D - Sąd Okręgowy w Nowym Sączu

Sygn. akt III Ca 628/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2013r.
Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie
następującym:
Przewodniczący - Sędzia: SO Agnieszka Skrzekut
Sędzia SO Ewa Adamczyk
Sędzia SR del. Maria Tokarz – Polańska (sprawozdawca)
Protokolant: sekr. sąd. Anna Burnagiel
po rozpoznaniu w dniu 23 października 2013r. w Nowym Sączu
na rozprawie
sprawy z powództwa N. T. działającej imieniem własnym oraz małoletniego E. T.
przeciwko R. W.
o ustalenie ojcostwa, alimenty i roszczenia z tym związane
na skutek apelacji powodów
od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Targu
z dnia 20 maja 2013r., sygn. akt III RC 138/12
1. zmienia zaskarżony wyrok w pkt III w ten sposób, że kwotę 400 zł (czterysta złotych) zastępuje
kwotą 500 zł (pięćset złotych) oraz w pkt VI w ten sposób, że kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści
złotych) zastępuje kwotą 300 zł (trzysta złotych);
2. uchyla zaskarżony wyrok w pkt IV w zakresie oddalenia powództwa o roszczenia regresowe oraz
w zakresie władzy rodzicielskiej i w tej części sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego Sądowi Rejonowemu w Nowym Targu;
3. w pozostałym zakresie apelację oddala.
Sygn. akt III Ca 628/13
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Nowym Targu ustalił, że pozwany R. W. jest ojcem
małoletniego E. T. ur. (...) w Z. (pkt I), nadał małoletniemu nazwisko (...)(pkt II), zasądził od pozwanego alimenty na
rzecz małoletniego powoda w kwocie po 400 zł miesięcznie, od dnia 27 kwietnia 2012 r. płatne do rąk matki N. T. do
dnia 10-go każdego następującego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi w płatności
którejkolwiek z rat (pkt III), w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt IV), nakazał ściągnąć od pozwanego na
rzecz Skarbu Państwa kwotę 2536,75 zł tytułem wydatków (pkt V), nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu
Państwa kwotę 240 zł tytułem opłaty sądowej od uiszczenia, której powódka była zwolniona (pkt VI), wyrokowi w pkt
III nadał rygor natychmiastowej wykonalności ( pkt VII ).
Sąd pierwszej instancji ustalił, że pozwany jest ojcem małoletniego E. T.. Powódka i pozwany mieszkali razem w
okresie od stycznia do maja 2009 r., tworzyli razem burzliwy związek, awanturowali się między sobą, pozwany
nadużywał alkoholu, znęcał się nad powódką, powódka nie była mu dłużna. Po kolejnej awanturze w maju 2009
r. powódka z synem wyprowadziła się do rodziców i tam mieszka do chwili obecnej. Małoletni E. ma 5 lat, rozwija
się prawidłowo, nie jest obciążony żadnymi poważniejszymi chorobami. Powódka od dzieciństwa cierpi na poważną
wadę wzroku, legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności w znacznym stopniu, utrzymuje siebie i dziecko z
renty w kwocie 480 zł oraz z zasiłku rodzinnego w kwocie 78 zł. Matka jej z tytułu opieki nad córką otrzymuje zasiłek
pielęgnacyjny w kwocie 520 zł. Powódka z rodzicami prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, jedyną osobą w domu,
która jest zatrudniona jest ojciec powódki, który zarabia 1100 zł netto.
Pozwany ma 27 lat, w przeszłości leczył się odwykowo, wyrokiem SR w Nowym Targu z dnia 7 grudnia 2009 r. sygn.
akt II K 842/09 został uznany winnym i skazany za znęcanie się psychiczne nad swoją konkubiną N. T.. Została
mu wymierzona kara 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat,
zobowiązano go do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu, zakazano mu kontaktowania się powódką bez jej
zgody oraz oddano pod dozór kuratora sądowego. Pozwany nie posiada wyuczonego zawodu, pracował dorywczo na
budowach, okresowo był zarejestrowany jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Mieszka w N.u innej kobiety.
W marcu 2012 r. pozwany podpisał kontrakt socjalny i z tego tytułu otrzymał świadczenie socjalne. W okresie od 16
kwietnia 2012 r. do 31 października 2012 r. był zatrudniony w wymiarze ½ etatu jako pracownik pomocniczy, zarabiał
500 zł netto i po tym okresie czasu znów był osobą bezrobotną. Od 1 lutego 2013 r. pozwany podjął pracę na umowę
zlecenia i zarabia od 1400 do 1600 zł netto miesięcznie. Do pracy dojeżdża autobusem, na dojazdy do pracy wydaje
400 zł miesięcznie. Podjął naukę w Liceum Ogólnokształcącym dla dorosłych (...)w systemie zaocznym.
