program ćwiczeń z chemii _semestr letni_

program ćwiczeń z chemii _semestr letni_

PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII
(SEMESTR ZIMOWY)
BIOGOSPODARKA
Ćwiczenie 1 (Karta pracy - 1a, 1b, 1c, 1d, 1e)
1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura zalecana, pozycja 1,
rozdz. 1.1.). Postępowanie z odpadami chemicznymi (rozdz. 1.4.).
2. Sprzęt laboratoryjny i jego przeznaczenie (rozdz. 1.2.). Mycie szkła laboratoryjnego.
3. Podstawowe czynności laboratoryjne. Mieszanina a związek chemiczny.
4. Klasyfikacja, nazewnictwo i właściwości chemiczne związków nieorganicznych – powtórzenie
wiadomości.
Zakres materiału do przygotowania: sprzęt laboratoryjny i jego przeznaczenie, odczynniki chemiczne –
zagrożenia i środki ostrożności (rozdz. 1.3), odmierzanie cieczy, rozpuszczanie
i krystalizacja substancji, dekantacja, sączenie osadów, rozdzielanie mieszanin (rozdz. 4.1.– 4.2.).
Doświadczenia: podstawowe czynności laboratoryjne (odmierzanie cieczy, rozpuszczanie
i krystalizacja substancji, dekantacja, sączenie osadów), rozdzielanie mieszanin , badanie procesu
rozpuszczania soli i towarzyszącego mu efektu termicznego, mieszanina a związek chemiczny (rozdz. 4.1.–
4.2.).
Ćwiczenie 2 (Karta pracy - 2a, 2b)
Kolokwium I: Sprzęt laboratoryjny i jego przeznaczenie (3P.).
1. Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne.
Zakres materiału do przygotowania: reakcje syntezy, analizy i wymiany, reakcje egzoi endoenergetyczne, reakcje homo i heterogeniczne, reakcje utleniania i redukcji, reakcja strącania
i roztwarzania osadów, reakcje zobojętnienia, dysocjacja jonowej, hydrolizy soli, tworzenia kompleksów
(rozdz. 2.1. oraz 2.3.1., 2.3.2.-2.3.3., 2.3.4.).
Doświadczenia: przeprowadzenie wybranych reakcji nieorganicznych (doświadczenia
z rozdz. 4.3.– 4.10.).
2. Temat: Reakcje charakterystyczne wybranych kationów i anionów.
Zakres materiału do przygotowania: reakcje charakterystyczne (specyficzne) niektórych jonów (rozdz.
4.12.).
Doświadczenia: przeprowadzenie reakcji charakterystycznych dla wybranych kationów (rozdz. 4.12.1.)
i anionów (rozdz. 4.12.2, Karta pracy: 2b).
Ćwiczenie 3 (Karta pracy - 4a, 4b, 4c)
Kolokwium II: Klasyfikacja oraz właściwości chemiczne związków nieorganicznych (tlenki, kwasy, zasady,
sole). Podstawowe reakcje nieorganiczne. (10 P.).
Temat: Konduktometria. Potencjometria. Obliczenia pH.
Zakres materiału do przygotowania: reakcje w roztworach elektrolitów (rozdz. 2.2.)., odczyn roztworów,
pH (rozdz. 2.2.1., 2.2.2.), roztwory buforowe (rozdz. 2.3.4).
Doświadczenia: badanie procesu dysocjacji jonowej różnych substancji chemicznych przez pomiar
przewodnictwa ich roztworów: elektrolity i nieelektrolity (5.1.1.) oraz porównanie przewodnictwa roztworów
elektrolitów o tym samym stężeniu molowym - elektrolity mocne i słabe (rozdz. 5.1.2.), określanie odczynu
wodnych roztworów różnych substancji metodami chemicznymi (5.2.1.), potencjometryczne pomiary pH
(rozdz. 4.13.4.), sporządzanie i badanie właściwości chemicznych roztworów buforowych (rozdz. 5.3.2).
