Konwencja o różnorodności biologicznej

Konwencja o różnorodności biologicznej

OCHRONA PRZYRODY I
RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ
W PRAWIE KRAJOWYM I UNII
EUROPEJSKIEJ (CZ.1)
Prof. nadzw. UKW dr hab. Zbigniew
Bukowski,
Kierownik Zakładu Prawa Administracyjnego i Prawa
Ochrony Środowiska Uniwersytetu Kazimierza
Wielkiego w Bydgoszczy
Prawo międzynarodowe
• Najstarsze akty prawne dotyczące ochrony
przyrody pochodzą sprzed 4000 lat z Babilonii,
Egiptu oraz Indii
• Pierwsze umowy międzynarodowe w tym
zakresie z końca XVIII w. – dotyczyły głównie
ochrony gatunkowej
Lata 70-te
• W latach 70-tych opracowanych zostało szereg umów
międzynarodowych dotyczących ochrony przyrody, w tym
• Konwencja Ramsarska o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie
międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego
z 1971 r.,
• Konwencja Paryska w sprawie ochrony światowego dziedzictwa
kulturalnego i naturalnego z 1972 r.,
• Konwencja Waszyngtońska o międzynarodowym handlu dzikimi
zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem z 1973 r.,
• Konwencja Bońska o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt
z 1979 r.,
• Konwencja Berneńska o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny
europejskiej z 1979 r.
Ochrona bioróżnorodności
• W latach 80-tych wypracowywano także kierunek,
dziś nazwany ochroną bioróżnorodności, której
elementem jest ochrona gatunkowa czy obszarowa.
• Problematyka ochrony różnorodności biologicznej
była jedną z najistotniejszych poruszanych na
Konferencji w Rio de Janeiro.
• Najważniejszym aktem prawa międzynarodowego w
tym zakresie jest przyjęta 22 maja 1992 r. konwencja
o różnorodności biologicznej.
rozdział 15 Agendy 21
• Wśród podstawowych celów działań określa on: poprawę ochrony
różnorodności biologicznej, zapewnienie trwałego użytkowania zasobów
biologicznych oraz wsparcie dla wprowadzenia w życie omówionej
wyżej konwencji. Zmniejszanie się bioróżnorodności spowodowane jest
przez człowieka, m.in. przez niszczenie siedlisk, nadmierną ich
eksploatację, emisję zanieczyszczeń, nieracjonalne wprowadzanie
obcych gatunków roślin i zwierząt. W związku z tym podkreślono
konieczność opracowania narodowych strategii ochrony biologicznej
różnorodności. Bardzo mocny nacisk położono także na zasadę
sprawiedliwego i równego podziału zysków czerpanych z badań,
rozwoju i wykorzystania zasobów biologicznych i genetycznych, łącznie
z biotechnologią, pomiędzy państwa, w których posiadaniu znajdują się
źródła tych zasobów i te, które z nich korzystają, co zresztą
spowodowało konflikt na tym tle pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a
resztą uczestników Konferencji w Rio.
Konwencja Ramsarska
• Konwencja o obszarach wodno-błotnych
mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza
jako środowisko życiowe ptactwa wodnego
sporządzona została w Ramsarze dnia 2 lutego
1971 r. (Dz.U. z 1978 r. Nr 7, poz. 24 z późn.zm.)
Wyznaczenie obszarów
• Podstawowe przyjęte w umowie zobowiązanie dotyczy
wyznaczenia przez państwa na swoim terytorium obszarów
wodno-błotnych w celu włączenia ich do Spisu Obszarów
Wodno-Błotnych o Międzynarodowym Znaczeniu. Mogą one
też obejmować strefy przybrzeżne rzek i mórz przylegające do
obszarów wodno-błotnych oraz wyspy lub wody morskie
głębsze niż sześć metrów podczas odpływu, lecz otoczone
obszarami wodno-błotnymi, zwłaszcza gdy mają one duże
znaczenie jako środowisko życiowe ptactwa wodnego. Wyboru
obszarów wodno-błotnych, które powinny być zamieszczone w
Spisie, należy dokonać na podstawie ich międzynarodowego
znaczenia ekologicznego, botanicznego, zoologicznego,
limnologicznego lub hydrologicznego.
Konwencja w sprawie ochrony
światowego dziedzictwa
• Konwencja w sprawie ochrony światowego
dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przyjęta
została w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez
Konferencję Generalną Organizacji Narodów
Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury
na jej siedemnastej sesji (Dz.U. z 1976 r. Nr 32,
poz.190).
Dziedzictwo naturalne
• Dziedzictwo naturalne natomiast to:
• - pomniki przyrody utworzone przez formacje fizyczne i biologiczne
albo zgrupowania takich formacji, przedstawiające wyjątkową
powszechną wartość z punktu widzenia estetycznego lub naukowego,
• - formacje geologiczne i fizjograficzne oraz strefy o ściśle oznaczonych
granicach, stanowiące siedlisko zagrożonych zagładą gatunków zwierząt
i roślin, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki
lub ich zachowania,
• - miejsca lub strefy naturalne o ściśle oznaczonych granicach, mające
wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki, zachowania
lub naturalnego piękna.
identyfikacja
• Obowiązek identyfikowania i wyznaczania granic
wszelkiego rodzaju dóbr dziedzictwa kulturalnego
i naturalnego należy do każdego państwa, na
którego terytorium one się znajdują.
