Dyskurs naukowy i nienaukowy, czyli jak napisać tekst językiem

Dyskurs naukowy i nienaukowy, czyli jak napisać tekst językiem

Dyskurs naukowy i
nienaukowy, czyli jak
napisać tekst językiem
naukowym
Piotr Kocyba
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Krytyka ideologii
według Petera Zimy
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Rozróżnienie między teorią a ideologią
„Powstaje wiele trudności, jeżeli mamy wskazać różnice
między zjawiskami, które są zespalane na wszystkich
poziomach. Podczas gdy ideolodzy głośno powołują się na
autorytet prawdy, nauki, filozofii jak i teorii, naukowcy
zarzucają sobie nawzajem zaślepienie ideologiczne,
uprzed-miotowioną
świadomość
oraz
naiwność
metafizyczną.” (Zima 1989, 9)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Rozróżnienie między teorią a ideologią
„Do tej pory nie znaleziono solidnych podstaw dla
odróżnienia ‚nauki’ od ‚ideologii’.” (Barnes 1982, 111)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Rozróżnienie między teorią a ideologią
Przykład definicji ‚naukowości’:
„Następujące pięć właściwości – zgodność z faktami, brak
sprzeczności, zasięg, prostota oraz płodność – są wszystkie
uznanymi kryteriami dla oceny teorii.” (Kuhn 1970, 423)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Rozróżnienie między teorią a ideologią
Przykłady charakterystyki ideologii:
„strategie usprawiedliwiania “ (Topitsch/ Salamum 1972)
„obrazowy język, wartościowanie, afektywne stosowanie języka“ (Geiger
1966)
„fałszywa, uprzedmiotowiona świadomość “ (Adorno 1963)
„strategia zasłaniania“ (Ludz 1973)
„fałszywa, ale naukowo usankcjonowana idea“ (Boudon 1986)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Rozróżnienie między teorią a ideologią
„Podczas gdy ideolog zastanawia się, jak można
innych optymalnie językowo zmanipulować,
teoretyk zastanawia się, pod jakimi językowymi
warunkami można się optymalnie porozumieć w
danym przedmiocie. Więc ideologia to przede
wszystkim postępowanie dyskursywne [...] a nie
‘kłamstwo’, ‘idea’ lub ‘fałszywa świadomość’.”
(Zima 1989, 254)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Dyskursywne postępowanie ideologii
1.Dualizm, istotność oraz klasyfikacja
2.Izotopie jako ciągi konotacji
3.Aktant mityczny
4.Naturalizm, myślenie tożsamościowe
5.Monolog jako funkcja społeczna
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Społeczna funkcja ideologii
„Kto pragnie osiągnąć wpływ polityczny, ten będzie w
swoich przemowach i pismach sięgał po uproszczenia:
po klasyfikacje dualistyczne, proste modele aktantów,
utożsamiania dyskursywne itp. Będzie on unikał
ambiwalencji oraz ironii, jak również kompleksowych
taksonomii,
pytań
otwartych
i
dyskursów
konkurujących, ponieważ intuicja podpowie mu, że
rozważania teoretyczne nie służą mobilizacji jednostek
i grup. Ten cel znacznie łatwiej osiągnie stosując
schematy dyskursu ideologicznego.” (Zima 1989, 290)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Przykład
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Aktant mityczny
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Izotopie jako ciągi konotacji
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Izotopie jako ciągi konotacji – dualizm
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Dualizm – poziom składni
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Dualizm – poziom składni
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Dialog?
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Dialog?
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Monolog!
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Naturalizm, myślenie tożsamościowe
„W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań
terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby
dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces
takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że
zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku
wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i
narodowymi na tym terenie, bo – jak podkreślono – wcześniej język i
tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i
Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości
zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk
językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego
semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie
stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z
terenem, który opisuje.” (Kamusella 1998, 75)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Działanie dyskursy ideologicznego
„Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację
dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując, że
ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii
nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację
językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na
przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie
kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o
międzynarodowe badania socjo- oraz etnolingwistyczne,
i wskazując na wymieszanie mowy Ślązaków z
elementami niemieckimi, określa ją jako ‘kreol
górnośląski’.” (Struve 2006, 612)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Dualizm
„Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację
dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując,
że ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii
nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację
językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na
przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie
kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o
międzynarodowe badania socjo- oraz etnolingwistyczne,
i wskazując na wymieszanie mowy Ślązaków z
elementami niemieckimi, określa ją jako ‘kreol
górnośląski’.” (Struve 2006, 612)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Naturalizm, myślenie tożsamościowe
„Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację
dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując, że
ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii
nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację
językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na
przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie
kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o
międzynarodowe badania socjo- oraz etnolingwistyczne,
i wskazując na wymieszanie mowy Ślązaków z
elementami niemieckimi, określa ją jako ‘kreol
górnośląski’.” (Struve 2006, 612)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Aktant mityczny
„Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację
dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując, że
ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii
nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację
językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na
przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie
kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o
międzynarodowe
badania
socjooraz
etnolingwistyczne, i wskazując na wymieszanie mowy
Ślązaków z elementami niemieckimi, określa ją jako
‘kreol górnośląski’.” (Struve 2006, 612)
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>
Literatura:
Barnes, B.: T.S. Kuhn and Social Science. New York 1982.
Kamusella, T.. Kreol górnośląski. W: Kultura i Społeczeństwo 1 (1998),
S. 73-84.
Kuhn, T.S.: Reflections on my Critics. W: Lakatos, I./ Musgrave, A.
(Hrsg.): Criticism and the Growth of Knowledge. Cambridge 1970.
Struve, K.. [Recenzja: Kamusella, T. Schlonzska mowa. Język, Górny
Śląsk i nacjonalizm. 2 Bde. Zabrze 2005/2006.] W: Zeitschrift für
Ostmitteleuropaforschung-Forschung 2006, 4, S. 611-613.
Topitsch, E./ Salamun, K.: Ideologie. Herrschaft des Vorurteils. Wien
1972.
Zima, Peter V.: Ideologie und Theorie. Eine Diskurskritik. Tübingen
1989.
< Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>