1
Ćwiczenie 4 (Karta pracy - 3)
Kolokwium III: Dysocjacja jonowa kwasów, zasad i soli. Hydroliza soli. Odczyn roztworów, obliczenia pH.
(8P.)
Temat: Sporządzanie roztworów o określonym stężeniu procentowym i molowym.
Zakres materiału do przygotowania: definicja stężenia procentowego i molowego, obliczenia ze stężeń
roztworów; sporządzanie roztworów kwasu solnego i wodorotlenku sodu o stężeniach około 0,1 mol/dm3 do
oznaczeń alkacymetrycznych (rozdz. 8.3.4.).
Doświadczenia: sporządzanie roztworów o określonym stężeniu procentowym i molowym z naważek
i przez rozcieńczanie roztworów stężonych (rozdz. 6.1.1., 6.1.2.), nauka ważenia na wadze technicznej, nauka
posługiwania się naczyniami miarowymi (rozdz. 1.2.1.); sporządzenie roztworu kwasu solnego
o stężeniu 0,1 mol/dm3 do oznaczeń acydymetrycznych (rozdz. 8.1.1.) i roztworu wodorotlenku sodu
o stężeniu 0,1 mol/dm3 do oznaczeń alkalimetrycznych (rozdz. 8.2.1.).
Ćwiczenie 5 (Karta pracy - 5)
Kolokwium IV: Obliczenia stechiometryczne (3P.). Obliczenia ze stężeń roztworów (3P.).
Temat: Alkacymetria.
Zakres materiału do przygotowania: zasady posługiwania się szkłem miarowym – kolby miarowe, pipety,
biurety (rozdz. 6.1.), miareczkowanie, roztwór mianowany, substancja podstawowa, titrant, analit, punkt
równoważności stechiometrycznej i punkt końcowy miareczkowania, wskaźniki, sposób postępowania przy
mianowaniu roztworów (rozdz. 6.3.1.), sposób postępowania przy oznaczaniu zawartości substancji w próbce
(rozdz. 6.3.2.), mianowanie roztworu kwasu solnego (rozdz. 8.1.2.)
i roztworu wodorotlenku sodu (rozdz. 8.2.2.), oznaczenia acydymetryczne (rozdz. 8.1.3.) oraz oznaczenia
alkalimetryczne (rozdz. 8.2.3.)
Doświadczenia: przeprowadzenie mianowania sporządzonego roztworu HCl (rozdz. 8.1.2.) i roztworu NaOH
(rozdz. 8.2.2.), oznaczanie zawartości mocnych i słabych zasad metodą acydymetryczną (rozdz. 8.1.3.) oraz
mocnych i słabych kwasów metodą alkalimetryczną w otrzymanej próbce (rozdz. 8.2.3.).
Ćwiczenie 6 (Karta pracy - 6a)
Kolokwium V: Alkacymetria: teoria, obliczenia, dobór wskaźnika w oznaczeniach (5P.).
Temat: Wstęp do redoksymetrii. Manganometria. Obliczenia na podstawie równań reakcji
redoks.
Zakres materiału do przygotowania: uzgadnianie równań reakcji redoks w postaci cząsteczkowej
i jonowej na podstawie bilansu elektronowego, równania połówkowe reakcji redoks (rozdz. 2.1.4.), podstawy
redoksymetrii (rozdz. 10), podstawy manganometrii (rozdz. 11.1.), wpływ pH na przebieg reakcji redoks
(rozdz. 4.8.1.), wpływ temperatury na szybkość reakcji utleniania kwasu szczawiowego (rozdz. 4.8.2.), wpływ
katalizatora na szybkość reakcji utleniania kwasu szczawiowego (rozdz. 4.8.5.), oznaczenia
manganometryczne (rozdz. 11).