Dziedzictwo powszechne
• Zarazem przyjęto, że przy całkowitym poszanowaniu
suwerenności państw, na których terytorium znajduje się
dziedzictwo kulturalne i naturalne i nie naruszając praw
rzeczowych do tego dziedzictwa wynikających z
ustawodawstwa krajowego państwa uznają, że stanowi ono
dziedzictwo powszechne, w którego ochronie ma
obowiązek współdziałać cała społeczność
międzynarodowa. Stąd też państwa zobowiązują się nie
podejmować świadomie żadnych działań mogących
wyrządzić bezpośrednio lub pośrednio szkodę dziedzictwu
kulturalnemu i naturalnemu znajdującemu się na terytorium
innych państw.
Listy dziedzictwa światowego
• Na podstawie wykazów przedstawionych przez
państwa Międzyrządowy Komitet Ochrony
Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego o
Wyjątkowej Powszechnej Wartości ustala,
aktualizuje i rozpowszechnia pod mianem "Listy
dziedzictwa światowego" wykaz dóbr dziedzictwa
kulturalnego i dziedzictwa naturalnego, które
uznaje za mające wyjątkową powszechną wartość
na podstawie kryteriów ustalonych przez siebie.
Konwencja Waszyngtońska
• Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi
zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych
wyginięciem sporządzona została w
Waszyngtonie dnia 3 marca 1973 r. (Dz.U. z 1991
r. Nr 27, poz. 112 z późn.zm.)
Reglamentacja handlu
• Podstawową zasadą przyjętą w konwencji jest, że handel
okazami gatunków zagrożonych wyginięciem powinien
być poddany szczególnie ścisłej reglamentacji w celu
zapobieżenia dalszemu zagrożeniu ich istnienia i może być
dozwolony jedynie w wyjątkowych okolicznościach. W
przypadku eksportu wymagane jest uprzednie uzyskanie i
przedstawienie zezwolenia eksportowego. Natomiast
import wymaga uprzedniego uzyskania i przedstawienia
zezwolenia importowego oraz zezwolenia eksportowego
albo świadectwa reeksportu.
Konwencja z Bonn
• Konwencja o ochronie wędrownych gatunków
dzikich zwierząt została sporządzona w Bonn
dnia 23 czerwca 1979 r. (Dz.U.z 2003 r. Nr 2,
poz. 17).
działania
• Podstawową przyjętą zasadę jest uznanie wagi
ochrony gatunków wędrownych i zgody Państw
Strefy na podjęcie działań w celu ochrony tych
gatunków wszędzie tam, gdzie jest to możliwe i
właściwe.
Porozumienia do Konwencji
Bońskiej
• Do Konwencji Bońskiej zawarte zostały zgodnie z jej
postanowieniami porozumienia.
• Stroną dwóch porozumień jest Polska: o ochronie
nietoperzy w Europie oraz o ochronie małych waleni
Bałtyku i Morza Północnego.
• Ponadto podjęto porozumienia: w sprawie ochrony fok w
Morzu Wattów, w sprawie ochrony afrykańskoeuroazjatyckich wędrownych ptaków wodnych oraz w
sprawie ochrony małych waleni w Morzu Czarnym, Morzu
Śródziemnym i przylegającym obszarze Atlantyku.
Konwencja Berneńska
• Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i
fauny europejskiej oraz ich siedlisk została
sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r.
(Dz.U.z 1996 r. Nr 58, poz. 263 z późn.zm.).
Cel konwencji
• Celem konwencji jest ochrona gatunków dzikiej
fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych, zwłaszcza
tych gatunków i siedlisk, których ochrona wymaga
współdziałania kilku państw, oraz wspieranie
współdziałania w tym zakresie. Szczególny nacisk
położono na ochronę gatunków zagrożonych i
ginących, włączając w to gatunki wędrowne
zagrożone i ginące. W związku z tak określonym
celem zalicza się ją do umów mających na celu
ochronę ekosystemów
Konwencja o różnorodności
biologicznej
• Konwencja o różnorodności biologicznej
sporządzona została w Rio de Janeiro dnia 5
czerwca 1992 r. (Dz.U.z 2002 r. Nr 184, poz.
1532).
Cel konwencji
• Celami konwencji jest ochrona różnorodności
biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej
elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział
korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów
genetycznych, w tym przez odpowiedni dostęp do
zasobów genetycznych i odpowiedni transfer
właściwych technologii, z uwzględnieniem
wszystkich praw do tych zasobów i technologii, a
także odpowiednie finansowanie.
Pojęcie różnorodności biologicznej
• Przez "różnorodność biologiczną" rozumie się
zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów
pochodzących, inter alia, z ekosystemów lądowych,
morskich i innych wodnych ekosystemów oraz
zespołów ekologicznych, których są one częścią.
Dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku,
pomiędzy gatunkami oraz ekosystemami.
• Konwencja przyjmuje trzy poziomy działań
ochronnych – ekosystemowy, gatunkowy i
genetyczny.
Postanowienia Konwencji
• Konwencja ma charakter ramowy,
• większość jej postanowień to zalecenia i sugestie,
a nie prawnie wiążące zobowiązania
Zasady
• Jako podstawowe zasady wymieniono w konwencji
(artykuł 3) zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych oraz
zasadami prawa międzynarodowego:
• suwerenne prawo państw do wykorzystywania swoich
własnych zasobów zgodnie z własną polityką w zakresie
środowiska,
• odpowiedzialność państw za zapewnienie, że działalność w
ramach ich jurysdykcji lub kontroli nie powoduje szkody w
środowisku innych państw lub na obszarach znajdujących
się poza jurysdykcją krajową.
Ogólne zobowiązania
• (a) opracowania krajowych strategii, planów lub
programów dotyczące ochrony i zrównoważonego
użytkowania różnorodności biologicznej bądź
dostosowowania w tym celu istniejących strategii, planów
lub programów, które odzwierciedlają, inter alia, działania
przewidziane w konwencji,
• (b) włączenia, w miarę możliwości i potrzeby, ochrony i
zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej
do odpowiednich sektorowych i międzysektorowych
planów, programów i polityk.
identyfikacja i monitoring
różnorodności biologicznej
• (a) identyfikuje elementy różnorodności biologicznej istotne dla jej
ochrony i zrównoważonego użytkowania;
• (b) monitoruje, poprzez pobieranie próbek lub innymi metodami,
elementy różnorodności biologicznej zidentyfikowane stosownie do
litery (a), z uwzględnieniem tych elementów, które wymagają pilnych
działań ochronnych oraz mają największą potencjalną wartość dla
zrównoważonego użytkowania;
• (c) identyfikuje procesy i kategorie działań, które mają lub mogą mieć
znaczny negatywny wpływ na ochronę i zrównoważone użytkowanie
różnorodności biologicznej, oraz monitoruje ich skutki przez pobieranie
próbek lub za pomocą innych technik, oraz
• (d) gromadzi i opracowuje, za pomocą każdego systemu, wyniki
identyfikacji i monitoringu uzyskane stosownie do liter (a), (b) i (c).
ochrona in-situ
• Ochrona ekosystemów i naturalnych siedlisk oraz
utrzymanie i restytucję zdolnych do życia
populacji gatunków w ich naturalnym
środowisku, a w przypadku gatunków
udomowionych lub hodowlanych, w środowisku,
w którym rozwinęły swoje charakterystyczne
właściwości
zobowiązania
• W ramach tego sposobu ochrony państwa, w
miarę możliwości i potrzeb:
• (a) ustanawiają system obszarów chronionych lub
obszarów, na których muszą być podjęte
specjalne działania w celu ochrony różnorodności
biologicznej;
ochrona ex-situ
• ochrona składników różnorodności biologicznej
poza ich naturalnymi siedliskami.
zrównoważone użytkowanie
elementów różnorodności biologicznej
• (c) chroniły i zachęcały do zwyczajowego
wykorzystywania zasobów biologicznych, zgodnie z
tradycyjnymi praktykami kulturowymi, które
odpowiadają wymogom ochrony i zrównoważonego
użytkowania;
• (d) udzielały pomocy społecznościom lokalnym w
opracowywaniu i stosowaniu działań naprawczych na
obszarach zdegradowanych, gdzie różnorodność
biologiczna została zmniejszona, oraz
ocena oddziaływania na środowisko
• Za jeden z istotniejszych środków służących zachowaniu różnorodności
biologicznej uznano ocenę oddziaływania na środowisko. Przyjęto, że
strona w miarę możliwości i potrzeb wprowadza odpowiednie procedury
wymagające wykonania oceny oddziaływania na środowisko
proponowanych projektów, które mogą mieć istotne negatywne skutki
dla różnorodności biologicznej, w celu uniknięcia lub zmniejszenia
takich skutków, oraz tam, gdzie to jest właściwe, pozwala na udział
społeczności w tych procedurach. W zakresie ocen strategicznych
postanowiono, że strona w miarę możliwości i potrzeb wprowadza
odpowiednie uregulowania dla zapewnienia, że środowiskowe
konsekwencje jej programów i polityk, które mogą mieć znacząco
negatywne oddziaływanie na różnorodność biologiczną, są w sposób
należyty brane pod uwagę.
Protokół Kartageński
• Protokół Kartageński o bezpieczeństwie
biologicznym do Konwencji o różnorodności
biologicznej, sporządzony został w Montrealu
dnia 29 stycznia 2000 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 216
poz. 2201)
Prawo Unii
Europejskiej
OOŚ dla obszarów Natura 2000
lato 2010
34
Źródła prawa
• Dyrektywa 92/43/EWG (dyrektywa habitatowa,
siedliskowa)
• Dyrektywa ptasia 2009/147/WE (dawna 79/409)
• Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. - art. 3335a
• Ustawa z 3.X.2008
35
Natura 2000
•
W skład Natury 2000 wchodzą
– specjalne obszary ochrony (dyrektywa habitatowa)
–
•
obszary specjalnej ochrony (dyrektywa ptasia 2009/147/WE
(dawna 79/409)
Wyznaczanie obszarów Natura 2000 - państwo
członkowskie w konsultacjach z KE
36
Status obszarów Natura 2000 w Polsce
• Znane ostatecznie - obszary specjalnej ochrony ptaków
rozporządzenie MŚ z 21.07.2004 w sprawie obszarów
specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. Nr 229, poz.2313 ze
zm.)
