więcej - Difin

2
Wpływ aktywności zawodowej na poziom
samooceny kobiet posiadających
rodzinę
Małgorzata Kłosińska∗
Wprowadzenie
Potrzeba aktywności zawodowej wśród kobiet może mieć wiele uwarunkowań, często wynika także z faktu, że rola jedynie matki i żony przestała wystarczająco zaspokajać oczekiwania kobiet wobec życia, nie pozwalając im w pełni
na realizację siebie w społecznym i ambicjonalnym aspekcie. Kobiety pragnęły
niezależności i samodzielności, w tym celu potrzebny był im osobisty dochód
finansowy [Mikulska, 1996].
Należy jednak pamiętać, że aktywność zawodowa wiąże się także z kosztami,
które musi ponosić kobieta. Zawodowe działania kobiet często oceniane są zdecydowanie mniej korzystnie niż mężczyzn, wiec niejednokrotnie zmuszone są
one do udowadniania swojej wartości jako pracownika. Ponadto ponoszą one
także dodatkowo koszty społeczne, gdyż kobiety pracujące oceniane są częściej
jako silne, samodzielne, agresywne i rywalizujące, a w konsekwencji mniej kobiece [Robbins, 2000].
Celem badań było sprawdzenie czy istnieje zależność pomiędzy aktywnością
zawodową a jakością percepcji swojej osoby wśród kobiet posiadających rodzinę oraz czy kobiety niezależnie od sytuacji życiowej i materialnej oraz kosztów
własnych odczuwają chęć pracy zawodowej.
∗
Wydział Nauk o Wychowaniu, Pracownia Pedagogiki Specjalnej, Uniwersytet Łódzki.
244
Aktywność zawodowa w kontekście życia rodzinnego
Kobieta na rynku pracy
Wzrost zatrudnienia kobiet obserwowalny jest już od czasów powojennych,
a największe jego nasilenie od lat osiemdziesiątych. W Wielkiej Brytanii wskaźnik procentowy udziału kobiet w rynku pracy zmienił się na przestrzeni 20 lat od
lat osiemdziesiątych z 38% do 43,7%, we Francji z 37,8% do 45%, a w Holandii
z 24% do 40,5%. Średnio więc w krajach Unii Europejskiej odnotowano wzrost
o około 10% udziału kobiet w rynku pracy [Dijkstra, Plantega, 2003].
Niestety zatrudnienie i aktywność zawodowa kobiet nadal bywa obciążona
konsekwencjami stereotypów płciowych. W krajach północnych silna feminizacja pojawiła się, przede wszystkim, na stanowiskach słabo opłacanych. W Unii
Europejskiej kobiety przeważają w sektorze usługowym i pracach urzędowych.
Mniej znaczący nadal jest ich udział w przemyśle, rzemieślnictwie i na kierowniczych stanowiskach. Procentowy udział kobiet w wolnych zawodach w krajach UE mieści się pomiędzy 29% a 50%, natomiast w sektorze urzędniczym od
49% do ok. 75%. Wyraźnie widoczne jest, że kobiety podlegają pewnej specyfice
pracy [Dijkstra, Plantega, 2003].
Różnice widać także pomiędzy północną a południem UE. W krajach południowych współczynnik aktywności zawodowej kobiet jest najniższy. Ponadto
w krajach południowych, a zwłaszcza w Hiszpanii, największa aktywność zawodowa dotyczy kobiet przed 30 rokiem życia.
Na niski wskaźnik zatrudnienia kobiet w krajach południowych może wpływać fakt, że wiele z nich pomaga lub pracuje w rodzinnych przedsiębiorstwach,
za co nie otrzymują wynagrodzenia i nie są zatrudniane jako zewnętrzni pracownicy [Dijkstra, Plantega, 2003].
