opinia prawna

OPINIA PRAWNA
W PRZEDMIOCIE ZGODNOŚCI REGULACJI ZAWARTYCH W PROJEKCIE USTAWY O
OGRANICZENIU HANDLU W NIEDZIELE DOTYCZĄCYCH PRZEDSIĘBIORCÓW
PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ W OPARCIU O UMOWĘ AGENCJI
LUB UMOWĘ FRANCZYZY Z KONSTYTUCJĄ RP
Warszawa, dnia 21 lipca 2016 r.
I.
ŹRÓDŁA PRAWA
(1).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U.
Nr 78, poz. 483);
II.
DEFINICJE I SKRÓTY
(1).
„Opiniujący”
(2).
„Konstytucja”
(3).
„Projekt”, „Ustawa”
(4).
„Uzasadnienie”
III.
Prof. dr hab. Marek Chmaj z Chmaj i Wspólnicy
Sp. k. w Warszawie;
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.);
Obywatelski projekt ustawy o ograniczeniu
handlu w niedziele
Uzasadnienie do obywatelskiego projektu
ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele
WYKAZ DOKUMENTÓW
(1). Obywatelski projekt ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele
(2). Uzasadnienie do obywatelskiego projektu ustawy o ograniczeniu handlu
w niedziele
IV.
PRZEDMIOT OPINII
Przedmiotem niniejszej opinii jest dokonanie analizy zgodności z Konstytucją
RP przepisów obywatelskiego projektu ustawy o ograniczeniu handlu w
niedziele, wpływających na sytuację prawną przedsiębiorców prowadzących
działalność gospodarczą w oparciu o umowę franczyzy lub umowę agencji.
V.
STAN FAKTYCZNY
Projektowane przepisy ustawy o ograniczeniu handlu w niedzielę zostały
opracowane przez NZZS „Solidarność”. W dniu 28 kwietnia 2016 r., w związku z
posiedzeniem dotyczącym utworzenia „Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej
Ograniczającej
Handel
w
Niedziele”,
na
stronie
internetowej
www.wolnaniedziela.pl została upubliczniona pierwsza wersja projektu ustawy
o ograniczeniu handlu w niedziele, zakładająca wprowadzenie regulacji
zakazujących handlu oraz wykonywania innych czynności sprzedażowych w
placówkach handlowych w niedziele. Pierwszy upubliczniony projekt Ustawy
przewidywał liczne wyjątki. Podkreślenia wymaga fakt, że pierwsza,
projektowana wersja Ustawy nie różnicowała przedsiębiorców z uwagi na
podstawę prawną prowadzenia działalności, w zakresie w jakim przyznawano
im możliwość wykonywania czynności handlowych w niedziele i święta.
Pełnomocnik „Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej” Alfred Bujara w dniu 23
maja 2016 r. złożył do Marszałka Sejmu RP wniosek o rejestrację Komitetu
Inicjatywy Ustawodawczej Ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele, do
którego został załączony tekst projektowanej Ustawy oraz jej uzasadnienie.
Postanowieniem nr 14 z dnia 2 czerwca 2016 r. o przyjęciu zawiadomienia o
utworzeniu komitetu Marszałek Sejmu RP nadał Komitetowi osobowość
prawną, w związku z czym rozpoczęto zbieranie podpisów na liście poparcia dla
projektu Ustawy. Projekt nie wpłynął jeszcze do Sejmu i nie rozpoczęto procesu
legislacyjnego. Obecnie [status na dzień opracowania niniejszej opinii] zbierane
są podpisy pod Projektem w celu uzyskania wymaganej liczby podpisów
obywateli mających prawo wybierania do Sejmu, umożliwiających wniesienie
Projektu do Sejmu i wszczęcie procedury ustawodawczej.
Istotnym jest, że wraz z zarejestrowaniem „Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej
Ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele” przedstawiono nowy, -zasadniczo
zmodyfikowany
wykonywania
projekt
czynności
Ustawy,
pod
handlowych
kątem
w
uzależniania
niedziele
i
możliwości
święta
przez
przedsiębiorców, ze względu na podstawę prawną prowadzenia działalności.