• Pozostałe obszary - zamknięta już lista przekazana przez
MŚ do KE (pierwotnie była to lista z maja 2004, potem
kilkakrotnie uzupełniana) - niewykluczone ewentualne
żądanie KE dalszego uzupełnienia
• Część obszarów zatwierdzona już decyzjami KE =
obszary o znaczeniu wspólnotowym (OZW)
• Shadow list
Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy;
www.jjb.com.pl
37
Status ochronny – zasada i wyjatek
• Zasada: Zabrania się podejmowania działań mogących w
znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych
oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w
znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla
których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,
oraz na integralność tego obszaru (art. 6.2 dyrektywy
habitatowej i art. 33.1 ustawy o ochr. przyrody)
• Wyjątek od ww. zasady może być ustanowiony tylko po
przeprowadzeniu odpowiedniej procedury z tzw. oceną
habitatową
38
Status ochronny - specyfika
• Rozszerzenie ochrony w stosunku do tradycyjnych form
ochrony przestrzennej
– nieograniczony charakter zakazu – brak listy zabronionych
czynności
– ochrona nieograniczona przestrzennie
• Ograniczenie ochrony w stosunku do tradycyjnych form
ochrony przestrzennej
– ochrona ograniczona tylko do celów ochrony obszaru
– nie obejmuje elementów niezwiązanych z celami ochrony
39
Ocena habitatowa – charakter i podstawy
prawne
• Pojęcie oceny habitatowej
• różnica w stosunku do "klasycznej" OOŚ
• cel oceny habitatowej
• Podstawy prawne
• w UE - art. 6.3 dyrektywy habitatowej
• w Polsce - ustawa o ochronie przyrody i ustawa z 3 X
2008
40
Ocena habitatowa - zakres
• Przedsięwzięcia:
– na obszarze Natura 2000 lub poza nim, ale wpływające na
niego
– niezwiązane bezpośrednio z zarządzaniem danym obszarem
Natura 2000,
– niekonieczne do zarządzania takim obszarem
– brak listy – może być każde przedsięwzięcie
• jeśli dla przedsięwzięcia z grupy I lub II – ocena habitatowa w ramach
OOŚ
• Jeśli dla innego przedsięwzięcia (tzw. III grupa) – tylko ocena
habitatowa
41
Wymagana procedura decyzyjna – przegląd (1)
1) Jeśli plan, program lub przedsięwzięcie mogą znacząco
oddziaływać na obszar Natura 2000 - wymagane przeprowadzenie
oceny habitatowej
2) Po przeprowadzeniu oceny wydaje się:
• dla planu lub programu - zezwolenie regionalnego
dyrektora z art. 34-35 uop – w istocie uzgodnienie planu lub
programu
• dla przedsięwzięcia – uzgodnienie regionalnego dyrektora
ochrony środowiska albo decyzja środowiskowa
Jendrośka Jerzmański
42
Wymagana procedura decyzyjna – przegląd (2)
3) Jeżeli ocena wykazała znaczące negatywne
oddziaływanie planu, programu lub przedsięwzięcia na
obszar Natura 2000, to w zasadzie nie można zezwolić na
ich realizację, chyba że:
– jest to uzasadnione koniecznymi wymogami o
charakterze społecznym i gospodarczym i
– nie ma rozwiązań alternatywnych i
– zapewnione zostanie wykonanie kompensacji
przyrodniczej niezbędne dla zapewnienia spójności i
właściwego funkcjonowania sieci Natura 2000 (art. 34
ust. 1 ust. o ochr. przyr.)
43
Wymagana procedura decyzyjna – przegląd (3)
4) Jeżeli na obszarze N2000 występuje gatunek lub siedlisko prior.,
na realizację planu lub przedsięwzięcia można zezwolić tylko w
celu:
– ochrony zdrowia i życia ludzi, lub
– zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, lub
– uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym
znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, lub
– wynikającym z innych koniecznych wymogów nadrzędnego
interesu publicznego, ale po uzyskaniu opinii KE i jednocześnie
• nie ma rozwiązań alternatywnych i
• zapewniona zostanie kompensacja przyrodnicza.
Jendrośka Jerzmański
44
Ocena habitatowa przed wydaniem decyzji
indywidualnej
• Dla przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko
– przy decyzji środowiskowej lub w ramach ponownej
oceny
– wydzielona część raportu
• Dla wszelkich innych przedsięwzięć
– specjalna ocena habitatowa w ramach dowolnej
decyzji regulacyjnej
45
Specjalna ocena oddziaływania na obszar
Natura 200
• Organ właściwy do wydania decyzji wymaganej przed
rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia, innego niż
przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na
środowisko (??), które nie jest bezpośrednio związane
z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej
ochrony, jest obowiązany do rozważenia, przed
wydaniem tej decyzji, czy przedsięwzięcie może
potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura
2000.
