docPodstawy LCA Analiza Cyklu Życia (cz.2).
download 
Reklamacja Transkrypt
Podstawy LCA Analiza Cyklu Życia (cz.2).
SZKOLENIE 2 Projektu: Propagowanie wzorców produkcji i konsumpcji sprzyjających promocji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju. OCENA CYKLU ŻYCIA LIFE CYCLE ASSESSMENT LCA część II mgr inż. Jolanta Baran Politechnika Śląska w Gliwicach; Wydział Organizacji i Zarządzania Stowarzyszenie „POLSKI RUCH CZYSTSZEJ PRODUKCJI” UM, Gliwice 29 maj 2006 Struktura prezentacji Co to jest LCA? Przykład wyników oceny cyklu życia uzyskanych dla ekspresu do kawy przy zastosowaniu programu SimaPro Zastosowanie LCA Etykietowanie środowiskowe I typu Etykiety i deklaracje środowiskowe III typu Definicja oceny cyklu życia LCA jest jedną z kilku technik zarządzania środowiskiem służącą do badania aspektów środowiskowych i potencjalnych wpływów na środowisko w całym okresie życia wyrobu (tj. „od kołyski do grobu”) począwszy od pozyskania surowców przez produkcję, użytkowanie, aż do likwidacji. wg PN-EN ISO 14040:2000, Zarządzanie Środowiskowe – Ocena cyklu życia – Zasady i struktura, Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa wrzesień 2000 Kompleksowe ujęcie wpływu produktu na środowisko w LCA Zużycie zasobów środowiska naturalnego System wyrobu MATERIAŁ LUB ENERGIA WEJŚCIOWA Wydobycie surowców Przetwarzanie surowców Wytwarzanie produktu Dystrybucja i użytkowanie produktu Utylizacja odpadów MATERIAŁ LUB ENERGIA WYJŚCIOWA Recykling Środowisko naturalne Oddziaływanie na środowisko poprzez szkodliwe emisje Źródło: Opracowano na podstawie: Ryszko Adam, Ocena cyklu życia jako narzędzie wspomagające rozwój produktu W: Organizacja i Zarządzanie Zeszyt Piętnasty, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2003. Normy ISO dotyczące oceny cyklu życia Norma/ dokument ISO Tytuł Polska Norma lub inny dokument ISO 14040:1997 Environmental management – Life cycle assessment – Principles and framework (w trakcie nowelizacji) PN-EN ISO 14040:2000 Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Zasady i struktura ISO 14041:1998 Environmental management – Life cycle assessment – Goal and scope definition and inventory analysis (w trakcie nowelizacji) PN-EN ISO 14041:2002 Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Określenie celu i zakresu oraz analiza zbioru PN-EN ISO 14042:2002 Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Ocena wpływu cyklu życia PN-EN ISO 14043:2002 Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Interpretacja cyklu życia ISO 14042:2000 ISO 14043:2000 ISO/TR 14047:2003 Environmental management – Life cycle assessment – Life cycle impact assessment (w trakcie nowelizacji) Environmental management – Life cycle assessment – Life cycle interprtation (w trakcie nowelizacji) Environmental management – Life impact cycle assessment – Examples of application of ISO 14042 ISO/TS 14048:2002 Environmental management – Life cycle assessment – Data documentation format ISO/TR 14049:2000 Environmental management – Life cycle assessment – Examples of application of ISO 14041 to goal and scope definition and inventory analysis Pr PKN-ISO/TR 14047 Polska wersja specyfikacji dostępna w PKN Polska wersja raportu dostępna w PKN Tytuł Zarządzanie środowiskowe – Ocena wpływu cyklu życia – Przykłady stosowania ISO 14042 Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Format dokumentowania danych Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Przykłady stosowania ISO 14041 do określania celu i zakresu oraz analizy zbioru Fazy oceny cyklu życia Struktura oceny cyklu życia Określenie celu i