wybrane cechy osobowoāci i seksualnoāci skinheadów
Transkrypt
wybrane cechy osobowoāci i seksualnoāci skinheadów
WYBRANE CECHY OSOBOWOÂCI I SEKSUALNOÂCI SKINHEADÓW mgr Magdalena Gutowska mgr Monika Szymaƒska prof. dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz Streszczenie Celem pracy jest ocena seksualnoÊci, p∏ci psychologicznej i inteligencji emocjonalnej, u przedstawicieli subkultury skinheads. Wyniki zosta∏y porównane z Raportem SeksualnoÊci Polaków z 2002 roku, aby oceniç czy grupa badawcza ró˝ni si´, pod wzgl´dem seksualnoÊci, od ogólnej populacji m´˝czyzn w Polsce. Badaniem obj´to grup´ 41 m´˝czyzn w wieku 19–41 lat. Wi´kszoÊç z nich by∏a stanu wolnego. W badaniu wykorzystano Popularny Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej(PKIE), Inwentarz P∏ci Psychologicznej (IPP) oraz ankiet´, która jest skróconà wersjà wywiadu biograficznego autorstwa prof. Z. Lew-Starowicza. S∏owa kluczowe: osobowoÊç, seksualnoÊç, skinhead PERSONALITY TRAITS AND SEXUALITY OF SKINHEADS The aim of this study was to check sexuality, psychological sex and emotional intelligence in representatives of the subculture skinheads. The results were compared with Report of the Sexuality Polens in 2002 in order to assess whether the differences between study group and general population of men in Poland. The study group consisted of 41 men aged 19–41. Most of them were unmarried. In the test used a popular Questionnaire Emotional Intelligence (PKIE), the Inventory of the sex Psychological (IPP) and a survey, which is an abbreviated version of the interview biography by Prof. Lew-Starowicz. Key word: personality, sexuality, skinhead PRACA RECENZOWANA WPROWADZENIE Niniejsza praca podejmuje tematyk´, jak dotàd nieporuszanà w badaniach psychologicznych, zwiàzanà z doÊç kontrowersyjnà, napi´tnowanà licznymi stereotypami subkulturà skinheads. Wbrew wielu stereotypom, przez które przedstawiciele tej subkultury nazywani sà „skinolami” lub „∏ysolami” (Prejs 2005) ideologia skinhead opiera si´ nie tylko na przemocy, a poczàtki tej subkultury wyglàda∏y zupe∏nie inaczej ni˝ jej obraz, który znany jest z mediów. Ruch skinheadów narodzi∏ si´ pod koniec lat szeÊçdzie- siàtych ubieg∏ego wieku w Wielkiej Brytanii, a nast´pnie opanowa∏ prawie ca∏à Europ´, Stany Zjednoczone i w mniejszej skali inne kraje. Zanim to jednak nastàpi∏o, przechodzi∏ przez wiele wewn´trznych zmian ju˝ od poczàtku istnienia. Od lat pi´çdziesiàtych XX wieku istnia∏a na Wyspach Brytyjskich subkultura zwana mods. Nale˝eli do niej m∏odzi ludzie, których pasjà by∏a jazda na skuterze oraz muzyka – amerykaƒski soul, jak równie˝ jamajskie ska. Lubowali si´ w eleganckich strojach, jak na przyk∏ad garnitury, a tak˝e cenili bardzo eleganckie obuwie. Ruch by∏ popularny w ca∏ym kraju. Przeglàd Seksuologiczny, kwiecieƒ/czerwiec 2012, nr 30 mgr Magdalena Gutowska absolwentka Katedry Seksuologii i Psychoterapii, Wydzia∏u Psychologii Wy˝szej Szko∏y Finansów i Zarzàdzania mgr Monika Szymaƒska Zak∏ad Seksuologii Medycznej i Psychoterapii