyskanie wpisu do prowadzonego przez
niego rejestru oraz spełnienie wymagań obowiązujących przy produkcji i sprzedaży,
określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w
sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego
przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz. U. z 2007 r. Nr 5, poz. 38).
Rozporządzenie określa szczegółowe wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione
przy produkcji i przez produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży
bezpośredniej, limity produkcyjne dla niektórych rodzajów produktów oraz zakres, obszar i
wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej. Jak sama nazwa
wskazuje, sprzedaż bezpośrednia dotyczy bezpośredniego łańcucha wprowadzania na rynek
produktów pochodzenia zwierzęcego, szczególne na poziomie producent – konsument. W
związku z powyższym, podmiot może prowadzić sprzedaż tylko takich produktów, które
wyprodukował we własnym gospodarstwie, nie ma możliwości dokupienia produktów w celu
ich sprzedaży do innych podmiotów.
Zgodnie z w/w rozporządzeniem, w ramach sprzedaży bezpośredniej możliwa jest produkcja i
sprzedaż niewielkich ilości produktów pochodzenia zwierzęcego na lokalnym rynku. Tuszki
drobiowe i tuszki zajęczaków powinny być pozyskiwane ze zwierząt poddanych ubojowi we
własnym gospodarstwie rolnym producenta, którego roczna produkcja nie przekracza w
przypadku indyków lub gęsi 2 500 sztuk albo 10 000 sztuk w przypadku innych gatunków
drobiu.
Ilość sprzedawanych w ramach tego rodzaju działalności produktów może wynosić tygodniowo
nie więcej niż:
 w przypadku surowego mleka – 1000 litrów
 surowej śmietany – 500 litrów
 tuszek indyków lub gęsi – 50 sztuk
 tuszek innych gatunków drobiu – 200 sztuk
 tuszek królików lub nutrii – 100 sztuk
Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona na terenie danego województwa, na obszarze
którego prowadzona jest produkcja lub na obszarze sąsiadujących z nim województw. Jeżeli
podmiot prowadzący sprzedaż bezpośrednią zamierza sprzedawać wyprodukowane przez
siebie produkty na obszarze innego powiatu niż powiat, na terenie którego jest prowadzona
produkcja, jest zobowiązany poinformować o tym fakcie właściwego, ze względu na miejsce
3
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
sprzedaży, powiatowego lekarza weterynarii, w terminie 7 dni przed dniem rozpoczęcia tej
sprzedaży.
Rozporządzenie dotyczące sprzedaży bezpośredniej określa wymagania weterynaryjne
w zakresie:
 pomieszczeń produkcyjnych (dotyczy to konstrukcji, użytych materiałów, wyposażenia,
miejsca na zmianę odzieży),
 pomieszczeń sprzedaży (umywalka, toaleta, miejsce na sprzęt i środki chemiczne),
 mycia i dezynfekcji,
 instalacji, urządzeń i sprzętu,
 higieny osób mających kontakt z tymi produktami,
 wymagań dotyczących stosowanych opakowań,
 temperatury i sposobu przechowywania produktów,
 sposobu usuwania odpadów.
Szczególnie należy podkreślić, że ubój drobiu i zajęczaków, w gospodarstwie rolnym producenta
prowadzącego sprzedaż bezpośrednią, powinien być przeprowadzony zgodnie z przepisami o
ochronie zwierząt oraz przepisami o ochronie zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Zaś mleko surowe przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej powinno być pozyskane w sposób
higieniczny oraz spełniać wymagania dla mleka surowego określone w załączniku III w sekcji IX
w rozdziale I rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29
kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności
pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 55, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie
wydanie specjalne, rozdz. 3 t. 45, str. 14). Ponadto surowe mleko i śmietana przeznaczone do
sprzedaży bezpośredniej nie mogą być przetwarzane np. na sery lub jogurty i inne produkty
mleczne w ramach tego rodzaju działalności. Przetwarzanie takiego mleka i śmietany a
następnie sprzedaż wyprodukowanych produktów mlecznych jest natomiast możliwe w ramach
działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej, o której mowa w rozporządzeniu Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania
działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. z 2007 r. Nr 5, poz. 36).
Produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej (zgodnie z
rozporządzeniem w ramach sprzedaży bezpośredniej):
 powinny być świeże, o cechach organoleptycznych charakterystycznych dla danego
produktu
 należy przechowywać w sposób uniemożliwiający ich psucie się, namnażanie się
chorobotwórczych mikroorganizmów lub tworzenie się toksyn.
Z punktu widzenia bezpieczeństwa konsumenta w przypadku sprzedaży bezpośredniej mleka
surowego i śmietany oraz tuszek drobiowych i zajęczaków szczególnie istotne jest zachowanie
odpowiednich temperatur chłodniczych przechowywanych produktów. Temperatury te
powinny być utrzymywane podczas przechowywania, transportu oraz sprzedaży bezpośredniej
produktów, z uwagi na możliwość namnażania się w temperaturze pokojowej i wyższej
drobnoustrojów chorobotwórczych. Temperatury przechowywania dla poszczególnych
produktów zostały określone w art. 10 rozporządzenia w ramach sprzedaży bezpośredniej.
Dla surowego mleka i śmietany temperatura przechowywania nie może być wyższa niż
60C, natomiast dla tuszek drobiowych i zajęczaków nie wyższa niż 40C.
Produkty, które przechowuje się w warunkach chłodniczych powinny być schładzane
niezwłocznie od momentu ich pozyskania lub przygotowania do sprzedaży. Podane temperatury
mogą być wyższe o 20C podczas transportu do miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej lub
zakładu prowadzącego handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego, jeżeli
4
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
transport ten nie trwa dłużej niż 2 godziny, a po jego zakończeniu produkty zostaną schłodzone
do wymaganej temperatury. Poza tym temperatura surowego mleka przeznaczonego do
sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwie rolnym producenta przed upływem 2 godzin od doju
może być wyższa od temperatury 60C.
Istotną kwestią jest również sposób pakowania produktów pochodzenia zwierzęcego
przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej. Produkty powinny być pakowane
w obecności konsumenta końcowego, z wyjątkiem tuszek drobiowych i tuszek zajęczaków, które
zostały opakowane w opakowania jednostkowe w miejscu produkcji. W przypadku mleka
surowego i śmietany na targowisku, powinny być one przechowywane w czystych, zamkniętych
pojemnikach, umożliwiających sprzedaż tych produktów w higienicznych warunkach do
opakowań własnych konsumentów końcowych. Jeżeli producent prowadzi sprzedaż
bezpośrednią poza terenem gospodarstwa rolnego lub miejscem przyległym do miejsca
produkcji jest zobowiązany umieścić na opakowaniach zbiorczych lub transportowych
produktów informację zawierającą jego imię i nazwisko (albo nazwę) oraz adres miejsca
prowadzenia działalności. Informacja ta powinna być umieszczona dodatkowo
w miejscu sprzedaży w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta końcowego.
Podmioty zamierzające prowadzić działalność w zakresie produkcji jaj konsumpcyjnych
przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej zobowiązane są powiadomić powiatowego lekarza
weterynarii, właściwego ze względu na miejsce planowanej produkcji o zakresie i wielkości
produkcji co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia prowadzenia w/w działalności.
Sprzedaż bezpośrednia obejmuje gospodarstwa, w których:
 wielkość produkcji mieści się w przedziale od 350 do 2450 sztuk jaj konsumpcyjnych
tygodniowo.
W ramach sprzedaży bezpośredniej dopuszcza się sprzedaż:
 konsumentowi końcowemu na targowiskach;
 do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta
końcowego.
Osoby mające kontakt z jajami konsumpcyjnymi podczas wykonywania czynności związanych ze
sprzedażą bezpośrednią zobowiązane są:
o przestrzegać zasad higieny,
o posiadać aktualną książeczkę zdrowia (brak przeciwwskazań do wykonywania pracy
wymagającej kontaktu z żywnością),
o używać czystej, w jasnym kolorze, odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz nakrycia
głowy zasłaniającego włosy,
o myć ręce przed każdym przystąpieniem do pracy lub po ich zabrudzeniu.
Zgodnie z zał. II, sekcja X rozdz. I ust. 2 rozporządzenia (WE) Nr 853/2004 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny
w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z dnia 30.04.2004 r. str.55205)
Jaja konsumpcyjne przeznaczone do sprzedaży:
 powinny być świeże, czyste, suche, pozbawione obcych zapachów,
 należy zabezpieczyć przed wstrząsami i bezpośrednim działaniem promieni
słonecznych,
 przechowuje się w sposób uniemożliwiający ich psucie się, namnażanie
mikroorganizmów chorobotwórczych lub tworzenie się toksyn, w miarę stałej
temperaturze,
5
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl

sprzedaje się w warunkach uniemożliwiających ich zanieczyszczenie.
