Analiza substytucji usług głosowych

Departament Analiz Rynku Telekomunikacyjnego
Wydział Analiz i Strategii
Analiza substytucji usług
głosowych
Maj 2009
SPIS TREŚCI
WSTĘP................................................................................................................................................................... 3
1.
SUBSTYTUCJA USŁUG GŁOSOWYCH NA POLSKIM RYNKU TELEKOMUNIKACYJNYM.. 3
2.
PREFERENCJE KONSUMENTÓW ....................................................................................................... 5
3.
SUBSTYTUCJA CENOWA USŁUG GŁOSOWYCH ............................................................................ 9
PODSUMOWANIE ............................................................................................................................................ 14
2
Wstęp
Substytucja jest zjawiskiem zastępowania, w procesie produkcji dóbr i usług (substytucja
podaŜowa) lub ich konsumpcji (substytucja popytowa), jednego rodzaju usług - innymi. Aby
mówić o zjawisku substytucji pomiędzy usługami musi ono występować zarówno ze strony
popytu jak i podaŜy. W niniejszej analizie skupimy się jednak na substytucji ze strony
konsumenta, czyli substytucji popytowej. Substytucja popytowa występuje w przypadku
zastępowania jednych usług innymi ze względu na ich cechy, zastosowanie lub przydatność
do określonego celu.
Na rynku telekomunikacyjnym zjawisko to odnosi się przede wszystkim do zastępowania
usług głosowych w telefonii stacjonarnej tymi samymi usługami telefonii ruchomej, tak
zwane zjawisko fixed-mobile substitution. JeŜeli więc zarówno telefon stacjonarny jak i
telefon komórkowy dostarczają uŜytkownikom końcowym usług o takich samych cechach i
zastosowaniu, powoduje to, iŜ są one toŜsame w ocenie konsumenta i moŜna mówić o
substytucji między tymi usługami.
W pierwszej części niniejszego opracowania została przedstawiona sytuacja na rynku
telekomunikacyjnym w Polsce, pokazująca postępujący trend zastępowania telefonii
stacjonarnej telefonią ruchomą, następnie przedstawione zostały preferencje konsumentów w
tym zakresie oraz zostało rozpatrzone występowanie zjawiska substytucji cenowej –
porównanie cen za połączenie głosowe w sieciach stacjonarnych i komórkowych.
1. Substytucja usług głosowych na polskim rynku telekomunikacyjnym
Zjawisko substytucji pomiędzy usługami telefonii stacjonarnej a usługami telefonii ruchomej
to tendencja światowa, ale jest ona szczególnie charakterystyczna dla krajów Europy
Środkowo-Wschodniej i państw, w których rozwój telefonii ruchomej rozpoczynał się przy
niskiej penetracji telefonii stacjonarnej. W Polsce operatorzy telefonii ruchomej rozpoczęli
działalność na rynku w 1996 r., a penetracja na rynku telefonii stacjonarnej wynosiła
wówczas 16,9%1. Penetracja ta zwiększała się z roku na rok osiągając najwyŜszy poziom w
roku 2005 (31,3%), natomiast w kolejnych latach wielkość ta zmniejszała się średnio o 2%
rocznie. Na koniec 2008 roku liczba abonentów telefonii stacjonarnej w Polsce wyniosła 9,6
mln2, dając penetrację na poziomie 25,3%.
Malejąca od kilu lat liczba abonentów oraz przychodów ze świadczonych usług telefonii
stacjonarnej na rzecz rosnącego udziału telefonii ruchomej to wynik między innymi zjawiska
substytucji. Według danych na koniec 2008 roku statystycznie kaŜdy Polak posiadał
przynajmniej jeden telefon komórkowy, gdyŜ nominalna penetracja na 100 mieszkańców
wyniosła ponad 115%3, a rzeczywista ponad 97%.
1
Źródło: Główny Urząd Statystyczny.
Na podstawie formularzy informacyjnych przesłanych przez operatorów telekomunikacyjnych na dzień
20 kwietnia 2009r.
