więcej - Biuletyn Informacyjny Kuratorium Oświaty w Krakowie

Transkrypt

Ogólnopolski Konkurs Losy Bliskich i losy Dalekich – Ŝycie Polaków w latach 1914-1989.
Anna Niemiec - Szkoła Podstawowa Nr 160 Zgromadzenia Sióstr Augustianek w Krakowie
Opiekun naukowy - Lucyna Pajdak
śycie zwykłych ludzi, a historia narodu i kraju.
Okres w dziejach Polski, który jest przedmiotem tej pracy, to dla mnie, urodzonej
w 1997 roku, historia, której świadkiem nie byłam. Część tej historii toczyła się na oczach
moich rodziców i dziadków, część nawet na oczach pradziadków.
Historia naszego kraju i walki o niepodległość była i jest w mojej rodzinie
wszechobecna. Od dziecka słuchałam opowieści o prawdziwie wolnej Polsce po 1989 roku
(nie rozumiejąc o czym moi rodzice rozmawiają), o latach wojny i okupacji, której świadkami
byli moi dziadkowie, czy o walkach o niepodległość Polski, której uczestnikiem był takŜe
mój pradziadek. Z pomocą moich bliskich pozbierałam wszystkie zasłyszane opowieści,
poszperałam w domowych „archiwach” i albumach. Wspomnienia moich dziadków wsparłam
informacjami z literatury historycznej i wyszedł z tego coś, jakby rozdział kroniki rodzinnej
traktujący o losach niektórych członków mojej rodziny od 1914 do 1989 roku. Oczywiście
wydarzenia z tego okresu, które opisałam w tym eseju, nie dotyczą ślubów i narodzin moich
krewnych ( nie to jest przedmiotem mojej pracy), ale pokazują, jak w losy mojej rodziny były
wplecione waŜne wydarzenia historyczne tego okresu.
Kiedy Polska zniknęła z mapy Europy po trzecim jej rozbiorze w 1795 roku, nie
wiedzieliśmy, Ŝe wróci na karty tejŜe Europy dopiero po 123 latach. 11 listopada 1918 roku
zakończyła się I wojna światowa i Polska odzyskała swoją niepodległość. Niepodległość,
o której marzyła, o która walczyła nie tylko zbrojnie.
Kiedy w sierpniu 1914 roku Niemcy wypowiedziały Rosji wojnę, Polacy przyjęli tę
wiadomość z nadzieją i radością. Wprawdzie wojna to coś okrutnego i zwykli ludzie zawsze
ją potępiają, ale wojna między naszymi zaborcami sprzyjała Polsce i Polacy o tym wiedzieli.
Wiedzieli, Ŝe konflikt między naszymi ciemięŜycielami jest dla nas szansą na odzyskanie
niepodległości i suwerenności. Zanim to jednak nastąpiło i Rosja i Niemcy zwrócili się
do Polaków z odezwą o pomoc i poparcie w wojnie. W nagrodę obiecywali własne państwo.
Tylko, Ŝe Niemcy i Austriacy chcieli budować Polakom państwo na ziemiach zabranych
Rosji, Rosjanie zaś na ziemiach polskich wydartych Niemcom i Austriakom i połączonych
z Królestwem „pod berłem cara”. Jednak Polacy nie dali się nabrać na takie obietnice
i przygotowywali się do walki o niepodległość. Na terenie Galicji utworzyli nawet-oczywiście
za zgodą Austrii-własne wojsko-Legiony. Dramat Ŝołnierzy polskich polegał wówczas
na tym, Ŝe bardzo często walczyli przeciwko sobie, jedni wcieleni do armii rosyjskiej, drudzy
do niemieckiej lub austriackiej. Od listopada 1914 roku w oddziałach armii austriackiej
walczył mój pradziadek, Jan Musiał. 4 czerwca 1916 roku, będąc dowódcą kompanii
w 16-tym pułku strzelców, dostał się do niewoli rosyjskiej. Powrócił z niewoli 31
października 1918 roku. Wolną Polskę witał juŜ w kraju.
Polacy z entuzjazmem tworzyli państwo polskie, nazywane dziś II Rzeczpospolitą.
Dwa miesiące po odzyskaniu niepodległości odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego,
a 10 lutego 1919 roku nastąpiło otwarcie pierwszego Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej. Później
były wybory pierwszego prezydenta, konstytucja marcowa, walki o granicę wschodnią, „cud
nad Wisłą”(15.08.1920r.), zaślubiny Polski z morzem (Polska odzyskała 147 km wybrzeŜa),