Widoczne jest zatem, iż mimo zachodzących na rynku pracy zmian, nadal
utrzymują się wyraźne różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami. Przejawia
się to zwłaszcza w różnicach płacowych. Kobiety na tych samych stanowiskach
co mężczyźni często bywają gorzej opłacane, mimo iż wypełniają te same obowiązki i ciąży na nich taka sama odpowiedzialność. Ponadto kobiety wolniej
awansują, a ich kariera bywa wstrzymywana z obawy przed niedyspozycją z racji
prawdopodobieństwa rozrostu rodziny. Znacząco nierówny jest także stosunek
mężczyzn do kobiet zajmujących stanowiska kierownicze. Nawet jeśli specyfika
pracy jest typowo żeńska, to wysokie stanowiska w tych obszarach należą bardzo często do mężczyzn, czego dobrym przykładem są szkoły.
Podobna sytuacja jest także w korporacjach, menedżerowie mężczyźni wolą
powoływać na wysokie stanowiska reprezentantów swojej płci. Wynika to z oceny
społecznej oraz wewnętrznego poczucia atrybucji. Mężczyźni postrzegani są jako
bardziej wykwalifikowani i odnoszący większe sukcesy, a kobiety jako słabsze
i niewystarczająco kompetentne [Dijkstra, Plantega, 2003].
Wpływ aktywności zawodowej na poziom samooceny kobiet…
245
Aktywność zawodowa w życiu kobiet
Praca zawodowa staje się dla kobiet powoli przyjemnością i źródłem spełnienia oraz dużej satysfakcji. Okazuje się, iż większość z pytanych kobiet pracujących [Witkin, 2000] wolałaby pracować nawet, gdyby materialnie nie było to
konieczne. Praca zawodowa bowiem daje kobietom wiele innych korzyści oprócz
satysfakcji finansowej. Dla kobiet aktywnych zawodowo gwarancją bezpieczeństwa oraz poczucia spełnienia stała się obecnie właśnie praca [Kaschak, 2000].
Zatrudnienie i aktywność zawodowa dają przedstawicielkom płci pięknej pewność siebie, dobre samopoczucie i wysoką samoocenę. Kobieta dzięki pracy ma
szansę na ciągły rozwój i zdobywanie nowych doświadczeń, czuje się doceniona
poprzez uznanie czy awans.
Praca ma także dla kobiet istotne znaczenie w odkrywaniu siebie; aktywność
zawodowa pomaga w budowaniu swojej samooceny i poczucia własnej wartości. Kobieta zyskuje szansę na zdobywanie własnych pieniędzy, którymi może
dowolnie dysponować, dzięki czemu jest partnerką, z którą mąż liczy się przy
podejmowaniu decyzji dotyczących wspólnego życia [Witkin, 2000].
Warto zaznaczyć, że kobieta pracująca zawodowo ponosi także pewne koszty
swej aktywności, jest narażona na stres związany z pracą, zwiększoną liczbą
życiowych obowiązków oraz trud godzenia wielu sfer życia. Pośpiech, rywalizacja, kłopoty w pracy mogą stresować kobietę, a nawet wywoływać problemy ze
snem czy zaburzenia rytmu odżywiania [Witkin, 2000].
Praca zawodowa ma także wpływ na przeobrażanie się osobowości kobiet.
Badania M. Strykowskiej i J. Mikulskiej [1993] wykazują, że rodzaj pracy, jaką
wybiera kobieta kształtuje w niej cechy charakteru odpowiednie do specyfiki tej
pracy i wpływa na charakter funkcjonowania w rodzinie. Kobiety podejmujące
zawody stereotypowo przypisywane swojej płci, takie jak nauczycielka czy pielęgniarka, nie doświadczają znacznego dysonansu pomiędzy domem a pracą.
Natomiast u kobiet, u których zauważono uwypuklające się cechy męskie, takie
jak agresja, rywalizacja, dominacja ten dysonans wzrasta [Strykowska, 1992].