zakresu Ocena wpływu Interpretacja Analiza zbioru LCA - narzędzia informatyczne ECO-it: Eco-Indicator Tool for environmentally friendly design - PRé Consultants, Holandia EDIP - Environmental design of industrial products – EPA, Dania EIOLCA - Economic Input-Output LCA at Carnegie Mellon University, USA GaBi 4.2, Niemcy IDEMAT - Delft University Clean Technology Institute Interduct Environmental Product Development, Holandia KCL-ECO 3.0 - KCL LCA software, Finlandia LCAiT - CIT EkoLogik, Szwecja SimaPro 7 for Windows - PRé Consultants, Holandia Umberto - An advanced software tool for Life Cycle Assessment Institut für Umweltinformatik, Niemcy Ocena cyklu życia ekspresu do kawy Ekspres do kawy – model Sima – składa się z następujących części: obudowa – polipropylen PP, około 15 mniejszych części głównie wykonanych ze stali, plastiku i miedzi (przewody), główny przewód (miedź i PVC) do podłączenia ekspresu do prądu 230 V, szklany dzbanek z uchwytem wykonanym z polipropylenu PP. Drzewo procesów Tablica inwentaryzacyjna Charakteryzowanie Normalizacja Ważenie Wynik LCA Zastosowanie LCA rozwój i doskonalenie wyrobu, planowanie strategiczne, marketing etc. eko-projektowanie wyrobów, komunikowanie się B2B, B2C – etykietowanie środowiskowe oraz deklaracje środowiskowe produktu - Environmental Product Declaration EPD Zintegrowana Polityka Produktowa ZPP Inicjatywa Komisji Europejskiej i krajów członkowskich UE Strategia wdrażania w Polsce ZPP została przyjęta 25 lutego 2005 roku przez Komitet Europejski Rady Ministrów RP Jest to polityka oparta na instrumentach stosowanych w ramach wdrażania systemu zarządzania środowiskowego Zasady Zintegrowanej Polityki Produktowej Myślenie w kategoriach cyklu życia Współdziałanie z rynkiem Zaangażowanie uczestników Kontynuowanie poprawy Zróżnicowanie instrumentów polityki Myślenie w kategoriach cyklu życia Udostępnianie informacji i narzędzi interpretacyjnych dotyczących myślenia w kategoriach cyklu życia Systemy zarządzania środowiskowego Wymagania wobec projektowania produktu Standardy ekoznakowania wg ISO Etykietowanie środowiskowe I typu znaki potwierdzające zgodność z kryterium ekologicznym, przyznawane przez niezależne instytucje przy uwzględnieniu oceny wielokryterialnej Etykietowanie środowiskowe II typu znaki informacyjne stosowane przez przedsiębiorstwa na podstawie własnych standardów ekologicznych Deklaracje środowiskowe III typu informacje ilościowe oparte na wynikach LCA Etykietowanie środowiskowe I typu Zgodnie z ISO 14024 program etykietowania środowiskowego I typu jest oparty na wielokryterialnej ocenie trzeciej strony, udzielającej zezwolenia na umieszczanie na wyrobach etykiet środowiskowych, wskazujących na środowiskową preferencję oznakowanego wyrobu w ramach kategorii wyrobów wynikającej z analizy cyklu życia. Matryca wyboru kryteriów środowiskowych wyrobu Środowiskowe wskaźniki zbiorów wejść i wyjść Etapy cyklu życia Pozyskiwani e surowców Produkcja Dystrybucja Stosowanie Likwidacja Energia (odnawialna/ nieodnawialna) Zasoby naturalne (odnawialne/ nieodnawialne) Emisja do Inne wody powietrza gleby Margerytka Europejski znak ekologiczny zwany margerytką. Oznaczenie stosowane w UE, Norwegii, Lichtensteinie, Islandii. Wyroby z europejskim znakiem ekologicznym, wskazują, że są mniej szkodliwe dla środowiska niż podobne wyroby w ciągu całego cyklu życia wyrobu, ponieważ spełniają opublikowane kryteria środowiskowe uzgodnione przez państwa członkowskie UE w porozumieniu z zainteresowanymi stronami (w tym z przedstawicielami przemysłu, konsumentów, organizacji środowiskowych, handlu i