Skryba (pisarz starożytny)

2. SKRYBA (STAROŻYTNY PISARZ)
(SPRAWNOŚĆ BIBLIJNA)
Cel : początki języka Biblii .
Opowiadanie
Agatka i Dominik byli bardzo szczęśliwi, że w pierwszej wędrówce po Biblii
dotarli do źródła – czyli początku, kiedy nazwano Abrahama i jego plemię
HEBRAJCZYKAMI.
Dominik przypomniał Agatce i rodzicom, że „hebrajczyk” znaczy „podróżnik”,
„przechodzień”, ponieważ Izraelici długo wędrowali do ziemi Kanaan.
Interesujące są początki plemion izraelskich nazywanych Hebrajczykami.
Ciekawe także było życie trzech wielkich Patriarchów czyli założyciel :
Abrahama, Izaaka, Jakuba. Przodkowie Żydów nazwani byli także „Ludem
Bożym” - przypomniała Agatka.
Czy ktoś wie, jakim językiem posługiwali się Abraham, Izaak czy Jakub –
zapytał tata ?
Ciekawe pytanie, ale też i wielka tajemnica – odpowiedziała Agatka !
Mama poprosiła Dominika, aby otworzył pierwszą księgę Pisma Świętego.
Agatka cicho podpowiedziała, że jest to Księga Rodzaju. Dominik otworzył
rozdział 2,19 i głośno przeczytał : ”Ulepiwszy z gleby wszelkie zwierzęta
lądowe i wszelkie ptaki powietrzne, Pan Bóg przyprowadził je do mężczyzny,
aby przekonać się, jaką on da im nazwę. Każde jednak zwierzę, które określił
mężczyzna, otrzymało nazwę „istota żywa”.
Już na początku biblijnego opisu stworzenia wszechświata mamy określenie :
„Wtedy Bóg rzekł ...” Ciekawe, w jakim języku Bóg nakazuje stworzenie świata
... – zastanawia się mama.
Ja myślę, że w języku boskim – znanym tylko Bogu – odpowiada Dominik .
Jaki to może być język boski – pyta trochę zdziwiona Agatka ?
Taki, który jest znany tylko Bogu i ma niezwykłą moc tworzenia – uzupełnia
tata.
A czy Adam znał ten język, gdy nadawał imię
poszczególnym zwierzętom -zapytał Dominik ?
Bóg dał Adamowi, pierwszemu człowiekowi, rozum i
wolną wolę, i nakazał, aby nazwał poszczególne
zwierzęta po imieniu – Adam to uczynił. Przez to stał
się ich panem i miał nad nimi władzę. A jakiego użył
języka ? To jest kolejna zagadka – tajemnica, którą
będziemy chcieli odkryć w naszej wędrówce po Biblii
– wyjaśnił tata.
*
Czy rzeczywiście literki, które tworzą sy-la-by, sylaby tworzą wyrazy, a wyrazy
zdania „spadły” z nieba – zastanawiał się Dominik ?
Bóg dał ludziom rozum i kazał czynić sobie ziemię poddaną – czyli zachęcił
ludzi, żeby tworzyli system umownych znaków, za pomocą których można
utrwalić język mówiony i tak powstało pismo – wyjaśnił tata. I dodał : pismo
wymyślili prawdopodobnie Sumerowie ok.3500 lat przed Chrystusem.
Jestem ciekawa, jak wyglądała pierwsza literka alfabetu - zastanawiała się
głośno Agatka !
Alfabetu jeszcze nie było – odpowiedział tata. Było to pismo klinowe. Ojciec
rodziny chcąc przedstawić jakiś przedmiot lub jakiś element, rysował rylcem z
trzciny na tabliczce z gliny dany obrazek lub kilka obrazków.
Ewolucja znaku „głowa”: 1 – 3000 p.n.e., 2 – 2800 p.n.e., 3,4 – 2600 p.n.e., 5
– koniec 3 tysiąclecia p.n.e.
Widzimy, że ok. 2800 lat przed Chrystusem, obrazki zostały zastąpione
kreskami w układzie pionowym i poziomym – w ten sposób pismo obrazkowe
zostało przekształcone w system zapisu kreskowego. Następnym etapem
ewolucji pisma było pismo sylabowe. Jego pierwsze przykłady znajdujemy w
tekstach z Ur z ok. 2800 r. przed Chrystusem – zawierają one elementy
fonetyczne i gramatyczne, a tym samym na ich podstawie można
zidentyfikować już język w jakim są stworzone – jest to język sumeryjski.
Dlatego uważa się, że ten lud sumeryjski był pierwszym twórcą pisma.