Metodologia badań
Pytania badawcze
Postawiono pytanie czy istnieje zależność pomiędzy aktywnością zawodową
a poziomem samooceny wśród kobiet posiadających rodzinę. Przyjęto hipotezę,
że kobiety pracujące będą charakteryzowały się wyższą samooceną. Natomiast
w oparciu o postawione pytanie badawcze: „czy kobiety są chętne podejmować
pracę zawodową?”, sformułowano hipotezę, iż niezależnie od sytuacji materialnej kobiety wolą być aktywne zawodowo niż pozostawać z rodziną w domu.
246
Aktywność zawodowa w kontekście życia rodzinnego
Procedura badawcza
Określenie poziomu samooceny wśród badanych kobiet możliwe było dzięki
użyciu Inwentarza Wiedzy Społecznie Użytecznej autorstwa Jarosława Jastrzębskiego.
Jest to metoda przeznaczona do badania struktury samowiedzy oraz samooceny i jakości postrzegania własnej osoby także w relacjach z innymi. Został on
oparty na teorii atrakcyjności interpersonalnej oraz na literaturze S. Wojciszke,
E Aronson, I. Wilson. Dodatkowo wsparty wyznacznikami wyboru partnera takich
badaczy, jak: J. Rostowski, Z. Braun-Gałkowska, M. Ryś [Jastrzębski, 2003].
Kwestionariusz składa się z 60 przymiotników, do których badany musi ustosunkować się w oparciu o 7-stopniową skalę, na której 1 oznacza „zdecydowanie
nie”, a 7 „zdecydowanie tak”, metoda ta wyodrębnia 5 obszarów percepcyjnej
samowiedzy:
• Atrakcyjność fizyczną, gdzie wysokie wyniki świadczą o zadowoleniu i akceptacji swojego wyglądu zewnętrznego oraz o dobrym samopoczuciu w towarzystwie płci przeciwnej.
• Właściwości intelektualne diagnozujące stopień otwartości na nowe doświadczenia, poczucie kompetencji i umiejętności radzenia sobie z trudnościami.
• Stosunek do ludzi i wykonywanych zadań wskazuje na chęć działania,
aktywne angażowanie się w przedsięwzięcia oraz odznaczanie się jednostki
kreatywnością i samodzielnością.
• Właściwości emocjonalne wiążą się ze świadomością własnych emocji
i gotowością do ich przeżywania, ale także z dużą wrażliwością i empatią.
• Nastawienie interpersonalne diagnozujące otwartości na relacje z ludźmi
i umiejętności budowania pozytywnych i zdrowych kontaktów, oraz chęci
przynależenia do grupy [Jastrzębski, 2003].
Oprócz przeanalizowania grupy badanych w aspekcie powyższych skal, zadano również pytania dotyczące woli i motywacji do pracy. Sformułowano w ankiecie dwa pytania, które z założenia miały być przeciwstawne:
1. Gdybym mogła, zrezygnowałabym z pracy zawodowej.
2. Bez względu na warunki finansowe i możliwości pracowałabym zawodowo.
Charakterystyka grupy badanej
Mając na celu odpowiedzenie na pytania badawcze, przeprowadzone zostały
badania 60 kobiet podzielonych na dwie grupy: 30 pracujących zawodowo stanowiących grupę badawczą oraz 30 pozostających bez pracy i poświęcających
się wyłącznie obowiązkom rodzinnym jako grupę kontrolną. Tak więc różnicującą zmienną była aktywność zawodowa lub jej brak. W obu badanych grupach
wiek kobiet mieścił się w przedziale od 24 do 44, gdyż w tym wieku praca zawodowa ma znaczenie największe [Pietrasiński, 1990].
