Zapalmy znicze, pochylmy głowy

www.gazetagazeta.com
31 października - 2 listopada 2007
POLSKA AGENCJA PRASOWA
Zapalmy znicze,
pochylmy głowy
ciąg dalszy ze srony 21
26.4. - Zmarł ks. Jan Śliwański, duszpasterz
Polonii w Niemczech i proboszcz Polskiej
Misji Katolickiej w Hamburgu. W latach 80. był
szczególnie zaangażowany w pomoc Polakom przybywającym do Niemiec. Z jego inicjatywy powstały Parafialna Szkoła Sobotnia
w Hamburgu i Polski Dom Parafialny. Miał 74
lata.
30.4. Szwajcarski chemik Albert Hofmann,
znany przede wszystkim jako odkrywca LSD.
MAJ 2008
3.5. - Aktor, śpiewak, działacz kulturalny hrabia Wojciech Dzieduszycki zmarł w wieku 96
lat. W 1934 r. zadebiutował jako tenor w
operze w Stanisławowie. W czasie II wojny
światowej znalazł się w obozie jenieckim, w
którym zorganizował obozowy teatr, a później w obozie koncentracyjnym Gros-Rosen.
Skazany na karę śmierci, uniknął wyroku. W
1952 założył we Wrocławiu założył kabaret
"Dymek z papierosa", szykanowany przez stalinowskie władze. Był współpracownikiem
miesięcznika "Odra" od jego powstania. Na
początku 2006 roku przyznał się do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa w latach
1949-1972.
9.5. - B. wieloletni rektor KUL, filozof, o. prof.
Mieczysław Albert Krąpiec zmarł w wieku
87 lat. W czasie okupacji studiował w dominikańskim Instytucie Filozoficzno-Teologicznym
w Krakowie. Po przyjęciu święceń kapłańskich w 1945 r. podjął studia na Wydziale
Teologicznym KUL, a w 1951 r. rozpoczął
pracę naukową na wydziale filozoficznym tej
uczelni. W 1970 r. objął funkcję rektora KUL
uczelni i sprawował ją przez pięć kadencji, do
1983 r.
10.5. - Amerykański lekarz Murray Jarvik pionier badań nad nałogiem palenia i jeden z
wynalazców nikotynowego plastra, ułatwiającego rzucenie palenia.
12.5. - Zmarła działaczka społeczna Irena
Sendler. W czasie wojny zaangażowała się w
działalność konspiracyjną oraz wiele akcji
społecznych. Od 1942 roku rozpoczęła współpracę z Radą Pomocy Żydom "Żegota" organizując m.in. ucieczki z getta. Podczas likwidacji Getta Warszawskiego, Sendler zainicjowała szeroko zakrojoną akcję ratowania dzieci. Wyprowadzane z getta, były umieszczane
w polskich rodzinach, sierocińcach i klasztorach w Warszawie, Turkowicach i Chotomowie. Uratowano w ten sposób 2,5 tys. dzieci.
W 1965 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyznał Irenie Sendler tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, a w 1991 roku
otrzymała honorowe obywatelstwo Izraela.
13.5. - Amerykanin Robert Rauschenberg,
jeden z inicjatorów pop-artu. Malarz, rzeźbiarz, choreograf, fotograf, a nawet kompozytor, stał się znany w latach 50.
14.5. - W wieku 77 lat zmarł historyk i wieloletni wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego prof.
Roman Wapiński. Był m.in. autorem biografii
Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego, a także książek "Narodowa Demokracja 1893-1939", "Świadomość polityczna w II
Rzeczypospolitej", "Pokolenia II Rzeczypospolitej". W latach 1999 - 2002 był przewodniczącym Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk. Wapiński był m.in. promotorem pracy magisterskiej premiera Donalda Tuska.
18.5. - Włoski rzeźbiarz Pietro Cascella, projektant Międzynarodowego Pomnika Ofiar Faszyzmu na terenie obozu zagłady Auschwitz-
Birkenau. Pomnik przyniósł mu międzynarodowy rozgłos.