**
Myślę, że Adam, nadając nazwy poszczególnym zwierzętom, posłużył się
znakami, które on tylko znał. Może to był obrazek głowy lwa wyryty rylcem w
glinie. A może to były kreski odpowiednio ułożone wyryte w kamieniu czy
metalu. W różnych okresach używano takiego materiału do „pisania” –
podsumował historię powstawania pisma tata.
Dzisiaj bardzo trudno byłoby się obejść w szkole bez papieru, długopisu,
ołówka czy znajomości np. alfabetu - powiedziała Agatka.
Kilka tysięcy lat przed Chrystusem nie było zakładów papierniczych czy
produkujących np. atrament – a przecież „zapisywano” na tabliczkach
glinianych.
Wyczytałem – dodał Dominik, że tabliczki były wykonane z miękkiej gliny,
nieraz z kości słoniowej, kamienia lub metalu. Kształty tabliczek również
bywały różne, ale najczęściej były one kwadratowe lub prostokątne. Rylec
pochodził ze ściętej łodygi trzciny, mającej przekrój trójkątny, po dokonaniu
zapisu pozostawał ślad w postaci klina i to o różnym wyglądzie w zależności
od sposobu nachylenia i siły nacisku rylca przez pisarza. Często takie tabliczki
były wypalane i dlatego mogły przetrwać długie wieki.
Czy każdy umiał pisać – zapytała Agatka ?
Nie ! Już 2600 lat przed Chrystusem, w Egipcie, powstał zawód, który nazywał
się SKRYBA. Była to osoba zajmująca się zawodowo odręcznym
przepisywaniem ksiąg lub dokumentów. Zawód skryby występował w
zróżnicowanych formach we wszystkich kulturach posługujących się pismem.
Najczęściej byli to mężczyźni z zamożniejszych rodzin, którzy pracowali w
administracji państwowej faraonów, w egipskich świątyniach i armii.
Najczęściej ojciec Skryba (pisarz) wysyłał syna do specjalnej szkoły, aby
przyuczył się zawodu pisarza.
Zadaniem skryba-pisarza było czuwanie nad prawidłowym stawianiem
budowli, dokumentowali działalność państwa, spisywali ważniejsze
wydarzenia nisko urodzonych, spisywano również ważniejsze wydarzenia z
zagranicy. Najczęstszym zadaniem „skryba” było przepisywanie ręcznie na
papirusie księgi. Najczęściej czyniono to w skryptorium – pomieszczeniu,
gdzie znajdował się warsztat pisarski. Takie skryptoria znajdowały się w
klasztorach, przy katedrach i dworach królewskich.
Wydajność pracy kopisty wynosiła 3-6 kart formatu in quarto dziennie. Na
przepisanie Biblii trzeba było roku. Kopista mógł przepisać 40 dzieł w ciągu
życia.
Już wiemy, że „skryba” – pisarz trzymał w ręce trzcinowe pióro, odpowiednio
podostrzone, a skąd atrament – zapytał Dominik ?
Atrament początkowo wyrabiano z soku kapuścianego, siarczanu miedzi i
galasówek (owad o kolorze np. czerwonym) długo gotowanych z gumą
arabską i piwem lub winem – wyjaśnił tata.
REALIZACJA SPRAWNOŚCI - SKRYBA.
Zadania :
1. Narysuj papirus i napisz, czym zajmował się SKRYBA ?
Obraz przedstawia egipskiego
skrybę ze zwojem papirusu
(2600 lat przed Chrystusem)
Europejski
skryba przy
pracy w
skryptorium.
2. Napisz, kto najczęściej mógł zostać skrybą, i gdzie znajdowały się
SKRYPTORIA ?
Pulpit skryby na zamku w
Malborku.
3. Zrób z trzciny pióro, którym posługiwał się skryba, odpowiednio
zaostrz, zrób atrament i napisz na „papirusie” swoje imię ?
Zestaw narzędzi do pisania, od góry: etui z
trzema otworami na inkaust (atrament) i
trzcinkami, etui na trzcinki i kilka zużytych
trzcinek.
Trzcinowy pisak ze śladami inkaustu (atrament) z
II w. po Chrystusie. Narzędzie to wprowadzili do
Egiptu Grecy.
Warsztat pracy egipskiego skryby składał się z:
etui z trzcinowymi piórami (od lewej), tabliczki do
wygładzania papirusu (u dołu), podwójnego
kałamarzu na atrament czerwony i czarny; noża
do papirusu zakończony kaczym dziobem(po
prawej).
Tabliczka sumeryjska z Teb, ok. 2360 r.
przed Chrystusem. Obok rylce z trzciny
do pisma klinowego. Istniały
prawdopodobnie trzy rodzaje rylców:
1.trójkątny - do rysowania kątów
2.wyżłobione - do tworzenia gwoździ
3.zaokrąglone - do pisania liczb