46 Marek SKOCZYLAS SAB Solutions Sp. z oo

Instalacje elektryczne niskiego napięcia
Marek SKOCZYLAS
SAB Solutions Sp. z o.o.
INTELIGENTNE SYSTEMY ZARZĄDZANIA BUDYNKIEM
Streszczenie:
Inteligentne systemy zarządzania budynkami (Building Management System) tworzą nową
rzeczywistość w zakresie zarządzania energią w budynkach. Zapewniają użytkownikowi komfort,
bezpieczeństwo oraz racjonalne zużycie energii, czyli również efekt ekonomiczny. Podstawowy
system automatyki budynkowej stworzył KNX/EIB otwierając proces rozwoju inteligentnej
instalacji zarządzania energią budynków. Obecnie inteligentne systemy zarządzania budynkiem są już standardem wyznaczającym poziom życia coraz większej grupy społecznej.
1. Czym jest inteligentny system zarządzania budynkiem?
Zintegrowany system zarządzania instalacjami znajdującymi się w budynku określa
się nazwą „inteligentny budynek” (w skrócie z j. ang. Building Management System).
Najstarszym i najbardziej rozpowszechnionym systemem jest EIB (European
Installation Bus).
Steruje między innymi: oświetleniem, żaluzjami, ogrzewaniem. Jak większość jest
też systemem magistralnym, czyli oddziela funkcje sterownicze od zasilania, przekazuje informacje sterownicze i kontrolne za pomocą oddzielnego medium, dostarcza
bezpośrednio energię do odbiorników oraz integruje poszczególne instalacje (oświetlenia, ogrzewania, żaluzji itp). Instalacja magistralna jest systemem nerwowym budynku.
W tradycyjnych rozwiązaniach każda instalacja stanowi oddzielny system. Chociaż
są oddzielnie sterowane, działanie jednej wpływa na pozostałe. I tak, stan żaluzji
wpływa na temperaturę panującą we wnętrzu oraz na poziom natężenia oświetlenia,
stan okien wpływa na pracę instalacji grzewczych czy też klimatycznych, powodując
straty energii.
Szczególnymi obiektami są budynki pasywne, w których bilansie energetycznym
uwzględniane są wszystkie zidentyfikowane źródła energii.
Magistralne systemy automatyki mogą być centralne, tańsze, ale bardziej zawodne i zdecentralizowane (inteligencja rozproszona), droższe, ale awaria jednego lub
wielu urządzeń tylko ogranicza działanie systemu.
2. Współczesne systemy automatyki budynkowej
Spośród obecnych na polskim rynku systemów inteligentnej instalacji należy wymienić: KNX/EIB, LonWorks, BACnet, LCN, Lutron, X-Comfort, IDRA, X10, D2000,
Tenis, In One, Domintell, Delta Dore, Teletask, Sienna, APA, EVER, Satel i SAB
System.
Przedstawiono w kolejnych punktach wybrane systemy, charakteryzujące się
specyficznymi funkcjami i parametrami istotnymi z punktu widzenia automatyki
domów. Na tle standardu jakim jest KNX/EIB pokazano możliwości polskich rozwiązań – sprawdzonych i z coraz większym powodzeniem instalowanych.
46
Instalacje elektryczne niskiego napięcia
2.1. System KNX/EIB
W wyniku badań kilku firm opracowano wspólne standardy, co przyspieszyło
rozwój i wdrażanie systemu. W efekcie, w roku 1987 w fabryce SIEMENS, powstał
jeden otwarty system KNX/EIB, ratyfikowany przez CENELEC (Bureau Technique)
jako europejski standard (EN 50090). Protokół KNX, tworząc międzynarodowy
standard, jest oparty na trzech mediach transmisyjnych: TP (twisted pair – jednoparowa skrętka), PL (przewody zasilające), RF (fale radiowe), a także ostatecznie IP (Internet
Protocol).
Głównym celem KNX/EIB w budynku jest zarządzanie oświetleniem, żaluzjami,
ogrzewaniem, wentylacją, monitorowaniem, kontrolą dostępu itp.
