Wskazówki dla uczniów

Prof. dr hab. Henryk Runowski
Dr inż. Anna Grontkowska
Wskazówki do przygotowania pracy konkursowej
w ramach projektu Jak zreformować gospodarstwo mojego ojca?
powstałe podczas pierwszych edycji konkursu
Sytuacja ogólna
Rolnictwo polskie staje wobec poważnych wyzwań w zakresie efektywności
gospodarowania i poprawy jakości uzyskiwanej produkcji. Równolegle z nimi rosną
oczekiwania rolników dotyczące poprawy bardzo trudnej w ostatnich latach sytuacji
dochodowej i poprawy standardu życia. Nie jest tego w stanie zapewnić tradycyjny
sposób gospodarowania w rolnictwie. Konieczne jest gospodarowanie nowoczesne,
wykorzystujące zdobycze techniki, nauki, postępu biologicznego i organizacyjnego.
Coraz większego znaczenia nabiera rachunek ekonomiczny.
Nowoczesne gospodarowanie to także uwzględnianie interesów ochrony środowiska
naturalnego. Gospodarstw realizujących taki sposób gospodarowania jest w Polsce
jeszcze ciągle zbyt mało. Może być ich więcej pod warunkiem rekonstrukcji i
modernizacji wielu istniejących, a szczególnie mających następców, gospodarstw
rolnych.
Modernizacja i racjonalizacja gospodarstw szansą na poprawę sytuacji
ekonomicznej i warunków życia rodzin rolniczych
Modernizacja gospodarstw, racjonalizacja struktury produkcji i unowocześnienie
procesów wytwórczych w polskim rolnictwie daje szansę poprawy kondycji
ekonomicznej i finansowej wielu rozwojowych gospodarstw rolnych. Gospodarstwo
rozwojowe to nie tylko gospodarstwo większe obszarowo, ale i gospodarstwo o
mniejszym obszarze, pod warunkiem że dostosuje kierunki produkcji do posiadanych
zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy i środków produkcji). Szczególne nadzieje
należy pokładać w osobach młodych, które mają przed sobą wystarczająco długą
perspektywę, aby podjąć trud i wysiłek związany z modernizacją gospodarstwa i
zdążyć skorzystać z pojawiających się możliwości.
Cechą młodego wieku jest duża wyobraźnia, zdolność tworzenia, marginalizowanie
ryzyka i wiara w powodzenie. Z kolei osoby starsze, wykazują niekiedy nadmierną
obawę przed wszelkimi zmianami, hołdują zasadom tradycji i sprawdzonym przez lata
wzorcom i praktykom. Tak zróżnicowane postawy i podejścia do gospodarowania na
roli są często źródłem swoistego konfliktu pokoleń na wsi i wielu rodzinnych
nieporozumień. Sytuację tę należy zmieniać poprzez próbę łączenia doświadczeń i
obaw przed ryzykiem występujących u osób starszych (rodziców) z wyobraźnią,
potrzebą tworzenia i lekceważeniem zagrożeń charakterystycznych dla wieku
młodego. Być może warto wspólnie zastanowić się jak zmienić gospodarstwo
rodzinne. Gdyby jednak takie wspólne podejście nie było możliwe, osoby młode już z
pewnym fachowym przygotowaniem koniecznie powinni zaproponować rodzicom
nową wizję gospodarowania i podjąć próby przekonania o swoich racjach. Taka idea
przyświeca organizowanemu konkursowi „Jak zreformować gospodarstwo mojego
ojca?”. Nowe wyobrażenie o gospodarstwie musi nawiązywać do zasad gospodarki
rynkowej i troski o środowisko naturalne. To także gospodarstwo nowoczesne pod
każdym względem.
Cechy gospodarki rynkowej
Gospodarka rynkowa to presja na dobre, efektywne gospodarowanie. To rosnąca
konkurencja i dominacja silnych. To otwarte drzwi dla dobrych i najlepszych, a
zamykające się możliwości dla słabych i mało sprawnych. To wreszcie rynek dla
produktów wysokiej jakości i bariera dla produktów nie spełniających wymaganych
standardów. To szansa dla aktywnych i z dużymi aspiracjami, a zagrożenie dla
preferujących „spokojne życie”. W której grupie chciałbyś widzieć siebie? Wśród ludzi
„skazanych” na sukces, czy na porażkę? Spróbuj swoich sił, przygotuj wizję
nowoczesnego gospodarstwa swoich Rodziców.
Czym jest nowoczesne gospodarstwo rolne?
Nowoczesne gospodarstwo rolne to takie które:

