Rys historyczny pływania

© by Aleksandra Misiak
Rys historyczny pływania
Opracowanie: mgr Aleksandra Misiak
Pierwsze dowody historyczne, świadczące o umiejętności pływania odnaleziono
wśród hieroglifów egipskich sprzed 4 tysięcy lat. Hieroglif świadczący o tej umiejętności
przedstawia człowieka wykonującego naprzemianstronne ruchy, podobne do tych
wykonywanych w trakcie pływania stylem dowolnym.
W starożytnej Grecji, a także w okresie rozkwitu starożytnego Rzymu, umiejętność
poruszania się w wodzie była oceniana bardzo wysoko. Pływanie nierozłącznie było związane
ze sprawnością bojową. Doskonałymi pływakami byli wielcy wodzowie rzymscy: Marek
Antoniusz i Juliusz Cezar. Pływanie i kąpiele w wodzie oprócz przydatności bojowej należały
tez do części życia towarzyskiego arystokracji. W Rzymie wybudowano baseny, których
ruiny po dzień dzisiejszy świadczą zarówno o wysokim kunszcie architektonicznym, ale
również o ogromnym znaczeniu umiejętności pływackich w starożytnym Rzymie.
W okresie średniowiecza budowano dobrze zorganizowane osiedla nad wodą takie jak
np. Biskupin, uprawiano rybołówstwo, więc sztuka pływania nie mogła być obca ludziom.
Pływanie w tej epoce stało się również jedną z cnót rycerskich, której wymagano od
prawdziwych rycerzy.
Nowa era myślenia i działania, jaką było odrodzenie okazała się być pewnym
przełomem w historii pływania. Zainteresowano się wówczas doskonałością fizyczną
człowieka i wpływem umiejętności pływania na jej kształtowanie. Pojawiły się pierwsze
opracowania zwracające uwagę na korzyści wynikające z umiejętności poruszania się
w wodzie. Temat ten rozwijano w kolejnych dziełach poruszając coraz to nowe zagadnienia
dotyczące pływania takie jak: pływalność ciała ludzkiego, wyporność, działanie środka
ciężkości ciała i jego znaczenie dla utrzymania właściwej pozycji w wodzie. Wzrost
popularności pływania nastąpił w połowie XIX wieku, kiedy to zyskało ono zainteresowanie
wśród ludności cywilnej, wówczas to zaczęły powstawać cywilne szkółki pływackie.
Początek i rozwój pływania sportowego przypada na ostatnie lata XIX wieku, kiedy to
umiejętność pływania stała się konkurencją sprawdzającą jak szybko człowiek może poruszać
się w wodzie. Zaczęły powstawać na świecie sportowe organizacje skupiające osoby pragnące
współzawodniczyć o tytuł najszybszego pływaka. Prekursorami byli w tej dziedzinie Anglicy,
a w ślad za nimi Szwedzi, Niemcy, Węgrzy, Francuzi, Holendrzy, Amerykanie, Włosi
i Austriacy.
Za początek pływania sportowego na świecie uważa się pierwsze pływackie
mistrzostwa Anglii, które odbyły się w 1871 r. W 1896r. odbyły się pierwsze nowożytne
Igrzyska Olimpijskie, na których pływanie znalazło się jako jedna z ośmiu dyscyplin,
w których rozgrywała się rywalizacja sportowa. Brak jednolitych przepisów w tej dyscyplinie
sportu sprawił, że pływano wówczas jedynie stylem dowolnym, z możliwością jego zmiany
w trakcie pokonywania dystansu.19 lipca 1908r. powołano do życia Międzynarodową
Federację Pływania (FINA), która miała za zadanie ustalać przepisy w tej dyscyplinie,
dystanse oraz konkurencje. Organizowała również wszystkie poważniejsze spotkania
międzynarodowe, na których to można było bić rekordy pływackie.
W 1912r. na
V Igrzyskach Olimpijskich po raz pierwszy uczestniczyły w rywalizacji pływackiej kobiety.