Instalacja magistralna KNX/EIB jest prowadzona specjalnymi przewodami telekomunikacyjnymi. Podstawowym elementem instalacji jest linia, składająca się z przewodu magistralnego łączącego wszystkie urządzenia magistralne. Każda linia musi
być wyposażona we własny zasilacz. Jedna para żył służy do zasilania przyłączonych
elementów o napięciu znamionowym 24 V. Pod względem galwanicznym wszystkie
aparaty są połączone równolegle i razem tworzą sieć. Przy projektowaniu należy zachować topologię dowolnie rozgałęzionego drzewa. Zabronione jest tworzenie pętli.
Możliwa jest więc topologia łańcucha, w której urządzenia przyłączane są kolejno
wzdłuż przewodu. Innym sposobem jest tworzenie gwiazdy. Każda gwiazda może
rozgałęziać się w kolejną gwiazdę. Możliwe jest dowolne łączenie obu topologii, w wyniku czego otrzymuje się topologię drzewa.
Rozbudowa instalacji magistralnej wymaga skorzystania z innych systemów.
Najczęściej używane są rutery IP, względnie home serwery. Urządzenia te umożliwiają współpracę różnych instalacji magistralnych KNX/EIB, także wtedy, gdy są od
siebie znacznie oddalone (np. via internet).
Instalacja magistralna składa się z zespołu urządzeń mogących wymieniać między
sobą informacje. Podstawowymi grupami są dwa rodzaje urządzeń: czujniki – odbierające informacje z otoczenia i przekazujące je do magistrali, i urządzenia wykonawcze – odbierające polecenia przesyłane magistralą i wykonujące zawarte w nich polecenia.
Z reguły urządzenia te są wysoko wyspecjalizowanymi aparatami służącymi do
realizacji określonych zadań. Czasem zakres ich działania jest wąski, ograniczony do
jednej funkcji, (np. ściemniania), a czasem szeroki – pozwalający na określenie funkcjonalności za pomocą parametrów. Jednak aby system funkcjonował, musi zostać wyposażony w specjalne zasilacze oraz złącza umożliwiające programowanie poszczególnych
urządzeń. Oprócz tego coraz większą rolę odgrywają urządzenia centralizujące oraz
komunikacyjne.
Dzięki tym ostatnim wymiana informacji odbywa się za pośrednictwem sieci
komputerowych oraz Internetu. Coraz częściej do kontroli i zarządzania systemem
wykorzystuje się przenośne urządzenia typu iPhone, iPod korzystające z GSM,
UMTS, WLAN. Home serwery wyposażone w rozbudowaną bibliotekę funkcji matematycznych, logicznych i czasowych pozwalają na tworzenie skomplikowanych algorytmów sterowniczych uwzględniających różne czynniki zewnętrzne do optymalizacji działania systemu.
Dynamiczny rozwój systemu KNX jest wymuszony stale zwiększającym się zapotrzebowaniem. Obecnie ponad 150 firm jest zaangażowanych w jego rozwiązania.
Nr 151
47
Instalacje elektryczne niskiego napięcia
Każde urządzenie magistralne musi zostać sparametryzowane przez projektanta.
Najczęściej używa się ustawień fabrycznych, dostosowanych do typowych zastosowań. W zależności od urządzenia do dyspozycji są różne specyficzne parametry.
2.2. System AUTOTASK
System automatyki domowej AUTOTASK to nowoczesne rozwiązania dla instalacji elektrycznej. Zarządzanie i kontrola domu przez Internet to jego standardowa
cecha. Faktycznie każda funkcja systemu może zostać w bezpieczny sposób zmieniona z oddali.
System Teletask to komfort, bezpieczeństwo oraz ochrona środowiska, pozwalająca
zaoszczędzić 15–25% kosztów ogrzewania,10–15% kosztów energii elektrycznej.
Zaletą automatyki domowej Teletask jest architektura modułowa . Takie podejście
sprawia, że instalację można przystosować do aktualnych możliwości finansowych
klienta bez obawy o ograniczenie możliwości zmian i rozwoju. W ten sposób klienci
są w stanie zacząć budowę z minimalną kontrolą i integracją oświetlenia oraz ogrzewania/chłodzenia. Kiedy wymagania techniczne i estetyczne wzrosną, zmiana polegać
będzie jedynie na wymianie interfejsów użytkownika (panele dotykowe i wizualizacyjne zawierające interfejsy przyszłości), bądź dodaniu kolejnych interfejsów technicznych.