Nowa wersja Projektu zmieniła układ Ustawy, a także wprowadziła nowe
wyjątki od proponowanego zakazu handlu, rozszerzając zakaz handlu w
niedziele i wybrane święta na przedsiębiorców prowadzących we własnym
imieniu działalność gospodarczą w oparciu o umowę franczyzy lub umowę
agencji. Obecnie Projekt przewiduje, że w placówkach handlowych, gdzie handel
prowadzony jest wyłącznie przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną
wykonującego we własnym imieniu działalność gospodarczą, zakaz handlu w
niedziele
nie
obowiązuje.
Powyższy
wyjątek
nie
dotyczy
jednak
przedsiębiorców wykonujących we własnym imieniu działalność gospodarczą w
oparciu o umowę franczyzy lub umowę agencji (art. 4 ust. 1 pkt 7 i 8 Projektu).
Projektodawcy w Ustawie zawarli dodatkowo regulacje, zgodnie z którą
przepisy
Ustawy
mają
objąć
franczyzobiorców
oraz
przedsiębiorców
prowadzących działalność gospodarczą w oparciu o umowę agencji (art. 3 ust. 7
Projektu).
W uzasadnieniu do Projektu podniesiono, że obecnie dużym problemem są
umowy zawierane przez przedsiębiorców z właścicielami galerii handlowych,
które przewidują kary za zamykanie prowadzonych przez nich sklepów w
niedziele,
co
stanowi
naruszenie
swobody
prowadzenia
działalności
gospodarczej, a ponadto „ogranicza warstwę ideologiczną tych przedsiębiorców,
którzy niedziele chcieliby potraktować jako dzień wolny od pracy i handlu” (zob.
str. 9-10 uzasadnienia). Projektodawcy wskazali, że analogiczne praktyki
odnoszą się do przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w
oparciu o umowę franczyzy oraz umowę agencji, wobec czego uznano, że
przedsiębiorców tych również powinien dotyczyć zakaz handlu.
Należy podkreślić, że wyżej wskazany argument jest jedynym wymienionym
przez Projektodawców, uzasadniającym potrzebę objęcia franczyzobiorców
oraz przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na podstawie
umowy agencyjnej zakazem prowadzenia handlu w niedziele i święta, bez
przewidywanych w stosunku do innych podmiotów wyjątków dotyczących
możliwości świadczenia usług handlowych w wybrane niedziele i w święta.
VI.
STAN PRAWNY
Kontrolą konstytucyjności został objęty obywatelski projekt ustawy o
ograniczeniu handlu w niedziele w zakresie przepisów wpływających na
sytuację prawną przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w
oparciu o umowę franczyzy lub umowę agencji. Kontrola merytoryczna
zgodności z Konstytucją RP opiera się na wskazaniu adekwatnych wzorców
kontroli konstytucyjności. Podstawą kontroli w niniejszej opinii powinny być
następujące wzorce:
Art. 2. Konstytucji
Rzeczpospolita
Polska
jest
demokratycznym
państwem
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
prawnym,
Art. 22 Konstytucji
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze
ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.
Art. 31 ust. 3 Konstytucji
Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym
państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony
środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.
Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Art. 32 Konstytucji
1. Wszyscy wobec prawa są równi. Wszyscy mają prawo do równego
traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Przepisy dotyczące przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na
podstawie umowy franczyzy lub umowy agencji, które należy poddać kontroli
zgodności z Konstytucją to art. 3 ust. 7 oraz art. 4 ust. 1 pkt 7 i 8 Projektu.