trzy powstania śląskie, budowa portu Gdynia, który w 1933 r. stał się największymi
najnowocześniejszym portem nad Bałtykiem, powstanie Centralnego Okręgu Przemysłowego
na terenach województwa kieleckiego, lubelskiego, krakowskiego i lwowskiego.
Kuratorium Oświaty w Krakowie
31-156 Kraków, ul. Basztowa 22
tel.:
12/ 616 02 83
1
To tylko niektóre waŜne fakty W tym czasie mój pradziadek Jan pełnił słuŜbę w Wojsku
Polskim w randze porucznika. Najpierw w Krakowie, później w Cieszynie m.in. w 4-tym
Pułku Strzelców Podhalańskich. PoniewaŜ był absolwentem Seminarium
Nauczycielskiego Męskiego w Krakowie, w wolnej juŜ Polsce pracował jako nauczyciel
w szkołach w Czańcu, Bulowicach, Szczyrku. W roku 1921 oŜenił się z moją prababcią
Marią i został stałym nauczycielem w 7-klasowej Szkole Powszechnej im. H.
Sienkiewicza w Czańcu (później
tę szkołę, juŜ 8-klasową, kończyła m.in. moja mama).
24 sierpnia 1939 r. pradziadek został powołany kartą mobilizacyjną do Wojska
Polskiego. 20 letni okres wolnej Polski został przerwany wraz z wybuchem II wojny
światowej.
tel.:
12/ 616 02 83
2
śyciorys pradziadka Jana Musiała wysłany do Kuratorium Oświaty w 1948 r.
Jan Musiał w mundurze porucznika W.P. – ślubne zdjęci
Jan Musiał, nauczyciel - szkolne zdjęcie z roku 1930
1 września 1939 r. Niemcy napadły na Polskę, a 17 września zrobił to samo Związek
Radziecki. Rozpoczęła się II wojna światowa, która miała trwać blisko 6 lat. Zginęło w niej
ok.70 mln ludzi na całym świecie, Polska straciła 6 milionów obywateli. Lata wojny
i okupacji zniszczyły nasz kraj, zdziesiątkowały ludność, polska inteligencja została
wymordowana w obozach zagłady lub wywieziona na Syberię. Z kart historii znamy
wszystkie waŜne wydarzenia, m.in. akcję AB przeprowadzoną w listopadzie 1939r.
na Uniwersytecie Jagiellońskim, Katyń ( o którym otwarcie moŜna było mówić dopiero
po 1989r.), mordy w Palmirach, powstanie w getcie warszawskim, powstanie warszawskie
i wiele, wiele innych. Na początku jednak była kampania wrześniowa 1939 roku.
Wojna obronna Polski zakończyła się 5 października 1939r. bitwą pod Kockiem.
W kampanii wrześniowej brał czynny udział mój pradziadek Jan. Został internowany
na Węgrzech wraz z innymi Ŝołnierzami i przebywał tam od 20.09.1939r. – 3.01.1945r.
Kolejne miesiące spędził w obozach jenieckich w Austrii i w Niemczech. W maju 1945r.
powrócił do Polski. W tym samym czasie, kiedy pradziadek był w niewoli, jego Ŝona
a moja prababcia Maria wraz z 6 ich dzieci przebywała na robotach przymusowych
w Niemczech. Zostali wysiedleni w maju 1942r. najpierw do obozu przejściowego
tel.:
12/ 616 02 83
3
na Słowacji, a później na roboty przymusowe do ówczesnej Rzeszy ( była to niewielka
miejscowość niedaleko Wrocławia).
Wśród wysiedlonych dzieci Jana i Marii był mój dziadek Stanisław Musiał, który miał
wówczas 15 lat. Prababcia Marysia powróciła wraz z dziećmi do rodzinnego Czańca,
podobnie jak pradziadek, w maju 1945 roku.
Po sześciu latach rozłąki rodzina była
znów w komplecie. Zastali zniszczony i ograbiony dom, w którym podczas ich
nieobecności mieszkał niemiecki „bauer” wraz z rodziną, ale znów byli u siebie.
Obozy jenieckie dla Ŝołnierzy i oficerów nie były jedynymi w czasie II wojny
światowej miejscami internowania ludzi. Hitler wymyślił równieŜ „miejsca odosobnienia”,
a właściwie „fabryki śmierci” dla ludności cywilnej. Były nimi obozy koncentracyjne.
Powstawały jak grzyby po deszczu na terenach Polski, Niemiec czy Austrii.
Do jednego z nich, najstraszniejszego obozu zagłady KL Auschwitz Birkenau,