władz publicznych). Stosowana jest metodologia oceny cyklu życia wyrobu. W Polsce wnioski w sprawie zezwolenia na stosowanie etykiety składa się do Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji PCBC w Warszawie. Margerytka Kryteria techniczne opracowane i przyjęte przez EUEB (European Union Eco-labelling Board) obejmują następujące grupy wyrobów: usługi hotelarskie, usługi kempingowe, produkty z bibuły, obuwie, materiały włókiennicze, detergenty pralnicze, detergenty do ręcznego zmywania naczyń, uniwersalne środki czyszczące, materace, papier do kopiowania i papier graficzny, pralki, odkurzacze, telewizory, żarówki, chłodziarki, zmywarki do naczyń, komputery osobiste, komputery przenośne, podłoża uprawowe, farby i lakiery, twarde pokrycia podłogowe, smary. Margerytka - przykład Margerytka na obuwiu oznacza: • • • • zminimalizowanie ryzyka reakcji alergicznej na niektóre substancje ograniczone zanieczyszczenie wody i powietrza podczas produkcji sprzedaż wyrobu w opakowaniach podlegających recyklingowi wyrób co najmniej tak trwały, jak konwencjonalne buty Margerytka na środkach czyszczących oznacza: • • • • • • wyrób na ograniczony wpływ na środowisko wodne nie zawiera pewnych niebezpiecznych substancji ma ograniczony wpływ na rozwój alg w wodzie w większości podlega biodegradacji wykorzystuje mniej opakowania zawiera informacje nt. prawidłowego korzystania ze środowiska Margerytka – przykłady wyrobów certyfikowanych w Polsce GRUPA WYROBÓW PRODUCENT LUB IMPORTER WYRÓB/MODEL DATA WYDANIA CERTYFIKAT WAŻNY JEDNOSTKA KOMPETENTNA NUMER CERTYFIKATU Ekologiczne środki ulepszania gleby i podłoży uprawowych Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. Leszno Dolne 35a 67-321 Leszno Górne Mata Wegetacyjna Podłoże uprawowe ze środkiem ulepszającym glebę 01.02.2005 31.01.2008 PCBC S.A. PL/ECO/003/14 34/ 001/05/PC Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o. ul. Ołowiana 12 85-461 Bydgoszcz Dawid-Czyścik III 09.11.2005 08.11.2008 PCBC S.A. PL/ECO/020/14 34/ 002/05/BS Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o. ul. Ołowiana 12 85-461 Bydgoszcz Goliat - Czyścik II - Uniwersalny 15.02.2006 14.02.2009 PCBC S.A. PL/ECO/020/14 34/ 003/06/BS Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o. ul. Ołowiana 12 85-461 Bydgoszcz Goliat – Rdza i Kamień 15.02.2006 14.02.2009 PCBC S.A. PL/ECO/020/14 34/ 004/06/BS Uniwersalne środki czyszczące oraz środki czyszczące przeznaczone do urządzeń sanitarnych Przedsiębiorstwo Wielobranżowe OKTIMA Sp. z o.o. ul. Ołowiana 12 85-461 Bydgoszcz Dywanopuc 23.03.2006 22.03.2009 PCBC S.A. PL/ECO/020/14 34/ 005/06/BS Polski znak ekologiczny Eko-znak – zastrzeżony na rzecz PCBC S.A. znak, który mogą otrzymać wyroby krajowe i zagraniczne nie powodujące (w odniesieniu do wcześniej ustalonego akceptowanego poziomu) negatywnych skutków dla środowiska oraz spełniające ustalone kryteria dotyczące ochrony zdrowia, środowiska i ekonomicznego wykorzystania zasobów naturalnych w trakcie całego życia wyrobu. Deklaracje środowiskowe III typu Deklaracje środowiskowe III typu omawia się w raporcie technicznym ISO/TR 14025. Deklaracją środowiskową III typu są wyrażone ilościowo dane środowiskowe dotyczące cyklu życia wyrobu oparte na niezależnej weryfikacji. Cechy deklaracji środowiskowej Obiektywność Wiarygodność Neutralność Porównywalność Deklarację środowiskową można opracować dla każdego produktu lub usługi Orientacja na wpływ na środowisko Funkcja edukacyjna Zasady systemu EPD Dobrowolność Przejrzystość Dostępność dla zainteresowanych stron Otwarty dialog i konsultacje dotyczące dokumentów PCR