ANALIZA ZGODNOŚCI ART. 3 UST. 7 ORAZ ART. 4 UST. 1 PKT 7 I 8
Z KONSTYTUCJĄ RP
Przepis art. 3 ust. 1-3 Projektu przewiduje ustanowienie zakazu handlu i
wykonywania innych czynności sprzedażowych w niedziele w placówkach
handlowych oraz podmiotach świadczących usługi na rzecz handlu, a także
ograniczenie handlu w wigilię Bożego Narodzenia i Wielką Sobotę poprzez
dopuszczenie świadczenia usług handlowych w te dni do godziny 14:00.
Jednakże jeżeli wigilia Bożego Narodzenia albo Wielka Sobota wypada w
niedziele, przepis art. 3 ust. 3 nie znajduje zastosowania i obowiązuje całkowity
zakaz handlu.
Projekt stanowi, że zakaz handlu obejmować ma również franczyzobiorców
oraz przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w oparciu o
umowę agencji z wyłączeniem stacji paliw płynnych (art. 3 ust. 7 Projektu).
Wydaje się, że wyłączenie spod przedmiotowej regulacji stacji paliw związane
jest z włączeniem stacji paliw w katalog zamknięty wyjątków od zakazu handlu
określonych w art. 4 Projektu. Powyższe nie zostało jednak wyjaśnione w treści
uzasadnienia Projektu. W związku z powyższym projektowana regulacja budzi
poważne wątpliwości pod kątem zgodności z przepisami Konstytucji, a
zwłaszcza z art. 2, art. 22, art. 31 ust. 3 oraz art. 32.
Projekt dopuszcza wyjątki co do możliwości świadczenia usług handlowych w
niedziele i święta jedynie w stosunku do przedsiębiorców będących osobami
fizycznymi wykonującymi we własnym imieniu działalność gospodarczą,
wyłączając spod regulacji franczyzobiorców i przedsiębiorców działających na
podstawie umowy agencji (art. 4 ust. 1 pkt 7 i 8 Projektu). Należy zaznaczyć, że
Ustawa milczy na temat przedsiębiorców prowadzących przedsiębiorstwa w
oparciu o inne podstawy prawne. Wyróżnienie jedynie określonego kręgu
przedsiębiorców, bez wskazania przyczyny takiego ukształtowania prawnego w
uzasadnieniu do Projektu, budzi kontrowersje i jest niezrozumiałe dla
adresatów projektowanej Ustawy. Ponadto intencje, jakie przyświecały
Projektodawcom przy tworzeniu aktu prawnego również są niemożliwe do
odczytania.
Różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów równych sobie bez względu na
wyraźne kryterium niewątpliwie stanowi naruszenie zasady sprawiedliwości
społecznej, a także zasady równości. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie
definiował wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadę sprawiedliwości społecznej.
W wyroku z dnia 12 grudnia 2001 r. Trybunał wskazał, że „(…) zasada
sprawiedliwości społecznej nie stanowi jedynie ogólnej zasady ustrojowej
Rzeczypospolitej Polskiej czy też swoistej "dyrektywy programowej". W uznaniu
Trybunału na gruncie tego przepisu można wskazać szczególne prawo
podlegające ochronie, jakim jest prawo do sprawiedliwego traktowania,
jeśli zarazem jest ono odnoszone do sfery stosunków objętych gwarancjami
konstytucyjnymi, choćby ogólnie ujętymi. Jest ono sprzężone z obowiązkiem
państwa stania na straży sprawiedliwości społecznej poprzez zaniechanie
aktów (działań) mogących stać z nią w sprzeczności oraz eliminowanie
takich aktów, które uznano za godzące w tę zasadę. Dotyczy to zarówno
etapu stanowienia, jak i stosowania prawa.
Należy zauważyć, że
ukształtowane już od dawna orzecznictwo Trybunału odnajdywało w zasadzie
wyrażonej obecnie w art. 2 Konstytucji podstawę dla ochrony dostatecznie
skonkretyzowanych praw podmiotowych” (zob. wyrok TK z dnia 12 grudnia 2001
r., sygn. akt: SK 26/01, OTK 2001 Nr 8, poz. 258).