Pakowanie jaj konsumpcyjnych odbywa się w miejscu sprzedaży w obecności konsumenta
końcowego.
Zgodnie z art. 19 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U.
z 2006 r. Nr 17, poz. 127 z późn. zm.), podmioty zamierzające prowadzić działalność w zakresie
produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przed uzyskaniem pozwolenia (…) zobowiązane
są :
 sporządzić projekt technologiczny zakładu i przesłać go wraz z wnioskiem
o zatwierdzenie tego projektu powiatowemu lekarzowi weterynarii właściwemu ze
względu na planowane miejsce prowadzenia tej działalności,
 powiadomić pisemnie powiatowego lekarza weterynarii o zakresie i wielkości produkcji
oraz rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym
zakładzie.
Zaznaczyć należy, że prowadzenie sprzedaży bezpośredniej jak też działalności
marginalnej, lokalnej i ograniczonej odbywa się w zakładzie, stąd mowa o zakładzie
powyżej.
Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U.
z 2006 r. Nr 17, poz. 127 z późn. zm.), wniosek o wpis do rejestru zakładów składa się w formie
pisemnej, w terminie co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem planowanej działalności.
Wniosek powinien zawierać:
 imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy,
 określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona, w tym rodzaju
produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie
 określenie lokalizacji zakładu, w którym ma być prowadzona działalność
Do każdego wniosku należy dołączyć zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności
gospodarczej lub zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw lub aktualny odpis z
Krajowego Rejestru Sądowego.
Opłata za wydanie decyzji administracyjnej wynosi 10 zł, a potwierdzenie jej dokonania
powinno być dołączone do składanej dokumentacji.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 marca 2006 r. w sprawie
wymagań, jakim powinien odpowiadać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być
prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 59,
poz. 415 z późn. zm.),
Projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji
produktów pochodzenia zwierzęcego, przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, składa się
wyłącznie w części opisowej zawierającej:
1. Określenie rodzaju działalności, z uwzględnieniem rodzaju surowców oraz
przeznaczenia produktów pochodzenia zwierzęcego
2. Określenie rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które będą produkowane w
tym zakładzie
3. Określenie systemu dostawy i dystrybucji wody, ze szczególnym uwzględnieniem jej
zużycia
4. Opis sposobu magazynowania zużytych opakowań, a także odpadów i ścieków oraz
ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez
ludzi
6
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
5.
6.
7.
8.
Opis sposobów czyszczenia, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji
Określenie tygodniowej zdolności produkcyjnej zakładu
Informację o sposobie przeprowadzania uboju
Wskazanie pomieszczeń produkcyjnych z uwzględnieniem ich powierzchni, kubatury i
przeznaczenia oraz wykaz materiałów konstrukcyjnych i izolacyjnych, z których są
wykonane
Opisane powyżej przepisy krajowe z zakresu sprzedaży bezpośredniej są zgodne z zasadą
minimalnych wymagań dla małych przedsiębiorstw, a tym samym umożliwiają funkcjonowanie
rynku sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego bezpośrednio konsumentowi
końcowemu w warunkach gwarantujących właściwą jakość zdrowotną i bezpieczeństwo
wprowadzanych na rynek produktów.
Działalność marginalna, lokalna
i ograniczona
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010
r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.), Powiatowy Inspektorat Weterynarii – właściwy, ze względu na
planowane miejsce prowadzenia działalności – sprawuje nadzór nad sprzedażą produktów
pochodzenia zwierzęcego w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej.
W ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej można prowadzić produkcję i
sprzedaż następujących produktów pochodzenia zwierzęcego:
produkty mleczne, obrobione lub przetworzone produkty rybołówstwa, surowe wyroby mięsne,
mięso mielone, produkty mięsne, w tym gotowe posiłki (potrawy) wyprodukowane z mięsa.