2.3. System APA
Jednym z pierwszych polskich kompleksowych rozwiązań łączących elementy
automatyki budynkowej jest APA (Vision Building Management System). System
Vision BMS ma swoje korzenie w zaawansowanym systemie monitorowania wideo.
Obecnie system działa w układzie hybrydowym, tj. analogowo-cyfrowym, dającym
duże możliwości przy podłączaniu do już działających rozwiązań. VBMS łączy w sobie aspekty automatyki, sterowania, monitoringu wideo, powiadamiania i zarządzania pracą różnorodnych elementów składowych nowoczesnego budynku.
Podstawową cechą wyróżniającą System jest jego centralizacja. W praktyce
sprowadza się to do faktu, iż za zarządzanie całością instalacji odpowiada jeden punkt
– komputer centralny, a właściwie zainstalowane na nim oprogramowanie. Takie
rozwiązanie ma swoje wady – chociażby związane z niezawodnością rozwiązania.
Platforma sprzętowa oprogramowania Systemu może być teoretycznie dowolna, ale
zasadniczym wymaganiem jest, aby umożliwiała ona uruchomienie systemu operacyjnego Microsoft Windows, począwszy od wersji Windows XP. Mogą to być wszelkiego
rodzaju komputery przemysłowe, panelowe, komputery osobiste i klasyczne serwery.
W procesie projektowania VBMS szczególny nacisk kładzie na uniwersalność
i elastyczność rozwiązań. Urządzenia fizyczne opracowane w ramach VBMS spełniają
wymagania dotyczące pracy w środowisku przemysłowym i są przystosowane do
bezpośredniej pracy z instalacjami powszechnie w tych rozwiązaniach stosowanymi
– jak choćby sterownikami PLC czy sensorami wielkości fizycznych.
2.4. System LCN
System LCN (Lokal Control Network) jest siecią rozproszoną, tzn. nie posiada
jednej głównej jednostki centralnej. Trzon tej struktury stanowią moduły – sterowniki
programowalne, do których dołącza się moduły lub elementy podrzędne. Zadaniem
48
Instalacje elektryczne niskiego napięcia
tych sterowników jest odbieranie, przetwarzanie rozkazów z wejść i przesyłanie ich
do odpowiednich wyjść lub innych modułów. Sterowniki współpracują ze sobą
w strukturze typu multi-master. Dzięki takiemu rozwiązaniu uszkodzenie pewnego
fragmentu sieci nie powoduje przerwania pracy całej sieci. W przypadku rozległych
sieci, z wieloma równorzędnymi modułami szyna danych mogłaby ulec przeciążeniu,
co doprowadziłoby do gubienia rozkazów i wydłużenia czasu reakcji elementów
systemu. Aby rozwiązać ten problem, moduły zostały podzielone na tzw. segmenty.
Segment jest grupą maksymalnie 250 modułów (liczba 250 wynika z narzuconej
liczby numerów ID, jakie nadaje się modułom). Jeżeli zaistnieje potrzeba dodania
kolejnych modułów, należy dodać kolejny segment sieci.
2.5. System SATEL
SATEL – Systemy alarmowe, jako fragment inżynierii zabezpieczeń, koniecznej
w inteligentnym domu w zakresie ochrony przed napadem, włamaniem, kradzieżą.
Systemy alarmowe sygnalizacji włamania i napadu powinny zawierać następujące
części składowe: centrala alarmowa, czujka (detektory), moduły rozszerzające (komunikujące się z centralą), sprzęt sygnalizacji optycznej lub/i akustycznej, systemy transmisji alarmu (urządzenia umożliwiające przekazanie sygnałów), zasilacz.
Systemy bezpieczeństwa integruje się z innymi systemami, z możliwością sterowania oświetleniem, drzwiami, systemem wentylacji, dźwiękowymi systemami ostrzegania, systemami nawadniania, windami i wieloma innymi systemami zaimplementowanymi w budynku. W głównej mierze sterowanie scentralizowane odbywa się przez
specjalistyczne oprogramowanie, które odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie
obiektu.
2.6. System EVER
EVER – System Rezerwowego Zasilania, zapewniający ciągłość i jakość zasilania
dla urządzeń elektronicznych i informatycznych.
