RYNEK NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH

Rozdział VIII
RYNEK NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH
8.1. Dostawy i spożycie napojów alkoholowych
Tabela 8.1. Import napojów alkoholowych w 2001 roku
19981 rok
Piwo poz. PCN 2203
Wino poz. PCN 2204, 2205,
2206
Wyroby spirytusowe poz. PCN
2207, 2208 (100% alkohol)
1
2
19992 rok
20002 rok
20012
13.684 tys. litrów 30.096 tyś. litrów 41.213 tyś. litrów 41.175 tyś litrów
73.493 tys. litrów 82.088 tyś. litrów 68.804 tyś. litrów 67.031 tyś. litrów
1.609 tys. litrów
2.460 tyś litrów
2.372 tyś. litrów 1.984 tyś. litrów
dane na podstawie Głównego Urzędu Ceł,
dane na podstawie Głównego Urzędu Statystycznego.
Tabela 8.2. Dostawy napojów alkoholowych na zaopatrzenie kraju w 2001 roku (według GUS)
Lp.
Wyszczególnienie
Dostawy na zaopatrzenie kraju
1997
1998
1999
2000
2001
1. Wyroby spirytusowe (w mln litrów 100%) 108,8
93,2
82,7
74,7
63,7
2. Wina i miody pitne (w mln litrów)
450,9
528,7
528,0
458,0
403,7
3. Piwo w mln litrów
1.924,9 2.097,6 2.330,3 2.557,3 2.544,9
Tabela 8.3. Spożycie alkoholu w litrach na jednego mieszkańca (według GUS)
Lata
Spożycie w litrach na jednego mieszkańca
Wyroby
Wino i
Wino i miody pitne w
Piwo w
spirytusowe
miody
przeliczeniu na 100%
Piwo przeliczeniu na
(100% alkohol)
pitne
alkohol
100% alkohol
1992
3,5
7,6
0,91
38,6
1,93
1993
3,8
7,5
0,90
33,0
1,65
1994
3,8
6,9
0,83
36,4
1,82
1995
3,5
6,8
0,82
39,0
1,95
1996
2,9
10,3
1,24
42,8
2,14
1997
2,8
11,6
1,39
49,8
2,49
1998
2,4
13,7
1,64
54,1
2,71
1999
2,1
13,6
1,63
60,1
3,0
2000
2,0
11,9
1,43
66,2
3,31
2001
1,7
10,5
1,26
65,8
3,29
Wino i miody pitne zawierają 12% alkoholu; piwo zawiera 5% alkoholu
Tabela 8.4. Spożycie 100% alkoholu w litrach na jednego mieszkańca (według GUS)
Lata
Spożycia
1995 – 6,27 litra
1996 – 6,28 litra
1997 – 6,68 litra
1998 – 6,75 litra
1999 – 6,73 litra
2000 – 6,74 litra
2001 – 6,25 litra
94
Przy założeniu, że 30% sprzedaży wyrobów spirytusowych i winnych dokonuje się
poza obiegiem rejestrowanym, rzeczywiste rozmiary średniej konsumpcji w 2001 roku można
oszacować na poziomie około 7,5 litra 100% alkoholu na jednego mieszkańca.
Tabela 8.5. Struktura spożycia napojów alkoholowych w procentach w przeliczeniu na 100% alkohol
w latach 1996–2001 (Obliczenia PARPA na podstawie danych GUS)
Lp.
Wyszczególnienie
1996
1997
1998
1999
2000
2001
1. Wyroby spirytusowe 46,18%
41,92%
35,55%
31,20%
29,67%
27,2%
2.
Wino i miody pitne
19,75%
20,81%
24,30%
24,22%
21,22%
20,16%
3.
Piwo
34,07%
37,27%
40,15%
44,58%
49,11%
52,64%
Przyjmuje się założenie, iż w jednym litrze:
1. piwa zawartych jest 5% alkoholu,
2. wina (miodu pitnego) zawartych jest 12% alkoholu.
Przy założeniu, że 30% sprzedaży wyrobów spirytusowych i winnych dokonuje się poza obiegiem
rejestrowanym, struktura spożycia napojów alkoholowych w 2001 roku kształtuje się następująco:
• wyroby spirytusowe: 32,3%,
• wina i miody pitne: 23,9%,
• piwo: 43,8%.
8.2. Ceny napojów alkoholowych
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego wskaźnik cen towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem w 2001 roku wzrósł w stosunku do 2001 roku o 5,5%, w tym:
– żywność
– napoje alkoholowe
– 5,2%
– 6,6%
Ceny napojów alkoholowych w 2001 roku wzrosły w stopniu wyższym niż ceny towarów i usług
ogółem, co jest zgodne z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Należy zwrócić uwagę, że alkohol zawarty w wódce jest relatywnie najdroższy w porównaniu
z alkoholem zawartym w piwie i winie. Poniższe zestawienie przedstawia szacunkowe różnice w cenie czystego
alkoholu zawartego w poszczególnych napojach alkoholowych.
piwo
wino
wódka
95
cena
2,5 zł za 0,5 l
7,0 zł za 0,7 l
22 zł za 0,5 l
procent alkoholu cena 1 litra w zł
5%
4,0
12%
10,0
40%
44,0
cena 1 litra 100% alk. w zł
80,0
83,3
110,0
8.3. Obrót hurtowy napojami alkoholowymi
Wydawanie, cofanie i wygaszanie zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi
o zawartości powyżej 18% alkoholu należy Do zadań Ministra Gospodarki
Zadania te realizowane są na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 roku
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 1982 r. Nr 35, poz. 230
z późniejszymi zmianami).
Wydawanie, cofanie i wygaszanie zezwoleń następuje w drodze decyzji administracyjnych.
Decyzje takie są podejmowane przez Ministra Gospodarki na zasadach i w trybie określonym
przepisami Kodeksu Postępowania Administracyjnego.
8.3.1 Wymagania formalne do uzyskania zezwolenia.
Dokumenty wymagane przy składaniu wniosku o wydanie zezwoleń na obrót hurtowy napojami
alkoholowymi o zawartości powyżej 18% alkoholu oraz wzór wniosku określa rozporządzenie Ministra
Gospodarki z dnia 13 czerwca 2001 roku (Dz.U. Nr 60, poz. 614).