Możliwy jest również rozbiór i sprzedaż świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego,
koziego, końskiego, drobiowego lub zajęczaków, zwierząt łownych oraz zwierząt dzikich
utrzymywanych w warunkach fermowych, które to mięso zostało pozyskane w zatwierdzonej
rzeźni.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie
szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. Nr
113, poz. 753) określa szczegółowe warunki pozwalające na uznanie działalności za działalność
marginalną, lokalną i ograniczoną, w tym zakres i obszar produkcji, a także wielkość dostaw
produktów pochodzenia zwierzęcego do zakładów prowadzących handel detaliczny z
przeznaczeniem do konsumenta końcowego. Wskazuje również niektóre wymagania
weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy prowadzeniu tego rodzaju działalności.
Możliwość prowadzenia tego rodzaju zakładów, przy zachowaniu jednocześnie standardów
gwarantujących bezpieczeństwo produkowanej żywności, wpisuje się w strategię wspierania
produkcji żywności na poziomie lokalnym oraz wprowadzania ułatwień dla przedsiębiorstw o
ograniczonej zdolności produkcyjnej, bez konieczności ponoszenia z ich strony znacznych
inwestycji, które w rezultacie nie przyniosłyby wyraźnych korzyści dla zapewnienia higieny w
zakładzie, a naraziłyby na przesadne i nieadekwatne do wielkości prowadzonej produkcji i
sprzedaży inwestowanie.
WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI MARGINALNEJ, LOKALNEJ I OGRANICZONEJ
7
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
Wymogi higieniczne i weterynaryjne dla zakładów zajmujących się produkcją produktów
pochodzenia zwierzęcego zostały określone w przepisach prawa żywnościowego na poziomie
Unii Europejskiej i są jednakowe dla zakładów we wszystkich państwach członkowskich.
Wymagania wskazane w tych przepisach zostały sformułowane w sposób elastyczny, co daje
możliwość ich spełnienia zarówno przez zakłady prowadzące produkcję na dużą skalę jak i małe
„rodzinne zakłady”, produkujące na rynek lokalny danego państwa członkowskiego.
Zastosowana w nich terminologia: ,,w miarę potrzeby”, ,,odpowiednie”, ,,wystarczające”
wskazuje, że forma realizacji danego wymagania w konkretnym zakładzie, tak aby było ono
spełnione w sposób odpowiedni i wystarczający dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony
zdrowia konsumenta, należy do podmiotu odpowiedzialnego za dany zakład. Należy jednak
podkreślić, że nadzór nad przestrzeganiem spełniania wymagań, o których mowa powyżej,
należy do zadań organów urzędowej kontroli, którymi w tym przypadku są powiatowi lekarze
weterynarii.
Podstawowe zasady dotyczące prowadzenia produkcji i sprzedaży produktów mięsnych na małą
skalę na lokalny rynek zostały określone w art. 13 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o
produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127, z późn. zm.) oraz w
rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie
szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej. Do
działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej stosuje się przepisy rozporządzenia (WE) nr
852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny
środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie
wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319).
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca
2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i
ograniczonej (Dz. U. Nr 113, poz. 753), działalność można uznać za marginalną, lokalną i
ograniczoną jeżeli zakład prowadzi sprzedaż określonych produktów pochodzenia zwierzęcego
konsumentowi końcowemu oraz dostawy tych produktów do innych zakładów prowadzących
handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (np. sklepów detalicznych,
restauracji czy stołówek). Prowadzenie dostaw w przypadku tego rodzaju działalności ma
charakter obligatoryjny.
W ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej w zakładzie można prowadzić
następujące rodzaje działalności:
 rozbiór świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego lub
produkcję z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Dostawy
tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 1 tony tygodniowo;
 rozbiór świeżego mięsa drobiowego lub zajęczaków, lub produkcję z tego mięsa
surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Dostawy tego rodzaju produktów
nie mogą przekraczać wagowo 0,5 tony tygodniowo;
 rozbiór świeżego mięsa zwierząt łownych, odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa
łowieckiego lub produkcję z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa
mielonego. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,5 tony
miesięcznie;
 rozbiór świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych lub
produkcję z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Dostawy
tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,5 tony miesięcznie;
 produkcję produktów mięsnych, w tym gotowych posiłków (potraw) wyprodukowanych
z mięsa. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 1,5 tony
tygodniowo;
8
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl


produkcję obrobionych lub przetworzonych produktów rybołówstwa. Dostawy tego
rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,15 tony tygodniowo;
produkcję produktów mlecznych wyprodukowanych z mleka pozyskanego w
gospodarstwie produkcji mleka, w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr
853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego
szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego
(Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 55, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie
specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 14) lub w gospodarstwie rolnym, w którym jest prowadzona
działalność w zakresie produkcji mleka surowego lub surowej śmietany, przeznaczonych
do sprzedaży bezpośredniej. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać
wagowo 0,3 tony tygodniowo.