Wpływ aktywności zawodowej na poziom samooceny kobiet…
247
Wśród przebadanych kobiet przeważały kobiety z dużego miasta zarówno
wśród pracujących (70%), jak i bezrobotnych (60%), kobiet z małych miast było
mniej w grupie pracujących (20%), a niepracujących (33,33%), najmniej było
kobiet mieszkających na wsi, aczkolwiek w grupie pracujących było ich więcej
(10 %) niż pośród niepracujących (6,67%). Wśród badanych kobiet widoczne
było zróżnicowanie pod względem stanu cywilnego, choć wszystkie były w związkach stałych w momencie badania, niekoniecznie był to ten sam partner, z którym
wcześniej były połączone węzłem małżeństwa. Czasami był to związek kohabitujący, nie mniej jednak wszystkie badane kobiety zamieszkiwały z partnerem.
W celu zweryfikowania hipotez i porównania dwóch grup badawczej i kontrolnej posłużono się statystyką t-Studenta, natomiast w celu zweryfikowania
hipotezy o korelacji pomiędzy aktywnością zawodową a chęcią do pracy policzono współczynnik zależności Chi kwadrat.
Wyniki badań
Stosunek badanych do własnej osoby
Założono, że kobiety pracujące będą charakteryzowały się wyższą samooceną we wszystkich skalach Kwestionariusza Wiedzy Społecznie Użytecznej, co
będzie potwierdzeniem hipotezy o wyższym poziomie samooceny wśród kobiet
pracujących zawodowo. Przeprowadzone badania ukazują znaczny związek pomiędzy aktywnością zawodową a poziomem oceny swojej osoby przez badane
kobiety. Rozkład wyników w poszczególnych skalach prezentuje tabela 1.
Kobiety z grupy badawczej miały wyższe wyniki średnich w pięciu skalach
z sześciu skal kwestionariusza, co jest zgodne ze wstępnymi założeniami badań.
Należy jednak zaznaczyć, iż w dwóch z tych skal: Wrażliwość emocjonalna
i Zrównoważenie emocjonalne nie były to wyniki statystycznie istotne. W pozostałych trzech skalach kobiety pracujące uzyskały wyniki istotnie statystycznie wyższe od kobiet niepracujących. Dotyczy to wyników w skalach: Stosunek
do ludzi i wykonywanych zadań, Aktywność interpersonalna i zadaniowa
oraz Właściwości intelektualne. Wyższy wynik w skali Stosunek do ludzi i wykonywanych zadań może wynikać z faktu, iż aktywne zawodowo kobiety mają
więcej okazji do podejmowania działań i obserwowania ich efektów, chętniej
podejmują wyzwania, a co za tym idzie czują się bardziej odpowiedzialne, samodzielne i zaradne.
Wyniki skali: Aktywność interpersonalna i zadaniowa pozwalają wnioskować, iż aktywne zawodowo kobiety czują się swobodniej w relacjach z ludźmi,
są bardziej asertywne i potrafią lepiej radzić sobie z trudnościami, ponadto charakteryzuje je większa otwartość i odwaga. Można zatem przypuszczać, że
częstszy i bardziej zróżnicowany kontakt z ludźmi, jaki pojawia się w sytuacjach
zawodowych wpływa na samoocenę.
248
Aktywność zawodowa w kontekście życia rodzinnego
Różnica w skali Właściwości intelektualne może wynikać nie tyle z rzeczywistej przewagi intelektualnej pracujących nad niepracującymi, lecz po prostu z faktu, że kobieta pracująca ma częstszą możliwość wykorzystywania i poszerzania swojej wiedzy.
Tabela 1. Porównanie skal Kwestionariusza Wiedzy Społecznie Użytecznej dla grup
kobiet pracujących i niepracujących
Średnia
w grupie kobiet
niepracujących
S(x)
Średnia w grupie
kobiet
pracujących
S(x)
t
p
Stosunek do ludzi
i wykonywanych zadań
77,200
7,467
83,267
7,719
–3,094
0,003*
Atrakcyjność fizyczna
51,033
9,416
50,233
11,611
0,293
0,770
Aktywność interpersonalna
i zadaniowa
52,000
7,301
55,200
5,242
–1,950
0,05*
Właściwości intelektualne
42,433
6,709
47,600
5,117
–3,354
0,001*
Wrażliwość emocjonalna
40,767
5,697
41,500
5,704
–0,498
0,620
Zrównoważenie emocjonalne
34,833
9,578
36,767
10,341
–0,751
0,456
Źródło: Opracowanie własne.