Zgodnie z tym rozporządzeniem do wniosku o wydanie zezwolenia w wyżej wymienionym zakresie
należy dołączyć następujące dokumenty:
• odpis z rejestru przedsiębiorców,
• umowę spółki cywilnej, jeżeli została zawarta w celu prowadzenia obrotu hurtowego napojami
alkoholowymi,
• dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do użytkowania magazynu,
• decyzję właściwego powiatowego inspektora sanitarnego, potwierdzającą przydatność magazynów
wskazanych przez wnioskodawcę do przechowywania napojów alkoholowych,
• zaświadczenie urzędu gminy o zgodności lokalizacji magazynu z miejscowym planem
zagospodarowania przestrzennego lub opinię odnośnie możliwości prowadzenia obrotu
hurtowego napojami alkoholowymi we wskazanym miejscu,
• zaświadczenie właściwego urzędu skarbowego o niezaleganiu przez wnioskodawcę z realizacją
ciążących na nim zobowiązań podatkowych lub zaświadczenie, że zobowiązania rozłożone na
raty lub z o odroczonym terminie płatności są realizowane,
• zaświadczenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o niezaleganiu z wpłatami na ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne,
• dowód wniesienia opłaty za wydanie zezwolenia.
8.3.2. Realizacja zadań w 2001 roku
Zezwolenia na prowadzenie obrotu hurtowego napojami alkoholowymi o zawartości powyżej
18% alkoholu wydawane są na czas określony, nie dłuższy niż rok.
Ilość wydanych zezwoleń systematycznie maleje. Najwięcej wydano ich w 1991 roku, to jest
w pierwszym roku po wprowadzeniu koncesjonowania tego obszaru działalności gospodarczej.
Tabela 8.6. Liczba wydanych zezwoleń w latach 1991 –2001
1991 r.
1992 r.
1993 r.
1994 r.
1995 r.
1996 r.
1997 r.
1998 r.
1999 r.
2000 r.
2001 r.
Liczba wydanych zezwoleń
1406
zezwoleń
1108
zezwoleń
961
zezwoleń
1030
zezwoleń
952
zezwoleń
861
zezwoleń
705
zezwoleń
638
zezwoleń
566
zezwoleń
473
zezwoleń
303
zezwoleń
Źródło: Ministerstwo Gospodarki
96
W 2001 roku w stosunku do 1991 roku liczba przedsiębiorstw prowadzących działalność w
zakresie obrotu hurtowego napojami alkoholowymi o zawartości powyżej 18% alkoholu zmniejszyła
się do 303, to jest o 78,4%. W porównaniu z rokiem 2000 nastąpił spadek tej liczby o 170 jednostek,
to jest o 35,7%.
Tabela 8.7 Liczba wydanych zezwoleń w 2001 roku w podziale na województwa
Województwo
dolnośląskie
kujawsko –pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko –mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
razem:
Liczba wydanych zezwoleń
25
12
4
11
20
26
66
6
8
5
18
35
9
10
37
11
303
Źródło: Ministerstwo Gospodarki
Równolegle ze zmniejszeniem się liczby przedsiębiorców prowadzących obrót hurtowy wyżej
wymienionymi napojami do 2001 roku malała także wielkość sprzedaży hurtowej tych napojów.
Wzrost wielkości sprzedaży nastąpił w roku 2001 w stosunku do roku 2000 co przedstawia
następujące tabela:
Tabela 8.8. Wysokość sprzedaży hurtowej napojów alkoholowych w poszczególnych latach
Wielkość sprzedaży w
Lp.
Lata
tyś. litrów 100% alkohol
%
1. 1994
144.388
2. 1995
142.334
3.
1995/1994
98,6
4. 1996
122.146
5.
1996/1995
85,8
6. 1997
114.760
7.
1997/1996
94,0
8. 1998
101.000
9.
1998/1997
87,0
10. 1999
85.583
11.
1999/1997
86,4
12. 2000
78.000
13.
2000/1999
66,7
14. 2001
89.598
15.
2001/2000
114,9
Źródło: Ministerstwo Gospodarki
Wielkość sprzedaży ustalono na podstawie sprawozdań i informacji nadesłanych przez
przedsiębiorców prowadzących obrót hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości powyżej 18%
alkoholu.
Wysoka opłata skarbowa za zezwolenie na obrót hurtowy tymi napojami w 2001 roku
97
wynosiła do dnia 27 czerwca 2001 roku 45.000 zł natomiast od 28 czerwca 2001 roku 10.500 EURO
za 500 tysięcy litrów 100% alkoholu (ustalonej według kursu kupna walut obcych, ogłaszanego
przez Narodowy Bank Polski w dniu dokonywania opłaty), ma za zadanie wyeliminowanie
„przypadkowych” przedsiębiorców i jest jednym z instrumentów ograniczanie liczby „hurtowników”.
8.3.3. Współpraca z organami kontroli i ścigania
Kontrola działalności gospodarczej w zakresie obrotu hurtowego napojami alkoholowymi jest
prowadzona przez Inspekcję Handlową, Policję oraz Urzędy Kontroli Skarbowej.
Ministerstwo Gospodarki współpracuje na bieżąco z Inspekcją Handlową, Komendą Główną
Policji oraz Komendami Rejonowymi Policji. Informacje o wydanych zezwoleniach są przekazywane
do Departamentu Kontroli Skarbowej w Ministerstwie Finansów w celu udostępnienia ich urzędom
kontroli skarbowej w całej Polsce.
Wymienione jednostki kontrolne badają m.in. zgodność prowadzonej działalności z udzielonym
zezwoleniem i przestrzeganie warunków wykonania działalności. W przypadku nieprzestrzegania
przepisów prawnych organy te nakładają kary pieniężne.. Zgodnie z art. 45 ustawy o wychowaniu
w trzeźwości... – kto bez wymaganego zezwolenia lub wbrew jego warunkom prowadzi obrót
hurtowy napojami alkoholowymi – podlega karze grzywny od 10.000 złotych do 500.000 złotych (w
przypadkach mniejszej wagi – kara 5.000 złotych.).
Minister Gospodarki cofa zezwolenia między innymi w przypadkach:
1. nieprzestrzegania warunków prowadzenia obrotu napojami alkoholowymi określonymi w wyżej
wymienionej ustawie,
2. wprowadzania do obrotu napojów alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł,
3. powtarzającego się zakłócania porządku publicznego w miejscu obrotu,
4. popełnienia przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowych przez osobę odpowiedzialną
za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie.
