Prezentacja 4

Makroekonomia gospodarki otwartej
Temat 4: Rynek walutowy i kurs walutowy
Gabriela Grotkowska
Plan zajęć
• Waluta obca i jej cena, sposoby
kwotowania
• Rynek walutowy
• Jego uczestnicy
• Transakcje walutowe
• Jego charakterystyka
• Zabezpieczanie się przed ryzykiem
walutowym a spekulacja
2
Waluta i rynek walutowy
• Rynek walutowy to rynkiem, na którym
wymieniane są waluty jednych krajów na waluty
innych krajów
• Waluta – pojęcie używane zamiennie z pojęciem
pieniądz, przede wszystkim w kontekście wymiany
międzynarodowej
• Do waluty zagranicznej zalicza się zagraniczne
monety, banknoty, depozyty w bankach
zagranicznych oraz inne zagraniczne płynne,
krótkookresowe instrumenty finansowe
3
Kurs walutowy
• Kurs walutowy jest ceną jednej waluty wyrażoną w
innej walucie
• Każdy kurs walutowy można wyrazić na dwa sposoby:
– w kwotowaniu bezpośrednim – podając cenę walut
obcych w walucie krajowej
– w kwotowaniu pośrednim – podając ile kosztuje
waluta krajowa w walutach obcych
– Jeden sposób kwotowania jest odwrotnością
drugiego
• W Polsce najczęściej posługujemy się kwotowaniem
bezpośrednim
• Będziemy oznaczać go E
• Zapis 3,08 PLN/USD oznacza kurs (cenę) dolara
wyrażony w złotych
• Często posługiwać się będziemy zapisem: USD/PLN 3,08
4
Skąd się bierze kurs
walutowy?
• Kurs walutowy to cena
• Cena jest parametrem ustalanym na
rynku
• W systemie kursu płynnego kurs
walutowy jest wynikiem interakcji
miedzy popytem a podażą na waluty
na rynku walutowym
5
Kurs ustala się na rynku
Kurs
Ms
Podaż waluty, czyli oferta
sprzedaży waluty (np. euro) w
zależności od jej ceny wyrażonej
w drugiej walucie (np. w
złotych)
Popyt na walutę, czyli chęć
kupna waluty (np. euro) w
zależności od jej ceny wyrażonej
w drugiej walucie (np. w
złotych)
E1
E0
Md2
Md1
M1
M2
Ilość walut obcych
6
Popyt i podaż walut
obcych
• Kurs ustala się pod wpływem popytu na daną walutę i
jej podaży; przykładowe czynniki powodujące ich
zmiany:
– Handel zagraniczny, np. jeśli polska firma eksportuje swój
produkt do Niemiec, jej kontrahent płaci należność w euro.
Firma ponosi koszty w złotych (płace pracowników, surowce,
energia itp.), a zatem musi sprzedać euro na rynku walutowym
(zamienić je na złote)  podaż euro rośnie
– Wynagrodzenia czynników produkcji zatrudnionych zagranicą,
np. jeśli amerykańska firma ma filie w Polsce działającą na
polskim rynku, osiąga ona zyski w złotych, a zysk firmy
transferowany jest do USA – najpierw złote muszą zostać
zamienione (na rynku walutowym) na dolary  popyt na
dolary rośnie
– Przepływ kapitału, np. fiński fundusz emerytalny kupuje
obligacje polskiego rządu; fundusz ma euro, zaś rząd sprzedaje
obligacje za złotówki; nabywca obligacji musi najpierw na
rynku walutowym kupić złote  podaż euro rośnie
7
Zmiany kursu walutowego
• Aprecjacja waluty: wzrost jej wartości
• Deprecjacja waluty: spadek jej wartości
• Pojęć tych używamy, gdy zmiany wartości waluty
wynikają ze zmian równowagi rynkowej, w systemie
kursu płynnego
– Przykład: jeśli miesiąc temu 1 $ kosztował 2,8 PLN,
zaś dziś kosztuje 3,1 PLN, mówimy, że w ciągu tego
miesiąca $ uległ aprecjacji, a złotych deprecjacji