Wykres 1. Graficzne przedstawienie rozkładu wyników skal Kwestionariusza Wiedzy
Społecznie Użytecznej dla grup kobiet pracujących i niepracujących
90
œrednia niepracuj¹cych
80
œrednia pracuj¹cych
70
60
50
40
30
Stosunek
do ludzi
i wykonywanych
zadañ
Źródło: Opracowanie własne.
AktywnoϾ
interpersonalna
i zadaniowa
Wra¿liwoœæ
emocjonalna
249
Wpływ aktywności zawodowej na poziom samooceny kobiet…
Analizując wyniki, warto zwrócić uwagę, iż jedynie skala Atrakcyjność fizyczna odznacza się niższą średnią wśród kobiet pracujących niż niepracujących, natomiast nie jest to różnica statystycznie istotna. Jest to jednak wynik,
którego się nie spodziewano, zakładano bowiem, że to kobiety aktywne zawodowo uzyskają wyższą średnią w tej skali.
Motywacja do pracy w grupie pracujących i niepracujących
Oprócz zbadania wyników osób w powyższych skalach zadano również pytanie o chęć dalszej pracy (dotyczy grupy pracujących) lub chęć podjęcia pracy
(w grupie niepracujących). Mimo iż sformułowane w ankiecie dwa pytania z założenia miały być przeciwstawne, trzy osoby udzieliły na te pytania takiej samej
odpowiedzi. Świadczy to o niezrozumieniu pytań ankiety i doprowadziło do
sprzeczności, zatem wyniki tych osób pominięto przy tej części analizy.
Przy konstruowaniu ankiety założono, że odpowiedź na dwa pytania badawcze można scharakteryzować za pomocą jednej zmiennej, jaką jest chęć pracy.
Może ona przyjmować dwie wartości: dodatnią i ujemną. Jeżeli osoba odpowiedziała NIE na pierwsze pytanie i TAK na drugie, to znaczy, że wykazuje chęć
pracy niezależnie od warunków życiowych. Jeżeli odpowiedziała odpowiednio
TAK i NIE oznacza to, że zrezygnowałaby z pracy w przypadku osób pracujących lub woli pozostać niezatrudniona w przypadku osób bezrobotnych. Ponieważ postawiono hipotezę zakładającą, iż w obu grupach dominować będzie chęć
do pracy, analiza wyników była czynnikiem weryfikującym.
Tabela 2 prezentuje rozkład procentowy badanej zmiennej. W grupie osób
pracujących zanotowano większą chęć do kontynuowania pracy 96,55%, a tylko
1 osoba ok. 4% chciałaby zrezygnować z pracy zawodowej.
Tabela 2. Rozkład procentowy dotyczący chęci do pracy w grupie kobiet pracujących
i niepracujących
Chęć pracy
NIE
TAK
Suma
Niepracujący
39,29%
60,71%
100,00%
Pracujący
3,45%
96,55%
100,00%
Ogółem
21,05%
78,95%
100,00%
Źródło: Opracowanie własne.
Natomiast wśród niepracujących około 60% badanych kobiet deklarowało
chęć podjęcia pracy zawodowej, a 40% nie pracowałoby gdyby mogło. Zatem
wyraźnie można stwierdzić, iż wśród badanych kobiet dominuje motywacja do
podjęcia aktywności zawodowej, gdyż frekwencje pozytywnych odpowiedzi za
dalszą pracą przekroczyły w obu przypadkach 50%.