3
Nominalna penetracja dotyczy uŜytkowników zarejestrowanych przez operatorów według stanu na grudzień
2008 roku, rzeczywista penetracja, pomniejszona o tzw. nieaktywnych uŜytkowników, tj. uŜytkowników usług
przedpłaconych (pre-paid), którzy nie realizowali usług w 4 kwartale 2008 r. wyniosła 97,2%.
2
3
Wykres 1 Penetracja telefonii ruchomej oraz telefonii stacjonarnej na przestrzeni lat 2005 – 2008
115,2%
108,6%
120%
96,3%
100%
76,4%
80%
60%
31,3%
40%
29,9%
26,9%
25,3%
20%
0%
2005
2006
penetracja telefonii ruchomej
2007
2008
penetracja telefonii stacjonarnej
Źródło: UKE.
Telefonia ruchoma zdobywa z roku na rok coraz więcej abonentów oraz, w przeciwieństwie
do telefonii stacjonarnej, wzrasta jej udział pod względem przychodów w rynku
telekomunikacyjnym. Tendencja ta wskazuje na występowanie zjawiska zrównania
uŜyteczności usług głosowych w telefonii stacjonarnej z usługami telefonii ruchomej.
Niewątpliwie wpływ na ten trend ma funkcjonalność usług telefonii ruchomej oraz stale
rosnąca jakość połączeń, dająca ponadto uŜytkownikom mobilność i przez to swobodę
miejsca wykonywania połączeń. Rozpoczęcie uŜytkowania usług oferowanych przez
operatorów sieci ruchomych jest równieŜ łatwiejsze i nie zdeterminowane zasięgiem sieci
miedzianej operatora świadczącego usługi w sieci stacjonarnej. Usługi głosowe świadczone
przez operatorów sieci ruchomych są teŜ z reguły bardziej dostosowane do indywidualnych
potrzeb uŜytkowników usług głosowych, co zostało opisane w dalszej części, opisującej
preferencje konsumentów.
Oprócz funkcjonalnego zrównania uŜyteczności usług głosowych w sieci stacjonarnej i w
sieci ruchomej, waŜna jest równieŜ ich cenowa zaleŜność. Według teorii ekonomii dwie
usługi są substytutami, gdy spadek cen jednej usługi powoduje spadek popytu na drugą
usługę.
W celu zbadania tej zaleŜności, na poniŜszym wykresie przedstawiono wpływ zmiany
średnich cen rynkowych za minutę połączenia na wielkość ruchu (całkowity czas połączeń w
milionach minut) na przestrzeni lat 2005 – 2008. Średnia cena rynkowa wyliczona została dla
obydwóch segmentów jako stosunek przychodów do całkowitego czasu trwania połączeń
wychodzących.
4
Wykres 2 Wielkość ruchu (mln min) oraz średnie ceny połączeń (zł/min) na rynku telefonii stacjonarnej
oraz ruchomej na przestrzeni lat 2005 – 2008
1,20
45000
40000
1,00
0,80
30000
25000
0,60
20000
0,40
15000
wielkość ruchu [mln min]
średnia cena [zł min]
35000
10000
0,20
5000
0,00
0
2005
2006
2007
2008
Wielkość ruchu - rynek stacjonarny
Wielkość ruchu - rynek ruchomy
Średnia cena na minutę (r. stacjonarny)
Średnia cena na minutę (r. ruchomy)
Źródło: UKE.
Zatem jak wynika z powyŜszego wykresu spadek cen na rynku telefonii ruchomej powodował
spadek wielkości ruchu na rynku telefonii stacjonarnej, co świadczy o występowaniu zjawiska
substytucji pomiędzy tymi usługami. Temat substytucji cenowej, na podstawie wybranych
cenników, został szerzej omówiony w punkcie 3 niniejszego opracowania.
2. Preferencje konsumentów
Jak zostało wspomniane, na wzrost popytu na róŜne dobra czy usługi nie wpływa jedynie
spadek cen, ale równieŜ poziom dochodów konsumentów oraz czynniki pozarynkowe, takie
jak preferencje konsumentów (gusty i przyzwyczajenia).
Wyniki badań przeprowadzonych przez firmę Indicator na zlecenie UKE wskazują na
znaczny spadek zainteresowania wykonywaniem połączeń z sieci stacjonarnych do sieci
ruchomych (F2M, ang. Fixed to Mobile) przez abonentów.