Miejsca sprzedaży ww. produktów pochodzenia zwierzęcego oraz zakłady prowadzące handel
detaliczny, do których następuje dostawa, muszą znajdować się na obszarze jednego
województwa lub na obszarze sąsiadujących z nim powiatów, w odniesieniu do zakładu, w
którym prowadzona jest produkcja ww. produktów.
Jeżeli zakład prowadzi więcej niż jeden z możliwych rodzajów działalności, suma wielkości
dostaw wszystkich rodzajów produktów nie może przekroczyć najwyższego limitu
przewidzianego dla jednego z rodzajów produktów produkowanych w tym zakładzie. Świeże
mięso, w tym tusze, półtusze, ćwierćtusze czy elementy mięsne, przeznaczone do obróbki lub
przetwarzania w ramach tego rodzaju działalności nie mogą pochodzić z produkcji mięsa
przeznaczonego na użytek własny.
OPRACOWANIE PROJEKTU TECHNOLOGICZNEGO ZAKŁADU I POWIADOMIENIE
WŁAŚCIWEGO POWIATOWEGO LEKARZA WETERYNARII O ZAMIARZE PROWADZENIA
DZIAŁALNOŚCI
Zgodnie z ustawą z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006
r. Nr 17, poz. 127, z późn. zm.). Podmiot zamierzający prowadzić działalność w zakresie
produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (np. wędlin, kiełbas z mięsa wieprzowego,
wołowego czy drobiowego) przed uzyskaniem pozwolenia na budowę zakładu lub przed
rozpoczęciem dostosowania istniejących budynków lub pomieszczeń, czyli jeszcze przed
rozpoczęciem prowadzenia planowanej działalności, musi sporządzić projekt technologiczny
zakładu, w którym będzie się odbywała produkcja. Ww. projekt należy następnie przesłać wraz z
wnioskiem o jego zatwierdzenie powiatowemu lekarzowi weterynarii, właściwemu, ze względu
na planowane miejsce prowadzenia tej działalności. Jednocześnie wraz z wnioskiem o
zatwierdzenie projektu technologicznego należy powiadomić powiatowego lekarza weterynarii,
o którym mowa powyżej, o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktów pochodzenia
zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie.
Do każdego wniosku należy dołączyć zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności
gospodarczej lub zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw lub aktualny odpis z
Krajowego Rejestru Sądowego.
Opłata za wydanie decyzji administracyjnej wynosi 10 zł, a potwierdzenie jej dokonania
powinno być dołączone do składanej dokumentacji.
Przekazanie ww. projektu przed rozpoczęciem budowy lub dostosowania zakładu na cele
produkcji żywności ma na celu uniknięcie sytuacji, w której powiatowy lekarz weterynarii
mógłby nie zezwolić na prowadzenie działalności, w związku z brakiem spełnienia przez zakład
wymogów dotyczących infrastruktury.
9
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
Wymagania jakie powinien spełniać projekt technologiczny zakładu zostały określone w
rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 marca 2006 r. w sprawie wymagań,
jakim powinien odpowiadać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona
działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 59, poz. 415, z
późn. zm.).
W przypadku działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej wymagana jest
uproszczona wersja projektu technologicznego.
Projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność marginalna, lokalna i
ograniczona powinien składać się z części opisowej oraz części graficznej.