28.5. - Zmarł legendarny przywódca strajków w
warszawskiej FSO w 1956 roku Lechosław
Goździk. Miał 77 lat. W październiku 1956 r. 25letni wówczas I sekretarz Komitetu Zakładowego PZPR w Fabryce Samochodów Osobowych
na Żeraniu stał się faktycznym przywódcą robotników Żerania i główną postacią ruchu robotniczo-inteligenckiego stolicy. Występował na
wszystkich wiecach na Politechnice Warszawskiej, gdzie przemawiał do studentów w imieniu
robotników. W 1959 został usunięty z partii.
Niedługo potem pozbawiono go pracy.
27.5. Amerykański reżyser filmowy Sydney Pollack ("Tootsie", "Tacy byliśmy", "Pożegnanie z
Afryką", "Czyż nie dobija się koni"), w 1986 roku
uhonorowanym dwoma Oscarami. W ostatnich
latach był producentem filmów, które powstały
poza wytwórniami hollywoodzkimi.
CZERWIEC 2008
2.6. - Francuski projektant mody Yves SaintLaurent, ceniony za zrewolucjonizowanie damskiej garderoby. Zaliczany do najbardziej wpływowych twórców haute couture, w 1985 r. uhonorowany Legią Honorową.
2.6. - Jeden z pionierów rock and rolla Amerykanin Bo Diddely, znany z prostokątnej gitary i
uderzenia gitarowego, które zainspirowało takich artystów jak Buddy Holly, Elvis Presley,
Bruce Springsteen, zespoły Jefferson Airplane,
The Rolling Stones, U2.
7.6. - Włoski reżyser Dino Risi (m.in. "Zapach
kobiety", 1974). Wywołał kontrowersje filmem
"W imieniu narodu włoskiego" (1971), uznanym
przez niektórych za pośrednią pochwałę łamania prawa w walce z dławiącą Włochy przestępczością aferową.
10.6. - Uznawany za autorytet moralny kirgiski
pisarz Czyngiz Ajtmatow. Jeden z animatorów
"pieriestrojki" zapoczątkował otwarcie Kirgistanu na zachód. 11.6. Były premier Wietnamu
(1991-1997) Vo Van Kiet, który był głównym
inicjatorem reform gospodarczych w kraju pod
koniec lat 80. i na początku lat 90.
17.6. - Henryk Mandelbaum, b. więzień Auschwitz, ostatni żyjący w Polsce więzień Sonderkommando, zmarł w wieku 85 lat. W 1940
roku jego najbliżsi zostali osadzeni w getcie w
Dąbrowie Górniczej. Henrykowi udało się ukryć.
W kwietniu 1944 roku w wyniku donosu został
aresztowany w Będzinie; został deportowany
do KL Auschwitz. Po odbyciu kwarantanny Niemcy wyznaczyli go do Sonderkommando, specjalnej grupy roboczej, która składała się w
większości z więźniów narodowości żydowskiej.
Mandelbaum brał udział w przygotowaniach do
buntu więźniów Sonderkommando.
17.6. - Zmarł stały przedstawiciel RP przy ONZ
w Nowym Jorku - Robert Mroziewicz. Miał 66
lat. Po wydarzeniach marcowych w 1968 roku
został wyrzucony z UW. W latach 70. współpracował z KSS "KOR". Był działaczem podziemia
w latach 80-tych. W 1985 roku przebywał przez
kilka miesięcy w więzieniu. W 1992 r. został
wiceszefem MSZ w rządzie Hanny Suchockiej.
Stanowisko to zajmował też w rządach SLDPSL. W 1997 r. premier Jerzy Buzek przeniósł
go do MON na stanowisko wiceministra ds.
integracji z NATO. Mroziewicz podał się do
dymisji w 1999 r., gdy wszczęto przeciw niemu
postępowanie lustracyjne.