• Pojęciami bliźniaczymi do aprecjacji i deprecjacji, ale
używanymi, gdy kurs jest sterowany przez bank
centralny są pojęcia rewaluacji i dewaluacji
– Przykład: gdyby bank centralny ustalił kurs złotego
do dolara na poziomie 2 zł za $, a po roku zmienił
kurs do poziomu 3 zł za $, powiemy, że złoty został
zdewaluowany przez bank centralny
8
Kurs walutowy a system
kursowy
• System kursu walutowego
– Płynny (kurs jest ustalany wyłącznie przez siły
rynkowe)
– Sztywny (kurs, którego poziom jest ustalany przez
władze (np. bank centralny); rzadko jest to jeden
poziom kursu, zwykle kurs centralny wokół którego
dopuszcza się pasmo wahań)
MS0
e1
e0
ecentr
MD0
9
Zmiana
podaży
Ms1 pieniądza =
interwencja
banku
centralnego
M* M*1
MD1
MS0
M*
MD1
M*1
9
Rynek i kurs walutowy
„w praktyce”
• Rynek walutowy (zarówna
ten wielki
międzybankowy, jak i nasz
codzienny) opiera się o
instytucję pośrednika
• Pośrednik sprzedaje i
skupuje waluty zarabiając
na różnicy ceny kupna i
sprzedaży
– Kurs kupna i sprzedaży
– Widełki kursowe (spread)
Źródło: http://kantory.pl/?id=kursy
10
11
Międzybankowy rynek
walutowy: FOREX
12
NEER
• Nminalnym efektywnym kursem
walutowym (Nominal Effective Exchange
Rate) nazywamy kurs waluty danego
kraju względem koszyka walut jego
partnerów handlowych, gdzie wagami
każdej waluty są udziały danego partnera
w wymianie handlowej.
• NEER
13
REER
• Realny kurs walutowy (Real Exchange Rate) jest to cena
zagranicznego koszyka konsumpcyjnego wyrażona w
walucie krajowej w relacji do ceny krajowego koszyka
konsumpcyjnego
• Realny efektywny kurs walutowy Real Effective
Exchange Rate to względna cena koszyka
konsumpcyjnego partnerów handlowych ważona
udziałami w handlu w relacji do ceny krajowego koszyka
konsumpcyjnego:
14
Międzynarodowy rynek
walutowy
• Głównymi uczestnikami rynku
walutowego są:
– Klienci indywidualni i korporacyjni
– Dealerzy walutowi
– Brokerzy walutowi
– Arbitrażyści (spekulanci)
– Banki centralne i skarby państwa
15
Uczestnicy rynku: klienci
indywidualni i korporacyjni
• Podmioty, które zgłaszają chęć kupna i sprzedaży walut
• W dużej części są to podmioty finansowe (banki,
fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe etc), ale
także przedsiębiorstwa czy osoby prywatne
• Dawniej chęć kupna i sprzedaży walut wynikała głównie
z tych tradycyjnych przyczyn (handel, przepływ
dochodów, transfery)
• Dziś w dużej mierze popyt i podaż wynika z chęci
spekulacji, a rynek walutowy jest rodzajem gry, zakładu,
między kupującymi i sprzedającymi: kto lepiej przewidzi
przyszły kurs walutowy
16
Uczestnicy rynku:
dealerzy walutowi
• Kluczowa instytucja dla rynku
walutowego
• Dealer = pośrednik, market maker
Kupujący
$ za PLN
Kupujący $
za PLN
Kupujący
£ za PLN
Kupujący
¥ za €
Kupujący
$ za £
Kupujący
€ za PLN
Sprzedający
Sprzedający
£ za PLN
$ za PLN
Dealer
walutowy:
¥, €, £, $,
PLN
Sprzedający
£ za ¥
Sprzedający
$ za ¥
Sprzedający
$ za €
Sprzedający
¥ za PLN
Dealerzy walutowi handlują walutami na własny rachunek, ponoszą
przy tym ryzyko walutowe; są za nie wynagradzani różnicą między
17
kursem sprzedaży i kupna
Arbitrażyści
• Arbitrażyści = podmioty finansowe, które