wykorzystuje dobrze swoje naturalne warunki i predyspozycje do prowadzenia
określonego rodzaju, struktury i wielkości produkcji,

prowadzi kierunki produkcji odpowiadające zamiłowaniu i zainteresowaniu oraz
przygotowaniu fachowemu rolnika w dostosowaniu do warunków wewnętrznych
(glebowych, klimatycznych, rozłogu i ukształtowania terenu, zasobów pracy itp.) i
zewnętrznych gospodarstwa (rynki zbytu i zaopatrzenia, konkurencja, sieć
komunikacyjna itp.); najlepiej robić to co lubimy, na czym się znamy i w
dostosowaniu do istniejących warunków, jednak pod warunkiem, że zapewnia to
oczekiwany efekt finansowy,

posiada nowoczesne budynki i niezbędne wyposażenie w maszyny i urządzenia do
produkcji. Celowo podkreślamy niezbędne wyposażenie, a nie im więcej maszyn,
tym lepiej. Maszyny są bowiem coraz droższe i bardziej kosztowne w eksploatacji.
Po co więc tracić dochody, skoro można je przeznaczyć na inne cele. Warto też
myśleć o zespołowym wykorzystaniu droższych maszyn lub skorzystać z usługi,
np. sąsiada,

stosuje technologie produkcji zapewniające niskie koszty i wysoką jakość
produktów. Warto zainteresować się tzw. integrowanymi metodami produkcji,

uwzględnia interesy ochrony środowiska naturalnego i to nie tylko w samym
gospodarstwie rolnym, ale i gospodarstwie domowym. Ważna jest, np. prawidłowa
gospodarka wodnościekowa, budowa szczelnych zbiorników na gnojówkę lub
gnojowicę, płyt obornikowych, szamb, prawidłowe składowanie i stosowanie
środków ochrony roślin,