5
Wykres 3 Częstotliwość wykonywania połączeń typu F2M przez abonentów operatorów sieci
stacjonarnych w Polsce w latach 2005 i 2008 (w %)
40
36,8
35
30
[%]
25
16,7
20
14,5
14
13,3
11,5
15
10
6,9
6,7
7,9
5,1
4,2
6,7
5
0
Codziennie
3-5 razy w
tygodniu
1-3 razy w
miesiącu
2005
1-2 razy na
kwartał
raz na pół
roku
jeszcze
rzadziej
2008
Źródło: Indicator na zlecenie UKE.
W 2008 roku znacznie zmniejszyła się liczba wykonywanych połączeń F2M. Odnotowano
1/3 mniej połączeń kierowanych do sieci ruchomych wykonywanych w ciągu tygodnia (dla
kategorii codziennie i 3-5 razy w tygodniu), przy czym największy spadek dotyczy liczby
połączeń wykonywanych codziennie; ponad dwukrotnie zmalała liczba wykonywanych
połączeń 1 – 2 razy na kwartał, natomiast o 72% wzrosła liczba połączeń F2M
wykonywanych sporadycznie czyli rzadziej niŜ raz na pół roku.
Niewątpliwie zmiany te są wynikiem istotnych spadków cen jakie nastąpiły pomiędzy rokiem
2005 a 2008, gdyŜ nadal głównym czynnikiem, którym kieruje się konsument podejmujący
decyzję o wyborze lub zmianie operatora zarówno stacjonarnego jak i komórkowego,
pozostaje atrakcyjność cenowa oferty. Jak wynika z badania w 2008 (podobnie jak w 2005
roku), dla prawie 60% konsumentów głównym kryterium decydującym o wyborze nowego
operatora stacjonarnego, nadal pozostawała atrakcyjność cenowa oferty. Na drugim miejscu
jest to atrakcyjność promocji i rabatów oferowanych przez operatorów, w dalszej kolejności
renoma firmy i zakres oferowanych usług, przy czym dla uŜytkowników telefonii ruchomej
trzecim co do waŜności, kryterium wyboru, jest atrakcyjność oferowanych aparatów
telefonicznych. Obecnie, pomimo znacznego spadku cen połączeń kierowanych do sieci
ruchomych przekonanie o niekorzystnych relacjach cenowych nadal istnieje, o czym
świadczy spadek częstotliwości wykonywania połączeń typu F2M.
6
Wykres 4 Kryteria zmiany/ponownego wyboru operatora telefonii ruchomej
36,8
atrakcyjność cenowa oferty
48,1
30,9
59,6
36,8
atrakcyjność promocji i
rabatów
50,4
34,3
atrakcyjność oferowanych
aparatów telefonicznych
53,1
37,3
renoma firmy świadczącej
usługi
44,4
37,1
29
33,4
szerokość zakresu
oferowanych usług
44,7
46,3
32,1
dostępność obsługi, dostępność
linii informacyjnych dla
abonenta
37,1
31
31,7
33,4
rekomendacja znajomych /
rodziny
10
20
2008 bardzo waŜne
38
34,2
25,8
0
40,4
30
40
2008 waŜne
50
2005 bardzo waŜne
60
70
2005 waŜne
Źródło: Indicator na zlecenie UKE.
Wykres 5 Kryteria zmiany/ponownego wyboru operatora telefonii stacjonarnej
29,1
56,1
atrakcyjność cenowa oferty
29,4
59,7
35,8
atrakcyjność promocji i
rabatów
49,2
35,5
47,8
21
dostępność obsługi, linii
informacyjnych
25,8
39,2
30,4
34,2
31,4
szerokość zakresu
oferowanych usług
46,3
29,7
48,2
renoma firmy świadczącej
usługi
24,9
36,2
23,4
33,8
rekomendacja znajomych /
rodziny
47,2
41,2
18,4
0
10
20
2008 bardzo waŜne
30
2008 waŜne
40
50
60
2005 bardzo waŜne
2005 waŜne
70
Źródło: Indicator na zlecenie UKE.