Podkreślić należy, że nie wystąpiły powody do wydania w 2001 roku przez Ministra Gospodarki
decyzji cofającej zezwolenia.
8.3.4. Podsumowanie i wnioski
Podstawową cechą, charakteryzującą system udzielania zezwoleń są jawne, przejrzyste oraz
jednolite kryteria dla wszystkich grup przedsiębiorców ubiegających się o zezwolenie. Ich celem jest
wyeliminowanie decyzji o charakterze uznaniowym.
Z obowiązujących warunków udzielania zezwoleń wynika zasada równości wobec prawa.
Warunki wydawania zezwoleń określone rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia
13 czerwca 2001 roku w sprawie rodzaju dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku
o wydanie zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi, wzorów wniosków oraz wzorów
informacji o sprzedaż napojów alkoholowych (Dz.U. nr 60, poz. 614) pozwalają na stwierdzenie,
że o tym, czy zezwolenie zostanie wydane, decyduje wnioskodawca spełniając te warunki, a nie
urzędnik Ministerstwa Gospodarki. Przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki nie pozwalają na
uznaniowość.
Zezwolenia nie można odmówić, jeżeli wnioskodawca spełnia przewidziane prawem
warunki jego otrzymania. W tym ujęciu zezwolenie stanowi formę kontroli wstępnej spełnienia
przez przedsiębiorcę szczególnych, przewidzianych prawem warunków prowadzenia działalności
w określonej dziedzinie działalności gospodarczej.
Wpływy z tytułu opłat za wydane przez Ministra Gospodarki w 2001 roku zezwolenia na obrót
hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości powyżej 18% alkoholu wyniosły około 18 mln zł.
Wydatki na płace pracowników wykonujących prace w wyżej wymienionym zakresie wynoszą
około 200.000 zł rocznie, koszty materiałów i orgatechniki około 50.000 zł.
Ponadto należy nadmienić, że Minister Gospodarki wydawał do 28 czerwca 2001 roku także
zezwolenia na obrót hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości do 18% alkoholu.
Zadania te zostały powierzone marszałkom województw ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku
o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 60, poz.
614).
98
Niektóre przepisy ustawy, a szczególnie dotyczące obliczania wartości sprzedaży napojów
alkoholowych oraz opłat za zezwolenia nasuwają wątpliwości interpretacyjne, dlatego też Ministerstwo
Gospodarki we współpracy z Ministrem Zdrowia przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Opracowanie projektu nowelizacji wyżej wymienionej ustawy wynika także z przyjętych przez
Radę Ministrów założeń do pakietu „Przede wszystkim przedsiębiorczość”. Celem nowelizacji jest
doprecyzowanie przepisów dotyczących obrotu hurtowego napojami alkoholowymi oraz zmianę
zasad pobierania opłat za zezwolenia na obrót hurtowy i sprzedaż detaliczna.
8.4. Nielegalna produkcja alkoholu
Policja realizując zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi:
1. stwierdziła 2.377 przypadków nielegalnego handlu alkoholem,
• wobec powyższego zakwestionowano ogółem:
• 50.499,32 litrów wódki,
• 165.677,11 litrów spirytusu,
• 3.563,47 litrów wina
• 8.638,4 litrów piwa
2. ujawniła 378 przypadków nielegalnej produkcji spirytusu:
• zakwestionowano w związku z tym:
• 3.548,6 litrów bimbru,
• 128.661 litrów zacieru,
• zlikwidowano 281 sztuk aparatury oraz 6 linii produkcyjnych do wyrobu spirytusu.
8.5. Nielegalny przewóz alkoholu przez granicę
Organy celne nie mają bezpośredniego wpływu na kształtowanie polityki podatkowej państwa,
ani służącej tej polityce regulacji prawnych. Są natomiast odpowiedzialne za ich wykonywanie.
Zgodnie z postanowieniem art. 11 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług
oraz podatku akcyzowym (Dz. U. z 1993 r. Nr 11 poz. 50 z późń. zm.) odpowiadają między innymi
za sprawozdanie, obliczanie i pobór należnych kwot podatkowych.
1. Główny Urząd Ceł w licznych dyskusjach międzyresortowych popierał stanowisko w zakresie
stopniowego obniżania podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe, bowiem w praktyce
prowadziłoby to do zmniejszenia ilości wszczętych postępowań karnych skarbowych na
rzecz zwiększenia tańszego, bardziej skutecznego i szybszego w realizacji postępowania
mandatowego.
2. W zakresie przeciwdziałania nadmiernemu wykorzystywaniu norm bezcłowego przywozu,
długotrwałe starania między innymi administracji celnej oraz środowisk związanych z polskim
sektorem spirytusowym i tytoniowym doprowadziły do zmiany rozporządzenia Ministra Finansów
z dnia 18 listopada 1997 roku (Dz. U. Nr 142, poz. 949 z 1997 roku) w sprawie zwolnienia od cła
towarów przywożonych w bagażu osobistym podróżnego. Zgodnie z nowym rozporządzeniem
z dnia 7 grudnia 2001 roku (Dz. U. Nr 148, poz. 1651 z 2001 roku), które weszło w życie dnia
1 stycznia 2002 roku, przedmiotowe normy uległy ograniczeniu.
3. Celem zwiększenia skuteczności prowadzonych działań kontrolnych i lepszego wykorzystania
sił i środków pozostających w dyspozycji Służby Celnej, Prezes GUC podpisał dwustronne
porozumienie o współpracy z szefami Policji, Straży Granicznej, Urzędu Ochrony Państwa
i Inspekcji Celnej.
4. Prezes GUC wystąpił z wnioskiem o zmianę przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji, zmierzającą do stworzenia organom celnym możliwości niszczenia przemyconych
towarów, zajętych w wyniku kontroli celnej, w tym przede wszystkim wyrobów spirytusowych
i tytoniowych.
99
Inicjatywy praktyczne, zmierzające do ograniczenia nadmiernego przywozu na polski obszar
celny towarów akcyzowych, w tym wyrobów spirytusowych:
1. Ograniczenie przywozu nielegalnego (przemytu).
a. Zwalczanie przemytu dokonywanego przez osoby indywidualne, na niewielką skalę.
W zakresie przeciwdziałania próbom ponad wyznaczone normy, Służba Celna
w coraz większym zakresie stosuje z powodzeniem między innymi postępowanie mandatowe.