Sąd I instancji w tak ustalonym stanie faktycznym przyjął, że na podstawie ekspertyzy w zakresie przeprowadzonych
badań DNA nie ma żadnych podstaw, by wykluczyć ojcostwo pozwanego w stosunku do małoletniego powoda.
W związku z tym, iż rodzice nie mogli ustalić w sposób zgodny nazwiska dziecka Sąd na podstawie art. 89 § 1 kro nadał
dziecku nazwisko matki i ojca.
Odnośnie roszczenia alimentacyjnego Sąd I instancji przyjął, iż zgodnie z doświadczeniem życiowym koszty 5-letniego
dziecka wynoszą od 600 do 800 zł miesięcznie i zasądził od pozwanego alimenty w kwocie po 400 zł miesięcznie,
biorąc pod uwagę możliwości zarobkowe, finansowe pozwanego, w tym to, iż jest on zatrudniony na okres próby oraz
że raz ma stałe zajęcie, a innym razem jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna.
Sąd oddalił żądanie powódki zasądzenia regresu w kwocie 25 200 zł na podstawie art. 137 kro, uzasadniając to tym, iż
rodzice przez pół roku utrzymywali dziecko wspólnie, mieszkali ze sobą, pozwany płacił za wizyty lekarskie, a powódka
nie wykazała w dostateczny sposób braku zaspokojenia potrzeb dziecka w okresie poprzedzającym wystąpienie z
roszczeniem o alimenty, ani też nie wykazała konieczności zaciągnięcia zobowiązań, aby tym potrzebom sprostać.
Sąd I instancji nie wyjaśnił, dlaczego oddalił żądanie powódki o pozbawienie pozwanego władzy rodzicielskiej nad
synem.
Wyrok ten zaskarżyła apelacją powódka w części objętej pkt II, III, IV, tj. kolejno w zakresie: nadania małoletniemu E.
nazwiska (...), zasądzającym od pozwanego na rzecz małoletniego powoda alimenty w kwocie 400 zł oraz oddalającym
powództwo w pozostałym zakresie, tj. w przedmiocie roszczenia regresowego i pozbawienia pozwanego władzy
rodzicielskiej nad synem.
Wyrokowi w pkt II (w zakresie nadanego nazwiska) skarżąca zarzuciła naruszenie prawa procesowego, a to: art. 177
§ 1 pkt 1 w zw. z art. 201, 218, 317 kpc przez zaniechanie zawieszenia żądania powódki w kwestii nadania nazwiska
do czasu rozpatrzenia sprawy o pozbawienie pozwanego władzy rodzicielskiej, co winno wynikać z przekazania
sądowi właściwemu do rozpoznania w trybie nieprocesowym żądania powódki, co do pozbawienia pozwanego władzy
rodzicielskiej, zarządzenia w tym celu oddzielnej rozprawy, wydania wyroku częściowego co do żądania w przedmiocie
ustalenia ojcostwa, alimentów i roszczenia regresowego, co miało bezpośredni wpływ na treść zaskarżonego wyroku
i w tym zakresie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania.
Wyrokowi w pkt III (w zakresie alimentów) skarżąca zarzuciła sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w
sprawie materiału dowodowego przez błędne przyjęcie, że: możliwości zarobkowe pozwanego oraz usprawiedliwione
potrzeby uprawnionego wpływają na ustalenie obowiązku alimentacyjnego wyłącznie co do kwoty 400 zł, gdy w
rzeczywistości całokształt sytuacji finansowej pozwanego, potrzeby bytowe, edukacyjne dziecka oraz przewlekła
choroba powódki uzasadniają zgodnie z doświadczeniem życiowym, zasądzenie od pozwanego kwoty 700 zł i wniosła o
zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz małoletniego powoda alimentów w kwotach
po 700 zł miesięcznie, poczynając od dnia 27 kwietnia 2012 r. płatnych z góry do rąk matki dziecka do dnia 10
każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, względnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Wyrokowi w pkt IV skarżąca zarzuciła:
- w zakresie roszczenia regresowego – sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie
materiału dowodowego przez błędne przyjęcie, że pozwany w okresie poprzedzającym wystąpienie z roszczeniem
utrzymywał małoletniego powoda, w tym łożył na utrzymanie domu, płacił za wizyty lekarskie, gdy w rzeczywistości
to wyłącznie powódka wraz ze swoją rodziną zaspokajała potrzeby dziecka, że powódka nie wykazała w sposób
dostateczny zaspokojenia potrzeb dziecka w okresie poprzedzającym wystąpienie z roszczeniem, gdy w rzeczywistości
powódka wykazała konieczność zaciągania zobowiązań, aby sprostać potrzebom syna i wniosła o zmianę zaskarżonego
wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego kwoty 25 200 zł tytułem roszczeń regresowych od dnia 27 kwietnia 2009