7
Znaczna róŜnica w stosunku do roku 2005 widoczna jest stopień przypadku stopnia waŜności
kryterium opisanego jako rekomendacje rodziny, znajomych – w 2008 ponad dwukrotnie
mniej konsumentów uwaŜało ten czynnik za bardzo waŜny, natomiast prawie dwa razy więcej
uŜytkowników niŜ w 2005 roku ceniło sobie dostępność obsługi klienta oraz linii
informacyjnych i traktowało ten czynnik jako mający duŜy wpływ na wybór lub zmianę
operatora telefonii stacjonarnej.
Spadek liczby połączeń głosowych wykonywanych z sieci stacjonarnych do sieci ruchomych
jak równieŜ malejąca liczba łączy stacjonarnych jest równieŜ konsekwencją wysokiej
penetracji usług mobilnych. Wśród przyczyn nieposiadania bądź rezygnacji z usług telefonii
stacjonarnej respondenci badania podkreślają, iŜ telefon komórkowy wystarcza im wystarcza
jak równieŜ jest on lepiej dostosowany do ich potrzeb (Wykres 6 i 7).
Wykres 6 Przyczyny nieposiadania telefonu stacjonarnego
wystarcza telefon komórkowy
79,4
51,1
26
23,4
jest za drogi
9,8
wystarcza telefon w miejsu pracy
14,3
9,5
12,6
nie jest potrzebny
4,3
4,3
uŜywa telefonu rodziny mieszkającej w pobliŜu
mieszka tu tymczasowo
4
2,6
niedawno się wprowadził i jeszcze nie ma
4
1,3
korzysta z budek telefonicznych
1,4
inny powód
1,2
oczekuje na przyłączenie telefonu
0,5
16,5
9,7
4,3
0
10
20
30
40
50
2005
60
70
80
90
2008
Źródło: Indicator na zlecenie UKE.
Uwaga: Wyniki nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mieli moŜliwość udzielenia kilku odpowiedzi.
Wykres 7 Przyczyny rezygnacji z telefonu stacjonarnego
59,5
59,7
była za droga
kupiłem (am) telefon komórkowy, lepiej odpowiada moim
potrzebom
51,9
19,4
24,4
nie była mi potrzebna
3,2
4,2
inny powód
9,7
2,7
1,6
zła jakość połączeń
2,3
zła obsługa operatora
8,1
0
10
20
30
40
2005
50
60
70
2008
Źródło: Indicator na zlecenie UKE.
8
Uwaga: Wyniki nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mieli moŜliwość udzielenia kilku odpowiedzi.
Jak moŜna wnioskować na podstawie badania, w ocenie konsumenta usługi głosowe
świadczone przez operatorów sieci ruchomych i stacjonarnych są substytutem, gdyŜ są one
toŜsame ze względu na spełniane funkcje, usługami a dodatkowo pozwalają na korzystanie z
innych usług niŜ głosowe, na przykład MMS oraz zapewniają abonentowi mobilność i
swobodę korzystania z tych usług w dowolnym miejscu. Dodatkowo, konsumenci
zamieszkujący obszary słabiej zurbanizowane, nieposiadający sieci stacjonarnych w swojej
okolicy z pewnością uznają usługi telefonii ruchomej za satysfakcjonujący substytut.
Świadczyć o tym moŜe równieŜ spadek odsetka respondentów oczekujących na przyłączenie
do sieci stacjonarnej - z ponad 4% w 2005 do 0,5% w 2008.
Natomiast jeśli chodzi o substytucję usługi głosowej pod względem ceny, zwłaszcza w
przypadku połączeń F2M, występują znaczne róŜnice, które pomimo wyników badania
wskazujących na znaczne migracje pomiędzy sieciami nadal stanowią przeszkodę do uznania
tych usług za substytuty przez mniej zamoŜnych uŜytkowników. Wysokie ceny stosowane
przez operatorów sieci stacjonarnych do sieci ruchomych spowodowały większą opłacalność
wykonywania połączeń w ramach sieci ruchomych (M2M, ang. Mobile to Mobile) a przez to
gwałtowny wzrost wykorzystania telefonów komórkowych.