W 2000 roku urzędy celne rozstrzygnęły 3.804 sprawy karne skarbowe w trybie postępowania
mandatowego, a łączna kwota wymierzonych kar grzywien w drodze mandatów karnych
wyniosła 829.188 zł. W 2001 roku odnotowano w tym zakresie kilkakrotny wzrost.
b. Zwalczanie przemytu zorganizowanego, na dużą skalę.
Przeciwdziałanie i zwalczanie zorganizowanego przemytu stanowi jeden z priorytetów
działania polskiej administracji celnej. Liczby dotyczące dokonanych ujawnień przypadków
przemytu oraz ilości zajmowanych w związku z tymi ujawnieniami towarów akcyzowych,
utrzymują się od lat na wysokim poziomie. I tak w 2001 roku ilość wszczętych spraw karnych
skarbowych oraz wartość zajętego alkoholu w przywozie wyniosła:
•alkoholu etylowego nieskażonego obj. mocy 80% obj. lub więcej – 8.804 spraw
o wartości 47.174.636 zł,
•alkoholu etylowego nieskażonego o obj. mocy mniejszej niż 80% obj. – 4.265 spraw
o wartości 1.451.816 zł.
Liczby ilustrujące to zjawisko wskazują na dużą skuteczność polskiej Służby Celnej
w zwalczaniu zorganizowanych form przemytu. Skuteczność ta jest wynikiem prowadzenia
działań kontrolnych nie tylko na przejściach granicznych, ale także w siedzibach podmiotów
gospodarczych, na drogach oraz w miejscach skupu i sprzedaży towarów. Prowadzone
działania realizowane są przy coraz szerszej współpracy z różnymi służbami państwowymi,
odpowiedzialnymi za ochronę prawa. Niezależnie od działalności w tym zakresie Zespołu
ds. Koordynacji Walki z Przestępczością Gospodarczą, powołanego Zarządzeniem Prezesa
Rady Ministrów nr 98 z dnia 14 grudnia 2000 roku, Służba Celna rozwija współpracę
z Policją, Urzędem Ochrony Państwa i Inspekcja Celną na mocy zawartych z tymi służbami
porozumień dwustronnych, przywołanych w punkcie 3 powyżej. Przynosi to efekty w postaci
wzrostu liczby ujawnień i zatrzymań osób związanych z działalnością przestępczą nie tylko w
strefie przygranicznej, ale i wewnątrz kraju. Ponadto, dyrektorzy urzędów celnych na bieżąco
współpracują ze swoimi terenowymi odpowiednikami w służbach skarbowych i partnerami po
drugiej stronie granicy państwowej.
Ponadto w 2001 roku Biuro Statystyki Celnej i Analiz GUC wspólnie z Instytutem Geografii
Przestrzennej i Przestrzennego Zagospodarowania PAN przygotowało założenia i przeprowadziło
projekt badawczy „Stopień wykorzystania ulg i norm celnych w ruchu osobowym oraz poziom
ich przekraczania”. Badanie oparte na ww. projekcie przeprowadzone zostały po raz pierwszy
i objęło 24.810 podróżnych (taka próba badawcza jest optymalna dla zbadania zjawiska przy
obecnym ruchu granicznym), kierowników placówek celnych oraz wybrane jednostki samorządowe.
Administracja celna wyszła z założenia, iż zjawisko nierejestrowanego przywozu towarów w
ramach dopuszczalnych norm oraz ich przekraczanie jest zjawiskiem bardzo powszechnym i wiąże
się ono z niekontrolowanych napływem do Polski głównie wyrobów akcyzowych (w tym alkoholu)
należy śledzić więc śledzić nadal skalę tego zjawiska. Tym bardziej, iż tego typu obrót towarowy
z zagranicą nie przynosi zysku dla budżetu państwa, wiąże się natomiast z powstawaniem wielu
patologii społecznych. Wypracowana metodologia badania posłuży także do przygotowania, już we
własnym zakresie GUC, metodologii corocznego kontrolowania skali i zmienności przedmiotowego
zjawiska. Efekty tego typu badań wykorzystane będą zarówno do przygotowania zmian stosownych
regulacji prawnych, jak i organizacji pracy na przejściach granicznych, a także zapobiegania
różnorodnym przestępstwom celnym.
100
Dane MSWiA potwierdzają wzrost ujawnionego, nielegalnego przywozu napojów
alkoholowych na polski obszar celny. Straż Graniczna w 2001 roku:
• ogółem zatrzymała przemyt 193.756 l alkoholu (w przeliczeniu na spirytus) o wartości 14.675.419
złotych,
• w trakcie działań prowadzonych przez Straż Graniczną w ramach kontroli legalności pobytu,
zatrzymano 25.451,4 l alkoholu, ujawniono 5 przestępstw (wstępna klasyfikacja prawna) z art.
43 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
• podczas działań jednostek Policji i Straży Granicznej pod kryptonimem „POBYT” zatrzymano
4.874,85 l alkoholu, ujawniono 5 przestępstw (wstępna klasyfikacja prawna) z art. 43 ust. 1
ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
• funkcjonariusze Straży Granicznej, w związku z uzasadnionym podejrzeniem popełnienia z art.
178a § 1 k.k. (prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym
w stanie nietrzeźwości) zatrzymali 223 osoby, z tego 163 obywateli RP oraz 60 cudzoziemców, w
tym 26 obywateli Ukrainy, 7 obywateli Rosji, 6 obywateli Czech i 5 obywateli Niemiec. Wszczęto
13 postępowań przygotowawczych w trybie 308 kpk przeciwko 11 podejrzanym.
Ze względu na zakres kompetencji Straży Granicznej, informacje dotyczące zbierania danych
na temat przemytu alkoholu uzupełniono o statystyki obejmujące przypadki zatrzymania osób
prowadzących pojazdy mechaniczne w stanie nietrzeźwym, ujawnionych w trakcie wykonywania
czynności służbowych w strefie nadgranicznej i w głębi kraju. Należy jednak zastrzec, że są one
niepełne, ponieważ w takich przypadkach zazwyczaj sprawca jest natychmiast przekazywany Policji,
a co za tym idzie – nie odnotowywany w zbiorach danych prowadzonych przez Straż Graniczną.
Nie jest również oszacowanie kosztów działań Straży Granicznej związanych z tą problematyką,
gdyż zarówno wykryte przypadki przemytu, jak i zatrzymania nietrzeźwych kierowców maja miejsce
podczas realizacji ustawowych zadań Straży Granicznej.