Centrum Medyczne Kszta∏cenia Podyplomowego w Warszawie prof. dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz Zak∏ad Seksuologii Medycznej i Psychoterapii Centrum Medyczne Kszta∏cenia Podyplomowego w Warszawie 11 Jednak w po∏owie lat szeÊçdziesiàtych popularnoÊç na Wyspach Brytyjskich zdoby∏a nowa odmiana muzyki, zwana reggae. Spowodowa∏o to, ˝e wielu „modsów” nawiàza∏o kontakt z m∏odymi czarnoskórymi imigrantami z Karaibów, stylizujàcymi si´ na rude boys – znanà z agresywnoÊci m∏odzie˝. Rude boys równie˝ nosili garnitury i wypastowane eleganckie buty, jednak nogawki podwijali powy˝ej kostki, a w∏osy obcinali na bardzo krótko i nosili ciemne, przeciws∏oneczne okulary. Wielu „modsów” zacz´∏o naÊladowaç imigrantów. Pod ich wp∏ywem subkultura „modsów” podzieli∏a si´ na dwa obozy: m∏odzie˝ z uniwersytetów, zapuszczajàcà w∏osy (która pó˝niej do∏àczy∏a do grupy hippie) oraz tzw. hard-mods, którzy zamienili eleganckie obuwie na ci´˝kie glany i naÊladowali jamajskà m∏odzie˝ ∏àczàc si´ w gangi (Marshall 1994). Wkrótce, z po∏àczenia wszystkich wymienionych wy˝ej ruchów wy∏onili si´ skinheadzi, poczàtkowo nazywani baldheads (∏ysog∏owi) lub cropheads (krótko ostrzy˝one g∏owy). OkreÊlenie skinheads i oficjalne powstanie wykszta∏conej ju˝ subkultury datuje si´ na 1969 rok. Po dzisiejsze czasy jest to dla skinheadów wyjàtkowa data. Nawiàzuje do niej mi´dzy innymi tytu∏ ich „biblii” – ksià˝ki „Spirit of ‘69” (Marshall 1994). Skinheadzi, oprócz charakterystycznej fryzury, na poczàtku swojego istnienia nosili bokobrody, baranie ko˝uchy, koszule w krat´ oraz jedwabne chusteczki przypi´te szpilkà do p∏aszczy, ale ich ulubione i najpopularniejsze po dziÊ stroje to, mi´dzy innymi, jeansy firmy Levi’s, szelki, koszulki polo firmy Fred Perry i kaszkiety (Guest 2011). Wraz ze stylowo ubranymi panami, pojawi∏y si´ równie˝ tzw. skinheadsgirls czy w wersji polskiej skin – panny – dziewczyny skinheadów, które nosi∏y fryzur´ zwanà feathercuts, poƒczochy i obowiàzkowo spódniczki mini. Tak ubrani skinheadzi i ich dziewczyny spotykali si´ w klubach, by potaƒczyç w rytm muzyki reggae. Poprzez ich uwielbienie do tego gatunku muzyki, wkrótce powsta∏a jej nowa odmiana – skinhead reggae. Oprócz muzyki interesowali si´ równie˝ sportem i ka˝da wi´ksza dru˝yna futbolowa w Anglii mia∏a swoich kibiców – skinheadów. Na stadionach pi∏karskich dochodzi∏o do coraz cz´stszych bójek, a z czasem walki stadionowe przenios∏y si´ na ulice, cz´sto mo˝na by∏o przeczytaç w prasie 12 artyku∏ o bitwie mi´dzy skinheadami. Skinheadzi wkrótce polubili swój agresywny wizerunek i sta∏ si´ on ich wizytówkà na kilka kolejnych lat. W po∏owie lat siedemdziesiàtych pojawi∏ si´ nowy ruch – street punk. Kolejne lata up∏ywa∏y pod znakiem bitew na koncertach i artyku∏ów o prawicowych, agresywnych skinheadach atakujàcych obcokrajowców i przedstawicieli innych subkultur. Skrajnie prawicowi skinheadzi za∏o˝yli w 1987 roku organizacj´ Blood and Honour, która nie kry∏a si´ z wiarà w narodowy socjalizm. Poniewa˝ antyfaszystowscy dzia∏acze starali