3. Substytucja cenowa usług głosowych
Zjawisko substytucji - negatywne dla operatorów sieci stacjonarnych - potęgowane jest
istnieniem znacznej różnicy w kosztach realizacji połączeń wewnątrz sieci komórkowej
i połączeń z sieci stacjonarnej do sieci mobilnej. Różnice te wynikają z wysokości
stosowanych w rozliczeniach międzyoperatorskich stawek za zakańczanie połączeń w sieci
mobilnej (MTR, ang. Mobile Termination Rates). Jednym z celów działań podejmowanych
przez Prezesa UKE, jest stopniowe obniŜanie stawek MTR poprzez wydawanie kolejnych
decyzji w zakresie zmiany stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych w ruchomej
publicznej sieci telefonicznej, które jest niewątpliwie korzystne dla operatorów sieci
stacjonarnej, gdyż daje moŜliwość skutecznego konkurowania z ofertami operatorów
mobilnych i ograniczenia zjawiska fixed-mobile substitution. Aby ten pozytywny dla
operatorów stacjonarnych efekt mógł być zrealizowany, muszą oni „skonsumować” obniżki
stawek MTR poprzez obniżki stawek detalicznych za połączenie do sieci mobilnych.
Celem zbadania czy usługi głosowe świadczone przez operatorów sieci ruchomych
i stacjonarnych są substytucyjne cenowo, przeprowadzono porównanie stawek za połączenia
wykonywane wewnątrz tych sieci, jak i pomiędzy nimi, dla planów taryfowych ze zbliŜoną
opłatą abonamentową.
Do porównania cen połączeń wykonywanych z sieci stacjonarnych typu F2F (ang. Fixed to
Fixed) i F2M (ang. Fixed to Mobile) oraz z sieci mobilnych typu M2M (ang. Mobile to
Mobile) i M2F (ang. Mobile to Fixed), wzięto ceny brutto za minutę połączenia
realizowanego w dni robocze w godzinach „szczytu” (od 8.00 do 18.00) w ramach
abonamentu jak równieŜ poza abonamentem. Do zestawienia opłat za połączenia wybrano
plany taryfowe z opłatą abonamentową z przedziału od 50 do 65 zł brutto, ze względu na
największą popularność planów o takiej wysokości w telefonii stacjonarnej. Wybrane plany
taryfowe zaczerpnięto z dostępnych na dzień 20 kwietnia 2009 roku cenników
9
zamieszczonych na stronach internetowych największych, pod względem liczby abonentów,
operatorów sieci stacjonarnych oraz ruchomych:
•
•
•
•
•
•
•
Telekomunikacja Polska S.A. – Plan doMowy tp 60
Netia S.A. – Lepszy Telefon 50
Telefonia Dialog S.A. – Taryfa Domowa – Twoje 120 minu
PTK Centertel Sp. z o.o. – Orange abonament 55
Polkomtel S.A. – Taryfa Syberyjska 55
PTC Sp. z o.o. – Nowa Era 60
P4 Sp. z o.o. – One Play
W wymienionych powyŜej planach taryfowych w ramach opłaty abonamentowej operatorzy
oferują pakiety minut do wykorzystania na połączenia do sieci stacjonarnych, jak i sieci
ruchomych po określonych stawkach za minutę połączenia:
Tabela 1 Zestawienie analizowanych planów taryfowych poszczególnych operatorów pod względem kwoty
miesięcznego abonamentu, liczby minut wliczonych w abonament oraz stawki za minutę połączenia
w abonamencie (w zł/min)
Operator
stacjonarny
Plan
taryfowy
TP
Plan doMowy
tp 60
50
60
0,83
brak
-
brak
-
Netia
Lepszy Telefon
50
50 *)
129
0,35
50
0,90
50
0,90
Dialog
Kwota
aboname
ntu
(zł brutto
na
miesiąc)
Taryfa
Domowa –
Twoje 120
minut
60
120
0,50
40
1,50
40
1,50
Kwota
aboname
ntu
(zł brutto
na
miesiąc)
Liczba minut do wykorzystania na połączenia w ramach
abonamentu (wymiennie4)
Stawka
(zł/min)
F2M
do Play
Stawka
(zł/min)
Operator
komórkowy
F2M
Do Orange,
Era, Plus
Plan
taryfowy
PTK
Centertel
Stawka
(zł/min)
Orange
abonament 55
55
100
0,55
100
0,55
74
0,74
Polkomtel
F2F
Taryfa
Syberyjska 55
55
90
0,61
90
0,61
90
0,61
Liczba minut do wykorzystania na połączenia w ramach
abonamentu (wymiennie)
M2F
Stawka
(zł/min)
M2M
do Orange,
Era, Plus
Stawka
(zł/min)
M2M
do Play
Stawka
(zł/min)
4
Abonent wykonując połączenie do sieci ruchomych lub do sieci stacjonarnych obniŜa dany pakiet minut
o wykorzystaną ilość minut. Przykładowo Telefonia Dialog oferuje w planie Twoje 120 minut pakiet 120 minut
na połączenia lokalne, strefowe, międzystrefowe wymienny na 40 minut połączeń do sieci komórkowych, tzn.