Przez zanik napięcia rozumiemy obniżenie amplitudy przebiegu napięcia w sieci
energetycznej do wartości mniejszej niż 1% wartości nominalnej. Zanik może mieć
charakter chwilowy (dla krajowego systemu energetycznego 50 Hz jeden okres to
20 ms) lub długotrwały.
Typowy zasilacz komputerowy skonstruowany w oparciu o standard ATX teoretycznie powinien bez jakiejkolwiek zmiany w pracy przetrwać zanik o czasie trwania
do kilkunastu milisekund. Długotrwałe zaniki napięcia zasilania są związane z awariami systemu energetycznego lub lokalnych instalacji elektrycznych. W celu przeciwdziałania skutkom należy stosować układy zasilania buforowego.
Zasilacze awaryjne UPS są najpopularniejszym i najskuteczniejszym środkiem do
przeciwdziałania zakłóceniom zasilania oraz kondycjonowania energii (polepszenia
jakości).
Niezależnie od różnorodności konstrukcyjnych posiadają wspólne dwa tryby pracy:
normalny (praca sieciowa) i buforowy (praca bateryjna).
2.7. System SAB
SAB – system automatyki budynków wprowadzony na rynek przez KOS Elektro-System posiada wszystkie cechy instalacji mieszanej (zcentralizowanej i zdecentraliNr 151
49
Instalacje elektryczne niskiego napięcia
zowanej) zapewniającą każdemu modułowi własną inteligencję, gdzie centralną jednostką sterującą jest Home Manager.
Możliwe są następujące sposoby sterowania Systemami Automatyki Budynkowej:
sensory jako przyciski, Home Manager w panelu LCD, PC, pilot RC5 na podczerwień,
pilot radiowy, urządzenie mobilne, telefon, Tablet PC2 itp. System SAB stanowi wręcz
podręcznikowy przykład automatyzacji budynków (BMS).
SAB jest systemem sieciowym, a praca w nim polega na przesłaniu między modułami konkretnych komunikatów, czyli pewnych pakietów bajtów zawierających
niezbędne informacje.
Każdy z modułów musi mieć swój unikalny adres. Adresy w każdym segmencie są
przeznaczone do adresowania zwrotnic, tak więc w maksymalnym rozwinięciu może
być adresowanych 22 785 (7×31×15×7) modułów, co przy zastosowaniu przekaźnika
PRO10 (10 przekaźników16 A/230 V) daje 227 850 obwodów. Jest to wielkość teoretyczna, gdyż trudno sobie wyobrazić budynek o takich potrzebach. Praktycznie ta
wielkość to biurowiec o 217 (7×31) dobrze wyposażonych pokojach (zamki na karty
chipowe lub zbliżeniowe, rolety, rozbudowane oświetlenie, ogrzewanie) z pełnym
monitorowaniem zdarzeń.
Ze względu na wydajność prądową nadajników, a także w celu filtrowania komunikatów rozległa sieć w dużych budynkach dzielona jest na segmenty po około
32 przyłącza. Często taki segment bywa zasilany z jednego zasilacza buforowego.
Bardzo ważnym elementem sieci jest zwrotnica i jest to jedyny z modułów, który
posiada dwa porty łącza (RS485 – transceiwery).
Zadaniem jej jest: separacja obszarów, wzmacnianie sygnałów transmisyjnych,
wstępna akwizycja danych, synchronizacja czasowa zdarzeń – posiada sprzętowy zegar
czasu rzeczywistego i ochronę przepięciową linii transmisyjnych (w porcie zwrotnicy
zamontowane są ograniczniki napięć).
Aplikacje SAB są oparte na architekturze klient – serwer. Wszystkie dane pochodzące z sieci SAB są zapisywane w relacyjnej bazie danych SOL. Podstawą działania
systemu jest serwer SAB, którego zadaniem jest administracja i zapisywanie zdarzeń
do bazy danych.
Zapamiętywane są zdarzenia: wejścia do pomieszczeń, wyjścia, przejścia, dla hoteli nie przeszkadzać i posprzątać, temperatura, otwarcie i zamknięcie rolety lub innych
występujących w obiekcie. Dzięki aplikacji serwerowej jest możliwość sterowania
i konfiguracji zdalnej systemu za pośrednictwem Telnet. Zewnętrzne programy mogą
w uproszczony sposób wysterować urządzeniem w sieci, jak np. klimatyzacją.
