Rezydencja podatkowa w Polsce

Rezydencja podatkowa w Polsce
Wpisany przez Monika Klukowska
Nowe kryteria rezydencji podatkowej są zdecydowanie zobiektywizowane. W szczególności
łatwemu sprawdzeniu podlega klauzula 183 dni pobytu.
Po zmianie definicji rezydencji podatkowej zawartej w art. 3 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych na pierwszy rzut oka wydawało się, że krąg osób, które
mogą zostać objęte taką rezydencją w Polsce znacznie się zwiększył. Przystępując do
analizy polskich regulacji należy jednak zauważyć, że przepisy ustawy pdof w tym
zakresie stosuje się z uwzględnieniem właściwych umów o unikaniu podwójnego
opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.
Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania oparte na Konwencji Modelowej OECD w
kwestii ustalenia rezydencji podatkowej odsyłają do przepisów prawa wewnętrznego, ale
jednocześnie zawierają reguły kolizyjne, które pozwalają wykluczać podwójną rezydencję.
Wewnętrzne regulacje stosują swego rodzaju łączniki dla ustalenia rezydencji podatkowej:
najczęściej jest to miejsce zamieszkania, położenie ośrodka interesów życiowych, czy pobyt
przekraczający określoną liczbę dni (zwykle 183) w danym państwie.
O podwójnej rezydencji mowa jest wówczas, gdy na podstawie praw wewnętrznych każdego z
dwóch umawiających się państw osoba fizyczna została uznana za rezydenta podatkowego.
Problem podwójnej rezydencji pojawia się zazwyczaj przy pracownikach oddelegowanych.
Osoba oddelegowana do wykonywania pracy w innym państwie, jeżeli nadal utrzymuje ośrodek
interesów życiowych w kraju wysyłającym, ale jednocześnie przebywa w drugim państwie
ponad 183 dni, może zostać uznana za rezydenta podatkowego każdego z tych państw na
mocy jego przepisów wewnętrznych.
Podwójna rezydencja prowadzi do podwójnego opodatkowania. Aby zapobiegać podwójnemu
opodatkowaniu umowy zawierają reguły kolizyjne, które niemal w każdym przypadku pozwalają
na ostateczne ustalenie rezydencji podatkowej. Trudno nie zauważyć, że „ostatnie słowo"
należy do umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Zmiana definicji rezydenta podatkowego w polskim prawie wewnętrznym nie ma szczególnie
doniosłego znaczenia praktycznego, a to z tego powodu, że rozszerzenie kręgu podmiotowego
na gruncie prawa wewnętrznego jest modyfikowane przez reguły kolizyjne wynikające z umów o
unikaniu podwójnego opodatkowania.
1/3
Rezydencja podatkowa w Polsce
Wpisany przez Monika Klukowska
Niewątpliwie jednak zmiana definicji rezydencji podatkowej zmienia sytuację podatkowoprawną
osób, które są rezydentami państw, z którymi Polska nie zawarła umowy o unikaniu
podwójnego opodatkowania. Wówczas o rezydencji podatkowej rozstrzyga autonomicznie art. 3
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, którego zakres podmiotowy jest szerszy niż
w brzmieniu dotychczasowym. Przyczyną jest rezygnacja z kryterium „zamiaru stałego pobytu" i
zastąpienie go kryterium powstania ośrodka interesów życiowych (rozumianego jako centrum
interesów osobistych lub gospodarczych) lub upływu 183 dni pobytu w Polsce. Poprzednio
ustalenie rezydencji opierało się na ustaleniu subiektywnego zamiaru pobytu, dla
bezpieczeństwa popartego pewnymi czynnikami faktycznymi. W większości przypadków organy
podatkowe poprzestawały na przyjęciu oświadczenia cudzoziemca, że po zakończeniu
aktywności w Polsce zamierza powrócić do kraju swojej rezydencji.
Nowe kryteria rezydencji podatkowej są zdecydowanie zobiektywizowane. W szczególności
klauzula 183 dni pobytu podlega łatwemu sprawdzeniu. Przepisy nie precyzują, czy okres 183
dni to okres kolejno następujących po sobie dni, czy też suma dni w roku podatkowym i nie
określa sposobu obliczania dni, a w szczególności wliczania części dni spędzonych w Polsce.
Tak jak dotychczas należałoby sięgnąć do komentarza do Konwencji Modelowej OECD, w
którym określa się zasady obliczania tzw. klauzuli 183 dni. Zgodnie z komentarzem każdy
dzień, spędzony choćby w niewielkiej części w Polsce, należy wliczyć do okresu pobytu w
Polsce.
Przykład
Przyjazd we wtorek o godz. 18.00 i wyjazd o godz. 8.00 rano w środę należy liczyć jako 2 dni
pobytu w Polsce, mimo że upłynęło zaledwie 14 godzin pomiędzy wjazdem i wyjazdem.
Do okresu pobytu zalicza się także dzień przybycia, dzień wyjazdu i wszystkie inne dni
spędzone w tym państwie, takie jak soboty, niedziele, święta narodowe, urlopy przed, w czasie i
2/3
Rezydencja podatkowa w Polsce
Wpisany przez Monika Klukowska
po zakończeniu działalności, krótkie przerwy (szkolenia, strajki, zamknięcie przedsiębiorstwa,
opóźnienia dostaw), dni choroby (z wyjątkiem zdarzeń uniemożliwiających wyjazd osobie, która
w danym przypadku mogłaby uzyskać zwolnienie podatkowe) oraz dni zajęte z powodu śmierci
lub choroby w rodzinie (tak stanowi komentarz do Konwencji Modelowej OECD).
Przepisy nie określają również, w jaki sposób należy dokumentować okres pobytu: czy
wystarczy oświadczenie cudzoziemca, czy powinien gromadzić dodatkowe dokumenty: bilety,
kopie podpisanych list obecności w zakładzie pracy w Polsce. Warto jednak pamiętać, że w
przypadku postępowania podatkowego w interesie podatnika jest przedstawienie szerokiego i
wiarygodnego materiału dowodowego.
3/3