Tabela 8.9. Przemyt zatrzymanych przez Straż Graniczną w 2001 roku według miejsca
zatrzymania i wybranych rodzajów przedmiotu (wartość szacunkowa)
2000
2001
Odcinek granicy
Zmiana
Miejsce zatrzymania
w procentach
Wartość w z
Wartość w z
Rosja
879.213
1.786.546
+103,2%
Litwa
19.730
79.100
+300,9%
Białoruś
1.195.740
3.001.499
+151,0%
Ukraina
3.088.207
7.523.459
+143,6%
Razem na odcinku wschodnim
5.182.890
12.390.554
+139,1%
Czechy
489.375
808.433
+65,2%
Słowacja
93.440
322.426
+245,1%
Razem na odcinku południowym
582.815
1.130.859
+94,0%
Niemcy
278.100
538.595
+93,7%
Morska
306.600
555.981
+81,3%
Lotnicza
X
X
X
Poza strefą graniczna
59.430
X
X
Ogółem alkohol
6.350.405
14.675.419
+131,09%
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
8.6. Nieprawidłowości stwierdzone przez Inspekcję Handlową
Podobnie jak w latach ubiegłych Inspekcja Handlowa wykonując swoje zadania ochrony
praw i interesów konsumentów oraz przestrzegania przepisów prawa w jednostkach handlowych
i gastronomicznych, przeprowadziła kontrole w podmiotach gospodarczych zajmujących się
obrotem napojami alkoholowymi.
101
W 2001 roku działania takie koncentrowały się na dwóch podstawowych zagadnieniach:
• egzekwowaniu przestrzegania w jednostkach detalicznych, gastronomicznych i hurtowych
postanowień ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U.
Nr 35, poz. 230 z 1982 roku z późn. zm.);
• przestrzeganiu w takich jednostkach przepisów ustawy o oznaczaniu wyrobów znakami
skarbowymi akcyzy z 2 grudnia 1993 r. (Dz. U. z 1993 Nr 127, poz. 584 roku z późn. zm.).
Wynikało to z faktu, że niektóre przepisy tych ustaw są ze sobą zbieżne.
I tak ustawa o wychowaniu w trzeźwości... zakazuje wprowadzania do obrotu napojów
alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł, a ustawa o oznaczaniu wyrobów znakami
skarbowymi akcyzy określa jako przestępstwo wprowadzenie do sprzedaży wyrobów spirytusowych
i winiarskich nie oznaczonych banderolami lub z banderolami podrobionymi lub przerobionymi,
a więc napojów alkoholowych nielegalnego pochodzenia.
8.6.1. Wyniki kontroli w sklepach i zakładach gastronomicznych
Inspekcjami objęto 6.124 jednostek detalicznych i 1.710 gastronomicznych. Należy podkreślić,
że Inspekcja Handlowa podejmowała działania w zakresie przestrzegania ww. ustaw nie tylko w
związku ze skargami i informacjami od klientów, ale podstawowych czynności sprawdzających
dokonywała zawsze w przypadku, gdy inspekcjonowany podmiot sprzedawał napoje alkoholowe.
Do najbardziej istotnych naruszeń ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi należały:
• sprzedaż napojów alkoholowych bez zezwolenia w 208 jednostkach, co stanowiło 2,7%
ogółu skontrolowanych (w 2000 roku – 3,3%). Udokumentowana wartość takich wyrobów
wprowadzonych nielegalnie do obrotu wyniosła 1.375 tys. zł, podczas gdy w roku poprzednim
3.315 tys. zł,
• sprzedaż napojów alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł w 12 sklepach
i zakładach gastronomicznych, w tym z podrobionymi znakami skarbowymi akcyzy w 2. W 2000
roku przestępstwa takie ujawniono w 18 podmiotach w tym 7 przypadków obrotu alkoholem
z podrobionymi banderolami;
• brak wywieszek informujących o szkodliwości spożywania napojów alkoholowych stwierdzono
w 897 sklepach i zakładach gastronomicznych, to jest w 11,4% objętych kontrolami (w 2000
roku – w 13,4%). Świadczy to, że ten przepis ustawy o wychowaniu w trzeźwości w dalszym
ciągu nie jest przestrzegany,
• niewniesienie na rzecz gminy opłaty za prowadzenie sprzedaży wyrobów alkoholowych
w 57 jednostkach (w 2000 roku – w 58),
• brak wydzielonych stanowisk ze sprzedażą napojów zawierających powyżej 4,5% alkoholu
(poza piwem) w 29 sklepach (w 2000 roku w 10),
• reklama napojów alkoholowych w 10 punktach sprzedaży (w 2000 roku w 3),
• brak odrębnej kasy fiskalnej w stoiskach z alkoholem w sklepach samoobsługowych
w 8 przypadkach,
• konsumpcja napojów alkoholowych w 17 punktach sprzedaży detalicznej,
• sprzedaż napojów alkoholowych na wynos w 5 zakładach gastronomicznych,
• rozszerzenie czasu sprzedaży wyrobów alkoholowych poza określony w zezwoleniu
w 5 sklepach i zakładach gastronomicznych.
• w 1 przypadku stwierdzono sprzedaż alkoholu osobie nieletniej.
8.6.2. Wyniki kontroli w magazynach hurtowych ze sprzedażą napojów
alkoholowych
•
•
Inspekcjami objęto 237 magazyny. Do najbardziej istotnych ustaleń należały:
prowadzenie działalności w zakresie hurtowego obrotu napojami alkoholowymi bez zezwolenia
– w 6 magazynach (w 2000 roku – w 5),
sprzedaż napojów alkoholowych przedsiębiorcom nie posiadającym zezwoleń lub osobom
fizycznym – w 68 magazynach (w 2000 roku – w 98). Wartość wprowadzonych w ten sposób do
102
obrotu napojów alkoholowych wyniosła 1.077 tys. zł (w 2000 roku – 2.394 tys. zł),
Do innych ujawnionych w czasie inspekcji nieprawidłowości należały:
• powierzenie uprawnień wynikających z zezwolenia na hurtowy obrót alkoholem innemu
przedsiębiorcy – w 1 przypadku,
• prowadzenie w magazynie sprzedaży detalicznej bez utworzenia stoiska – w 5 przypadkach,
• sprzedaż detaliczna w magazynach bez zezwolenia – w 3 przypadkach,
• niezarejestrowanie w organie koncesyjnym nowego magazynu – w 3 przypadkach.