W okresie intensywnego rozwoju pływackiego ruchu sportowego na świecie, Polska
pozostawała pod zaborami, co uniemożliwiało szybki rozwój pływania w naszym kraju.
Dopiero w roku 1922 powstał Polski Związek Pływacki, który rok później został oficjalnie
przyjęty do międzynarodowej organizacji FINA.W czasie okupacji Hitlerowskiej uprawianie
sportu zostało zakazane, PZP zawiesił swoją działalność, która została reaktywowana
w 1945r.W latach 50-tych w historii polskiego pływania odnieśliśmy pierwsze sukcesy
wychowaniefizyczne.pl
© by Aleksandra Misiak
międzynarodowe. Wtedy to Marek Petrusewicz pobił rekord świata na 100m stylem
klasycznym i wyrównał rekord na 200m tym samym stylem.
Od 1973 r. organizowane są mistrzostwa świata w pływaniu. Zawody pływackie
odbywają się na specjalnie zbudowanych pływalniach, spełniających warunki przepisów
FINA. Rywalizacja rozgrywana jest na pływalniach 50-cio metrowych jak i 25-cio
metrowych. Na długich basenach rozgrywa się najważniejsze imprezy pływackie, takie jak:
Igrzyska Olimpijskie, Mistrzostwa Świata, Mistrzostwa Europy, Igrzyska Wspólnoty
Brytyjskiej, Mistrzostwa Pacyfiku i inne tego typu zawody. Mistrzostwa Świata i Europy
rozgrywane są także na krótkiej pływalni, jednak nie są to zawody prestiżowe. Pływalnia
olimpijska, na której rozgrywane są zawody, powinna mieć wymiary 50x25 m, o głębokości
minimum 2.0 m, posiadać 10 torów (każdy o szerokości 2.5m). Temperatura wody podczas
zawodów powinna wynosić od 25°C do 28°C.
Rozwój wyczynowego sportu pływackiego nierozerwalnie związany jest
z doskonaleniem techniki poszczególnych stylów, gwarantującej szybkość pokonywania
dystansu. W pierwszych latach rozwoju sportu pływackiego, pływano jedynie stylem
dowolnym, co oznaczało możliwość pływania każdym sposobem, utrzymującym ciało na
powierzchni wody. Najczęściej pływano wówczas żabką, bez zanurzania głowy pod
powierzchnię wody. Następnie w celu zwiększenia szybkości pływania, zaczęto przenosić
jedną rękę nad wodą i powstał styl „overarm”. Później kolejno dołączono pracę drugiego
ramienia, następnie wyeliminowano nożycowy ruch nóg, wprowadzono pojedyncze kopnięcia
i w konsekwencji powstał tzw. „kraul australijski”. Pierwszą kobietą, która zaprezentowała
ten sposób pływania była mistrzyni olimpijska z 1912r. Australijka Fanny Durack. Na tych
samych igrzyskach pływak Paoa Duke Kahanamoku, występujący w barwach USA,
zademonstrował nowy sposób pływania kraulem, zwiększając częstotliwość pracy nóg, przy
jednoczesnym zmniejszeniu zakresu ich ruchów i nabieraniu powietrza przez skręt głowy
w bok, który to nazwano „kraulem amerykańskim”. Kolejne udoskonalenie tego stylu, gdzie
na ruch ramion przypadała nieparzysta liczba ruchów kończyn dolnych (1:3) zaprezentowali
Amerykanie. Na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu w 1924 r. zawodniczka Ethel Lackie
płynąc 100m tym sposobem, zdobyła złoty medal w czasie 1:12.4min., a Johnny Weissmüller,
jako pierwszy na tym samym dystansie, uzyskał czas wynoszący poniżej 1 minuty (0:59sek.).
W latach 1960-70 wprowadzono kolejne zmiany w koordynacji pracy rąk i nóg, co ponownie
zwiększyło szybkość pływania tym stylem.