zarabiają na różnicach kursowych
• Wyobraźmy sobie następującą sytuację:
Kurs
Kupno
Sprzedaż
Rynek 1
EUR/PLN
3,8695
3,8855
Rynek 2
EUR/PLN
3,8882
3,9012
• Jeśli ktoś kupi 10 mln euro na rynku 1 i
sprzeda je na rynku 2  zarobi 327 000 zł
(3,27%)
• Działanie takie nazywamy arbitrażem
walutowym
18
• Arbitraż to możliwość osiągnięcia zysku w
Arbitraż walutowy
wyniku niespójności kwotowań
– Arbitraż prosty – różne kwotowania dla tej samej
pary walut na dwóch różnych rynkach;
– Arbitraż trójwalutowy - niespójność kwotowań w
obrębie trzech walut
• Arbitraż jest możliwy dla kwotowań kasowych
dla dwóch dowolnie wybranych walut i oraz j
jeśli nie jest spełniony warunek:
EijEji = 1
• Dla trzech walut warunek ten wygląda tak:
EjkEkm = Ejm
19
Uczestnicy rynku: banki
centralne
• Banki centralne:
– Odgrywają rolę regulacyjną
– Interweniują na rynku walutowym (kreują
popyt lub podaż na waluty obce), jeśli chcą
wpłynąć na kurs walutowy
– Nie działają z chęci zysku (jak inne podmioty
na rynku walutowym)
20
Transakcje walutowe
• Główne typy transakcji walutowych:
– Transakcje kasowe (natychmiastowe) - SPOT:
– Transakcje terminowe FORWARD
– Transakcje zamienne SWAP
– Transakcje terminowe FUTURES
– Transakcje opcyjne
21
Transakcje SPOT
• Transakcje SPOT (kasowe), to tzw. transakcje
natychmiastowe, a więc takie, w których rozliczenie
transakcji (wymienienie się walutami) następuje w
momencie zawarcia transakcji
• Kursy walutowe, według których dokonuje się transakcji
SPOT nazywamy kursami kasowymi (spot exchange
rates)
• Natychmiastowe transakcje oznaczają, że dostawa
waluty następuje najpóźniej na drugi dzień po jej
zawarciu (wynika to z faktu opóźnień w rejestrowaniu i
realizacji dyspozycji w systemach bankowych)
• Są to najbardziej tradycyjne transakcje, związane
zwykle z tradycyjnymi powodami angażowania się na
rynku walutowym
22
Transakcje terminowe
• Transakcje terminowe (forward) to transakcje z dostawą
określonej wielkości waluty na umówiony, późniejszy
termin, np. za 90 dni od momentu zawarcia transakcji
• Kurs walutowy, według którego zawierane są te
transakcje nazywamy kursem terminowym
• Rynek terminowy jest często wykorzystywany przez
uczestników handlu międzynarodowego, gdzie często
kontrahenci mają do czynienia z odroczonymi
płatnościami za dobra i świadczone usługi
• W okresie otrzymania spodziewanej zapłaty, bądź
konieczności dokonania płatności, kontrahenci narażeni
są na ryzyko kursowe. Rynek terminowy pozwala na
zabezpieczenie się przed takim ryzykiem (hedging).
23
Transakcja terminowa:
przykład
• 10 września 2010 firma XYZ zawarła z bankiem ABC
terminową transakcję sprzedaży 25000 USD za złotówki
dnia 22 listopada 2010 roku po kursie USD/PLN 2,5000
• 10 września 2010 kurs wynosił USD/PLN 2,4250
• Okazuje się, że 22 listopada 2010 faktyczny kurs wynosi
USD/PLN 3,1000
• Transakcja zobowiązuje firmę XYZ do sprzedaży 25000
USD po 2,50. Dostaje za to 62500 zł. Gdyby sprzedała je
na rynku bieżącym 77500 zł. Firma jest stratna 15 000 zł
• Bank ABC płaci 62500 za dolary, po czym natychmiast
przedaje je po kursie kasowym inkasując 77500: zarabia
15000 zł.