46
Decyzje potencjalnie wymagające oceny
habitatowej
Do decyzji przed wydaniem których trzeba rozważyć potencjalne
znaczące oddziaływanie należą w szczególności:
• decyzje, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1 – 15 (przed
wydaniem których wymagana jest „klasyczna” OOŚ) oraz
• inne decyzje:
–
–
–
–
wszelkie koncesje górnicza
wszelkie pozwolenia wodnoprawne
zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów
pozwolenie na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji
i urządzeń w polskich obszarach morskich
47
Przekazanie dokumentacji dyrektorowi regionalnemu
(1)
• Jeżeli organ wydający decyzję uzna, że przedsięwzięcie inne, niż
przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura
2000 lub nie wynika z tej ochrony, może potencjalnie znacząco
oddziaływać na obszar Natura 2000, wydaje postanowienie w
sprawie nałożenia obowiązku przedłożenia właściwemu
miejscowo regionalnemu dyrektorowi:
– wniosku o wydanie tej decyzji;
– karty informacyjnej przedsięwzięcia;
– poświadczonej przez właściwy organ kopii mapy ewidencyjnej
obejmującej przewidywany teren, na którym będzie
realizowane przedsięwzięcie oraz obejmującej obszar, na który
będzie oddziaływać przedsięwzięcie;
48
Przekazanie dokumentacji dyrektorowi regionalnemu
(2)
– w przypadku koncesji górniczych prowadzonych w
granicach przestrzeni niestanowiącej części składowej
nieruchomości gruntowej, zamiast ww. mapy – mapę
sytuacyjno-wysokościową
• wypisu i wyrysu z mpzp jeżeli został uchwalony albo informacji
o jego braku; nie dotyczy to drogi publicznej, linii kolejowej o
znaczeniu państwowym, przedsięwzięć Euro 2012,
przedsięwzięć wymagających koncesji na poszukiwanie i
rozpoznawanie złóż kopalin oraz bezzbiornikowego
magazynowania substancji w górotworze, inwestycji w zakresie
terminalu LPG w Świnoujsciu
49
Stwierdzenie potrzeby przeprowadzenia oceny
habitatowej
• Po otrzymaniu przekazanych dokumentów regionalny dyrektor
stwierdza, uwzględniając łącznie uwarunkowania, o których mowa
w art. 63 ust. 1 (kryteria selekcji) w odniesieniu do oddziaływania
przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, w szczególności w
odniesieniu do integralności i spójności tych obszarów, oraz biorąc
pod uwagę skumulowane oddziaływanie przedsięwzięcia z innymi
przedsięwzięciami, w drodze postanowienia, obowiązek
przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
obszar Natura 2000.
50
Postanowienie o braku potrzeby oceny
habitatowej
• W przypadku stwierdzenia, że przedsięwzięcie nie będzie
mieć znaczącego oddziaływania na obszar Natura 2000,
regionalny dyrektor stwierdza, w drodze postanowienia,
brak konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania
przedsięwzięcia na obszar Natura 2000
• Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie
51
Postanowienie o potrzebie przeprowadzenia oceny
habitatowej (1)
• Postanowienie o potrzebie przeprowadzenia oceny
habitatowej wydaje się w przypadku stwierdzenia, że
przedsięwzięcie może mieć znaczące oddziaływanie na
obszar Natura 2000
• Na postanowienie to przysługuje zażalenie
• Uzasadnienie tego postanowienia, niezależnie od
wymagań wynikających z Kpa, powinno zawierać
informacje o uwarunkowaniach, o których mowa
w art. 63 ust. 1 (kryteriach selekcji)
52
Postanowienie o potrzebie przeprowadzenia
oceny habitatowej (2)
• W postanowieniu tym regionalny dyrektor nakłada
obowiązek przedłożenia raportu o oddziaływaniu
przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 i określa zakres
tego raportu (2 egz. + wersja elektroniczna)
• Zakres raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na
obszar Natura 2000 powinien być ograniczony do
określenia oddziaływania przedsięwzięcia na obszar
Natura 2000
53
Terminy wydawania postanowień o potrzebie lub
braku potrzeby oceny habitatowej
• Postanowienia te wydaje się w terminie 14 dni od dnia
otrzymania wymaganych dokumentów. Przepisy art. 35 §
5 i art. 36 Kodeksu postępowania administracyjnego
stosuje się odpowiednio.
54
Postanowienie kończące ocenę habitatową
• Postanowienie regionalnego dyrektora w sprawie uzgodnienia
kończy ocenę habitatową
– przed wydaniem postanowienia regionalny dyrektor występuje do organu
prowadzącego postępowanie o przeprowadzenie procedury udziału społ.