250
Aktywność zawodowa w kontekście życia rodzinnego
Ponadto policzono współczynnik zależności Chi kwadrat dla zmiennych chęć
pracy i posiadanie zatrudnienia, w wyniku czego okazało się, że chęć do pracy
i praca są ze sobą zależne (Chi^2 Yatesa = 8,96, p = 0,003). Pozwala to wnioskować, że kobiety posiadające doświadczenie zawodowe i stałe zatrudnienie wykazują silniejszą motywację do pracy, niż kobiety pozostające w sytuacji braku
zatrudnienia. Wykres 2 prezentuje tę zależność.
Wykres 2. Graficzna prezentacja zależności pracy i chęci do pracy
Wykres interakcji: praca ´ chêæ pracy
35
30
Czêstoœci
25
20
15
10
5
praca n
0
praca t
–5
n
t
Chêæ pracy
Źródło: Opracowanie własne.
Dyskusja wyników
Analiza wyników pozwoliła na przyjęcie początkowych założeń jako słusznych. Należy podkreślić, iż kobiety w przeprowadzonych badaniach miały wyrazić swoje subiektywne przekonania na temat własnej osoby, jednak na samoocenę składają się także: ocena bliskich i przekazy płynące ze społeczeństwa.
Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają stwierdzić, że kobiety pracujące
odznaczają się wyższą samooceną, którą badane uzyskały w 5 z 6 skal Kwestionariusza.
Taki stan może wynikać z częstości kontaktów społecznych jak i bardziej
wszechstronnych doświadczeń, które uzyskują kobiety dzięki aktywności zawodowej. Prawdopodobnie uczą się też mniej emocjonalnego stosunku do innych
oraz poczucia atrybucji charakterystycznego raczej dla mężczyzn. Ponadto mając do czynienia z różnymi typami osobowości czy urozmaiconymi sytuacjami,
łatwiej akceptują inne punkty widzenia i lepiej radzą sobie w sytuacji różnicy
zdań.
Wpływ aktywności zawodowej na poziom samooceny kobiet…
251
Potwierdza to wynik skali Stosunek do ludzi i wykonywanych zadań, kobiety
pracujące posiadają znacznie większe kompetencje w tym zakresie, co może
wynikać między innymi z częstości interakcji społecznych, dzięki którym poznają siebie, uczą się rozpoznawania różnych reakcji i zachowań. Kobiety pracujące zawodowo osiągają również wyższe wyniki na skali Właściwości intelektualne. Przyczyną takiej oceny jest możliwość sprawdzenia się w innych niż związane z codzienną aktywnością zajęciach. Praca, zwłaszcza w obecnym szybko
rozwijającym się świecie, wymusza na kobietach sprawne dostosowywanie się
do zmian, większą otwartość, samodzielność i elastyczność. Osoby pracujące
w życiu zawodowym poznają nowe idee, spotykają się z nowymi narzędziami
pracy czy technologiami, uczą się z nich korzystać, a fakt, że łatwo adaptują się
do zmian, wpływa pozytywnie na ocenę własnych umiejętności intelektualnych.
Brak takiej mobilizacji wśród kobiet niepracujących może być przyczyną, że
gorzej oceniają one swoją sprawność intelektualną. Można tylko przypuszczać,
że mniejsza ilość wyzwań i możliwości rozwoju wpływa negatywnie na postrzeganie i ocenę funkcjonowania intelektualnego. Podobnie sytuacja wygląd w przypadku samooceny wyrażonej na skalach Stosunek do ludzi i wykonywanych zadań oraz Aktywność interpersonalna i zadaniowa.
W pozostałych dwóch skalach: Wrażliwość emocjonalna i Zrównoważenie
emocjonalne kobiety pracujące uzyskały także wyniki wyższe niż grupa niepracujących, jednak nie stwierdzono istotności różnicy.