Skoro istotą zasady sprawiedliwości społecznej jest prawo do sprawiedliwego
traktowania odnoszącego się przede wszystkim do sfery stosunków objętych
gwarancjami
konstytucyjnymi,
a
niewątpliwie
wolność
prowadzenia
działalności gospodarczej przez przedsiębiorców, jest gwarancją konstytucyjną,
to nie można stanowić prawa, które w jakikolwiek sposób ograniczałoby
konstytucyjne
społecznej.
gwarancje,
Projektodawcy
naruszając
ponadto
dopuszczając
zasadę
jednych
sprawiedliwości
przedsiębiorców
do
możliwości świadczenia usług handlowych w niedziele i święta, a innym
bezwzględnie zakazując tego prawa z powodu podstawy prowadzenia
działalności gospodarczej, bez należytego uargumentowania takiej regulacji,
naruszają zasadę sprawiedliwego traktowania.
B. Banaszak wskazuje, że „(…) ustawodawca powinien zapewnić przestrzeganie
sprawiedliwości społecznej w trakcie rozwoju gospodarczego i powinien
odpowiednio sterować procesami gospodarczymi, biorąc pod uwagę różne
czynniki” (zob. B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,
Warszawa 2009, s. 35). Nie można stwierdzić, że różnicowanie sytuacji
równych sobie przedsiębiorców w procesie gospodarczym jest zgodne z
zasadą
sprawiedliwości społecznej, w
szczególności przyznawanie
większych uprawnień jednym, a drugim ich odbieranie bez wyraźnej i
spójnej z przepisami prawa przyczyny, jest niedopuszczalne i rażąco
narusza art. 2 Konstytucji.
Przyznanie przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi wykonującymi we
własnym imieniu działalność gospodarczą możliwości świadczenia usług
handlowych i innych czynności wykonywanych na rzecz handlu w niedziele i
święta, a odebranie tej możliwości przedsiębiorcom funkcjonującym w oparciu
o umowę franczyzy i umowę agencji, stanowi rażące uprzywilejowanie tych
pierwszych. Takie ukształtowanie stanu prawnego nie znajduje swojego
uzasadnienia w stanie prawnym ani faktycznym. Projektodawca winien
wskazać obiektywne przyczyny konieczności rozróżnienia tych podmiotów, a w
niniejszym stanie faktycznym omawiana regulacja w żaden sposób nie została
uargumentowana. W orzecznictwie Trybunału panuje pogląd, zgodnie z którym
państwu odbiera się przymiot demokratycznego państwa prawa, jeżeli nie
realizuje ono zasady sprawiedliwości społecznej, pojmowanej jako dążenie do
zachowania
równowagi
i
powstrzymywania
się
od
kreowania
nieusprawiedliwionych, niepopartych obiektywnymi wymogami i kryteriami
przywilejów dla wybranych grup obywateli (zob. wyrok TK z dnia 12 kwietnia
2000 r., sygn. akt: K 8/98, OTK 2000 Nr 3, poz. 87, s. 411).
Komentując projektowane regulacje odnoszące się do przedsiębiorców
działających na podstawie umowy franczyzy lub umowy agencji, należy również
odnieść się do zasady równości, która pozostaje w związku z omawianą
konstytucyjną zasadą (por. B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Komentarz, Warszawa 2009, s. 35).
Należy zaznaczyć, że w uzasadnieniu do Projektu wskazano, lecz bez
przedstawienia jakichkolwiek badań na poparcie swojej argumentacji, że w
wielkopowierzchniowych obiektach handlowych istnieje praktyka zawierania z
przedsiębiorcami
umów
najmu
lokali
zawierających
postanowienia
o
możliwości nałożeniu kary za zamykanie sklepów w niedziele. Projektodawcy
wskazali, że powyższe znacznie ogranicza wolność gospodarczą oraz „warstwę
ideologiczną” przedsiębiorców pragnących potraktować niedziele jako dzień
wolny (zob. str. 9-10 uzasadnienia). Podkreślono, że praktyki te dotyczą
również franczyzobiorców i przedsiębiorców działających na podstawie umowy
agencji, wobec czego należy ustanowić wobec tych podmiotów zakaz handlu w
niedziele.