zapewnia godziwy dochód z pracy i gwarantuje wygospodarowanie minimum
czasu wolnego rolnikowi i członkom jego rodziny.
Jak zbudować wizję (plan, projekt) nowoczesnego gospodarstwa?
Punktem wyjścia do nakreślenia nowego kształtu gospodarstwa jest analiza jego stanu
obecnego, zakończona analizą jego słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń
wynikających z otoczenia. Odpowiadamy tu na pytanie: jak jest i dlaczego?
Przekształcając gospodarstwo należy wykorzystać jego mocne strony i znaleźć
sposoby na przezwyciężenie stron słabych. Słabe i mocne strony kojarzymy z samym
gospodarstwem, jego zasobami czynników produkcji (ziemią, pracą, środkami
produkcji). Podobnie wykorzystać należy szanse znajdujące się w otoczeniu i
próbować zmniejszyć wpływ istniejących w nim zagrożeń.
Przykładem mocnych stron mogą być: dobre jakościowo gleby, dobry rozłóg
gospodarstwa, nowoczesne budynki inwentarskie, wysokie kwalifikacje rolnika, dobre
wyposażenie w maszyny, niski poziom zadłużenia itp. Z kolei słabe strony to np.: duży
udział gleb lekkich, mozaikowatość gleb, małe pola, przestarzałe i trudne do adaptacji i
modernizacji budynki inwentarskie, zużyty sprzęt mechaniczny. Mówiąc obrazowo,
mocne strony są pomocą w dobrym gospodarowaniu, zaś słabe - w nim przeszkadzają,
utrudniają.
Z kolei szanse i zagrożenia kojarzymy przede wszystkim z otoczeniem gospodarstwa.
Szansami mogą być np. sprzyjający układ sieci komunikacyjnej, bliskość rynków
zbytu i zaopatrzenia, pozytywne trendy w polityce rolnej. Zagrożeń można upatrywać
w niestabilnej polityce rolnej, upadających zakładach przetwórstwa rolnego,
nieograniczonym imporcie produktów rolnych, zmianach kursów walutowych,
ograniczonym popycie na nasze produkty itp.
Działalność gospodarcza w warunkach wolnego rynku to ciągła walka z
przeciwnościami losu oraz zagrożeniami i podejmowanie działań wspierających nasze
szanse i możliwości.
W tworzeniu nowej wizji gospodarstwa poszukujemy odpowiedzi na pytanie: „jak być
powinno?”. Odpowiedź na pytanie „jak być powinno?” jest znacznie trudniejsza niż na
pytanie jak jest? Duże zróżnicowanie warunków gospodarowania powoduje, że nie da
się tu wykorzystać jednego szablonu, czy wzorca. Rozwiązania mogą być różne. Im
bogatsza wiedza fachowa, lepsze rozumienie rynku i doskonalsze narzędzia
planowania, tym większa szansa na zaproponowanie dobrej organizacji i
funkcjonowania gospodarstwa, a w efekcie lepsze i bogatsze życie rolnika i jego
rodziny.
Na jakie pytania koniecznie musimy odpowiedzieć reorganizując gospodarstwo?
W poszukiwaniu właściwego kształtu gospodarstwa rolniczego (opracowywaniu
perspektywicznego planu) musimy znaleźć odpowiedź na następujące pytania:
1. Co produkować, a więc jaki przyjąć kierunek produkcji? Wybierając kierunek
produkcji trzeba ocenić możliwości zbytu tych produktów na rynku dziś i w
perspektywie.
2. Ile produkować, a więc jaki przyjąć poziom intensywności produkcji? Wiedząc o
występowaniu prawa malejącej efektywności nakładów i prawa degresji kosztów