8.6.3. Wykorzystanie ustaleń kontroli
W związku z nieprzestrzeganiem przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy
skierowano:
• do organów prokuratury i policji – 163 doniesienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa,
• do sądów rejonowych (wydziałów ds. wykroczeń) – 37 spraw,
• do kolegiów ds. wykroczeń – 214 wniosków o ukaranie,
• do organów kontroli finansowej – 68 informacji i doniesień,
• nałożono 823 mandaty karne na łączną kwotę 96.915 zł,
• wydano 139 zarządzeń wstrzymujących sprzedaż napojów alkoholowych,
• skierowano 3 wnioski o cofnięcie zezwoleń na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych,
• przekazano do Ministerstwa Gospodarki 14 informacji dotyczących naruszenia warunków
zezwoleń przez przedsiębiorców hurtowych prowadzących sprzedaż wyrobów spirytusowych,
a do urzędów marszałkowskich – 13 takich informacji dotyczących hurtowego obrotu pozostałymi
rodzajami alkoholu.
8.6.4. Podsumowanie i wnioski
Przeprowadzone w 2001 roku kontrole ujawniły (chociaż w różnym stopniu) naruszenia
większości zakazów wymienionych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi, a skala nieprawidłowości była podobna jak w roku poprzednim.
Do najbardziej istotnych nieprawidłowości, podobnie jak w ubiegłych latach należał handel
napojami alkoholowymi bez zezwolenia.
Z ustaleń inspekcji wynika, że w ok. 15% magazynów sprzedawano właścicielom sklepów i zakładów
gastronomicznych napoje alkoholowe mimo, że nie posiadali oni stosownych zezwoleń.
W czasie kontroli ujawniono, głównie w zakładach gastronomicznych oferowanie markowych
gatunków alkoholi bez znaków skarbowych akcyzy lub w butelkach po popularnych wódkach
spirytusu z przemytu zmieszanego z wodą.
Rozwija się zjawisko powstawania w magazynach hurtowych niby – sklepów.
Właściciele hurtowni otrzymują od miejscowych władz samorządowych zezwolenia na
sprzedaż detaliczną wyrobów alkoholowych, pomimo, że magazyny położone są często na
obrzeżach miast i wiadomo, iż niewielu klientów tam trafi. Często także nie ma nawet zewnętrznej
informacji o istnieniu takiego sklepu.
Wewnątrz magazynu znajdują się tzw. stoiska gdzie eksponowane są pojedyncze butelki z
oferty towarowej (odbiór towaru następuje w magazynie), a ta sama kasa fiskalna rejestruje zarówno
sprzedaż hurtową jak i detaliczną.
Według opinii wyrażanych przez wojewódzkie inspektoraty Inspekcji Handlowej możliwość
uzyskania zezwoleń na prowadzenie sprzedaży detalicznej w magazynie hurtowym jest korzystna
dla tych odbiorców, którzy nie posiadają zezwoleń na sprzedaż detaliczną lub gastronomiczną. Mają
oni w ten sposób możliwość zakupu alkoholu w cenach hurtowych, a właściciele hurtowni sprzedając
alkohol takim przedsiębiorcom nie naruszają przepisów dotyczących obrotu hurtowego.
Stwierdzano także przypadki prowadzenia poprzez takie sklepy sprzedaży hurtowej
określonych rodzajów napojów alkoholowych omijając w ten sposób obowiązek uzyskiwania
zezwoleń w organach koncesyjnych.
Ustalenia przeprowadzonych kontroli dają podstawę do kontynuowania podobnych działań
103
w 2002 roku.
Środki finansowe wydatkowane w 2001 roku na kontrole związane z przestrzeganiem
ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi Inspekcja Handlowa szacuje
na 1.400.000 zł.
8.7. Łamanie zakazu reklamy alkoholu
Uchwalona przez Sejm 27 kwietnia 2001 r. nowelizacja ustawy o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2001 r. Nr 60 poz. 610) doprowadziła do skutecznego
ograniczenia prowadzonej przez ostatnie lata – wbrew obowiązującemu prawu – promocji
i reklamy napojów alkoholowych. Należy podkreślić, iż wprowadzone w ubiegłym roku nowe
regulacje prawne w rzeczywistości stanowiły liberalizację dotychczasowego, całkowitego
i bezwzględnego zakazu reklamy alkoholu w Polsce. W praktyce zakaz ten był powszechnie
omijany zarówno przez agencje reklamowe, jak i media np. poprzez dopisywanie do reklam piwa
słowa „bezalkoholowe”, czy też symboliczne już „puszczanie oka” do widzów, jak i kryptoreklamę
polegającą na odpowiedniej grze słów i wykorzystaniu znaków towarowych producentów alkoholu
np. łódka „BOLS” lub WTK „Soplica”. Liczne interwencje podejmowane przez Państwową Agencję
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz
samorządy gminne okazywały się mało skuteczne. Sytuacja ta w szerszym wymiarze odzwierciedlała
coraz bardziej powszechne lekceważenie dla egzekwowania istniejącego prawa.
Określenie warunków prowadzenia legalnej reklamy napojów alkoholowych (dozwolona stała
się m.in. reklama piwa w prasie dla dorosłych oraz w radiu i TV po godzinie 23.00 oraz wszystkich
napojów alkoholowych wewnątrz lokali gastronomicznych posiadających zezwolenie na sprzedaż
alkoholu) oraz zasad, na jakich producenci tych napojów mogą informować o sponsorowaniu
imprez sportowych i innych imprez masowych stało się podstawą do uporządkowania rynku reklam
alkoholowych w Polsce. W poprzednich latach finansowane przez browary wielkie kampanie
reklamowe – adresowane przede wszystkim do młodych konsumentów – konsekwentnie starały się
wykreować nowy obraz rzeczywistości, w którym piwo stawało się symbolem sukcesu, przyjaźni,
wypoczynku lub seksu. Była to celowa i – jak się okazało – bardzo skuteczna forma manipulacji.
W połowie lat 90. piwo („browar”) stało się ważną częścią młodzieżowej popkultury a problemy
związane z piciem i upijaniem się nastolatków stały się bardzo poważnym problemem społecznym.