(analogicznie jak przy ponownej OOŚ)
– nie zasięga opinii innych organów; wg noweli 2010, gdy przeds na obszarze
morskim, zasięga opinii dyrektora urz. morskiego
• Postanowienie regionalny dyrektor wydaje w terminie 45 dni od
dnia otrzymania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na
obszar Natura 2000. Przepisy art. 35 § 5 i art. 36 Kodeksu
postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio.
• Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie
• Postanowienie wiąże organ prowadzący postępowanie
55
Postanowienie kończące ocenę habitatową wymagania
• Postanowienie to wymaga uzasadnienia.
• Uzasadnienie postanowienia, niezależnie od wymagań
wynikających z Kpa, powinno zawierać:
– informacje o przeprowadzonym postępowaniu wymagającym
udziału społeczeństwa oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte
pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione uwagi i
wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa;
– informacje o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w
jakim zakresie zostały uwzględnione ustalenia zawarte w
raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura
2000.
56
Postanowienie - uzgodnienie ze względu na Naturę 2000
• Po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na obszar Natura 2000,
regionalny dyrektor wydaje postanowienie w sprawie uzgodnienia
warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na
obszar Natura 2000
• Regionalny dyrektor uzgadnia warunki realizacji przedsięwzięcia,
jeżeli:
– z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że
przedsięwzięcie nie będzie znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar;
– z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że
przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar i
jednocześnie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia
16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
57
Postanowienie - odmowa uzgodnienia ze względu
na Naturę 2000
• Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar
Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może znacząco
negatywnie oddziaływać na ten obszar i jeżeli nie
zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z
dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody –
regionalny dyrektor ochrony środowiska odmawia
uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia.
58
Definicja ustawowa (art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy z
3.10.2008)
• Ilekroć w ustawie jest mowa o znaczącym negatywnym
oddziaływaniu na obszar Natura 2000 – rozumie się przez to
oddziaływanie na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w
szczególności działania mogące:
a) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków
roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar
Natura 2000, lub
b) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został
wyznaczony obszar Natura 2000, lub
c) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z
innymi obszarami.
• Trzeba widzieć tę definicję w kontekście art. 33 i 34 uop!!
Art. 33 ustawy o ochronie przyrody - zasada
(zakaz)
Art. 33. 1. Zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania
działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami,
znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura
2000, w tym w szczególności:
1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk
gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono
obszar Natura 2000 lub
2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został
wyznaczony obszar Natura 2000, lub
3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego
powiązania z innymi obszarami.
Art. 34 uop - dopuszczalne wyjątki (1)
• Art. 34. 1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi
nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze
społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań
alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony
środowiska, a na obszarach morskich - dyrektor właściwego
urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub działań,
mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony
obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której
mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji
przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego
funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.
Art. 34 - dopuszczalne wyjątki (2)
2. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy
siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w
ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu:
1) ochrony zdrowia i życia ludzi;
2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego;
3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym
znaczeniu dla środowiska przyrodniczego;
4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego
interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.
Skutki oceny habitatowej dla decyzji
• Organ prowadzący postępowanie wydaje decyzję uwzględniając
warunki realizacji przedsięwzięcia określone w postanowieniu
dotyczącym Natury 2000:
• W decyzji tej organ może:
– nałożyć na wnioskodawcę obowiązki dotyczące:
• zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko, a także wykonania kompensacji
przyrodniczej,
• ograniczania transgranicznego oddziaływania na środowisko w
odniesieniu do przedsięwzięć, dla których przeprowadzono
postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko;
– w przypadku decyzji, o której mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1 – nałożyć na
wnioskodawcę obowiązek przedstawienia analizy porealizacyjnej, określając
jej zakres i termin przedstawienia.
63
Odmowa wydania decyzji, przed którą
przeprowadzono ocenę habitatową
• Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko wynika, że przedsięwzięcie może znacząco
negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, organ
właściwy do wydania decyzji, odmawia zgody na
realizację przedsięwzięcia, o ile nie zachodzą przesłanki,
o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody.
64
Uzasadnienie decyzji
• Decyzja wymaga uzasadnienia.
• Uzasadnienie decyzji powinno również zawierać
informacje o sposobie, w jaki zostały wzięte pod
uwagę i uwzględnione warunki realizacji
przedsięwzięcia określone w postanowieniu
regionalnego dyrektora
65
Orzecznictwo ETS
• C-209/02 – KE vs Austria – o konieczności ochrony decydują
względy obiektywne
• C-127/02 – Waddenzee – szeroki zakres oceny habitatowej
(również co roku odnawiana licencja na połów omułków)
• Ocena habitatowa dla obszarów jeszcze nie zatwierdzonych
– C-117/03 – Draggagi
– C-244/05 – Bund Naturschutz Bayern
66
Dokumenty wytworzone w ramach oceny habitatowej
• Gdy w ramach OOŚ i decyzji środowiskowej - dokum jak dla tej
decyzji z uwzględnieniem Natury 2000
• Gdy dla decyzji indywidualnej;
– gdy brak potrzeby oceny hab. - postanowienie RDOŚ o braku potrzeby
oceny habitatowej
– gdy jest potrzeba:
• raport
• uzgodnienie RDOŚ
• dokumentacja dotycząca udziału społeczeństwa
• decyzja "indywidualna"
• Rola zaświadczenia / deklaracji RDOŚ
PRAWO KRAJOWE
Zrównoważony rozwój
• „rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje
proces integrowania działań politycznych,
gospodarczych i społecznych, z zachowaniem
równowagi przyrodniczej oraz trwałości
podstawowych procesów przyrodniczych, w celu
zagwarantowania możliwości zaspokajania
podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności
lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak
i przyszłych pokoleń” (art. 3 pkt. 50 POŚ)
• równowadze przyrodniczej – rozumie się przez to
stan, w którym na określonym obszarze istnieje
równowaga we wzajemnym oddziaływaniu:
• człowieka, składników przyrody żywej i układu
warunków siedliskowych tworzonych przez
składniki przyrody nieożywionej
Zasoby przyrodnicze
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Art. 2.
1. Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym
użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody:
1) dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów;
2) roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową;
3) zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia;
4) siedlisk przyrodniczych;
5) siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin,
zwierząt i grzybów;
6) tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i
zwierząt;
7) krajobrazu;
8) zieleni w miastach i wsiach;
9) zadrzewień.
Aspekt gospodarczy ochrony środowiska
• 13) ochronie środowiska – rozumie się przez to podjęcie lub
zaniechanie działań,
• umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi
przyrodniczej;
• ochrona ta polega w szczególności na:
• a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu
zasobami
• środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
• b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
• c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu
właściwego;
ustawa o zachowaniu narodowego
charakteru strategicznych zasobów
naturalnych kraju
• Szczególnego znaczenia w zakresie aspektu
gospodarczego ochrony środowiska nabiera
wykorzystanie zasady zrównoważonego rozwoju w
ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego
charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju,
której ideą przewodnią było uniemożliwienie dokonania
przekształceń własnościowych tych zasobów, ale która
także odniosła się do zasad gospodarowania tym
zasobem
Zakres ustawy
•
•
•
•
•
•
Ze względu na jej zakres i charakter przyjąć trzeba, że określa ona ogólne zasady
gospodarowania następującymi strategicznymi zasobami naturalnymi kraju:
1)
wodami podziemnymi oraz wodami powierzchniowymi w ciekach
naturalnych i w źródłach, z których te cieki biorą początek, w kanałach, w jeziorach i
zbiornikach wodnych o ciągłym dopływie w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne,
2)
wodami polskich obszarów morskich wraz z pasmem nadbrzeżnym i ich
naturalnymi zasobami żywymi i mineralnymi, a także zasobami naturalnymi dna i
wnętrza ziemi znajdującego się w granicach tych obszarów w rozumieniu ustawy z dnia
21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji
morskiej,
3)
lasami państwowymi,
4) złożami kopalin niestanowiącymi części składowych nieruchomości gruntowej w
rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze,
5) zasobami przyrodniczymi parków narodowych (art. 1).
Gospodarowanie zasobami
• Gospodarowanie tymi zasobami prowadzone jest zgodnie z
zasadą zrównoważonego rozwoju w interesie dobra
ogólnego (art. 3). Wskazano więc tutaj jeszcze cel tej
gospodarki - nadrzędność interesu ogólnego nad
indywidualnym, przy czym przyjąć trzeba, że jest to przepis
szczególny w stosunku do zasady uwzględnienia z urzędu
interesu społecznego i słusznego interesu obywateli określonej
w art. 7 kpa. Zasadniczo można tutaj założyć, że w związku z
istotą zrównoważonego rozwoju występuje zgodność interesu
ogólnego z tą koncepcją. Nota bene pojawia się tutaj nowe
pojęcie – interes dobra ogólnego, które stanowić będzie jedną z
kategorii interesu publicznego
sposób realizacji gospodarowania
zasobami strategicznymi
• Dla osiągnięcia powyższego celu określonego w art.
3 ustawy właściwe organy administracji publicznej
oraz inne podmioty, sprawujące na podstawie
odrębnych przepisów zarząd nad strategicznymi
zasobami naturalnymi, mają obowiązek:
•
1)
utrzymać, powiększać i doskonalić
zasoby odnawialne,
•
2)
użytkować złoża kopalin zgodnie z zasadą
zrównoważonego rozwoju (art. 4).
Ustawa o ochronie przyrody
• pojęcie zrównoważonego rozwoju pojawia się
bezpośrednio także w ustawie z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody, w której jednakże
wykorzystano je wyłącznie w sposób szczegółowy w definicji parku krajobrazowego odnośnie celu jego
powołania (art. 16 ust. 1)
• - Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze
względu na wartości przyrodnicze, historyczne i
kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu
zachowania, popularyzacji tych wartości w
warunkach zrównoważonego rozwoju.
• Ma to, w przeciwieństwie do rygorystyczniejszych form
ochrony przyrody, wskazać na możliwości prowadzenia
normalnych form gospodarki ludzkiej na terenie parku
krajobrazowego, co prawda, z pewnymi ograniczeniami
wiążącymi się z ochroną tego obszaru.