stałych należy poszukiwać optymalnego w danych warunkach poziomu intensywności
produkcji.
3. Jak produkować, a więc jaką metodą, przy pomocą jakiej technologii?
4. Jakie należy poczynić niezbędne inwestycje i jak je sfinansować? Czy wszystkie
niezbędne maszyny należy nabywać na własność, czy też niektóre z nich zakupić
wspólnie z sąsiadującymi rolnikami? Kupować za środki własne, czy też za
preferencyjne kredyty?
5. Gdzie zaopatrywać się w środki produkcji i komu sprzedawać produkty rolne?
Kupować samemu w punkcie sprzedaży, czy wspólnie z innymi rolnikami u
producenta? Sprzedawać produkty temu kto chwilowo proponuje wyższą cenę, czy też
temu kto gwarantuje stały odbiór po umówionej cenie?
Cel gospodarowania
Poszukując odpowiedzi na pytania trzeba najpierw określić cel gospodarowania.
Rolnik realizuje na ogół równocześnie kilka celów (wzrost dochodu, ograniczenie
ryzyka, zapewnienie czasu wolnego, wykształcenie dzieci i stworzenie im szans
kariery poza gospodarstwem). Podstawowym kryterium celu powinno być jednak
dążenie do wzrostu dochodu rolniczego, a więc uzyskania jak największej różnicy
między wartością uzyskanej produkcji, a poniesionymi na jej uzyskanie kosztami
produkcji, bowiem to ułatwia lub warunkuje realizację innych celów. Należy mieć przy
tym na uwadze wielkość ryzyka związanego z poszukiwaniem wzrostu dochodu
gospodarstwa. Zwiększenie produkcji żywca wieprzowego w oparciu o pasze
zakupione na kredyt może sprzyjać wzrostowi dochodu w gospodarstwa, ale też niesie
ze sobą ryzyko gwałtownego jego pogorszenia w przypadku spadku koniunktury na
żywiec wieprzowy. Ostatnio coraz częściej dostrzega się niekorzystne skutki
nadmiernej intensyfikacji produkcji dla środowiska naturalnego. Chęć szybkiego
bogacenia się nie może przysłaniać tego faktu, tym bardziej, że rośnie świadomość
ekologiczna konsumentów i coraz trudniej będzie sprzedać produkty uzyskiwane
wbrew dobrym praktykom rolniczym.
Powiedzieliśmy, że rolnik powinien dążyć do maksymalizacji różnicy między
wartością produkcji a ponoszonymi kosztami. Biorąc pod uwagę, że wśród kosztów
występują koszty zmienne i koszty stałe, a więc takie, które nie zależą od wielkości
produkcji, dla maksymalizacji dochodu rolniczego wystarczy maksymalizować różnicę
między wartością produkcji a poniesionymi na nią kosztami zmiennymi. Mówiąc
inaczej należy maksymalizować sumę nadwyżek bezpośrednich uzyskiwanych z
poszczególnych rodzajów produkcji (działalności produkcyjnych).
Nadwyżka bezpośrednia jest różnicą wartości produkcji potencjalnie towarowej i
kosztów zmiennych. Przy wyborze kierunku i struktury produkcji należy więc
kierować się tymi działalnościami, które zapewniają wysokie nadwyżki bezpośrednie z
jednostki odniesienia (np. z 1 ha albo w przeliczeniu na godzinę pracy). W doborze
różnych działalności produkcyjnych nie można się jednak kierować jedynie wielkością
nadwyżki bezpośredniej, ale trzeba uwzględnić także inne przesłanki i ograniczenia
(wymagania płodozmianowe, bilans pasz, bilans robocizny, możliwości zbytu, ryzyko
uprawy roślin i chowu zwierząt itp.). Szczególnie dokładnie należy rozważać dobór