3. Integracja systemów
Systemy w automatyce budynków możemy podzielić na dwie grupy, biorąc pod
uwagę możliwość ich swobodnego wykorzystania. Są to systemy otwarte (otwarty
protokół komunikacyjny) i zamknięte (utajnione przez producenta wysyłane telegramy).
Każde z tych rozwiązań posiada wady i zalety, ale są stosowane w zależności od
sposobu podejścia do otwartości systemów.
Kolejnym kryterium podziału systemów automatyki może być podział ze względu
na architekturę danego systemu. System centralny, w którym cała logika skupiona jest
w jednym urządzeniu zwanym masterem. Drugim jest system, w który logika jest
rozproszona po całej sieci. W przypadku braku komunikacji pomiędzy masterami
50
Instalacje elektryczne niskiego napięcia
każdy master nadal funkcjonuje, ale samodzielnie bez możliwości wysyłania rozkazów do pozostałej części systemu.
Stopień uszczegółowienia styku między systemami zależy od wielkości, specyfiki
obiektu lub liczby danych wymienianych między systemami. Rozróżniamy dwa podstawowe typy integracji systemów, jeden za pośrednictwem we/wy sygnałowych
napięciowych lub bez potencjałowych, a drugi za pomocą sterowników (driverów,
sprzęgieł). Każda z tych metod może występować w wydaniu jedno lub dwukierunkowym.
Poza bezpośrednim połączeniem między systemami istnieje również integracja
pośrednia, gdzie medium łączącym systemy nie jest kabel – urządzenie, a środowisko,
w którym te systemy pracują i to właśnie zmiany warunków środowiskowych wymuszone przez jeden z systemów powodują zmiany w drugim systemie.
4. Analiza ekonomiczna systemów automatyki budynków
Koszty systemów automatyki stanowią ważne kryterium, według którego są oceniane i wybierane. Inne będzie podejście do kosztów inwestora, a inne ostatecznego
użytkownika.
W interesie inwestora jest ograniczanie nakładów inwestycyjnych, natomiast
w interesie użytkownika jest korzystanie z systemów dających komfort i energooszczędność.
Często chcąc uniknąć wysokich kosztów inwestycyjnych inwestor w konsekwencji wpada w pułapkę źle zaprojektowanych i wykonanych obiektów.
Do tego dochodzą koszty z tytułu utraconych korzyści. Obiekt, w którym wadliwie dobrano układ regulacji klimatu wywołuje stratę czasu pracy pracowników.
I tak w biurowcu, gdzie pracuje 1000 osób, z tego powodu każdy pracownik traci
ok. 1 roboczogodziny, co w rezultacie daje straty na poziomie ok. 5 mln zł rocznie,
(1000 pracowników x 1rg x 250 dni ).
Natomiast koszt automatyki w takim biurowcu w zależności od dostawcy i systemu będzie się wahał w granicach 10 mln zł.
Koszty utrzymania automatyki są na poziomie nieznacznie wyższym od kosztów
utrzymania tradycyjnej instalacji elektrycznej. Po uruchomieniu zastosowane w instalacji mikroprocesorowe urządzenia pracują w ciągu wielu lat praktycznie bezawaryjnie. Są one odporne na zakłócenia i mogą pracować w sieciach o niestabilnym napięciu zasilania w granicach od 190 do 260 V (pracują bezprzerwowo jeszcze w ciągu
kilkudziesięciu sekund po zaniku napięcia). Pobór mocy przez system automatyki budynku jest z nawiązką kompensowany uzyskaniem znacznych oszczędności energii
elektrycznej lub cieplnej wygenerowanych przez system.
Koszt inteligentnego domu mieści się w przedziale od 200 zł/m2 – wariant podstawowy do 500 zł/m2 – wariant komfortowy. Powyżej 500 zł/m2 to już wersja luksusowa,
poszerzona o dodatki, zapewniająca najbardziej wyszukane oczekiwania użytkownika.
Ceny brutto obejmują koszt kompletnej instalacji (projekt, okablowanie, rozdzielnice, urządzenia EIB, gniazdka, uruchomienie) bez urządzeń wykonawczych (lampy,
grzejniki, rolety itp.) dla domu o powierzchni 200 m2 (dane w złotych).