Przedmiotowa
argumentacja
jest
całkowicie
nielogiczna.
Projektodawcy pragną objąć ochroną franczyzobiorców i przedsiębiorców
prowadzących działalność gospodarczą na podstawie umowy agencji poprzez
wprowadzenie wobec tych podmiotów zakazu handlu w niedziele. Jest to
pewnego rodzaju niekonsekwencja, bowiem reszta przedsiębiorców „ochroną”
tą ma nie być objęta i „warstwa ideologiczna” tych podmiotów w dalszym ciągu
będzie mogła być naruszana.
Podkreślenia wymaga fakt, że powyższe rozwiązanie jest zupełnie nieefektywne
i w wyniku jego wprowadzenia zostanie ograniczona wolność działalności
gospodarczej, bowiem przedsiębiorcy objęci zakazem nie będą posiadali
wyboru co do otwarcia bądź zamknięcia swoich przedsiębiorstw w niedziele i
święta. Istotnym jest, że występowanie w umowach najmu z galeriami takich
postanowień nie może być podstawą do wprowadzenia projektowanych
regulacji. W takim przypadku istnieją inne metody prawne, na podstawie
których można by było zapobiec wprowadzeniu takich klauzul do umów. Przede
wszystkim adekwatną drogą w takim przypadku jest wszczęcie stosownego
postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w
celu uznania takich postanowień za klauzule zakazane, a nie próba rozwiązania
problemu drogą ustawodawczą implikującą znacznie większe konsekwencje
wprowadzenia projektowanych rozwiązań.
Analizowane przepisy mają charakter partykularny, wymierzony konkretnie w
podmioty prowadzące działalność gospodarczą na podstawie umowy
franczyzy lub umowy agencji. Jeszcze raz należy zaznaczyć, że proponowane
rozwiązanie prawne nie zostało w żaden sposób uargumentowane w
uzasadnieniu do Projektu, wobec czego trudną jest do odczytania intencja, jaka
przyświecała Projektodawcom przy konstruowaniu przedmiotowej regulacji.
Takie rozwiązanie niestety poddaje w wątpliwość czystość intencji
projektodawcy.
Co istotne, brak uzasadnienia projektowanych przepisów oraz chęć ich
wprowadzenia w życie bez istnienia jakichkolwiek cech relewantnych ku
dokonaniu różnicowania równych sobie przedsiębiorców, będzie stanowiło
przejaw arbitralnego działania ustawodawcy, przez co zostanie również
naruszona zasada państwa prawnego (zob. L. Garlicki, Komentarz do art. 32
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2003, s. 8).
Takie rozwiązanie prawne budzi duże wątpliwości pod kątem zgodności z art.
32 Konstytucji. Równość wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji rozumiana jest
jako zagwarantowanie równego traktowania podmiotów charakteryzujących
się podobnym kryterium (zob. wyrok TK z dnia 29 maja 2001 r., sygn. akt: K
5/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 87; wyrok TK z dnia 24 października 2001 r.,
sygn. akt: SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216; wyrok TK z dnia 28
października 2003 r., sygn. akt: P 3/03, OTK ZU nr 8/AQ/2003, poz. 82).
Niewątpliwie podmiotami równoważnymi sobie są przedsiębiorcy bez
względu na charakter prawny działalności, którą prowadzą, a także na
podstawę prowadzenia działalności. Trybunał Konstytucyjny uważa zasadę
równości pomiędzy przedsiębiorcami za jeden z elementów demokratycznego
państwa prawnego (zob. orzeczenie TK z dnia 27 czerwca 1995 r., sygn. akt. K
4/94, OTK 1995, cz. I, s. 181), wskazując również, że w prawodawstwie istnieje
„Zakaz
arbitralnego
różnicowania
(dyskryminacji)
pozycji
prawnej
przedsiębiorców” (zob. wyrok TK z dnia 10 lipca 2006 r., sygn. akt: K 37/04,
OTK- A 2006/7/79). W wyniku różnicowania sytuacji prawnej podmiotów
będących sobie równymi dochodzi do dyskryminacji, o której mowa w art. 32
ust. 2 Konstytucji.