tych działalności produkcyjnych, które związane są z koniecznością inwestowania.
Metody reorganizacji gospodarstwa
W poszukiwaniu nowego kształtu (projektu) organizacyjnego gospodarstwa rolniczego
(jego modernizacji, reorganizacji) można zastosować kilka metod. Można tu wymienić
między innymi:
1. Metodę bilansową.
2. Metody optymalizacyjne.
Opracowanie projektu metodą bilansową polega na sporządzeniu szeregu bilansów
uwzględniających powiązania występujące w gospodarstwie. Oparta jest ona na
założeniu, że warunkiem realności projektu jest wewnętrzne zbilansowanie
posiadanych zasobów i środków z zapotrzebowaniem na nie. Praktycznie sprowadza
się to do zbilansowania:
- potrzeb nawozowych, zwłaszcza w zakresie nawożenia organicznego z możliwością
ich zaspokojenia,
- zapotrzebowania na pasze, zwłaszcza podstawowe, a więc objętościowe, które w
zasadzie powinny być produkowane w gospodarstwie, z możliwością pokrycia tego
zapotrzebowania,
- zapotrzebowania na siłę roboczą i najczęściej również siłę pociągową z możliwością
jego pokrycia.
Wybór bilansu, od którego rozpoczyna się sporządzanie projektu urządzeniowego
zależy od decyzji projektanta. Bardzo często punktem wyjścia jest liczba posiadanych
stanowisk lub np. potrzeby nawożenia organicznego. Następnie sporządza się szereg
korespondujących bilansów, a więc bilans pasz (zapotrzebowanie pasz dla
utrzymywanych zwierząt oraz oblicza się niezbędną powierzchnię gruntów ornych pod
uprawę roślin pastewnych). W dalszym etapie planuje się zasiewy roślin towarowych,
bilans siły roboczej oraz pociągowej. W tej metodzie obliczenie wyniku
ekonomicznego (dochodu rolniczego) następuje po wykonaniu wszystkich bilansów.
W rezultacie może okazać się, że otrzymane rozwiązanie nie jest rozwiązaniem
najlepszym. Dlatego też w tej metodzie przygotowuje się na ogół kilka wariantów i z
nich wybiera rozwiązanie najkorzystniejsze. Zaletą tej metody jest jej prostota,
natomiast wadą znaczna pracochłonność.
Metody optymalizacyjne różnią się od metody bilansowej sposobem podejścia do
sporządzania projektu. Projektant najpierw zapoznaje się z warunkami gospodarstwa i
istniejącymi ograniczeniami oraz przewiduje możliwy do uzyskania w tych ściśle
określonych warunkach wynik finansowy, a następnie ustala jak zorganizować
gospodarstwo, aby wynik ten osiągnąć, aby był on jak najwyższy. W zależności od
sposobu prowadzenia obliczeń wyróżnia się:
1) metodę planowania programu, w której cykl obliczeń wykonuje się w sposób
tradycyjny;
2) metodę programowania liniowego, gdzie do obliczeń wykorzystuje się komputer.
Metoda planowania programu jest prosta i praktycznie każdy może się nią
posługiwać.
Na metodę tę składają się cztery następujące etapy:
1) sporządzenie opisu gospodarstwa, przeprowadzenie analizy dotychczasowej
działalności i określenie kierunków zmian,
2) wykonanie projektu wstępnego, zwanego też krańcowym,
3) opracowanie projektu właściwego,
4) ustalenie projektu przejść siewnych.
Projekt obejmuje następujące grupy zagadnień:

ustalenie celu i kryterium jego realizacji, czyli mierników za pomocą których
oceniany będzie stopień osiągnięcia celu;

ustalenie
ograniczeń
rynkowych,
przyrodniczo
-
glebowych
(np.
płodozmianowych), organizacyjnych (np. posiadanych zasobów czynników
produkcji ziemi, siły roboczej, istniejących stanowisk dla zwierząt, itp.) i innych;

wybór działalności produkcyjnych, ustalenie technologii ich produkcji oraz
sporządzenie kalkulacji dla działalności potencjalnie możliwych do prowadzenia w
danym
gospodarstwie;
czyli
obliczenie
nadwyżek
bezpośrednich
oraz
uszeregowanie według kolejności ich dobroci;

opracowanie możliwych wariantów organizacji produkcji, czyli ustalenie
rozwiązań optymalnych przy przestrzeganiu założonych ograniczeń oraz przy
wykorzystaniu danych dotyczących opłacalności poszczególnych produktów w
reorganizowanym gospodarstwie.
W dalszej części konieczne jest zaplanowanie następujących elementów:
1) projektu organizacji terytorium gospodarstwa obejmującego:
- wydzielenie gruntów gospodarstwa na mapie i uporządkowanie jego rozłogu,
- wydzielenie kompleksów glebowo - uprawowych,
- wydzielenie pól,
2) planu produkcji roślinnej, w skład którego wchodzą:
- struktura zasiewów,
- płodozmiany,
- nawożenie organiczne,
- bilans produkcji roślinnej,
3) planu produkcji zwierzęcej z elementami, takimi jak:
- wielkość i struktura stad zwierząt produkcyjnych,
- organizacja stad zwierząt,
- obroty stad zwierząt,
- bilanse produktów pochodzenia zwierzęcego,
4) planu gospodarki paszowej,
5) bilansu siły roboczej i pociągowej,
6) planu inwestycji i remontów wraz z podaniem źródeł finansowania,
8) rachunku wyników, czyli obliczenia dochodu rolniczego,
9) planu okresu przejściowego, w którym zaprojektowane zostały kolejne zmiany w
gospodarstwie aż do pełnego wprowadzenia projektu w życie (przejścia siewne).
Metoda programowania liniowego w zasadzie oparta jest na tych samych założeniach,
co metoda planowania programu, przy czym o ile w metodzie planowania programu
wykorzystywany jest ołówek lub kalkulator, jako narzędzia obliczeń, to w metodzie
programowania liniowego narzędziem takim jest odpowiedni program komputerowy i
komputer. Zastosowanie komputera wynika z bardzo dużej ilości obliczeń
przeprowadzanych metodą kolejnych przybliżeń aż do uzyskania maksimum funkcji
celu (tj. uzyskania maksymalnego dochodu rolniczego przy przyjętych założeniach
(ograniczeniach - zasobach czynników produkcji - istniejących w gospodarstwie.
Wybór metod planowania jest uzależniony od osoby podejmującej trud przygotowania
nowej wizji gospodarstwa. Wbrew pozorom metoda bilansowa, czy planowania
programu może dać równie dobre, a niekiedy nawet lepsze rezultaty niż niełatwa
w zastosowaniu metoda programowania liniowego. Podkreślamy to celowo, aby
uczulić osoby biorące udział w konkursie, że sam dobór i zastosowanie metody ma
mniejsze znaczenie dla efektu końcowego niż dobry pomysł na sukces i fachowe jego
zaprezentowanie. Metody sporządzania projektu służą w zasadzie tylko celom
wewnętrznym gospodarstwa, w ostatnich latach pojawił się nowy rodzaj planu, a
mianowicie biznesplan, zwany inaczej planem finansowo-gospodarczym, który poza
funkcjami wewnętrznymi, często służy też jako sposób prezentacji gospodarstwa
różnym instytucjom zewnętrznych. Dlatego posiada on inne cechy niż typowy plan
urządzenia gospodarstwa.
Czym jest biznesplan?
Biznesplan najczęściej jest planem średniookresowym, zawierającym strategię
funkcjonowania
gospodarstwa
w
określonych
warunkach
zewnętrznych
i
wewnętrznych. Przedstawia on drogi lepszego dostosowywania się gospodarstwa do
zmiennych wymagań rynkowych. W biznesplanie są prezentowane sposoby
postępowania kierownika gospodarstwa w celu osiągnięcia założonych celów i zadań.
Biznesplan może być opracowywany dla potrzeb gospodarstwa (cele wewnętrzne) albo
dla instytucji zewnętrznych, na przykład dla banków przy ubieganiu się o kredyt lub
innych podmiotów gospodarczych, z którymi zamierza współpracować gospodarstwo
(przetwórnie, hurtownie itp.).
Gdy biznesplan sporządzany jest tylko dla celów wewnętrznych gospodarstwa
obejmować powinien dosyć szczegółowo następujące elementy:

cele i kierunki działania gospodarstwa,

szczegółową organizację produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz ewentualnie innych
działów,