Jedną z pierwszych sportowych technik pływania był styl klasyczny. Tym stylem
pływano na pierwszych zawodach pływackich w Anglii. W 1904r. pływanie stylem
klasycznym zostało wyodrębnione, jako osobna konkurencja. Modyfikacja stylu pozwalała
już na zanurzanie głowy pod wodę. W 1936r. amerykanie zaczęli w trakcie pływania
przenosić ręce nad powierzchnią wody i ten sposób pływania nazwano ”motylkiem”.
W 1953r. FINA zadecydowała o wydzieleniu tego sposobu pływania, jako osobnej
konkurencji. W stylu klasycznym dokonywały się kolejne zmiany, gdzie ruch ramion
wykonywany był do linii bioder, a pływak pokonywał dystans pod wodą, nabierając
powietrza w trakcie nawrotów. Tym stylem Marek Petrusewicz pobił rekord świata na
dystansie 100m stylem klasycznym. W 1956r. FINA uregulowała przepisy, w których
zabroniono pływania pod wodą.
Styl grzbietowy został wyodrębniony, jako konkurencja w 1900 r. Na początku
pływano żabką na grzbiecie, jednak wraz z rozwojem kraula na piersiach, w podobny sposób
udoskonalano pływanie na grzbiecie. Na V Igrzyskach Olimpijskich w 1912r. Amerykanin
Harry Hebner startując na 100 kraulem na grzbiecie uzyskał rekordowy wynik
1:21,2 pokonując swych przeciwników, płynących żabką na plecach. Z biegiem lat
udoskonalano zarówno pracę rąk, które zaczęto przenosić nad wodą jak i koordynacje rąk
i nóg, aż wypracowano technikę pływania grzbietem stosowaną do dzisiaj.
wychowaniefizyczne.pl
© by Aleksandra Misiak
Najmłodszym stylem pływackim oraz konkurencją w pływaniu sportowym jest styl
motylkowy, który został wprowadzony w 1953r.W stylu tym ramiona muszą być przenoszone
w przód ponad powierzchnią wody, a nogi muszą pracować symetrycznie poruszając się w
górę i w dół. Tak powstał „delfin”, który ostatecznie wyeliminował w pływaniu stylem
motylkowych żabkową pracę nóg.
Wraz z rozwojem i zmianami wprowadzanymi w stylu motylkowym zauważono
bardzo efektywną pracę tułowia oraz nóg, która umożliwia bardzo szybkie poruszanie się pod
wodą i zaczęto wykorzystywać ją w pływaniu na dystansie. Zawodnicy pływali około 20-30
m pod wodą wykorzystując tylko pracę nóg i tułowia. W latach 60-tych FINA ograniczyła
odległość, jaką delfiniści mogą przepływać pod wodą do 15-stu metrów.
Obecnie rywalizacja rozgrywana jest w konkurencjach w stylu dowolnym, stylu
grzbietowym, klasycznym, motylkowym oraz w stylu zmiennym, na który składają się
kolejno: delfin, grzbiet, styl klasyczny i kraul. Nadal dokonują się zmiany, które mają na celu
zwiększenie prędkości pokonywania danych dystansów. Ewaluuje zarówno technika pływania
jak i modyfikowane są przepisy. Koncerny produkujące sprzęt sportowy prześcigają się
w udoskonalaniu odzieży, w której pływają zawodnicy, a także sprzętu wykorzystywanego
w treningu pływackim. Wszystko to prowadzi do osiągania coraz lepszych rezultatów przez
współczesnych pływaków.
Bibliografia
1. Czabański B., Fiłon M., Zatoń K. Elementy teorii pływania, Akademia Wychowania
Fizycznego we Wrocławiu, Wrocław 2003
2. Bartkowiak E. Pływanie sportowe. Podstawy teoretyczne, sportowa technika
pływania, motoryczność pływaka, uczenie się i nauczanie pływania, technologia
treningu, COS, Warszawa 1999
3. Karpiński R. Pływanie. Sport, zdrowie, rekreacja, AWF Katowice 2008
4. Płatonow W.N. Trening wyczynowy w pływaniu, Warszawa 1997
5. http://www.plywanie.net/
6. http://www.pkol.pl/pl/
7. http://www.swim.ee/
wychowaniefizyczne.pl