Zakaz dyskryminacji jest podstawową konsekwencją zasady równości,
bowiem oznacza zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym, więc
arbitralnym charakterze. Dyskryminacja, o której mowa ma charakter
uniwersalny i odnosi się do każdego, na co wskazuje wykładnia literalna art.
32 ust. 2 Konstytucji (zob. L. Garlicki, Komentarz do art. 32 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,
(red.) L. Garlicki, Warszawa 2003, str. 17). Ustawa w sposób bezpośredni
różnicuje sytuację równych sobie przedsiębiorców, uprawniając jednych
do prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu w
niedziele i święta, a innym ze względu na podstawę prowadzenia
działalności gospodarczej, odmawiając przedmiotowego prawa, bez
wskazania przyczyny takiej regulacji. W świetle powyższego należy
stwierdzić, że przepis art. 4 ust. 1 pkt 7 i 8 Projektu stoi w antagonizmie z
art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Dyspozycja art. 3 ust. 7 oraz art. 4 ust. 1 pkt 7 i 8 Projektu narusza również
wolność działalności gospodarczej przedsiębiorców prowadzących działalność
gospodarczą na podstawie umowy franczyzy i umowy agencji. Zgodnie z art.
22 Konstytucji ograniczenie wolności działalności gospodarczej możliwe jest
jedynie ze względu na istnienie ważnego interesu publicznego. Pojęcie
interesu publicznego nie zostało zdefiniowane, jednakże zarówno judykatura,
jak i doktryna przyjmują, że pojęcie to obejmuje bezpieczeństwo państwa,
porządek
publiczny,
ochronę
środowiska,
zdrowia
publicznego
oraz
moralności publicznej (por. L. Garlicki, Przesłanki ograniczenia konstytucyjnych
praw i wolności na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, PIP 2001, z. 10,
s. 5 i n.).
Bez wątpienia umożliwienie przedsiębiorcom prowadzącym działalność
gospodarczą na podstawie umowy franczyzy lub umowy agencji świadczenia
usług handlowych w niedziele i święta nie stanowiłoby naruszenie ważnego
interesu publicznego. Przede wszystkim nie istnieją dowody na to, aby
zróżnicowanie sytuacji równych sobie podmiotów, o których mowa, miało
jakikolwiek pozytywny wpływ na jakiekolwiek aspekty. Wartym podkreślenia
jest fakt, że nawet Projektodawcy w uzasadnieniu do Ustawy nie wskazali
jakichkolwiek
negatywnych
konsekwencji
nie
wprowadzania
takiego
różnicowania lub konsekwencji pozytywnych wprowadzenia takiej regulacji.
Powyższe sugeruje, że regulacja ta ma charakter partykularny i nie jest
poparta żadnymi racjonalnymi i obiektywnymi argumentami. Z uwagi na
powyższe należy stwierdzić, że wprowadzenie art. 3 ust. 7 oraz art. 4 ust.
1 pkt 7 i 8 Projektu spowoduje bezzasadne ograniczenie wolności
działalności gospodarczej, sprzeczne z możliwościami przyznanymi
ustawodawcy na podstawie art. 22 Konstytucji.
W literaturze przedmiotu istnieją wątpliwości co do możliwości stosowania
granic ograniczeń wynikających z art. 31 ust. 3 Konstytucji do unormowań
reglamentujących wolność gospodarczą, jednakże przeważa stanowisko
pozytywne, skłaniające się ku akceptacji stosowania przesłanek z art. 31 ust. 3
Konstytucji do ograniczeń wolności gospodarczej (zob. L. Garlicki, Komentarz
do
art.