opis technologii produkcji,

strategię działania na rynku i analizę otoczenia,

plan inwestycyjny,

analizę ekonomiczną, ze szczególnym uwzględnieniem rachunku przychodów i
kosztów oraz analizę finansową.
W sytuacji, gdy biznesplan pełni funkcję zewnętrzną mniejszy nacisk kładzie się na
przedstawienie organizacji produkcji w gospodarstwie. Najważniejszym staje się
bowiem takie zaprezentowanie gospodarstwa, aby wydawało się ono atrakcyjne dla
podmiotów gospodarczych zamierzających podjąć z nim współpracę, czy osób
decydujących o sfinansowaniu realizowanego przedsięwzięcia gospodarczego. W
biznesplanie ważne są nie tylko liczby, ale także opis i interpretacja.
Treść i układ biznesplanu
Treść i układ biznesplanu może być różny. Najczęściej zawiera następujące elementy:
1) cel działania przedsiębiorstwa, czyli co przedsiębiorstwo chce osiągnąć;
2) profil przedsiębiorstwa i produkcji, czym będzie się zajmować: kierunki produkcji;
3) rynek i jego uwarunkowania, kto będzie nabywcą oferowanych produktów;
4) marketing, jak będzie wyglądał produkt, po jakiej cenie będzie on oferowany, jak
będzie odbywać się jego dystrybucja, w jaki sposób będzie on promowany, czy
występuje konkurencja w zakresie tego produktu itp.;
5) plan finansowy, w jakim zakresie konieczne będzie finansowanie zewnętrzne, czyli
w jakiej wysokości potrzebny będzie kredyt lub pożyczka; czy utrzymana będzie
płynność gotówki;
6) zarządzanie, czy potrzebne będzie dodatkowe zatrudnienie, czy zaistnieje potrzeba
korzystania z pomocy wyspecjalizowanych doradców itp.;
7) rachunek zysków i strat, na ile będzie opłacalne planowane przedsięwzięcie;
8) bilans majątkowy, na ile poprawi się sytuacja ekonomiczno–finansowa
gospodarstwa, gdy podejmie ono opracowane w biznesplanie przedsięwzięcie.
Celowo nie określamy szczegółowej struktury planu zmian gospodarstwa rodziców.
Nie chcemy bowiem ograniczać inwencji i pomysłowości młodych planistów
(uczniów). Tym niemniej poniżej podajemy pewne wskazówki dotyczące tego, na co
zwrócić uwagę w przygotowaniu poszczególnych zagadnień i problemów.
1. Krótki opis obecnego stanu gospodarstwa dotyczący czynników produkcji:
ZIEMIA tj. użytkowanie gruntów (ile jest w gospodarstwie gruntów ornych, użytków
zielonych, sadów), jakość gleb (udział gruntów w poszczególnych klasach
bonitacyjnych), charakterystyka rozłogu (liczba działek, oddalenie od ośrodka
zabudowy itp.), ukształtowanie terenu (równinne, faliste itd.); PRACA tj.
charakterystyka zasobów siły roboczej (liczba osób pracujących w pełnym wymiarze
godzin, najem sezonowej siły roboczej itp.) Wyposażenie tj. posiadane budynki i
budowle (stan techniczny, możliwości adaptacyjne), ciągniki, środki transportu i
maszyny rolnicze (liczba, moc, wykorzystanie itp. istotne elementy); ORGANIZACJA
PRODUKCJI ROŚLINNEJ obejmująca strukturę zasiewów i wysokość plonów,
stosowane technologie produkcji; ORGANIZACJA PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ w
tym utrzymywane gatunki zwierząt, liczba zwierząt, wydajności itp. OSIĄGANE
WYNIKI EKONOMICZNE.
Wymienione zagadnienia najlepiej przedstawić w formie tabel opatrzonych krótkim
komentarzem. Niektóre tabele można umieścić w formie załączników.
2. Analiza słabych i mocnych stron gospodarstwa, czyli wskazanie tego, co pomagało,
a co ograniczało dotychczasową działalność gospodarstwa.
3. Charakterystyka otoczenia, w którym funkcjonuje gospodarstwo dotycząca przede
wszystkim warunków zaopatrzenia w środki do produkcji oraz zbytu produktów (może
być np. rysunek, schemat itp.); w tym miejscu mogą znaleźć się również inne elementy
infrastruktury (np. dostępność telefonów, rozwój sieci wodociągowej, oczyszczalnie
ścieków lub inne ważne elementy związane z ochroną środowiska oraz krajobrazu
wiejskiego).
4. Analiza szans i zagrożeń zewnętrznych względem gospodarstwa, a więc należy
przedstawić wnioski wynikające z dokonanego opisu otoczenia, w którym rodzice