r. do dnia 27 kwietnia 2012 r. z ustawowymi odsetkami od dnia 27 kwietnia 2012 r. do dnia rzeczywistej zapłaty,
względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania;
- w zakresie władzy rodzicielskiej - naruszenie prawa procesowego, a to: art. 201 w zw. z art. 218, 317, 177 § 1 pkt 1 kpc
przez zaniechanie przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznania w trybie nieprocesowym żądania powódki
co do pozbawienia pozwanego władzy rodzicielskiej i nie zarządzenia oddzielnej rozprawy, nie wydania wyroku
częściowego co do żądania w przedmiocie alimentów i roszczenia regresowego, a w konsekwencji nie zawieszenie
żądania w kwestii nadania nazwiska do czasu rozpatrzenia sprawy o pozbawienie pozwanego władzy rodzicielskiej,
co miało bezpośredni wpływ na treść zaskarżonego wyroku, naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez niewyjaśnienie
podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem odpowiednich przepisów prawa i wniosła o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Nadto powódka wniosła o dopuszczenie dowodów z dokumentów celem wykazania, kto zaspokajał potrzeby dziecka
w okresie poprzedzającym wystąpienie z roszczeniem alimentacyjnym. Podała, że o powołaniu takich dowodów
dowiedziała się dopiero z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, a przed Sądem I instancji nie była reprezentowana przez
zawodowego pełnomocnika.
W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego powódka podała, że nie kwestionuje, iż koszty utrzymania dziecka
wynoszą 600 do 800 zł miesięcznie, jednakże z uwagi na jej stan zdrowia i sytuację finansową nie jest w stanie
partycypować w utrzymaniu dziecka na równi z pozwanym, który jest osobą zdolną do pracy, może podjąć w każdym
czasie dodatkową pracę. Skarżąca poddała, że Sąd I instancji ustalił okres wspólnego pożycia od stycznia do maja
2009 r., a jej żądanie dotyczyło okresu nieprzedawnionego od 27 kwietnia 2009 r. do 27 kwietnia 2012 r., który to
okres został przez Sąd I instancji całkowicie pominięty, a był istotny dla roszczenia regresowego. Apelującą podniosła,
że Sąd I instancji całkowicie pominął w uzasadnieniu okoliczności oddalające jej żądanie w przedmiocie pozbawienia
władzy rodzicielskiej pozwanego, co ma jej zdaniem bezpośrednie znaczenie dla nazwiska dziecka i doprowadził do
sytuacji, iż jakakolwiek polemika z wydanym wyrokiem jest niemożliwa.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja częściowo jest zasadna.
Niezasadny okazał się zarzut naruszenia prawa procesowego w punkcie II zaskarżonego wyroku (w zakresie nadanego
nazwiska dziecku). Z treści art. 89 § 2 kro wynika, iż w razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko
w wyroku ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio art. 89 § 1 kro, zgodnie z którym jeżeli ojcostwo zostało ustalone
przez uznanie, a rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, to nosi ono nazwisko składające
się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca, przy czym do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili
uznania już ukończyło 13 lat, jest potrzebna jego zgoda.
W niniejszej sprawie małoletni powód ma 5 lat, jego rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska
dziecka, więc słusznie Sąd I instancji nadal małoletniemu powodowi nazwisko matki i ojca.
Z powyższych przepisów nie wynika, by kwestia nazwiska dziecka była zależna od władzy rodzicielskiej, bądź by
zachodziła konieczność rozpoznania wniosku o nadanie nazwiska dziecku w odrębnym postępowaniu.
Z tych też względów w tym zakresie apelacja nie mogła odnieść żądanego skutku i podlegała oddaleniu na zasadzie
art. 385 kpc (pkt III wyroku).
Częściowo zasadny okazał się zarzut apelującej w zakresie odnoszącym się do wysokości należnych alimentów.
Sąd odwoławczy podziela stanowisko Sądu I instancji, że usprawiedliwione koszty utrzymania małoletniego powoda
wynoszą od 600 do 800 zł miesięcznie, jednakże błędnie Sąd I instancji przyjął, iż pozwany powinien partycypować
w utrzymaniu małoletniego powoda kwotą 400 zł miesięcznie.
Pozwany jest osobą zdrową, zdolną do pracy, posiada możliwości zarobkowe w przeciwieństwie do powódki, która
posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności i utrzymuje się z niewysokiej renty.