19.6. Francuski reżyser Jean Delannoy, autor
ekranizacji dzieł literackich, scenarzysta.
20.6. - W wieku 54 lat zmarł na zawał serca
reżyser filmowy i teatralny Piotr Łazarkiewicz.
Wyreżyserował m.in. filmy "Pora na czarownice"
(1993), "W środku Europy" (1990) i "Zaklęta"
(1997). W 2007 r. pracował nad filmem "0_1_0".
Łazarkiewicz wyreżyserował również spektakle
teatralne, m.in. "Absolwenta" Charlesa Webba,
"3x2" Tomasza Manna.
21.6. - Polski żołnierz ppor. Robert Marczewski zginął w Afganistanie, gdy pod samochodem typu Hummer, którym jechał, eksplodował
ładunek wybuchowy. Ppor. Marczewski to piąty
polski żołnierz, który zginął na misji w Afganistanie. Zawodowy wojskowy od 2004 roku. Był to
jego pierwszy udział w misji wojskowej poza
granicami państwa. Pozostawił żonę i jedno
dziecko.
23.6. - W wieku 77 lat zmarł wybitny neurofizjolog prof. Witold Karczewski. W latach 19911995 był przewodniczącym Komitetu Badań
Naukowych - członkiem Rady Ministrów. Pełnił
tę funkcję w składzie 4 kolejnych rządów: Jana
Krzysztofa Bieleckiego, Jana Olszewskiego,
Hanny Suchockiej i Waldemara Pawlaka. W
latach 1953-1981 należał do PZPR. Później był
bezpartyjny. W okresie 1982-1989 działał w
Tajnym Społecznym Komitecie Nauki, który m.in.
w 1985 r. opracował raport "Polska w 5 lat po
Sierpniu"; był jego współautorem.
24.6. - Aktor teatralny i filmowy Marian Glinka
zmarł w wieku 65 lat. Grał m.in. w warszawskich
Teatrze Ludowym, Komedia, Dramatycznym.
W latach 1989-1991 można było oglądać go w
krakowskim Teatrze im. Słowackiego, a w połowie lat 90. - we wrocławskim Teatrze Współczesnym. Od 1997 roku pracował w warszawskim
Teatrze Ateneum. Glinka ma w swoim dorobku
także role filmowe. Zadebiutował w komedii
muzycznej "Kochajmy syrenki" Jana Rutkiewicza. Grał m.in. w "Za ścianą" (1971) i "Barwy
ochronne" (1976) Krzysztofa Zanussiego.
24.6. - Zmarł Józef Szajna, wybitny scenograf,
reżyser teatralny, scenarzysta, teoretyk teatru,
malarz i grafik. Miał 86 lat. W wieku 17 lat
uczestniczył w kampanii wrześniowej, a po jej
zakończeniu - w życiu konspiracyjnym Polski.
Był współzałożycielem i dyrektorem artystycznym Teatru Ludowego w Krakowie. W roku
1971 stworzył Teatr-Galerię w warszawskim
Centrum Sztuki Studio. Z prowadzenia Centrum zrezygnował po ogłoszeniu stanu wojennego.
29.6. - Zmarła Anka Kowalska, dziennikarka,
pisarka, działaczka opozycji demokratycznej w
PRL. Miała 76 lat. W 1956 roku zaczęła pracę
jako dziennikarka. Pisała dla wydawnictwa PAX;
w latach 1960-68 należała do Stowarzyszenia
"Pax", ale wystąpiła z niego protestując przeciwko stanowisku stowarzyszenia wobec wydarzeń marcowych. Działała w opozycyjnej organizacji Komitet Obrony Robotników. Udzielała
się w "Solidarności". Była internowana od 13
grudnia 1981 do 1 czerwca 1982 roku. Powieść
Kowalskiej "Pestka" (1964) została przetłumaczona na pięć języków i zekranizowana.