Jak widać w większości skal wyniki były wyższe na rzecz kobiet pracujących, zgodnie z wcześniejszymi przewidywaniami. Jedynie skala Atrakcyjność
fizyczna odznacza się niższą średnią wśród kobiet pracujących i mimo iż nie jest
to różnica statystycznie istotna, warto to przeanalizować. Ponadto badane podczas spotkania z badającym mówiły o swoim samopoczuciu i gospodarowaniu
czasem.
Przypuszczalnej przyczyny takiego stanu rzeczy można upatrywać zatem
w większej ilości czasu wolnego, jaki mają kobiety niepracujące. Mają one większą możliwość czasową zadbania o siebie, spędzenia czasu w miejscach przeznaczonych do pielęgnacji urody. Informacje te pozwalają przypuszczać, że kobiety niepracujące są mniej zestresowane i mają więcej czasu na relaks, łatwiej
im podjąć decyzję o wyjeździe na wypoczynek. Wymienione czynniki mogą
wpływać na wyższą ocenę swojej atrakcyjności wśród niepracujących.
Podsumowując, zauważono po przeprowadzonych badaniach różnicę w samoocenie kobiet pracujących i niepracujących, a zatem potwierdzono postawione
hipotezy. Wykazano zatem, że istniej związek pomiędzy poziomem samooceny
a aktywnością zawodową, niemniej jednak nie są to tak duże zależności, jakich
się spodziewano, przystępując do badań.
252
Aktywność zawodowa w kontekście życia rodzinnego
Literatura
Dijkstra A.G., Plantega J. (2003), Gender and economics, Sztokholm: European Perspective.
Hall D.T. (1972), A model of coping with role conflict, Administrative Science Quarterly.
Jastrzębski J. (2003), Strategia doboru partnera jako przejaw płci psychologicznej i ujęcie
ewolucyjne, [w:] A. Grochowska (red.), Wokół psychologii osobowości, Warszawa:
Wyd. UKSW, s. 161–175.
Kaschak J. (2000), Nowa psychologia kobiety, Gdańsk: GWP.
Mikulska J., Boski (red.) (1999), Męskość-kobiecość w perspektywie indywidualnej
i kulturowej, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii.
Mikulska J., Pakszys E. (1995), Studia kobiece z psychologii, filozofii i historii, Poznań:
Ośka.
Mikulska J. (1996), Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia, Poznań: Wydawnictwo
Naukowe UAM.
Pietrasiński A. (1990), Rozwój człowieka dorosłego, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Robbins S.P. (2000), Organizational Behaviour, Prentice Hall International.
Strykowska M. (1992), Psychologiczne mechanizmy zawodowego funkcjonowania kobiet,
Seria Psychologia i Pedagogika, Poznań: UAM, nr 94.
Witkin G. (2000), Stres kobiecy, Warszawa: Dom Wydawniczy Rebis.
Summary
Professional activity influence of women’s level of self-esteem
In the face of women functioning in the multidimensional and demanding the activation
of one’s life environment, a number of questions appear. They are mainly related to the
character as well as the level of women’s self-esteem and subjective perception of the
quality of their life.
The research were to present whether dividing attention between the increasing number
of tasks and life spheres, as well as intensive burdens positively influences females’ subjective life esteem and additionally whether it causes any changes in their everyday performance. Furthermore, it was investigated whether taking up jobs by women is the effect of
their inner desire and need or rather the necessity resulting from their life situation. It
was also analysed how professional activity influences respondents’ level of self-esteem.
In the conducted research two groups of women were compared: professionally
active with the pasive ones. The major objective was to examine whether professionally
occupied females estimate themselves as well as their lives higher in spite of heavier
burden, when compared to those who stay at home with their families.
The research were carried on the group of 60 women. All of whom have families and
are between the ages of 24 and 44.
The final results present the existence of significant differences in the level of selfesteem, which remains higher among professionally active respondents.