Doświadczenia: wykonanie mianowania roztworu KMnO4 (rozdz. 11.1.1.), wykonanie oznaczenia zawartości
jonów żelaza(II) w próbce ( rozdz. 11.1.2.1.).
Ćwiczenie 7 (Karta pracy - 7)
Kolokwium VI: Uzgadnianie równań reakcji redoks w postaci cząsteczkowej i jonowej na podstawie bilansu
elektronowego, równania połówkowe reakcji redoks, oznaczenia manganometryczne, obliczenia na podstawie
równań reakcji redoks (5P.).
Temat: Kompleksometria. Oznaczanie twardości wody.
Zakres materiału do przygotowania: reakcje powstawania związków kompleksowych, (rozdz. 2.1.5., 4.10.),
podstawy oznaczeń kompleksometrycznych, kompleksy chelatowe (rozdz. 12), twardość wody i sposoby jej
usuwania (rozdz. 12.1., 12.2.).
2
Doświadczenia: wykonanie oznaczenia twardości przemijającej (rozdz. 13.1.). i twardości ogólnej wody
(rozdz. 13.2.).
Ćwiczenie 8 (Karta pracy - ORG.: 1, 1a, 1c, 1d)
Kolokwium uzupełniające z chemii nieorganicznej.
1. Temat: Wstęp do ćwiczeń z chemii organicznej: zasady pracy z rozpuszczalnikami, postępowanie
z odpadami chemicznymi, sprzęt laboratoryjny i jego przeznaczenie, mycie szkła laboratoryjnego.
Klasyfikacja, budowa i nazewnictwo związków organicznych. Analiza składu pierwiastkowego związków
organicznych.
Zakres materiału do przygotowania: podział na klasy, grupy funkcyjne oraz nazewnictwo związków
organicznych.
Doświadczenia: wykrywanie węgla, wodoru, tlenu, azotu, siarki i chloru w związkach organicznych.
2. Temat: Podstawowe czynności laboratoryjne.
Zakres materiału do przygotowania: zasady rozdzielania i oczyszczanie substancji organicznych.
Doświadczenia: ogrzewanie pod chłodnicą zwrotną, krystalizacja, sączenie pod zmniejszonym ciśnieniem,
rozdzielanie niejednorodnych mieszanin ciekłych.
Ćwiczenie 9 (Karta pracy - ORG. 2)
Kolokwium VII: Sprzęt laboratoryjny i jego przeznaczenie (5P.). Klasyfikacja związków organicznych
(10P.)
Temat: Węglowodory.
Zakres materiału do przygotowania: węglowodory – budowa, wzory, nazewnictwo, izomeria, reakcje
charakterystyczne.
Doświadczenia: reakcje charakterystyczne węglowodorów.
Ćwiczenie 10 (Karta pracy - ORG.: 3)
Kolokwium VIII: Węglowodory – budowa, wzory, nazewnictwo, izomeria, reakcje charakterystyczne
(15P.).
Temat: Alkohole i fenole.
Zakres materiału do przygotowania: alkohole, fenole, aminy – wzory, nazewnictwo, właściwości
fizykochemiczne, reakcje charakterystyczne.
Doświadczenia: reakcje charakterystyczne alkoholi, fenoli oraz amin.
Ćwiczenie 11 (Karta pracy - ORG. 4)
Kolokwium IX: Alkohole, fenole, aminy – wzory, nazewnictwo i reakcje charakterystyczne (15P.).
Temat: Aldehydy, ketony.
Zakres materiału do przygotowania: aldehydy, ketony – wzory, nazewnictwo, właściwości
fizykochemiczne i reakcje charakterystyczne.
Doświadczenia: reakcje charakterystyczne aldehydów i ketonów.
Ćwiczenie 12 (Karta pracy - ORG. 5)
Kolokwium X: Aldehydy, ketony – wzory, nazewnictwo i reakcje charakterystyczne (15P.).
Temat: Kwasy karboksylowe i ich pochodne.