Jak pokazują wyniki ostatnich badań prowadzonych równolegle w kilkudziesięciu krajach
europejskich (ESPAD) w ciągu 4 lat – pomiędzy rokiem 1995 a 1999 – w Polska odnotowano
najwyższy w Europie wskaźnik dynamiki zmian w zakresie w zakresie konsumpcji alkoholu przez
15-latków. O 20% zwiększył się w tym czasie odsetek 15-latków, którzy upili się w ciągu ostatniego
miesiąca, przy czym zdecydowana większość upiła się piwem. Wielu ekspertów w Polsce i za
granicą podkreśla ścisły związek pomiędzy wzrostem konsumpcji alkoholu przez młodzież
(i różnego rodzaju szkód jakie się z tym wiążą) oraz reklamą i promocją alkoholu, przede
wszystkim piwa.
Kierując się interesami zdrowia publicznego oraz zwracając uwagę na rekomendacje
Światowej Organizacji Zdrowia Sejm RP wprowadził szereg ograniczeń dotyczących budowania
pozytywnych skojarzeń pomiędzy piciem piwa, a niektórymi wartościami. Spowodowało to istotne,
pozytywne zmiany w stylistyce produkowanych reklam piwa. Obecnie przygotowywane reklamy, nie
sugerują już – jak to było poprzednio - iż najpiękniejsze wakacje są niewiele warte, gdy nie możemy
kupić naszego ulubionego piwa lub też, że oglądając mecz piłkarski powinniśmy postawić przed
sobą butelkę piwa.
8.7.1. Działania Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji
Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2000–2005
określa w swoich założeniach m.in. zadania sektorowe administracji rządowej. Zadaniem Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jest (wynikające również z jego ustawowych obowiązków)
prowadzenie analizy form reklamy napojów alkoholowych i podejmowanie działań zmierzających do
jej zaniechania w przypadku stwierdzenia jej niezgodności z prawem.
104
Realizując założenia ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 1982 r. Nr 35 poz. 230, ze zm.) Urząd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów stara się na miarę własnych uprawnień ustawowych ograniczyć spożycie alkoholu
(również przez młodzież) poprzez zapobieganie promowaniu tego rodzaju napojów, a co za tym
idzie zachęcaniu do zwiększenia ich spożycia.
Od dnia 1 stycznia 1997 roku, tj. od momentu otrzymania przez Prezesa UOKiK ustawowych
kompetencji wynikających z art. 18 ust. 1 w związku z art. 19 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 16
kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 1993 r. Nr 47 poz. 211, ze zm.)
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów podjął intensywne działania mające na celu m.in.
wyeliminowanie przypadków omijania przepisów prawa dotyczących zakazu reklamy napojów
alkoholowych. Działania te realizowane były we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych. UOKiK przyjął jako zasadę, że PARPA będzie informowana o każdym
wystąpieniu UOKiK dotyczącym naruszenia ww. przepisów.
Ponadto, w ramach współpracy z PARPA, przedstawiciel Urzędu uczestniczy w pracach
międzyresortowego zespołu przygotowującego harmonogram działań Narodowego Programu
Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na rok 2002.
Do dnia 13.09.2001 roku w świetle art. 13 ust. 3 ww. ustawy prowadzenie na obszarze
kraju reklamy napojów alkoholowych było zabronione. Prawo nie wprowadzało w tym względzie
żadnych wyjątków. W rozumieniu zaś art. 46 ust. 1 tej ustawy, napojem alkoholowym jest każdy
przeznaczony do spożycia produkt zawierający alkohol w stężeniu przekraczającym 1,5%. Jest
więc nim również piwo.
W dniu 14.09.2001 roku wszedł w życie art. 131 dodany przez art. 1 pkt 14 ustawy z dnia
27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. Nr 60, poz. 610) zmieniającej nin. ustawę (art. 131 ust. 4 wszedł w
życie z dniem 1 stycznia 2002 roku). Artykuł powyższy zabraniając reklamy i promocji napojów
alkoholowych, wyłączył z zakazu piwo, zezwalając na jego reklamę i promocję. Powyższa
reklama i promocja muszą jednakże spełniać opisane w ustawie warunki, tj.: nie mogą być kierowane
do małoletnich lub prowadzone poprzez budowanie skojarzeń z:
1) atrakcyjnością seksualną,
2) relaksem lub wypoczynkiem,
3) sportem,
4) nauką, pracą lub sukcesem zawodowym,
5) zdrowiem lub sukcesem życiowym.
Reklama i promocja piwa nie może być prowadzona:
1) w telewizji, radiu, kinie i teatrze między godziną 600 a 2300,
2) na kasetach wideo i innych nośnikach,
3) w prasie młodzieżowej i dziecięcej,
4) na okładkach dzienników i czasopism,
5) na słupach, tablicach oraz innych stałych i ruchomych powierzchniach wykorzystywanych do
reklamy,
6) przy udziale małoletnich.
Art. 131 ust. 3 mówi również, iż zabrania się reklamy, promocji produktów i usług, których
nazwa, znak towarowy, kształt graficzny lub opakowanie wykorzystuje podobieństwo lub jest
tożsame z oznaczeniem napoju alkoholowego lub innym symbolem obiektywnie odnoszącym się
do napoju alkoholowego.
Do momentu wejścia w życie art. 131 powyższej ustawy problem stanowiły reklamy napojów
pseudobezalkoholowych. Intensywny rozwój rynku reklamy oraz czerpane za pośrednictwem
i wskutek skutecznej reklamy zyski spowodowały, iż producenci wyrobów, których reklama była
zakazana, starali się obchodzić obowiązujące przepisy prawa. Problemem były również pojawiające
się w prasie i telewizji reklamy pozornie nie mające związku z napojami alkoholowymi, a w rzeczywistości
promujące pośrednio alkohole wysokoprocentowe.
Modyfikacja przepisów dotyczących reklamy alkoholu, oraz zakaz używania w reklamie symboli
i nazw jednoznacznie kojarzących się z napojami alkoholowymi spowodowała, iż ograniczył się proceder
105
omijania przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości. Bardzo zmniejszyła się ilość reklam piwa
bezalkoholowego nadawanych pomiędzy 6.00 a 23.00, nie zaobserwowaliśmy również powyższych
reklam na billboardach, natomiast reklamy piwa nadawane w blokach reklamowych wyłącznie
w godzinach 23.00 –6.00 nie budzą zastrzeżeń w aspekcie obowiązujących przepisów. Przedsiębiorcy
i reklamodawcy przestrzegają wytycznych określających sposób prowadzenia reklamy i promocji,
zmodyfikowana została poprzednia reklama „Bols Sport Travel” (obecnie „Łódka Sport”), zdjęta została
z emisji reklama Wypoczynkowej Turystyki Konnej „Soplica”, przestały pojawiać się również reklamy
różnych stowarzyszeń i fundacji nawiązujące nazwą do znanych napojów alkoholowych.