Część opisowa projektu technologicznego powinna zawierać:
 określenie
rodzaju
działalności,
z
uwzględnieniem
rodzaju
surowców
oraz przeznaczenia produktów pochodzenia zwierzęcego,
 określenie rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które będą produkowane w
zakładzie,
 szczegółowy opis procesów produkcyjnych w zakładzie,
 wykaz pomieszczeń zakładu z uwzględnieniem ich przeznaczenia, powierzchni,
wymaganej wysokości oraz sposobu wykończenia posadzek, ścian i sufitów,
 wykaz maszyn urządzeń, instalacji oraz narzędzi przeznaczonych do produkcji,
 wyszczególnienie wymaganych parametrów fizycznych w pomieszczeniach zakładu, w
których jest to konieczne ze względu na technologię i bezpieczeństwo produkcji, w tym
temperatury, wilgotności powietrza, kierunku przepływu powietrza, prędkości ruchu
powietrza i wielokrotności wymiany powietrza w jednostce czasu, a także natężenia
światła w miejscach przeprowadzania badania i kontroli,
 określenie sytemu dostawy i dystrybucji wody, ze szczególnym uwzględnieniem jej
zużycia,
 opis sposobu magazynowania zużytych opakowań, a także odpadów i ścieków oraz
ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez
ludzi,
 opis sposobów czyszczenia, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji, oraz
 określenie tygodniowej zdolności produkcyjnej zakładu.
Część graficzna projektu technologicznego powinna przedstawiać:
 rzuty poziome kondygnacji zakładu, z zaznaczeniem pomieszczeń i wyróżnieniem stref o
różnym stopniu ryzyka zanieczyszczenia mikrobiologicznego,
 rzuty poziome kondygnacji zakładu, z zaznaczeniem pomieszczeń i wyróżnieniem stref,
 miejsca, w których odbywają się poszczególne etapy produkcji, stanowiska pracy,
lokalizację maszyn, instalacji i urządzeń produkcyjnych, od przyjęcia surowców do
wysyłki produktów.
Powiatowy lekarz weterynarii, w drodze decyzji administracyjnej, zatwierdza przedłożony
projekt technologiczny zakładu, jeżeli odpowiada on wymaganiom określonym w ww.
rozporządzeniu, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania w tej sprawie.
UZYSKANIE DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ O WPISIE DO REJESTRU ZAKŁADÓW
PROWADZONEGO PRZEZ WŁAŚCIWEGO POWIATOWEGO LEKARZA WETERYNARII I
NADANIU WETERYNARYJNEGO NUMERU IDENTYFIKACYJNEGO
Po uzyskaniu przez podmiot decyzji administracyjnej zatwierdzającej projekt technologiczny
zakładu, w terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności,
10
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
podmiot musi złożyć pisemny wniosek o wpis do rejestru zakładów do powiatowego lekarza
weterynarii właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia tej działalności.
Wniosek ten zawiera:
 imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres
wnioskodawcy,
 określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona, w tym rodzaju
produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie,
 określenie lokalizacji zakładu, w którym ma być prowadzona działalność.
Do wniosku podmiot dołącza jeden z poniższych dokumentów:
 aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, albo
 zaświadczenie z ewidencji działalności gospodarczej, albo
 kopię zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE udzielonego przez inne
państwo członkowskie Unii Europejskiej - w przypadku gdy wnioskodawca będący
cudzoziemcem, w rozumieniu przepisów o cudzoziemcach, zamierza prowadzić
działalność gospodarczą na podstawie przepisów obowiązujących w tym zakresie na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, albo
 zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw rolnych w rozumieniu przepisów
o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz
ewidencji wniosków o przyznanie płatności zawierające numer identyfikacyjny – w
przypadku pomieszczeń gospodarstwa, z wyłączeniem gospodarstw rybackich, albo
 oświadczenie podmiotu potwierdzające utrzymywanie pszczół, jeżeli wniosek jest
składany przez podmiot niepodlegający obowiązkowi:
a) wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego,
b) wpisu do ewidencji działalności gospodarczej,
c) uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE, albo
 zaświadczenie właściwego organu Polskiego Związku Łowieckiego o nabyciu przez koło
łowieckie będące dzierżawcą obwodu łowieckiego członkostwa w Polskim Związku
Łowieckim oraz osobowości prawnej, zgodnie z przepisami prawa łowieckiego, albo
 zaświadczenie ministra właściwego do spraw środowiska o prowadzeniu ośrodka
hodowli zwierzyny przez zarządcę obwodu łowieckiego na podstawie decyzji ministra
właściwego do spraw środowiska, wydanej na podstawie przepisów prawa łowieckiego.
Powiatowy lekarz weterynarii właściwy ze względu na planowane miejsce prowadzenia
działalności wydaje decyzję administracyjną w sprawie wpisu danego zakładu do rejestru
zakładów i nadaje takiemu zakładowi weterynaryjny numer identyfikacyjny. Rozpoczęcie
prowadzenia działalności jest możliwe dopiero po otrzymaniu od powiatowego lekarza
weterynarii ww. decyzji.