22
Konstytucji
Rzeczypospolitej
Polskiej
[w:]
Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2005, s. 15). Z
uwagi
na
powyższe,
warto
również
dokonać
analizy
zgodności
projektowanych rozwiązań z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Konstytucja
formułuje
przesłanki
materialnoprawne
dopuszczające
ograniczenie praw i wolności, wymieniając bezpieczeństwo lub porządek
publiczny, ochronę środowiska, zdrowia i moralności publicznej oraz ochronę
wolności i praw innych osób. Bez dokonywania analizy powyższych
przesłanek należy stwierdzić, że żadna z nich nie mogłaby stanowić
uzasadnienia wprowadzenia przepisów ograniczających swobodę działalności
gospodarczej przedsiębiorców działających na podstawie umowy franczyzy
lub umowy agencji.
Wprowadzenie zakazu świadczenia usług handlowych w niedziele i święta
przez
franczyzobiorców
i
przedsiębiorców
prowadzących
działalność
gospodarczą na podstawie umowy agencji z całą pewnością nie ma na celu
zapewnienie porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska,
zdrowia i moralności, bowiem przyznanie im możliwości świadczenia usług
handlowych w niedziele i święta w żaden sposób ww. wartości nie
naruszyłoby. Co więcej prowadzenie działalności gospodarczej handlowej
przez przedmiotowych przedsiębiorców nie narusza również w żaden sposób
praw i wolności innych osób.
W świetle powyższego regulacja art. 3 ust. 7 oraz art. 4 ust. 1 pkt 7 i 8 jest
w całości niezgodna z art. 31 ust. 3 Konstytucji, w zakresie w jakim nie
odpowiada możliwości ograniczenia praw i wolności podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą. Ograniczenia wolności i praw
przedsiębiorców nie spełniają przesłanek możliwości ograniczenia
konstytucyjnych gwarancji z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Projektodawca
nie uzasadnił, że takie ograniczenie jest niezbędne ze względu na
przesłankę ochrony bezpieczeństwa, porządku i zdrowia publicznego,
moralności publicznej, a także ochrony wolności i praw osób
zatrudnionych w sektorze handlowym.
VII.
KONKLUZJE
1. Niezrozumiałe i dyskryminujące jest dopuszczenie możliwości handlu
w niedziele i święta przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi
wykonującymi
we
własnym
imieniu
działalność
gospodarczą,
z
wyłączeniem przedsiębiorców wykonujących we własnym imieniu
działalność gospodarczą na podstawie umowy franczyzy lub umowy
agencji.
2. Wyłączenie
możliwości
świadczenia
usług
handlowych
przez
przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na podstawie
umowy franczyzy i umowy agencji w niedziele i święta jest niezgodne z
zasadą równości podmiotów posiadających wspólną, wyróżniającą ich
cechę.
3. W przypadku wprowadzenia projektowanych przepisów odnoszących
się do franczyzobiorców i przedsiębiorców prowadzących działalność na
podstawie umowy agencji dojdzie do różnicowania opartego na cechach
nierelewantnych, a więc dojdzie do arbitralnego działania ustawodawcy.
4. Różnicowanie sytuacji równych sobie przedsiębiorców w procesie
gospodarczym jest niezgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej.
Przyznawanie większych uprawnień jednym podmiotom bez wyraźnej i
spójnej z przepisami prawa przyczyny jest niedopuszczalne i rażąco
narusza art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji.
5. Wprowadzenie art. 3 ust. 7 oraz art. 4 ust. 1 pkt 7 i 8 Projektu
spowoduje bezzasadne ograniczenie wolności działalności gospodarczej,
sprzeczne
z
możliwościami
reglamentacji
wolności
gospodarczej
przyznanymi ustawodawcy na podstawie art. 22 Konstytucji.
Prof. dr hab. Marek Chmaj
radca prawny