25.6. - Leonid Hurwicz, amerykański laureat
Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii za prace
nad teorią określaną jako "mechanism design
theory". Pozwala ona "odróżnić sytuacje, w których rynki funkcjonują dobrze, od tych, w których rynki funkcjonują źle". Urodzony w Moskwie, ukończył studia prawnicze w Warszawie
w 1938 roku.
LIPIEC 2008
1.7. - W wieku 95 lat zmarł prof. Szczepan
Aleksander Pieniążek, wybitny polski sadownik, pomolog i fizjolog roślin. Był założycielem i
wieloletnim dyrektorem (w latach 1951-1983)
Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. W swojej pracy naukowej zajmował
GAZETA 178
się przede wszystkim pomologią - dziedziną
wiedzy poświęconą budowie, funkcjonowaniu i
właściwościach użytkowych różnych odmian
drzew i krzewów owocowych.
1.7. - Zmarł Leonard Grosicki, były więzień KL
Auschwitz. Miał 82 lata. Jako 16-latek, został
osadzony w 1942 roku przez Niemców w Auschwitz. Pod koniec 1944 roku wywieziono go
do KL Buchenwald, skąd wkrótce uciekł z kilkoma innymi więźniami. Po wojnie trafił m.in. do
Chin, po powrocie do Polski został uwięziony
pod zarzutem szpiegostwa. Grosicki odzyskał
wolność w 1955 roku i wrócił do rodzinnego
domu w Brzóstowej. Jego rodzice byli przekonani, że nie żyje. Wcześniej zawiadomiono ich,
że syn zginął w Wietnamie. Na wolności Grosicki pracował jako hutnik w Ostrowcu Świętokrzyskim do 1984 roku.
2.7. - Zmarł działacz opozycji demokratycznej,
historyk, dziennikarz i pisarz, współzałożyciel
Stowarzyszenia Wolnego Słowa Krzysztof
Markuszewski. Był współpracownikiem opozycji jeszcze przed sierpniem 1980 r. W stanie
wojennym pracował jako redaktor, szef kolportażu i publicysta tygodnika "Miś" oraz "Robotnika MRKS". Markuszewski był także współpracownikiem Radia "Solidarność" i redaktorem
naczelnym "Magazynu Robotnika", autorem artykułów zamieszczanych w wielu pismach i
audycji emitowanych w Radiu Wolna Europa.
4.7. - Republikański senator z Karoliny Północnej Jesse Helms, uważany za relikt dawnego
Południa. Całe życie walczył z komunistami i
liberałami.
5.7. - Zmarł porucznik AK, major Wojska Polskiego Stanisław Witkowski. Miał 91 lat. W
1943 r. ze względu na działalność w konspiracji
Witkowski zmienił nazwisko na Tucholski i przyjął pseudonim - Żbik. Sąd w Berlinie skazał go
na karę śmierci. Witkowski zdołał jednak uciec.
Wrócił do Warszawy, brał udział w Powstaniu
Warszawskim. Po jego upadku znalazł się w
obozie przejściowym w Ożarowie. Został rozpoznany przez Gestapo i wywieziony do obozu
koncentracyjnego w Stutthofie. Przetransportowano go do obozu w Oranienburgu, z którego
został uwolniony 3 maja 1945 r. przez wojska
angielskie. Po II wojnie światowej wyjechał do
Anglii. Wrócił do Polski w 2002 r.
8.7. - Prorektor Uniwersytetu Warszawskiego,
chemik i członek Komitetu Chemii Analitycznej
PAN prof. Stanisław Głąb zmarł w wieku 63 lat.
Od 2005 roku był prorektorem UW. W 2008 roku
został wybrany na kolejną kadencję, która miała
się zakończyć w 2012 roku. Specjalizował się w
chemii analitycznej, elektrochemicznych i spektroskopowych metodach analitycznych oraz
czujnikach chemicznych i bioczujnikach.