Nr 151
51
Instalacje elektryczne niskiego napięcia
Tabela 1. Zestawienie kosztów system instalacji inteligentnej w stosunku do tradycyjnej
Koszt systemu instalacji K [zł]
Systemy podstawowe
Instalacja
Tradycyjna (IT)
43 583
Cardio
Systemy zaawansowane
Systemy klasy średniej
SAB System
54 207
KNX/EIB
69 471
65 249
IHC
59 949
Lonworks
68 361
Hometronic
72 311
Duplice
66 949
IDRA
70 949
Luxor
58 131
LCN
67 462
Crestron
81 376
X10
56 572
Xcomfort
62 445
Lutrom
84 341
Jak porównać koszt instalacji tradycyjnej (IT) i instalacji inteligentnej (II)?
Jeżeli zastosujemy system (II), tylko dla potrzeb sterowania oświetleniem – możemy stwierdzić, że będzie on droższy od typowej instalacji.
Jednak, gdy istnieje potrzeba sterowania oświetleniem, roletami, ogrzewaniem,
zarządzaniem energią i sterowania centralnego i zdalnego – wówczas „instalacja inteligentna”(IT) oferuje prostszą i tańszą drogę do ich połączenia.
Tabela 2. Porównanie kosztów instalacji tradycyjnej (IT) i instalacji inteligentnej (II)
Urządzenie lub usługa
Instalacja Tradycyjna (IT)
Liczba
Cena
Projekt instalacji i systemu
Instalacja elektryczna
Instalacja TV, tel., PC
Rozdzielnica elektryczna
Wartość
Instalacja Inteligentna (II)
Liczba
Cena
5 600
15 000
17 000
3 000
1
Wartość
5 000
3 000
2 000
2 000
2
3 000
6 000
30
3 000
Gniazdka (230V, TV, Tel., PC)
100
30
3 000
100
Montaż gniazdek
100
10
1 000
100
10
1 000
Wyłączniki lamp
36
45
1 620
36
176
6 336
Montaż wyłączników
36
10
360
36
10
360
Ściemniacze lamp
4
100
400
4
775
3 100
Sterowniki rolet
16
492
7 921
16
227
3 632
Montaż sterowników rolet
16
20
320
16
20
320
Termostaty elektroniczne
8
400
3 300
(w przyciskach II)
Montaż termostatów
8
20
160
(w przyciskach II)
Przyciski II
2
678
1 356
Przyciski II z termostatem
8
1 040
8 320
8
297
2 376
Siłowniki grzewcze ze sterownikiem II
8
100
800
8 071
Zasilacz i uruchomienie II
Razem:
52
43 583
69 471
Instalacje elektryczne niskiego napięcia
W tabeli 2 przedstawiono porównanie kosztów instalacji tradycyjnej (IT) i „instalacji inteligentnej” (II) dla domu o powierzchni 200 m2. Założono komfortowy zakres
funkcji: 40 obwodów oświetlenia (w tym 4 ściemniacze), 16 rolet i 8 niezależnych
stref ogrzewania, oraz profesjonalne usługi (dane w złotych).
Okres zwrotu inwestycji w zależności od zapotrzebowania na energię wynosi od
2 do 4 lat. Oszczędności wynikające ze sterowania ogrzewaniem osiągają 30%.
5. Kierunki rozwoju systemu automatyki budynkowej
Zmiany funkcjonalności obiektów wywoływane są zmianami kulturowymi i cywilizacyjnymi, związanymi z pracą, nauczaniem i spędzaniem wolnego czasu. Kolejnym czynnikiem jest ograniczenie w dostępie do zasobów naturalnych, wywołujących
zmiany technologiczne, które wraz nowymi trendami architektonicznymi przesądzają
o rozwoju automatyki.
Główne nurty rozwoju w automatyce determinuje czynnik przeludnienia, zmuszające przyszłych użytkowników do zasiedlania regionów o gorszych parametrach środowiskowych.
6. Bibliografia
1. Materiały Pracowni integracji systemów automatyki budynkowej Politechniki
Łódzkiej.
2. KOS ELEKTRO-SYSTEM Sp. z o.o., Września.
Artykuł jest przedrukiem referatu wygłoszonego na XIV Sympozjum Oddziału Poznańskiego SEP w Poznaniu, w dniu 23.11.2011 r.
CZYTAJ NA STRONIE:
Nr 151
53