Sprzedaż detaliczna
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zgodnie z właściwością określoną przepisami ustawy z
dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz zgodnie z art. 73 ust. 1 pkt 1 lit. b
ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136,
poz. 914, z późn. zm.), sprawują nadzór nad produktami pochodzenia zwierzęcego znajdującymi
się w handlu detalicznym.
Stosownie do art. 61 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.
U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914, z późn. zm.), Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny jest
organem właściwym w sprawach rejestracji oraz zatwierdzania, warunkowego zatwierdzania,
11
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
przedłużania warunkowego zatwierdzenia, zawieszania oraz cofania zatwierdzenia zakładów,
które:
 produkują lub wprowadzają do obrotu żywność pochodzenia niezwierzęcego;
 wprowadzają do obrotu produkty pochodzenia zwierzęcego, nieobjętych
urzędową kontrolą organów Inspekcji Weterynaryjnej
o w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu nr 852/2004 i
rozporządzeniu nr 882/2004
W przypadku wytwarzania i sprzedaży artykułów żywnościowych konieczne jest zgłoszenie
wniosku o:
 wpis do rejestru zakładów lub zatwierdzenie do Państwowego Powiatowego
Inspektora Sanitarnego, dla produktów pochodzenia roślinnego i produktów
mieszanych.
W przypadkach wytwarzania i sprzedaży niewielkich ilości produktów pochodzących z
własnego gospodarstwa (nieprzetworzonych) rejestracja zakładu jest wystarczająca i jego
zatwierdzenie nie jest wymagane.
Wytwarzanie i sprzedaż nawet niewielkich ilości produktów przetworzonych oraz sprzedaż
detaliczna produktów pochodzenia zwierzęcego podlegających inspekcji sanitarnej (za
wyjątkiem produktów w postaci suszonej lub kiszonej) – wymaga rejestracji i zatwierdzenia
działalności u Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego.
Aby zapobiec zagrożeniom bezpieczeństwa zdrowotnego żywności na etapie produkcji
podstawowej sprzedający musi przestrzegać Dobrej Praktyki Rolniczej (GAP) i Dobrej Praktyki
Hodowlanej (GFP).
Zgodnie z art. 64 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U.
z 2010 r. Nr 136, poz. 914, z późn. zm.), podmioty działające na rynku spożywczym składają
wniosek o wpis do rejestru zakładów lub o zatwierdzenie zakładu w formie pisemnej, w
terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności.
Wniosek powinien zawierać:
 imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres
wnioskodawcy oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP), jeżeli podmiot taki numer
posiada;
 określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona w zakładzie, w tym
rodzaju żywności, która ma być przedmiotem produkcji lub obrotu;
 określenie lokalizacji zakładu lub miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
Do wniosku dołącza się:
 aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo zaświadczenie o wpisie do
Ewidencji Działalności Gospodarczej, jeżeli wnioskodawca prowadzi działalność
gospodarczą.
Wnioski należy składać we właściwej terenowo Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
Wzory wniosków określone są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w
sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących lub
wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji
Sanitarnej (Dz. U. z 2007 r., Nr 106, poz. 730).
12
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
Wpis zakładu do rejestru nie podlega opłacie. Natomiast zgodnie z art. 103 ust. 4 ustawy o
bezpieczeństwie żywności i żywienia, kto prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu
żywnością bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów (…), podlega karze pieniężnej.
Produkcja pierwotna
Produkcja pierwotna (lub podstawowa) oznacza uprawę roślin lub chów i hodowlę zwierząt
w celu pozyskania tzw. produktów pierwotnych. Produkcja pierwotna obejmuje także
łowiectwo, rybołówstwo i zbieranie runa leśnego.
Do produktów pierwotnych zaliczamy produkty:
 pochodzenia roślinnego, czyli zboża, owoce, warzywa, zioła, grzyby hodowlane,
 pochodzenia zwierzęcego, czyli jaja, surowe mleko, miód, produkty rybołówstwa,
 zbierane w ich naturalnym środowisku (rosnące w warunkach naturalnych), zarówno
pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, czyli grzyby, jagody, ślimaki itp.