si´ nie dopuszczaç do koncertów nazistowskich zespo∏ów, szukali miejsc do koncertowania poza krajem – koncerty odbywa∏y si´ w Niemczech, Francji, Holandii, W∏oszech i innych krajach Europy, a wkrótce i w Stanach Zjednoczonych (Ewa Wilk 1994). W Stanach Zjednoczonych ideologi´ skinhead przej´∏a g∏ownie bogatsza m∏odzie˝, która swój bunt wyra˝a∏a w poparciu dla organizacji rasistowskich, jak np. Ku Klux Klan. Zdarza∏y si´ strzelaniny podczas walk z czarnoskórà lub azjatyckà m∏odzie˝à. CEL BADANIA I NARZ¢DZIA BADAWCZE Celem badania by∏a analiza seksualnoÊci skinheadów i ich wybranych cech osobowoÊci. Badania zosta∏y przeprowadzone w okresie od czerwca do wrzeÊnia 2010 roku. Do badania zosta∏ u˝yty: PKIE (Popularny Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej), autorstwa A. Jaworowskiej, A. Matczak i wspó∏pracowników, który oparty jest o model inteligencji emocjonalnej Saloveya i Mayera. Sk∏ada si´ on z 94 pozycji, które majà charakter stwierdzeƒ sformu∏owanych w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Odpowiedzi sà punktowane w skali 1–5, cz´Êç z nich ma odwrócony klucz. Wynik obliczany jest dla czterech skal (Akceptacja, Empatia, Kontrola i Rozumienie) oraz ogólnie, ze wszystkich itemów. Wynik ogólny PKIE bardzo wysoko koreluje z wynikiem innego kwestionariusza EQ, INTE. Potwierdza to jego trafnoÊç teoretycznà. IPP (Inwentarz do Oceny P∏ci Psychicznej) autorstwa A. Kuczyƒskiej, który jest narz´dziem umo˝liwiajàcym okreÊlenie typu p∏ci psychologicznej reprezentowanego przez danà jednostk´. Zawiera 35 stwierdzeƒ, do których Przeglàd Seksuologiczny, kwiecieƒ/czerwiec 2012, nr 30 badany musi si´ ustosunkowaç na 5-punktowej skali. W badaniu zastosowano równie˝ ankiet´, utworzonà z wybranych pytaƒ wchodzàcych w sk∏ad Wywiadu Seksuologicznego prof. Z. Lew-Starowicza. Kawaler 56% Brak odpowiedzi nt. stanu cywilnego OSOBY BADANE Osobami badanymi by∏o 41 m´˝czyzn w wieku 19–41 lat, którzy przed wykonaniem badania okreÊlili siebie jako cz∏onków subkultury skinheadów. Wi´kszoÊç z nich by∏a stanu wolnego (56%). (Ryc. 1.) Ponad po∏owa badanych m´˝czyzn mia∏a wykszta∏cenie wy˝sze lub niepe∏ne wy˝sze. Wyniki testów t sà istotne (istotnoÊç p < 0,05) (Tab. III.) Dla wyniku ogólnego inteligencji emocjonalnej: t(38) = 3,22, p < 0,05. To oznacza, ˝e poziom inteligencji emocjonalnej w badanej grupie okaza∏ si´ istotnie ni˝szy ni˝ w populacji generalnej m´˝czyzn. 3% 24% Rozwiedziony 15% Zwiàzek nieformalny ˚onaty 1 raz Ryc. 1. Stan cywilny badanych skinheadów. Tab. I. Wykszta∏cenie skinheadów. WYNIKI Poziom inteligencji emocjonalnej u skinheadów (Tab. II.) Wyniki z kwestionariusza inteligencji emocjonalnej otrzymano dla 39 badanych, poniewa˝ dwóch nie wype∏ni∏o kwestionariusza w ca∏oÊci. Ârednia wartoÊç zmiennej Inteligencja Emocjonalna – wynik ogólny, wynosi 316, przy odchyleniu standardowym równym 38. W badanej próbie najmniejszà wartoÊcià tej zmiennej jest 208, a najwi´kszà 373. Ârednia wartoÊç zmiennej – Akceptacja w∏asnych emocji wynosi 53, przy odchyleniu standardowym