1 minuta połączenia do sieci komórkowych równa jest 3 minutom połączenia do sieci stacjonarnych.
10
PTC
Nowa Era 60
60
120
0,50
120
0,50
120
0,50
P4
One Play
65
167
0,39
167
0,39
167
0,39
*)
do wykorzystania 45 zł na połączenia do sieci stacjonarnych i ruchomych w ramach abonamentu
Źródło: UKE na podstawie wybranych cenników dostępnych na stronach internetowych operatorów na dzień
20.04.09r.
Na poniŜszym wykresie zestawiono stawki za minutowe połączenie w ramach abonamentu w
zaleŜności od rodzaju połączenia (Wykres 8) oraz wynikającą z nich liczbę minut do
wykorzystania w ramach abonamentu (Wykres 9) wybranych planów taryfowych
poszczególnych operatorów telekomunikacyjnych.
Wykres 8 Zestawienie opłat za połączenie, w zaleŜności od jego rodzaju, w ramach miesięcznej opłaty
abonamentowej (zł/min)
1,60
1,5
F2F lokalne
F2F międzystrefowe
1,40
F2M do Orange, Era, Plus
F2M do Play
1,20
M2M do Orange, Era, Plus
M2M do Play
1,00
0,9
M2F
0,83
0,74
0,80
0,61
0,60
0,5
0,55
0,55
0,5
0,39
0,35
0,40
0,20
0,00
TP
Netia
Dialog
Orange
Plus
Era
Play
Źródło: UKE.
Oferowane przez operatorów stacjonarnych stawki za połączenia typu F2M w ramach
abonamentu (wyliczone jako stosunek opłaty abonamentowej do liczby minut zawartych
w abonamencie), są zdecydowanie wyŜsze niŜ stawki M2M oraz M2F w sieciach ruchomych.
Stawka F2M w Telefonii Dialog jest dwa razy wyŜsza od stawki M2M oferowanej przez sieć
Orange, która to ma najwyŜszą, z operatorów ruchomych, opłatę za połączenie wykonywane
do sieci Play w ramach abonamentu. Stawka ta kształtuje się na poziomie 0,74 zł za minutę
i jest o 48% wyŜsza od średniej stawki oferowanej przez pozostałych operatorów ruchomych.
Warto zaznaczyć, iŜ PTK Centertel jako jedyny operator z analizowanych w tym opracowaniu
róŜnicuje stawki w ramach abonamentu ze względu na sieć do której wykonywane jest
połączenie. Natomiast najkorzystniejszy z prezentowanych planów taryfowych sieci
ruchomych jest plan oferowany w sieci Play, gdyŜ cena za wszystkie połączenia typu M2M
oraz M2F w ramach abonamentu wynosi 0,39 zł.
11
Wykres 9 Liczba minut do wykorzystania na połączenia do sieci stacjonarnych oraz sieci komórkowych
(wymiennie) w ramach kwoty abonamentowej (na miesiąc)
65 zł
60 zł
60 zł
160
55 zł
140
50 zł
167
55 zł
60
50 zł
120
129
120
70
50
120
100
100
40
90
74
80
30
60
60
50
20
40
40
10
20
0
wysokość opłaty abonamentowej [zł]
liczba minut wliczonych w abonament [min]
180
0
TP
Netia
Dialog
Orange
Plus
Era
Play
liczba minut na stacjonarne w ramach abonamentu
liczba minut do sieci Orange, Era, Plus w ramach abonamentu
liczba minut do sieci Play w ramach abonamentu
abonament
Źródło: UKE.