Funkcjonalność System oparty na naukowych podstawach Etapy opracowywania deklaracji środowiskowej Zapoznanie się z dostępnymi dokumentami reguł kategorii produktu (Product Category Rules PCR) Zbieranie danych Opracowywanie danych i informacji Weryfikacja i rejestracja Zawartość dokumentu PCR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Definicja kategorii produktu i opis produktu Jednostka funkcjonalna Granice systemu Warunki ograniczające Zasady alokacji Źródła danych Jednostki Parametry środowiskowe Inne informacje środowiskowe Przykład dokumentu PCR Fotelik rowerowy dla dzieci Definicja kategorii produktu i opis produktu Określa się PCR dla produktu „Fotelik rowerowy dla dzieci” o wadze od 9 kg do 22 kg Materiały, które zostaną włączone do deklaracji: 9 9 materiały, których zawartość w produkcie jest nie mniejsza niż 0,5% Materiały niebezpieczne dla zdrowia człowieka i środowiska Jednostka funkcjonalna 1 fotelik rowerowy dla dzieci wraz z opakowaniem. Wyniki LCA odnoszą się do jednostki funkcjonalnej. Granice systemu Określa się procesy, które będą włączone do LCA Poszczególne dane to uśrednione wartości roczne Do analizy należy włączyć obowiązkowo następujące fazy: pozyskanie surowców, transport surowców i komponentów, wytwarzanie, dystrybucja produktu Warunki ograniczające Procesy i działania, których wpływ na środowisko jest znikomy, nie większy od 1% całkowitego wpływu na środowisko dla danej kategorii wpływu wyłącza się z analizy Zasady alokacji Tam gdzie to możliwe unika się alokacji. W przypadkach kiedy nie można uniknąć alokacji stosuje się masę jako jej podstawę. Źródła danych Dane powinny pochodzić bezpośrednio z poszczególnych stanowisk produkcyjnych i komórek w organizacji W przypadku braku danych specyficznych dla danego procesu produkcyjnego można wykorzystać dane z istniejących baz danych. Dotyczy to szczególnie produkcji energii, materiałów, półproduktów, transportu. Źródła danych Dane pochodzące z dostępnych baz danych mogą być stosowane z uwzględnieniem następujących informacji: 9 9 9 reprezentatywność dla określonego obszaru geograficznego, równoważność, określone granice dla środowiska naturalnego oraz systemu technicznego Źródła danych Przykładowe bazy danych: Rodzaj materiału Baza danych Data wydania Energia elektryczna ETH (Szwajcaria) oraz IEA – Międzynarodowa Agencja Energetyki, Francja 1998 1995 1998 Tworzywa sztuczne APME – Stowarzyszenie Przetwórców Tworzyw Sztucznych w Europie, Bruksela 1993-1998 Stal IISI – Międzynarodowy Instytut Żelaza i Stali, Bruksela 1998 Dane Surowce Należy określić ilość użytych surowców w kg. Woda Zużycie wody należy przypisać do wyprodukowanego gotowego wyrobu. Transport Należy uwzględnić ładowność środków transportu oraz długość drogi, którą pokonują. Zużycie energii Należy rozważyć zużycie energii we wszystkich fazach procesu produkcyjnego. Dane Emisje do atmosfery Należy określić emisje do atmosfery we wszystkich fazach procesu produkcyjnego. Emisje do atmosfery powstające w czasie transportu należy obliczyć wykorzystując dostępne bazy danych. Odpady Poszczególne rodzaje odpadów przypisuje się odpowiednim fazom procesu produkcyjnego. Jednostki 9 9 9 Międzynarodowy Układ Jednostek Miar SI Preferowana jednostka mocy kW (MW) Preferowana jednostka energii kWh (MWh) Parametry środowiskowe Zużycie zasobów Zużycie Zużycie Zużycie Zużycie Zużycie zasobów nieodnawialnych [kg, MJ] zasobów odnawialnych [kg, MJ] pierwotnych źródeł energii [MJ] energii elektrycznej [kWh] wody [m3] Parametry środowiskowe Emisja zanieczyszczeń wyrażona poprzez potencjalny wpływ na środowisko