równym 7. W badanej próbie najmniejszà wartoÊcià tej zmiennej jest 35, a najwi´kszà 72. Ârednia wartoÊç zmiennej – Empatia wynosi 60, przy odchyleniu standardowym równym 11. W badanej próbie najmniejszà wartoÊcià tej zmiennej jest 32, a najwi´kszà 79. Ârednia wartoÊç zmiennej – Kontrola nad w∏asnymi emocjami wynosi 34, przy odchyleniu standardowym równym 7. W badanej próbie najmniejszà wartoÊcià tej zmiennej jest 14, a najwi´kszà 53. Ârednia wartoÊç zmiennej – Rozumienie w∏asnych emocji wynosi 34, przy odchyleniu standardowym równym 6. W badanej próbie najmniejszà wartoÊcià tej zmiennej jest 19, a najwi´kszà 48. 2% Wykszta∏cenie Podstawowe Zasadnicze zawodowe lub Êrednie nieukoƒczone Ârednie Niepe∏ne wy˝sze Wy˝sze Ogó∏em LicznoÊç Procent 2 4,9 3 13 11 12 41 7,3 31,7 26,8 29,3 100,0 Tab. II. Poziom Inteligencji Emocjonalnej skinheadów. Poziom Inteligencji Emocjonalnej Inteligencja emocjonalna – wynik ogólny Akceptacja w∏asnych emocji Empatia Kontrola nad w∏asnymi emocjami Rozumienie w∏asnych emocji N Minimum Maksimum Ârednia Odch. Stand. 39 208 373 315,7 37,5 39 39 35 32 72 79 53,0 60,1 7,2 10,5 39 14 53 34,1 7,3 39 19 48 34,2 6,4 Dla empatii: t(38) = 4,35, p < 0,05. To oznacza, ˝e poziom empatii w badanej grupie okaza∏ si´ istotnie ni˝szy ni˝ w populacji generalnej m´˝czyzn. Dla pozosta∏ych zmiennych wyniki by∏y nieistotne (istotnoÊç p > 0,05), czyli badana grupa nie wyró˝nia si´ z populacji generalnej m´˝czyzn poziomem akceptacji, kontroli i rozumienia w∏asnych emocji. Z badania wynika, ˝e poziom inteligencji emocjonalnej u skinheadów jest ni˝szy ni˝ w populacji m´˝czyzn (w skali Empatii oraz w Wyniku Ogólnym kwestionariusza PKIE). Przeglàd Seksuologiczny, kwiecieƒ/czerwiec 2012, nr 30 13 Tab. III. Inteligencja emocjonalna Inteligencja emocjonalna – wynik ogólny Akceptacja w∏asnych emocji Empatia Kontrola nad w∏asnymi emocjami Rozumienie w∏asnych emocji Ârednia w próbie Ârednia w populacji m´˝czyzn Wynik testu t 315,7 335,0 -3,22 38 0,003 53 60,1 54,7 67,4 -1,49 -4,35 38 38 0,145 0,000 34,1 32,7 1,23 38 0,227 34,2 32,8 1,34 38 0,189 Ocena p∏ci psychologicznej u skinheadów (Tab. IV.) Wyniki z kwestionariusza p∏ci psychologicznej otrzymano dla wszystkich 41 badanych. Ârednia wartoÊç skali kobiecej wynosi 47,1, przy odchyleniu standardowym równym 9,2. W badanej próbie najmniejszà wartoÊcià tej zmiennej jest 23, a najwi´kszà 63. Ârednia wartoÊç skali m´skiej wynosi 53,1, przy odchyleniu standardowym równym 10. W badanej próbie najmniejszà wartoÊcià tej zmiennej jest 17, a najwi´kszà 70. Stopnie IstotnoÊç swobody testu t èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Tab. IV. Skala IPP Emocjonalnej N Minimum Maksimum Ârednia Odch. Stand. Skala kobieca Skala m´ska 41 41 23 17 63 70 47,1 53,1 9,2 10,0 Cz´stoÊç wyst´powania typu p∏ci psychologicznej w badanej próbie (Ryc. 2., Tab. V.) Dla zmiennych IPP wyniki by∏y nieistotne (istotnoÊç p > 0,05), czyli badana grupa nie wyró˝nia si´ z populacji generalnej m´˝czyzn wynikiem na skali kobiecej i m´skiej. Posiadanie kilku