TP jako jedyny operator nie oferuje w ramach opłaty abonamentowej minut do wykorzystania
na połączenia do sieci ruchomych. Pozostali operatorzy stacjonarni oferują dwa razy więcej
minut na połączenia typu F2F niŜ TP, a ponadto oferują pakiety minut (od 40 do 50 minut) na
połączenia typu F2M, jednakŜe jak wspomniano wyŜej, te połączenia są znacznie droŜsze niŜ
połączenia do sieci stacjonarnych (F2F). Natomiast najkorzystniejszy pod względem minut
wliczonych w abonament z prezentowanych planów taryfowych jest plan oferowany w sieci
Play, gdzie abonent ma moŜliwość wykonania aŜ 129 minut, niezaleŜnie od typu sieci do
której kieruje połączenie.
Opłaty za połączenia wychodzące z sieci stacjonarnych oraz sieci ruchomych w wybranych
planach taryfowych (w dni robocze w godzinach szczytu) po wykorzystaniu pakietu minut
w ramach abonamentu, kształtują się następująco:
12
Wykres 10 Zestawienie opłat za połączenie, w zaleŜności od jego rodzaju, po wykorzystaniu minut
wliczonych w abonament (zł/min)
1,4
F2F lokalne
F2F międzystrefowe
F2M do Orange, Era, Plus
F2M do Play
M2M do Orange, Era, Plus
M2F
M2M do Play
1,2
1,04
1
0,9
0,84
0,75
0,8
0,72
0,59
0,55
0,6
0,72
0,48
0,4
0,37
0,35
0,4
0,17
0,39
0,16
0,2
0
TP
Netia
Dialog
Orange
Plus
Era
Play
Źródło: UKE.
Ceny za połączenia F2M w obecnie (maj 2009 r.) obowiązujących planach taryfowych TP
S.A. (połączenia F2M nie są wliczone w opłatę abonamentową), dla klientów indywidualnych
zostały obniŜone lecz tylko za połączenia kierowane do operatorów sieci ”zasiedziałych” tj.
Plusa, Ery i Orange i wynoszą 0,40 zł za minutę, nie zmieniła się zaś wielkość cen za
połączenia kierowane do sieci Play (1,04zł za minutę. U pozostałych operatorów telefonii
stacjonarnej stawki F2M poza abonamentem są wyŜsze niŜ u TP i średnio wynoszą 0,87 zł za
minutę połączenia (w ramach abonamentu – od 0,9 do 1,5 zł).
Natomiast, z przedstawionych powyŜej planów taryfowych operatorów sieci ruchomych,
najniŜszą stawkę oferuje operator sieci Play, gdzie za minutę połączenia, niezaleŜnie do której
sieci jest kierowane, uŜytkownik zapłaci 0,39 zł. Natomiast uŜytkownicy sieci Orange, Era,
Plus za minutę połączenia typu M2M między swoimi sieciami zapłacą średnio 0,54 zł a za
połączenie kierowane do sieci Play – średnio 0,73 zł za minutę. Operatorzy telefonii ruchomej
oferują takŜe w ramach promocji pakiety dodatkowych minut do wykorzystania na przykład
do wybranych osób lub w weekendy, wówczas koszt minuty waha się od kilku do kilkunastu
groszy za minutę połączenia. Przykładowo operator sieci Plus, przy wybranym abonamencie
55 zł, oferuje za dodatkową kwotą 10 zł pakiety minut na wybrane numery od 30 do 5 tys.
minut – wówczas koszt minuty kształtuje się od 33 gr brutto za minutę do 0,2 gr brutto za
minutę.
Największe obniŜki cen za połączenia typu M2M odnotowano w 2006 roku względem roku
2005, co spowodowało wzrost abonentów sieci ruchomych (np. u operatorów sieci Orange
13
oraz Era spadek cen średnio o 46% spowodował wzrost liczby abonentów średnio o 24%5).