8.7. - W wieku 87 lat zmarł wybitny aktor filmowy
i teatralny Wieńczysław Gliński. Był żołnierzem Armii Krajowej. Występował m.in. w Teatrze Polskim w Warszawie; później związał się
z teatrami Komedia i Narodowym. Od 1945 roku
współpracował z Teatrem Polskiego Radia. Na
ekranie debiutował w 1955 r. rolą tytułową w
filmie "Sprawa pilota Maresza" w reżyserii Leona
Buczkowskiego. Zagrał także m.in. w "Kanale"
Andrzeja Wajdy, "Jutro premiera" Janusza Morgensterna, "Jak być kochaną" Wojciecha Jerzego Hasa.
9.7. - Zmarł Witold Mieczysław Bartnicki, zasłużony żołnierz AK. Miał 83 lata. Bartnicki był
żołnierzem batalionu "Zośka", posługiwał się
pseudonimem Wiktor Kadłubek. Uczestniczył
w akcji Szarych Szeregów pod Arsenałem, w
czasie której uwolniony został z rąk gestapo Jan
Bytnar ps. Rudy i w wielu innych operacjach AK
w czasie okupacji niemieckiej.
10.7. - Zmarła historyk dziejów najnowszych,
badaczka historii komunizmu w Polsce, prof.
Krystyna Kersten. Miała 77 lat. Zajmowała się
historią najnowszą Polski, zwłaszcza okresem
1944-1956. Jako pierwsza podjęła - po latach
milczenia - temat pogromu kieleckiego, publikując na łamach "Tygodnika Solidarność" w
grudniu 1981 r. tekst o jego okolicznościach i
przebiegu. W 1997 r. na zamówienie Sejmowej
Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej napisała raport-ekspertyzę o stanie wojennym.
9.7. - Amerykańsko-brytyjski finansista i filantrop Sir John Templeton, pionier na rynku
globalnych funduszy inwestycyjnych. Fundator
nagrody za wkład w badania nad duchowym
wymiarem ludzkiego życia oraz przerzucanie
pomostów między nauką a religią. Pierwszą
laureatką jego nagrody była Matka Teresa z
Kalkuty; w tym roku otrzymał ją ksiądz profesor
Michał Heller z krakowskiej Papieskiej Akademii Teologicznej.
12.7. - W wieku 77 lat zmarł wybitny polski krytyk
teatralny Jerzy Koenig. Współpracował m.in. z
tygodnikiem "Współczesność", "Tygodnikiem
Kulturalnym", miesięcznikiem "Dialog". W latach 1968-1972 był redaktorem naczelnym "Teatru". Był kierownikiem literackim Teatru Narodowego i Teatru Dramatycznego w Warszawie.
Przez 14 lat kierował pracami Teatru Telewizji.
W 1998 r. objął stanowisko kierownika literackiego Starego Teatru w Krakowie. Jest autorem
STRONA 25
wyboru dwutomowej "Antologii dramatu".
12.7. - Amerykański kardiochirurg Michael
DeBakey, który jako pierwszy przeprowadził operację wszczepienia bypassów.
18.7. - Polski krytyk literacki i eseista Wojciech Skalmowski, wybitny językoznawca
orientalista, od 1968 roku w Belgii. Profesor
iranistyki na flamandzkim uniwersytecie w
Lowanium. Publikował w paryskiej "Kulturze" pod pseudonimem Maciej Broński.
13.7. - Eurodeputowany, b. minister spraw
zagranicznych prof. Bronisław Geremek,
zginął w wypadku samochodowym. Miał
76 lat. Był jedną z czołowych postaci polskiej opozycji demokratycznej. Od 1980 r.
był członkiem NSZZ "Solidarność", ekspertem Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980
r., a potem doradcą Międzyzakładowego
Komitetu Założycielskiego NSZZ "S" i Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "S" w
Gdańsku. W stanie wojennym Geremek był
internowany. Poseł na Sejm, minister spraw
zagranicznych w latach 1997-2000, poseł
do Parlamentu Europejskiego.