równoleg∏ych zwiàzków (Tab. VI., VII., VIII.) Tab. VI. Inne zwiàzki Androgynia 32% NieokreÊlony 12% Kobiecy m´˝czyzna 5% Liczba Procent 26 8 63,4 19,5 2 5 41 4,9 12,2 100,0 Brak danych /nie dotyczy Sà przelotne Sà cz´ste, ale przelotne Jest sta∏y Ogó∏em Tab. VII. 51% Inne zwiàzki M´ski m´˝czyzna Ryc. 2. Cz´stoÊç wyst´powania typu p∏ci psychologicznej w badanej próbie. Brak danych /nie dotyczy Sà przelotne Sà cz´ste, ale przelotne Jest sta∏y Ogó∏em Liczba Procent 26 8 63,4 19,5 2 5 41 4,9 12,2 100,0 Procent w Raporcie 12 88 èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Tab. V. Skala IPP Ârednia w próbie Ârednia w populacji m´˝czyzn Wynik testu t Stopnie swobody IstotnoÊç testu t Skala kobieca Skala m´ska 47,1 53,1 48,8 51,4 -1,18 1,09 40 40 0,247 0,283 Tab. VIII. Inne zwiàzki èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002). Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Tak Nie Ogó∏em Procent w badaniu Procent w Raporcie 66,7 33,3 100 12 88 100 èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer 14 Przeglàd Seksuologiczny, kwiecieƒ/czerwiec 2012, nr 30 Wynik testu Chi-kwadrat jest istotny Wynik testu Chi-kwadrat jest istotny Chi2(1) = 62,62 przy p < 0,05 Chi2(8) = 49,24 przy p < 0,05 To oznacza, ˝e jest istotna ró˝nica mi´dzy wynikami badaƒ skinheadów a Raportem. Uczestnicy badania majà cz´stsze kontakty poza sta∏ym zwiàzkiem ni˝ reszta populacji m´˝czyzn. To oznacza, ˝e jest istotna ró˝nica mi´dzy wynikami badaƒ a raportem SMG/KRC. W badaniu uczestniczy∏o wi´cej osób nie majàcych partnerów, a w raporcie by∏o wi´cej osób majàcych 1–2 parterów. IloÊç partnerek seksualnych (Tab. IX.) Cz´stotliwoÊç kontaktów seksualnych (Tab. XI.) Do porównania testem Chi-kwadrat wykorzystano tabele wg proporcji (procent w badaniu zosta∏ przeliczony po wy∏àczeniu braków odpowiedzi) (Tab. XII.). Tab. IX. IloÊç partnerek Brak danych /nie dotyczy 1 2 3 4–5 6–10 11–20 20–30 30–50 Ponad 50 Ogó∏em Liczba Procent Procent w Raporcie 6 0 1 3 8 8 6 5 2 2 41 14,6 0,0 2,4 7,3 19,5 19,5 14,6 12,2 4,9 4,9 100,0 2 23 11 14 19 14 9 7 Tab. XI Cz´stoÊç kontaktów Brak danych /nie dotyczy Kilka razy dziennie Codziennie Kilka razy tygodniowo Raz w tygodniu Kilka razy w miesiàcu Rzadziej Nie mam kontaktów Ogó∏em 1 100,0 èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Do porównania testem Chi-kwadrat wykorzystano tabele wg proporcji (Tab. X.). Liczba Procent Procent w Raporcie 7 17,1 2 6 4,9 14,6 1 3 11 5 26,8 12,2 31 19 6 3 14,6 7,3 33 12 1 41 2,4 100,0 0 Tab. X. IloÊç partnerek Brak danych /nie dotyczy 1 2 3 4–5 6–10 11–20 20–50 Ponad 50 Ogó∏em Procent Procent w Raporcie 14,6 0,0 2,4 7,3 19,5 19,5 14,6 17,1 4,9 100,0 2 23 11 14 19 14 9 7 1 100,0 èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Tab. XII. èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Cz´stoÊç kontaktów Kilka razy dziennie Codziennie Kilka razy tygodniowo Raz w tygodniu Kilka razy w miesiàcu Rzadziej Nie mam kontaktów Ogó∏em Procent Procent w badaniu w Raporcie 5,9 17,6 32,4 14,7 17,6 8,8 2,9 100 1 3 