trafił 19 lipca 1943r. inny mój pradziadek –Alojzy Drewniany. Otrzymał on numer
obozowy 130347. Do końca okupacji przewoŜono go jeszcze do obozów w Dachau
i Buchenwaldzie. Pradziadek wrócił z obozu wiosną 1945 roku. Był tak schorowany, Ŝe
przeŜył jeszcze tylko 5 lat i zmarł w wieku lat 40-u.
Jego córka a moja babcia Ania mówi, Ŝe pradziadek nigdy nie opowiadał im
o tym, co działo się w obozach. PrzecieŜ ona po zakończeniu okupacji miała dopiero 9
lat, jej brat 10, a ich młodsza siostra 5! Komu pradziadek miał opowiadać o obozowych
przeŜyciach? Czasami tylko-wspomina babcia - kiedy dzieci szły spać, ich rodzice długo
rozmawiali szeptem. Domyślała się tylko, Ŝe mówią o okrucieństwach okupacji. Nigdy
co przeŜył w obozach
nie zdąŜyła porozmawiać ze swoim ojcem o tym,
koncentracyjnych. Ale jest wiele świadectw innych ludzi, którym udało się opowiedzieć
o koszmarze jakim były obozy zagłady.
Alojzy Drewniany – dokument z obozu w Dachau
tel.:
12/ 616 02 83
4
Alojzy Drewniany – numer obozowy w Buchenwald
Na szczęście II wojna światowa się skończyła. 8 maja 1945 roku dowództwo
niemieckie podpisało akt bezwarunkowej kapitulacji. Europa odetchnęła pokojem. Polska
równieŜ, ale okazało się, Ŝe nasza radość była przedwczesna. Ustalenia wielkich mocarstw
(Stanów Zjednoczonych, Anglii i Rosji) na konferencji w Jałcie w lutym 1945r.
i w Poczdamie w sierpniu tegoŜ roku „oddały” nasz kraj pod kolejną „okupację” (nieoficjalną,
bo teoretycznie byliśmy wolnym i suwerennym krajem, a de facto - jak zawsze powtarzał mój
nieŜyjący dziadek Staś - kolejną republiką radziecką) – okupację Związku Radzieckiego.
Trwała ona, z niewielkimi „odwilŜami”, do 1989 roku. Świadkami tej historii byli juŜ moi
dziadkowie i rodzice.
Wojna rozrzuciła Polaków po wielu krajach, a nawet kontynentach. Moim
pradziadkom udało się wrócić do Polski po okropnych latach okupacji, ale wielu członków
mojej rodziny nie powróciło do kraju w 1945 roku. Szwagier mojego dziadka Stanisława,
Czesław Rapacz, który równieŜ był więźniem obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu,
zaraz po oswobodzeniu wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Tam zmarł w 1997r.
Do Polski przyjechał tylko raz. Wujek mojej babci Ani, Stanisław Foltyn, w czasie kiedy
wybuchła II wojna światowa, pracował w Wiedniu (był prawnikiem). Lata okupacji
spędził w Austrii, a po wojnie, przez Niemcy, udał się równieŜ do Stanów
Zjednoczonych, gdzie zmarł w 1996r. Do Polski przyjeŜdŜał dość często, ale dopiero
po roku 1970, kiedy Polska za „czasów Gierka” otworzyła się mocniej na świat. Jego
brat Julian w czasie wojny walczył na froncie zachodnim w oddziałach generała
Maczka. Po wojnie wyemigrował do Argentyny, a później do Stanów Zjednoczonych,
gdzie zmarł w 1986 r. Do Polski przyjechał tylko raz, w latach 70-tych. Obaj zostali
pochowani na cmentarzu w Porąbce, obok swoich rodziców. Nigdy nie miałam okazji ich
poznać. W albumach rodzinnych są tylko ich zdjęcia oraz wspomnienia moich bliskich.
Lata powojenne to okres odbudowy naszego kraju, ale takŜe okres walki władzy
komunistycznej z członkami Armii Krajowej i innych organizacji, gł. podziemnych, nie
zgadzających się na nowego „okupanta” w kraju. Represjonowano przedwojennych
wojskowych, inteligencję i duchowieństwo. Do tego celu powołane zostały specjalne słuŜby –
SB- SłuŜba Bezpieczeństwa. Polska Rzeczpospolita Ludowa „kwitła” pod okiem ZSRR.
Nawet nasza konstytucja z lipca 1952r. nazywana jest konstytucją stalinowską. Jej projekt
został wysłany do Moskwy w celu uzyskania aprobaty lub dokonania poprawek.
tel.:
12/ 616 02 83
5
Stalin naniósł swoje korekty. Do dziś w archiwach sejmowych znajduje się oryginał tego