14.7. - W wieku 100 lat zmarł gen. Bolesław
M. Nieczuja-Ostrowski, legendarny dowódca 106. Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Po rozwiązaniu AK przeniósł się na
"ziemie odzyskane" k. Elbląga, gdzie wraz z
garstką swoich żołnierzy organizował życie
gospodarcze. W 1949 roku skazano go
dwukrotnie na śmierć. Po apelacjach zmieniono wyrok na dożywocie. W więziach w
Krakowie, Sztumie i Wronkach spędził siedem lat. Na wolność wyszedł w 1957 roku
po "odwilży październikowej".
14.7. - Zmarła prof. Maria Hrabowska lekarz patomorfolog i immunolog z Akademii Medycznej w Gdańsku. Miała 72 lata.
Była zasłużona harcerką. Przez wiele lat
kierowała Samodzielną Pracownią Patomorfologii Klinicznej Instytutu Położnictwa i
Chorób Kobiecych Akademii Medycznej w
Gdańsku. Była aktywnym członkiem "Solidarności".
18.7. - Zmarła Olga Zawadzka, odznaczona medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów
Świata za ratowanie Żydów w czasie II wojny światowej, siostra sławnego filozofa o.
Józefa Marii Bocheńskiego. Miała 103 lata.
Drugi z jej braci, Aleksander Bocheński był
pisarzem i publicystą, współredagował z
Jerzym Giedroyciem pismo "Bunt Młodych".
Trzeci z jej braci, Adolf Bocheński służył w
armii gen. Władysława Andersa, zginął w
bitwie pod Ankoną we Włoszech 18 lipca
1944 r. Zawadzka zmarła w rocznicę jego
śmierci.
18.7. - W wieku 74 lat zmarł w Belgii polski
krytyk literacki i eseista Wojciech Skalmowski. Wybitny językoznawca orientalista, z pochodzenia krakowianin, od 1968
roku mieszkał w Belgii. Był profesorem iranistyki na flamandzkim uniwersytecie w
Leuven. Pod pseudonimem Maciej Broński
publikował przez wiele lat w paryskiej "Kulturze". W zeszłym roku ukazał się tom jego
korespondencji ze Sławomirem Mrożkiem
z lat 1970-2003.
26.7. - Zmarł ks. Kazimierz Muszyński,
jeden z pierwszych misjonarzy archidiecezji gnieźnieńskiej w Papui Nowej Gwinei,
gdzie spędził 11 lat. Miał 66 lat.
29.7. - W wieku 83 lat zmarł inż. Andrzej
Izdebski, żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, współpracownik Komitetu Obrony Robotników, członek Konfederacji Polski Niepodległej. Pełnił szereg
ważnych funkcji w KPN, m.in. był długoletnim członkiem władz II Obszaru, a następnie jego kierownikiem, należał też do Centralnego Kierownictwa Akcji Bieżącej i do
Rady Politycznej Konfederacji.
30.7. - W wieku 90 lat zmarł prof. Tadeusz
Orłowski, pionier polskiej transplantologii,
taternik i alpinista. Należał do AK. Był specjalistą w zakresie medycyny wewnętrznej,
nefrologii oraz transplantologii. Stworzył polską szkołę dializoterapii. W roku 1959 uruchomił w Warszawie ośrodek dializacyjny,
tzw. sztuczną nerkę. W 1966 r. wraz z prof.
Janem Nielubowiczem dokonał pierwszego udanego przeszczepu nerki od nieżyjącego dawcy.
SIERPIEŃ 2008
3.8. Rosyjski pisarz i dysydent, laureat literackiej Nagrody Nobla Aleksander Sołżenicyn. Opisał koszmar życia w radzieckich
łagrach. Krytycznie wyrażał się o Zachodzie i kulturze zachodniej, pogrążających
się w dekadencji. Wrócił do Rosji w 1994 r.
Całym sercem oddany ideom wielkoruskim
i prawosławiu, krytykował przemiany po
upadku ZSRS, rządy prezydenta Borysa
Jelcyna i rosnącą siłę oligarchów.
dokończenie na stronie 34