prowadzą gospodarstwo.
5. Przyjęcie podstawowych założeń dotyczących proponowanych zmian w organizacji i
sposobie prowadzenia gospodarstwa wraz z uzasadnieniem.
Założenia te powinny obejmować:
a) określenie kierunku produkcji (np. chów bydła mlecznego),
b) konieczne inwestycje związane z obranym kierunkiem produkcji (np. zakup
zbiornika do chłodzenia mleka, dojarki, modernizacja obory itp.),
c) wskazanie wytycznych do zmian w otoczeniu gospodarstwa (np. gospodarowania
wodą, ochrony środowiska, zespołowego użytkowania maszyn, współdziałania
rolników przy stosowaniu nowoczesnych technik przygotowywania pasz np.
sianokiszonki, itd.),
d) propozycje zmian w organizacji pracy w gospodarstwie itp.,
e) proponowane inwestycje i źródła ich finansowania.
6. Opracowanie nowego kształtu gospodarstwa przy wykorzystaniu metody
bilansowej, polegającej na dokonaniu obliczeń bilansujących z jednej strony
zapotrzebowanie, a z drugiej jego pokrycie w zasobach gospodarstwa, lub innych
metod. Bilanse powinny odzwierciedlać trzy aspekty: a) produkcyjny (określenie
rodzaju i wielkości prowadzonej produkcji); b) ekonomiczny (zapewnienie dochodu
rolnika na odpowiednim poziomie); c) ekologiczny, czyli uwzględniający zalecenia
związane z ochroną środowiska naturalnego oraz krajobrazu.
Jako załącznik do opracowania „Jak zreformować gospodarstwo mojego ojca?”
powinien być dołączony opis proponowanych technologii produkcji roślinnej i
zwierzęcej w gospodarstwie oraz kalkulacje dotyczące nakładów i uzyskiwanych
efektów ekonomicznych proponowanych działalności roślinnych i zwierzęcych
(ewentualnie innych pozarolniczych, np. agroturystyka).
Podsumowaniem opracowania powinna być ocena możliwych do osiągnięcia efektów
ekonomicznych (produkcja końcowa lub towarowa, dochód rolniczy i różne wskaźniki
oceny ekonomiczno-finansowej gospodarstwa). Warto też dokonać porównania
podstawowych elementów organizacji i wskaźników produkcyjno-ekonomicznych
przed i po modernizacji gospodarstwa.
Elementy oceny prac zgłaszanych na konkurs „Jak zreformować gospodarstwo
mojego ojca” na podstawie zebranych doświadczeń poprzednich edycji konkursu
1. Ogólne wrażenie estetyczne przygotowanej pracy (wydzielenie rozdziałów i
podrozdziałów pracy oraz ich zatytułowanie, np.: wstęp, opis zasobów
gospodarstwa, opis organizacji i wyników gospodarstwa, propozycje zmian itd.).
2. Opis gospodarstwa (zasoby ziemi, środków produkcji, pracy, charakterystyka
działalności prowadzonej produkcji roślinnej i zwierzęcej, ewentualnie innej).
3. Propozycja nowego pomysłu i jego uzasadnienie (kontynuacja lub rozszerzenie
dotychczasowej działalności gospodarstwa rolniczego, uzasadnienie wdrażanego
pomysłu, kierunek proponowanych zmian oraz uzyskiwanych wyników,
zainteresowanie pomysłem czytelnika).
4. Prezentacja tabelaryczna i opisowa efektów proponowanego kierunku rozwoju
gospodarstwa (zastosowanie adekwatnych metod rachunku ekonomicznego,
poprawność parametrów przyjętych do obliczeń oraz działań matematycznych,
uzasadnienie słowne dotyczące wpływu proponowanych zmian na funkcjonowanie
gospodarstwa i uzyskiwane wyniki ekonomiczne).
5. Poprawność
stosowania
pojęć,
samodzielność
wywodu,
umiejętność
wykorzystania odwołań do literatury (poprawność cytowania materiałów z różnych
źródeł – książek, materiałów promocyjnych, źródeł internetowych – i ich wykaz
końcowy).
6. Poprawność przygotowania pracy od strony technicznej, tj. rozmieszczenie tabel i
tekstu, właściwa konstrukcja tabel, wykresów i rysunków oraz poprawność użycia
języka polskiego (ujednolicenie wielkości czcionki, interlinii w tekście i w
tabelach, tytułów tabel i rysunków, przeczytanie pracy przed wysłaniem,
wyeliminowanie „literówek”, dopuszczalne odręczne poprawki zauważonych
błędów).
Warszawa 18.11.2014 r.
Po konsultacjach z członkami regionalnych komisji konkursowych
opracowała dr inż. Anna Grontkowska