Zakres materiału do przygotowania: kwasy karboksylowe i ich pochodne (bezwodniki, chlorki, amidy,
estry, tłuszcze) – wzory, nazewnictwo, właściwości fizykochemiczne i reakcje charakterystyczne.
Doświadczenia: reakcje charakterystyczne kwasów karboksylowych.
3
Ćwiczenie 13 (Karta pracy - ORG. 6, 7)
Kolokwium XI: Kwasy karboksylowe i ich pochodne – wzory, nazewnictwo i reakcje charakterystyczne
(15P.).
Temat: Związki zawierające azot.
Zakres materiału do przygotowania: aminy, aminokwasy, peptydy, białka – budowa, wzory, nazewnictwo,
właściwości fizykochemiczne i reakcje charakterystyczne.
Doświadczenia: reakcje charakterystyczne amin, aminokwasów i białek.
Ćwiczenie 14 (Karta pracy - ORG. 8)
Kolokwium uzupełniające z chemii organicznej.
Temat: Węglowodany.
Zakres materiału: węglowodany – budowa, wzory, nazewnictwo i reakcje charakterystyczne.
Doświadczenia: reakcje charakterystyczne węglowodanów.
Ćwiczenie 15 (Karta pracy - ORG. 9)
Temat: Elementy chemii produktów naturalnych.
Doświadczenia: Wykrywanie tłuszczów, białek i cukrów w artykułach spożywczych.
Uzupełnianie zaległości praktycznych. Zaliczenia.
Warunki zaliczenia przedmiotu
1. Wykonanie ćwiczeń praktycznych (w przypadku usprawiedliwionej nieobecności istnieje
możliwość odrobienia zajęć).
2. Uzyskanie łącznej liczby punktów z chemii nieorganicznej za karty pracy laboratoryjnej (maks.
41 P.), aktywność na ćwiczeniach (maks. 7 P.), kolokwia (maks. 37 P.), minimum 43 P.:
ocena dostateczna: 43-50 P.
ocena plus dostateczna: 51-60 P.
ocena dobra: 61-70 P.
ocena plus dobra: 71-80 P.
ocena bardzo dobra: 81-85 P.
3. Uzyskanie łącznej liczby punktów z chemii organicznej za karty pracy laboratoryjnej (maks.
59 P.), aktywność na ćwiczeniach (maks. 8 P.), kolokwia (maks. 75 P.), minimum 72 P.
ocena dostateczna: 72-86P.
ocena plus dostateczna: 87-101 P.
ocena dobra: 102-116P.
ocena plus dobra: 117-131 P.
ocena bardzo dobra: 132-143 P.
Zagadnienia z poprzednich etapów edukacyjnych do powtórzenia
• Klasyfikacja substancji nieorganicznych, podstawowe reakcje nieorganiczne, obliczenia stechiometryczne, stężenia
procentowe i molowe, uzgadnianie równań reakcji redoks (w postaci cząsteczkowej i jonowej) na podstawie bilansu
elektronowego.
• Klasyfikacja, budowa, nazewnictwo związków organicznych.
Literatura zalecana
1. P. Szlachcic, J. Szymońska, B. Jarosz, E. Drozdek, O. Michalski, A. Wisła-Świder, Chemia I:
Skrypt do ćwiczeń laboratoryjnych z chemii nieorganicznej i analitycznej, Wydawnictwo UR Kraków 2014
2. H. Hart „Chemia organiczna. Krótki kurs.” Warszawa, PZWL 2006
Literatura dodatkowa
1. M. Litwin, Sz. Styka-Wlazło, J. Szymońska „To jest chemia 1. Chemia ogólna i nieorganiczna. Podręcznik dla
liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony.”, Nowa Era, Warszawa 2013
2. M. Litwin, Sz. Styka-Wlazło, J. Szymońska „To jest chemia 2. Chemia organiczna. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony.”, Nowa Era, Warszawa 2013, Nowa Era, Warszawa 2013
4