Następne znaczne spadki cen nastąpiły w 2008 roku w stosunku do 2007 roku. Wysoką
elastyczność cenową, czyli wyŜszą procentową zmianę popytu od procentowej zmiany ceny,
widać na przykładzie operatora Play, która w związku z obniŜeniem cen w 2008 o 20% w
stosunku do 2007 roku, zdobył ponad 2 razy więcej abonentów.
Analizując zatem tylko wybrane plany taryfowe, mające na celu zobrazowanie ogólnej
tendencji na rynku, widać, Ŝe abonent telefonii stacjonarnej moŜe zapłacić nawet 1,50 zł za
minutę połączenia do sieci ruchomej w ramach abonamentu. Poza abonamentem natomiast
stawki są juŜ duŜo niŜsze i za minutę abonent zapłaci od 0,40 do 1,04 zł w zaleŜności od
operatora sieci ruchomej do którego kierowane jest połączenie. U operatorów komórkowych
stawki za połączenia kierowane do sieci stacjonarnej są takie same jak za połączenia
wewnątrz tych sieci i kształtują się od 0,39 zł do ok. 0,75 zł w ramach abonamentu jak i poza
nim. Dlatego konsumenci preferują wykonywanie połączeń z telefonu komórkowego do sieci
ruchomych jak i stacjonarnych, niŜ z posiadanego telefonu stacjonarnego.
Podsumowanie
Podsumowując powyŜsze, za substytucyjnością usług głosowych w telefonii stacjonarnej i
ruchomej niewątpliwie przemawiają zatem następujące fakty:
•
występowanie elastyczności mieszanej: spadek cen na rynku telefonii ruchomej
spowodował spadek wielkości ruchu na rynku telefonii stacjonarnej,
•
występowanie elastyczności cenowej popytu: spadek cen na rynku telefonii ruchomej
powoduje wzrost popytu na te usługi (wzrost liczby abonentów, wzrost wolumenu ruchu)
•
substytucja popytowa: preferencje konsumentów świadczą o funkcjonalnej
równowaŜności tych usług oraz kierowanie się konsumentów przede wszystkim ceną przy
decyzji o zastąpieniu usług stacjonarnych usługami w sieci ruchomej,
Analizując substytucję usługi głosowej pod względem ceny, u operatorów stacjonarnych jak i
ruchomych, nadal występują znaczne róŜnice. Z reguły uŜytkownik posiadający jednocześnie
telefon stacjonarny i ruchomy, w przypadku połączeń do sieci ruchomej skorzysta raczej z
telefonu komórkowego, zwłaszcza jeśli jest uŜytkownikiem planu taryfowego w sieci
stacjonarnej nie zawierającego Ŝadnych minut do wykorzystania na takie połączenia.
Kolejnym substytutem jest zdobywająca popularność wśród polskich konsumentów jak
równieŜ i na całym świecie Telefonia internetowa. Zarówno w ocenie konsumentów i
dostawców usług usługi w technologii VoIP maja szanse w niedalekiej przyszłości równieŜ
stanowić substytut dla tradycyjnej telefonii stacjonarnej. Obecnie juŜ moŜna mówić o
substytucji cenowej tych usług ze względu na cenę połączenia jednak ze względu na
konieczność podłączenia szerokopasmowego, nie moŜna jeszcze mówić o pełnej substytucji
funkcjonalnej względem telefonii stacjonarnej czy ruchomej.
Zaostrzająca się konkurencja na szeroko rozumianym rynku telekomunikacyjnym oraz postęp
technologiczny generujący nowe rozwiązania niewątpliwie przyspieszają rozwój usług
konwergentnych, które w efekcie, zwłaszcza z punktu widzenia konsumenta, spowodują pełną
substytucję usług głosowych, niezaleŜnie od wykorzystywanych w tym celu technologii.
5
Źródło: Teligen, porównanie stawek na podstawie podstawowych planów taryfowych Ery i Orange, których
opłata abonamentowa jest w granicach od 50 zł do 60 zł brutto – stawka za minutę połączenia typu M2M oraz
M2F w godzinach szczytu po wykorzystaniu minut w ramach abonamentu.
14