Kategoria wpływu Wskaźnik Globalne ocieplenie kg eq CO2 Zakwaszenie Niszczenie warstwy ozonowej Tworzenie się utleniaczy fotochemicznych Eutrofizacja kmol eq H+ kg eq CFC-11 kg eq C2H4 kg O2 Parametry środowiskowe Wytworzone odpady: odpady niebezpieczne wyrażone w kg, inne odpady wyrażone w kg, odpady przeznaczone do recyklingu w kg. W zależności od rodzaju użytych materiałów w EPD należy umieścić również informacje dotyczące emisji następujących substancji: SO2, NOx, Cd, Cr, Hg, Ni, Pb, Zn Inne informacje środowiskowe Materiały przydatne do recyklingu Instrukcje właściwego usuwania odpadów powstałych po zakończeniu użytkowania Deklaracje środowiskowe III typu Format deklaracji III typu: opis produktu i firmy, która go wytwarza; efekty środowiskowe; informacje o osobie, z którą należy się kontaktować w sprawie deklaracji, o jednostce certyfikacyjnej i jej ewentualnej akredytacji, a także o czasie ważności certyfikatu. Przykład deklaracji środowiskowej Fotelik rowerowy dla dzieci Lista materiałów i substancji chemicznych Materiał Waga [g] Zawartość w produkcie [%] Polipropylen PP 1809,4 58 Stal 1010 32,4 Stal 200 6,4 Poliuretan PUR 28 0,9 Polioksymetylen POM 25,5 0,8 Lista materiałów i substancji chemicznych Lista materiałów i substancji chemicznych Materiał Waga [g] Nylon 6 16,5 Zawartość w produkcie [%] 0,5 Bawełna 16,2 0,5 Polietylen PE 13,3 0,4 Polietylen (opakowanie) Tektura falista (opakowanie) 50 375 Informacje o produkcie w kontekście cyklu życia Wszystkie dane odnoszą się do jednostki funkcjonalnej czyli jednego krzesełka rowerowego dla dzieci. Rozważa się wszystkie fazy cyklu życia począwszy od wydobycia surowców aż do usuwania odpadów powstałych po fazie użytkowania. Informacje o produkcie w kontekście cyklu życia Dane pochodzące bezpośrednio z przedsiębiorstwa uzupełniono korzystając z następujących baz danych: Ecoinvent, APME, Buwal250, ETH, dostępnych w programie SimaPro. Zużycie zasobów i wpływ na środowisko Parametr Faza przedprodukcyjna Produkcja Użytkowanie Koniec życia Suma Zasoby nieodnawialne (kg) 3,12 0,0072 - -0,0084 3,12 Zasoby odnawialne (kg) 0,17 0,0007 - -0,115 0,056 Paliwa kopalne (MJ) 332 3,6 - 0,47 336 Energia odnawialna (MJ) 11,5 0,539 - -2,72 9,35 Zużycie zasobów i wpływ na środowisko Parametr Faza przedprodukcyjna Produkcja Użytkowanie Koniec życia Suma Globalne ocieplenie (kg eq CO2) 14,3 0,27 0,087 0,088 14,8 Smog fotochemiczny (kg eq C2H4) 1,77 0,013 0,051 0,003 1,83 Eutrofizacja (kg O2) 745 4,21 0,05 25,7 775 Zakwaszenie (kmol eq H+) 5,57 0,087 5,41E -6 0,0022 5,66 Zużycie zasobów i wpływ na środowisko Parametr Faza przedprodukcyjna Produkcja Użytkowanie Koniec życia Suma Niszczenie warstwy ozonowej 16 0,16 - 0,02 16,2 Odpady niebezpieczne (kg) 0,018 - - 0,0022 0,021 Inne odpady (kg) 0,105 0,052 - 0,0034 0,161 Odpady do recyklingu (kg) 0,046 - - - 0,046 Weryfikacja deklaracji Weryfikacja w systemie EPD jest prowadzona przez niezależną akredytowaną organizację certyfikującą: BVQI Sverige AB Certiquality DNV Certification AB ICMQ S.p.A. JIA, Japan Gas Appliances Inspection Association RINA S.p.A. SEMKO-DEKRA Certification AB SP Swedish National Testing and Research Institute Rejestracja deklaracji Formularz zgłoszeniowy Informacja o organizacji Kopia zatwierdzonej weryfikacji Deklaracja środowiskowa Macierz produktu Aspekt środowiskowy Faza życia Zużycie energii Materiały Odpady stałe Ścieki Emisje do powietrza Przed wytwarzaniem A1 A2 A3 A4 A5 Wytwarzanie B1 B2 B3 B4 B5 Pakowanie, dystrybucja C1 C2 C3 C4 C5 Użytkowanie produktu D1 D2 D3 D4 D5 Koniec życia E1 E2 E3 E4 E5 Suma Suma Dziękuję za uwagę