Przez ustawowe określenie „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody
rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz te zarobki i te dochody, które osoba zobowiązana może i powinna
uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosowanie do
swoich sił umysłowych i fizycznych (por. orzeczenie SN z dnia 9 stycznia 1959 r. 3 CR 212/59, OSPIKA 1960, poz. 41
i wyrok SN z 16 maja 1975 r. III CRN 48/75, publ. Lex nr 7702).
Zauważyć należy, że pozwany z małoletnim powodem i jego matką nie tworzą rodziny – zatem pozwany powinien
w wyższym stopniu niż matka powoda partycypować finansowo w jego kosztach utrzymania. Zgodnie bowiem z
dyspozycją art. 135 § 2 kro wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w
stanie utrzymać się samodzielnie może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub
o wychowanie uprawnionego, w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na
pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. Bezsporne jest zaś, że
wyłącznie matka powoda czyni osobiste starania o utrzymanie i wychowanie powoda.
Uwzględniając powyższe oraz to, że matka powoda pobiera na niego zasiłek rodzinny Sąd Okręgowy uznał, iż zachodzi
konieczność ustalenia alimentów na kwotę po 500 zł miesięcznie. Sąd Okręgowy oddalił żądanie zasądzenia alimentów
ponad tę kwotę, gdyż brak podstaw do obciążenia pozwanego kwotą alimentów w wysokości 700 zł miesięcznie.
Zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie zasadą dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami i to zarówno
wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jak i wtedy gdy żyją oddzielnie. Oznacza to, że obydwoje rodzice powinni zapewnić
dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w jakich żyją sami.
Z tych też względów Sąd Okręgowy po częściowym uwzględnieniu apelacji zmienił zaskarżony wyrok w pkt III oraz w
pkt VI i orzekł jak w pkt 1 na zasadzie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych z dnia 28.07.2005 r. (tekst jednolity Dz.U.z 2010 r. nr 90, poz. 594, z późń. zm.), a w pozostałym zakresie
oddalił apelację jako bezzasadną (w pkt 3 wyroku) na zasadzie art. 385 kpc.
Zasadne okazały się zarzuty apelacji w zakresie roszczenia regresowego i władzy rodzicielskiej, bowiem skutecznie
został wywiedziony w apelacji wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku w tej części i przekazanie sprawy Sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania.
Należy zgodzić się ze skarżącą, iż Sąd I instancji pominął okres objęty roszczeniem regresowym i nie poczynił ustaleń
faktycznych w zakresie tego żądania.
Nadto zauważyć należy, że Sąd I instancji wskazał błędną podstawę prawną powołując się na art. 137 kro, podczas
gdy żądanie powódki dotyczy roszczeń regresowych, a to z art. 140 § 1 kro (a nie z art. 137 kro) wynika, że osoba,
która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na
czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe
lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić.
Wskazany przez Sąd I instancji art. 137 kro nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie, gdyż dotyczy on
niezaspokojonych potrzeb dziecka z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty.
Ponieważ Sąd I instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego pod kątem roszczenia powódki z art. 140 §
1 kro, niezbędne jest zebranie materiału dowodowego pozwalającego na dokonanie oceny zasadności żądania pozwu
w tym zakresie.
Zgodzić się należy z apelującą, iż Sąd Rejonowy pomijając milczeniem w uzasadnieniu wyroku żądanie powódki w
zakresie jej wniosku o pozbawienie pozwanego władzy rodzicielskiej, czym naruszył dyspozycję art. 328 § 2 kpc,
doprowadził do sytuacji, że jakakolwiek polemika z wydanym wyrokiem jest niemożliwa. Braki w tym zakresie są na
tyle istotne, że uniemożliwiły kontrolę instancyjną.
Zaznaczyć należy, że z treści art. 93 § 2 kro wynika, że jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym
pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub
obojgu rodziców.
W niniejszej sprawie w sytuacji, gdy strony żyją w rozłączeniu, pozostają w konflikcie, dobro dziecka przemawia za
rozstrzygnięciem kwestii władzy rodzicielskiej łącznie w ramach niniejszego postępowania.
Z tych też względów Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt 2 wyroku na zasadzie art. 386
§ 4 kpc w związku z art. 108 § 2 kpc.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy przeprowadzi postępowanie dowodowe w zakresie dotyczącym
ustaleń istotnych przy stosowaniu art. 140 kro i art. 93 § 2 kro, oceni zebrany materiał dowodowy w tym ewentualnie
dowody zawnioskowane przez powódkę w pisemnej apelacji i na tej podstawie rozważy zasadność roszczenia
regresowego powódki i wyda rozstrzygnięcie w zakresie władzy rodzicielskiej.
Ref. (...)