Produkcja pierwotna obejmuje działalność na poziomie gospodarstw lub na podobnym
poziomie obejmującą m.in. produkcję, hodowlę i uprawę produktów roślinnych, jak również ich
transport wewnętrzny, magazynowanie i postępowanie z produktami (bez znaczącej zmiany ich
charakteru) w gospodarstwie i ich dalszy transport do zakładu przetwórczego.
Podstawowe wymagania dla produkcji pierwotnej określa załącznik I Rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 852/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie higieny
środków spożywczych (Dz. U. UE L 139 z dnia 30 kwietnia 2004 r.). W treści ww. załącznika
określono ogólne przepisy higieny dla produkcji podstawowej i powiązanych działań.
Obowiązki producentów żywności na etapie produkcji podstawowej
Gospodarstwa działające na rynku spożywczym prowadzące produkcję pierwotną roślinną, a
także działające w ramach dostaw bezpośrednich podlegają nadzorowi Państwowej Inspekcji
Sanitarnej. Nadzór obejmuje m.in. obowiązek rejestracji działalności, proporcjonalnego do
zagrożeń i skali dokumentowania produkcji, przestrzegania zasad higieny, poświadczenia stanu
zdrowia personelu i jakości używanej wody.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, konieczne jest przyjęcie
wszystkich możliwych środków w celu zapewnienia konsumenta, że żywność znajdująca się w
sprzedaży jest bezpieczna dla zdrowia.
Podkreślić należy także, iż w myśl obowiązującego prawa to podmioty działające na
rynku spożywczym są w pierwszym rzędzie odpowiedzialne za bezpieczeństwo zdrowotne
żywności, a także za wszelkie szkody i uszczerbki na zdrowiu konsumenta spowodowane
niewłaściwą jakością zdrowotną żywności. Producent środków spożywczych musi zapewnić, że
na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji odbywających się pod jego
kontrolą spełniane są właściwe wymogi higieny ustanowione przepisami prawa europejskiego i
krajowego.
W celu uzyskania szczegółowych informacji w zakresie sprzedaży detalicznej należy się zgłosić
do właściwej terenowo Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
Podsumowanie
Sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego na targowisku jest dozwolona
wyłącznie po uzyskaniu wpisu do rejestru podmiotów nadzorowanych, a co za tym idzie po
uzyskaniu weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. W miejscu sprzedaży powinna
znajdować się czytelna i widoczna informacja zawierająca dane sprzedającego oraz informacje
13
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl
dotyczące pochodzenia sprzedawanych produktów jak również weterynaryjny numer
identyfikacyjny prowadzonej działalności. Sprzedający powinien w czasie kontroli okazać:
 aktualną książeczkę zdrowia o braku przeciwskazań do kontaktu z żywnością;
 decyzję powiatowego lekarza weterynarii o wpisie do rejestru i nadaniu
weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego.
W przypadku prowadzenia działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej dodatkowo należy
udokumentować
pochodzenie
sprzedawanych
produktów
(handlowy
dokument
identyfikacyjny).
Należy również pamiętać, że zgodnie z art. 19 ust. 3 ustawy o produktach pochodzenia
zwierzęcego, podmioty zobowiązane są do poinformowania powiatowego lekarza weterynarii o
każdej zmianie stanu faktycznego i prawnego prowadzonej działalności w szczególności zakresu
i wielkości produkcji. Powiadomienie takie należy złożyć pisemnie i bez zbędnej zwłoki. Pozwoli
ono uniknąć nieoczekiwanych sytuacji, kiedy w toku kontroli ujawnione zostaną fakty, co do
których podmiot nie uzyskał zgody.
Kontrole prowadzonej działalności mają miejsce cyklicznie i odbywają się w sposób
niezapowiedziany. Za nieprzestrzeganie wymagań weterynaryjnych przy prowadzeniu powyżej
opisanych działalności grozi kara, grzywny, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia
wolności do roku.
Ponadto w szczególnych przypadkach, sprzedawany towar może być zabezpieczony,
a w późniejszym etapie postępowania przeznaczony do utylizacji na koszt oskarżonego.
14
POWIATOWY INSPEKTORAT WETERYNARII W PRUSZKOWIE
05 – 804 Pruszków, ul. Gordziałkowskiego 5
tel. 22 758 88 19 fax. 22 759 58 00 www.pruszkow.wetgiw.gov.pl