• Ale gdyby kurs wynosił 2,2: bank ABC straciłby 7500 zł,
a firma XYZ zyskałaby 7500 zł  transakcja terminowa
to „broń obosieczna”
24
Transakcje SWAP
• Swapy walutowe – wymiana jednej
waluty na drugą po kursie kasowym i
jednoczesna transakcja terminowa w
kierunku odwrotnym
• Korzyść: znacznie mniejsze koszty
transakcyjne niż dla dwóch oddzielnych
transakcji
25
Transakcje FUTURES
• Transakcje forward są znakomitym narzędziem
zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym, ale
większość uczestników rynku wcale nie chce się przed
nim zabezpieczać – wręcz odwrotnie
• Futures – podobne do kontraktów terminowych
(dostawa w przyszłości), ale:
– zawierane na określone terminy,
– wystandaryzowane co do wielkości transakcji,
– gwarantowane przez izbę rozrachunkową,
– opiewają jedynie na główne waluty
– nie wymagają przelania całej kwoty, a jedynie
pokrycia tzw. różnic kursowych (czyli w przykładzie o
forward firma XYZ przelałaby na konto banku ABC
15000 zł
26
Opcje walutowe
• Opcje walutowe – dają ich posiadaczom
prawo (nie obowiązek) kupna lub sprzedaży
waluty po określonej z góry cenie w
pewnym terminie (lub dowolnym aż do jej
wygaśnięcia)
• Wystawca opcji ma obowiązek realizacji
transakcji jeśli posiadacz przedstawi ją do
zrealizowania.
– Opcja put – prawo do sprzedania waluty obcej,
– Opcja call – prawo do kupna waluty po
ustalonej cenie
• Nabycie opcji wiąże się z uiszczeniem
opłaty zwanej premią opcyjną
27
Opcja walutowa przykład
• Dnia 1.01.2010 roku Bank A nabywa (prawo), Bak B
wystawia (podejmuje zobowiązanie)
• Opcja kupna (call): wartość opcji – 1.000.000,00 USD po
kursie realizacji USD/PLN 4,0000; data realizacji
(wygaśnięcia opcji): 1.04.2010; opcja europejska
– BANK A nabywa opcje kupna (czyli prognozuje, że
kurs USD/PLN będzie wyższy niż 4,00)
– BANK B wystawia opcje kupna (czyli prognozuje, że
kurs USD/PLN będzie niższy niż 4,00 zł)
• Ponieważ Bank B bierze na siebie zobowiązanie, a Bank
A ma prawo (ale nie obowiązek realizacji transakcji) –
kupujący (A) płaci wystawcy (B) pewną opłatę, zwaną
premią opcyjną
28
Opcja walutowa przykład
• Dnia 1.04.2010 kurs wynosi USD/PLN 4,07
• Bank A realizuje prawo do opcji gdyż opłaca mu
się nabyć walutę od banku B aniżeli kupić na
rynku: kupuje 1 mln USD po 4 zł od banku B i
natychmiast sprzedaje na rynku SPOT
• Jego przychód = ( 4,07 – 4,00)* 1.000.000,00
USD = 70 000 USD
• Przychód pomniejszony o premię stanowi zysk
A
• Gdyby kurs bieżący 1.04.2010 wynosi 3,95,
wówczas bank A wyrzuciłby opcję do kosza
(tracąc premię), a bank B cieszyłby się zyskiem
w wysokości premii
29
FOREX – największy rynek
finansowy świata
Rynek walutowy: statystyki BIS
FOREX – 24 godziny na dobę
Ryzyko kursowe i reakcja
na nie
• Gdyby we wszystkich krajach obowiązywał
system kursu stałego (w pewnym stopniu
było tak do 1973 roku) problem transakcje
terminowe nie miałyby racji bytu, a
problem ryzyka kursowego istnieje
• Ponieważ w większości krajów (głównych
gospodarek) obowiązuje system kursu
płynnego – podmioty gospodarcze w tych
krajach narażone są na ryzyko walutowe
• Ryzyko walutowe – ryzyko poniesienia
straty w związku ze zmianą kursu
walutowego
33
Pozycja walutowa
• Jesteśmy zawsze narażeni na ryzyko walutowe,
gdy mamy otwartą pozycję walutową w jakiejś
walucie
• Otwarta pozycja walutowa = suma naszych
zobowiązań w danej walucie jest różna od sumy
naszych należności w tej walucie
• Krótka pozycja walutowa: zobowiązania w
walucie X > należności w walucie X  obawiamy
się aprecjacji waluty X
• Długa pozycja walutowa: należności w walucie X
> zobowiązania w walucie X  obawiamy się
deprecjacji waluty X
34
Co można zrobić z
ryzykiem?
• Nic. Przyjąć, że istnieje.
• Zabezpieczać się przed ryzykiem 
hedging (hedżing)
• Wystawiać się na ryzyko: zmiana kursu
może przynieść nam stratę, ale może też
przynieść zysk!  spekulacje
35