projektu z odręcznymi notatkami Stalina.
Rzeczywistość lat powojennych dla zwykłych ludzi była szara i mozolna.
Odbudowywali oni swoje domy i gospodarstwa, nadrabiali zaległości w edukacji, walczyli
o przetrwanie. Pradziadek Jan wrócił do pracy w szkolnictwie, a z czasem został
dyrektorem Szkoły Podstawowej w Czańcu.
Jan Musiał – zjazd dyrektorów szkół podstawowych; Kraków, lipiec 1949r.
Moi dziadkowie zdobywali wykształcenie, zakładali rodzinę, cięŜką i mozolną
pracą ( nie byli członkami PZPR więc Ŝadnej „taryfy ulgowej”) dorabiali się, budowali
dom, kształcili dzieci. Słuchali radia „Wolna Europa”, opowiadali swoim córkom
o Katyniu i napaści Związku Radzieckiego na Polskę we wrześniu 1939 roku. Taka
postawa była uwaŜaną za wrogą wobec komunistycznego państwa, jakim była wówczas
Polska. Oni jednak wierzyli, Ŝe to się kiedyś zmieni, a ich dzieci powinny juŜ teraz znać
prawdziwą historię swojego kraju, bez zafałszowań i - jak to mówił dziadek Staś sowieckiej propagandy. Doczekał się. Rok 1989 i pierwsze wolne i demokratyczne
wybory w czerwcu kończyły okres komunizmu w Polsce. Jeszcze kilka lat temu niewiele
z tego rozumiałam. Teraz, kiedy oglądam archiwalne nagranie, w którym znana aktorka
Joanna Szczepkowska mówi: „Proszę Państwa, 4 czerwca 1989 roku skończył się
w Polsce komunizm”, wiem jak waŜne było to wydarzenie dla naszego kraju, dla moich
dziadków, rodziców i dla mnie równieŜ. Pamiętam jak dziadek Staś mówił zawsze, Ŝe
początkiem końca „komuny” w Polsce był wybór Karola Wojtyły na papieŜa w 1978
roku. Niewątpliwie fakt ten, nam Polakom, dodał siły i wiary, Ŝe wszystko jest moŜliwe.
Pierwsza wizyta Jana Pawła II w Polsce w czerwcu 1979 r. była tego dowodem. Władze
komunistyczne, choć nie chciały, musiały liczyć się z takim autorytetem.
Kiedy rodzice opowiadają o powstaniu Solidarności, pielgrzymkach Jana Pawła II
do Polski, o stanie wojennym w latach 1981-1984, o 13 grudnia 1981r., o czołgach na ulicach,
o ZOMO, internowaniach, o zamkniętych szkołach i uczelniach, o godzinie policyjnej
słucham tego z ogromnym zaciekawieniem i spokojem.
tel.:
12/ 616 02 83
6
Kiedyś bałam się, gdy opowiadali o armatkach wodnych na Krakowskim Rynku,
które miały powstrzymać protestujące tłumy. Oni to przeŜyli. Mnie dane było urodzić się
w wolnej Polsce.
Mam tylko 12 lat, ale doceniam fakt, Ŝe czasy, w których przyszło mi Ŝyć są spokojne;
moŜe nie idealne, ale spokojne. Doceniają to równieŜ moi dziadkowie i rodzice. I jeśli nawet
nasz kraj nie jest idealnym miejscem na ziemi, to jest to „moje miejsce” pełne tradycji
i historii, którą tworzyli, w sposób pośredni lub bezpośredni, moi przodkowie. Jestem z tego
dumna i mam nadzieję, Ŝe nasze pokolenie swoim dzieciom i wnukom będzie opowiadało
o tych strasznych ale i waŜnych wydarzeniach, których świadkami byli nasi bliscy.
Od 1989 roku minęło juŜ 20 lat. Historia toczy się dalej, tyle tylko, Ŝe teraz to my juŜ
ją tworzymy.
Anna Niemiec
Bibliografia:
-Marek Borucki „Ilustrowana Historia Polski”, Wyd. Muza SA, W-wa 2006
-Jan śaryn , Małgorzata śaryn, Alicja Dybkowska „Polskie dzieje od czasów
najdawniejszych do współczesności”, Wyd. Naukowe PWN, W-wa 2006
-„Dzieje Polski – atlas ilustrowany”, Wyd. Demart SA, W-wa 2007
-Dorota Sablik, Jadwiga Ziętek „Czaniec – historia i współczesność”, Wyd. „Prasa
Beskidzka”, Bielsko – Biała 2009
-zdjęcia i zapiski ze zbiorów rodzinnych
tel.:
12/ 616 02 83
7

więcej - Biuletyn Informacyjny Kuratorium Oświaty w Krakowie

Transkrypt

Podobne dokumenty

więcej - Biuletyn Informacyjny Kuratorium Oświaty w Krakowie

Pianino Chopina