31 19 33 12 1 100 èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Przeglàd Seksuologiczny, kwiecieƒ/czerwiec 2012, nr 30 15 Wynik testu Chi-kwadrat jest istotny Chi2(6) = 20,52 przy p < 0,05 To oznacza, ˝e jest istotna ró˝nica mi´dzy wynikami badaƒ a raportem SMG/KRC. Uczestnicy badania twierdzili, ˝e majà kontakty seksualne cz´Êciej ni˝ badani z Raportu. Korzystanie z agencji towarzyskich (Tab. XIII.) Korzystanie z us∏ug agencji: tak – 11,5 % m´˝czyzn, nie – 83,6 %, brak danych – 5,0% Tab. XIII. Korzystanie z agencji towarzyskich Brak danych Nie korzystam Sporadycznie Nieregularnie w ciàgu miesiàca Ogó∏em Procent Procent w badaniu w Raporcie 17,1 63,4 14,6 5,0 83,6 11,5 4,9 100,0 100,1 èród∏o: Badania w∏asne. D∏ugo∏´cka M. (2002) Raport SeksualnoÊci Polaków – Pfizer Wynik testu Chi-kwadrat jest nieistotny Chi2(2) = 2,443 przy p < 0,05 To oznacza, ˝e badana grupa nie wyró˝nia si´ z populacji generalnej m´˝czyzn korzystaniem z us∏ug agencji towarzyskiej. INTERPRETACJA WYNIKÓW Z badaƒ wynika, ˝e skinheadzi posiadajà istotnie statystycznie ni˝szà inteligencj´ emocjonalnà ni˝ populacja m´˝czyzn w Polsce. Zauwa˝yç jednak mo˝na, ˝e jest ona znacznie ni˝sza tylko w skali Empatii. W pozosta∏ych skalach wyniki ró˝nià si´ nie- 16 znacznie – w skali Akceptacji w∏asnych emocji sà nieco ni˝sze, w skalach Rozumienia w∏asnych emocji i Kontroli nad w∏asnymi emocjami sà wy˝sze. Ró˝nica wyników w skali Empatii wp∏ywa zatem najistotniej na Wynik Ogólny kwestionariusza PKIE, obni˝ajàc go znacznie w stosunku do reszty populacji m´˝czyzn. Badania sugerujà, ˝e nieco wi´cej m´˝czyzn o m´skiej p∏ci psychologicznej wyst´puje wÊród skinheadów, jednak jest to ró˝nica nie istotna statystycznie. Badania wykaza∏y pewne ró˝nice dzielàce skinheadów od reszty Polaków. Skinheadzi cz´Êciej ni˝ reszta populacji m´˝czyzn w Polsce, w czasie trwania sta∏ego zwiàzku, majà równoleg∏e zwiàzki. Skinheadzi deklarujà wi´kszà iloÊç partnerek seksualnych – przewa˝ajàca cz´Êç tej grupy mia∏a od 4 do 10 partnerek. Jednak równoczeÊnie wi´cej z nich ni˝ w populacji m´˝czyzn, nie mia∏o partnera wcale. W raporcie SMG/KRC najwi´cej by∏o osób majàcych 1–2 parterów. Skinheadzi odbywajà cz´Êciej stosunki seksualne – wi´kszoÊç ma kontakty kilka razy w tygodniu, a znaczna cz´Êç codziennie. Skinheadzi nie korzystajà z us∏ug agencji towarzyskich cz´Êciej ni˝ reszta populacji m´˝czyzn. Wyniki dotyczàce innych zwiàzków poza sta∏ym, wczeÊniejszego rozpocz´cia wspó∏˝ycia seksualnego, cz´stoÊci kontaktów oraz iloÊci partnerek seksualnych byç mo˝e sà zwiàzane ze stylem ˝ycia cz∏onków subkultury skinheads. W wi´kszoÊci sà to m∏odzi, zdrowi m´˝czyêni, którzy cz´sto zawierajà nowe znajomoÊci podczas koncertów, spotkaƒ z innymi cz∏onkami subkultury. Popularne wÊród tej m∏odzie˝y sà wyjazdy na festiwale muzyczne w odleg∏e miejsca Polski czy te˝ za granic´. To sprzyja nawiàzywaniu kontaktów z wieloma osobami. Dodatkowym czynnikiem na tego typu imprezach jest alkohol lub inne u˝ywki. ◗ Przeglàd Seksuologiczny, kwiecieƒ/czerwiec 2012, nr 30