• Będzie to główna przesłanka dla organu wprowadzającego
ograniczenia na obszarze określonego parku
krajobrazowego co do ustalenia ich zakresu – w ten sposób,
aby z jednej strony realizować funkcję ochronną tego
terenu, a z drugiej umożliwić gospodarkę ludzką w sposób
nienaruszający tej ochrony.
Pojęcie zrównoważony w ustawie
• Jest to wskazanie na szczególne sposoby prowadzenia
określonych działań zgodne z koncepcją zrównoważonego
rozwoju.
• W ustawie o ochronie przyrody ten termin występuje w
stosunku do:
• użytkowania zasobów, tworów i składników przyrody
(art.2 ust.1),
• użytkowania różnorodności biologicznej (art. 3 pkt 4, art.
56 ust. 1 pkt 2, art. 96 ust. 3 pkt 3, art. 111),
• wykorzystania użytków rolnych i leśnych (art. 24 ust. 1 pkt
6).
użytkowanie
• Zrównoważone użytkowanie zasobów, tworów i składników
przyrody jest jednym z elementów ustawowego pojęcia ochrony
przyrody, co jest zresztą jednoznacznie wiązane z koncepcją
zrównoważonego rozwoju.
• Na tej bazie J. Ciechanowicz-McLean słusznie zaproponowała,
aby w prawie ochrony przyrody wyróżnić zasadę ogólną –
zrównoważonego gospodarowania zasobami przyrody.
• J. Sommer wyodrębnia ją jako zasadę zapewnienia
zrównoważonego użytkowania składników przyrody.
• Obie te zasady wydają się, pomimo zastosowania różnych
nazw, tożsame.
Użytkowanie bioróżnorodności
• Pojęcie zrównoważonego użytkowania
różnorodności biologicznej w całej ustawie
występuje w odniesieniu do aktu planistycznego,
jakim jest krajowa strategia ochrony i właśnie
zrównoważonego użytkowania różnorodności
biologicznej, wraz z programem działań.
Wykorzystanie użytków
• Wreszcie zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i
leśnych jest jednym z zawsze dopuszczalnych celów
dokonywania zmian stosunków wodnych na obszarach
chronionego krajobrazu (innymi są ochrona przyrody oraz
racjonalna gospodarka wodna lub rybacka).
• W polskim prawie nie występuje, poza tą ustawą, pojęcie
użytków leśnych, ale przyjąć by trzeba, że jest ono tożsame
z terminem grunty leśne, wobec czego zrównoważone
wykorzystanie użytków leśnych będzie zgodne ze
zrównoważoną gospodarką leśną
podsumowanie
• Ustawa o ochronie przyrody zawiera jedynie jedno odniesienie do
zrównoważonego rozwoju oraz liczne do zrównoważonych sposobów
gospodarowania różnymi zasobami przyrody i środowiska. Na tej bazie J.
Sommer wysnuł słuszny wniosek, że prawo ochrony przyrody odwołuje się do
zasady zrównoważonego rozwoju - rozumianej w tym prawie jako ochrona i
zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej. Wydaje się, że
poprawniej byłoby ująć to szerzej – w prawie ochrony przyrody zasada ta
rozumiana jest jako zrównoważone użytkowanie zasobów, tworów i składników
przyrody, co zgodne jest z ustawową definicją ochrony przyrody i zarazem
mieści w sobie różnorodność biologiczną. Co więcej, rola uwzględnienia
zrównoważonego rozwoju w prawie ochrony przyrody jest tak znaczna, że w
oparciu o nią sformułowano zasadę ogólną tego prawa i to z niej wynikają
kolejne ujęcia, w których pojawia się pojęcie zrównoważony, zgodne zresztą ze
standardami międzynarodowymi w tym zakresie (zrównoważone użytkowanie
różnorodności biologicznej).
Inne ustawy dotyczące zasobów
przyrodniczych
• Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach
• W akcie tym nie występuje termin zrównoważony rozwój,
ale wykorzystywane są pojęcia „trwale zrównoważona
gospodarka leśna” (art. 6 pkt 1a, art. 7 ust. 1, art. 13a ust. 1,
art. 13b ust. 1) oraz „zrównoważone wykorzystanie
wszystkich funkcji lasów” (art. 8 pkt 3), co oczywiście nie
oznacza ich tożsamości z pojęciem zrównoważonego
rozwoju. Każde z tych pojęć ma swoją własną treść
merytoryczną, lecz nawiązującą do koncepcji
zrównoważonego rozwoju
Ustawa o lasach
• Pojęcie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej
zostało w ustawie zdefiniowane. Można w niej
zwrócić uwagę na odniesienie się do trzech funkcji
sprawowanych przez lasy – przyrodniczej,
gospodarczej i społecznej, z dominantą dla tej
pierwszej (co zresztą potwierdzone jest w zakresie
celów tej gospodarki). Zarazem uwzględnić trzeba
że, w słowniczku odróżniono pojęcia trwale
zrównoważonej gospodarki leśnej i gospodarki leśnej
(w domyśle – klasycznej, nie zrównoważonej).