Aktualny stan prawny, zdaniem Urzędu, pozwolił na uporządkowanie rynku reklamy piwa.
Reklama pseudobezalkoholowego piwa nie trafia obecnie do wszystkich, w tym również małoletnich,
a reklama piwa prowadzona jest w sposób zgodny z przepisami ustawy. Wyeliminowana została również
możliwość emitowania reklam pozornie bez związku z napojami alkoholowymi, a w rzeczywistości
promujących pośrednio alkohole wysokoprocentowe.
8.7.2. Działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
W roku 2001 ustawodawca nowelizując ustawę o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi, dokonał również zmian w ustawie o radiofonii i telewizji z 19 grudnia 1992 roku
(Dz. U. z 1993 r. Nr 7 poz. 34; tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 101 poz. 1114), które
zaczęły obowiązywać od 14 września. Zezwolono na reklamę piwa w radiu i telewizji wyłącznie
w godzinach 23.00–6.00. Z tego zezwolenia wynika zakaz reklamy piwa bezalkoholowego w czasie
niechronionym (godziny 6 –23).
Zmiana ta spowodowała znaczący spadek wpływów z reklamy tego produktu. W IV
kwartale 2000 roku browary wydały na reklamę w telewizji 55,8 mln zł brutto, a w IV kwartale
2001roku, jedynie 7,5 mln zł – czyli siedmiokrotnie mniej. W radiu ten spadek jest wielokrotnie
większy – z 575 tys zł w IV kwartale 2000 roku, praktycznie do zera w IV kwartale 2001 roku.
Po wejściu w życie przepisów znowelizowanej ustawy stwierdzono jednokrotne naruszenie
prawa – emisję reklamy piwa Warka w czasie chronionym, 23 listopada 2001 roku, ok. godz. 22.37
w telewizji TVN. Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przyjął wyjaśnienia nadawcy
o błędzie osób przygotowujących blok reklamowy oraz zobowiązanie do wprowadzenia procedury,
zapobiegającej takim sytuacjom w przyszłości.
Podkreślić należy, że wśród skontrolowanych w 2001 roku, przez departament reklamy
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, nadawców radiowych nie odnotowano naruszenia
przepisów ustawy o radiofonii i telewizji w zakresie sponsoringu i reklamy alkoholu.
8.8. Wpływy podatkowe do budżetu państwa
Tabela 8.10. Wpływy podatkowe z tytułu akcyzy w 2001 roku:
Kwota akcyzy w mln zł
Wyszczególnienie
2000 roku
2001 roku
Wyroby spirytusowe
4.420,3
4.199,8
Piwo
1.766,7
2.029,8
Wyroby winiarskie
534,8
569,6
Razem
6.721,8
6.799,2
Dochody budżetu państwa w 2001 roku według GUS wyniosły 140,5 mld zł, zaś wpływy z podatku
akcyzowego od napojów alkoholowych stanowiły w nich 4,84% (obliczenia PARPA).
Odnośnie realizacji zaleceń ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu
w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35 poz. 230 z późniejszymi zmianami)
w zakresie ograniczania spożycia napojów alkoholowych oraz podejmowania działań na rzecz
zmiany struktury spożycia tych napojów jedynym instrumentem przy pomocy którego Minister
Finansów może wpływać na rynek napojów alkoholowych są stawki podatku akcyzowego.
Zdaniem Ministerstwa Finansów stawki na napoje alkoholowe ustalane są w prawidłowej
wysokości, a relacje między stawkami na poszczególne rodzaje napojów są właściwe. Świadczą o
106
tym zmiany w sprzedaży poszczególnych napojów tj. rosnąca od początku lat dziewięćdziesiątychtym
tym zmiany w sprzedaży poszczególnych napojów tj. rosnąca od początku lat dziewięćdziesiątych
sprzedaż piwa, postępujący spadek sprzedaży wyrobów spirytusowych i obserwowany w ostatnich
latach spadek sprzedaży wyrobów winiarskich.
Tabela 8.11. Obciążenie akcyzą poszczególnych napojów alkoholowych w 2002 roku:
Kwota akcyzy w zł
Rodzaje napojów alkoholowych
na 1 litr
na 1% alkoholu
Piwo (12,39% ekstr. 5,2% alk.)
0,85
0,016
Wina gronowe i owocowe (12,0% alk.)
1,36
0,011
Napoje winopochodne (10% alk.)
2,73
0,027
Napoje winopodobne (10% alk.)
2,73
0,027
Wyroby spirytusowe (wódki 40,0%
25,11
0,063
alk.)
Źródło: Ministerstwo Finansów
Jak wynika z powyższej tabeli litr piwa jest obciążony najniższą kwotą akcyzy, ponad trzykrotnie
niższą niż litr napoju winopodobnego lub winoipochodnego i ponad trzydzieści razy mniejszą niż litr
wódki. W podobny sposób kształtuje się obciążenie akcyzą alkoholu zawartego w różnych napojach,
z tych że relacje te nie są już tak jednoznaczne. Trzeba jednak podkreślić, że ceną rynkową towarów
sprzedawanych w jednostkach objętościowych (w przypadku napojów alkoholowych najczęściej są to
butelki 0,5 litra – piwo i wódki oraz 0.7 litra wyroby winiarskie) bezpośrednio wpływa kwota liczona na
tę jednostkę.
Należy także zauważyć, iż producenci wyrobów winiarskich i wyrobów spirytusowych mają
obowiązek przed wprowadzeniem na rynek oznaczać swoje wyroby znakami akcyzy. Dodatkowo
w 2001 roku wprowadzony został obowiązek zapłaty przez podatników 80% kosztów wytwarzania
banderol podatkowych i legalizacyjnych. Tego rodzaju kosztami nie są obciążeni producenci piwa.
Uwzględniając powyższe należy sądzić, że Minister Finansów wypełnia zadania nałożone przez
wyżej wymienioną ustawę z dnia 26 października 1982 roku.
107