docINSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA - Foto-Vid
download 
Reklamacja Transkrypt
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA - Foto-Vid
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA WIEK A ZDOLNOŚĆ DO PRACY – głos w dyskusji o emeryturach nauczycieli Alicja Bortkiewicz Łódź, 5.12.2008 [email protected] INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA 9Zdolność do pracy - brak medycznych przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku. To podejście jest podstawą obiektywnie określanej zdolności do pracy w ramach badań wstępnych wymaganych przy kwalifikacji do pracy 9Zdolność do pracy w pojęciu subiektywnym - wynik interakcji wymagań pracy (wielkość wysiłku fizycznego i umysłowego) z możliwościami czynnościowymi i umiejętnościami pracownika oraz z jego stanem zdrowia i własną oceną funkcjonowania w określonej sytuacji organizacyjnej i społecznej. INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Starzenie wiąże się: 9 z pogorszeniem stanu zdrowia, 9ze zwiększeniem liczby i nasilenia chorób 9ze wzrostem absencji chorobowej, 9ze wzrostem częstości wypadków, 9stratami dni pracy, 9wzrostem kosztów ubezpieczenia i usług medycznych INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA U osób starszych, nawet zdrowych następuje spadek możliwości fizycznych i umysłowych: 9pogarsza się zdolność do wykonywania wysiłku fizycznego 9pogarsza się funkcjonowanie narządów zmysłów 9wolniej przebiega proces przetwarzania informacji, 9pogarsza się zdolność zapamiętywania, 9koncentracja uwagi, 9zanika możliwość wykonywania kilku czynności równocześnie i płynnego przejścia z jednego typu aktywności do innego INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA 9pojawiają się trudności w pracach koncepcyjnych i wymagających abstrakcyjnego myślenia 9pogarszają się możliwości adaptacyjne organizmu do nieregularnych godzin pracy, pracy zmianowej, a także do gorącego lub zimnego mikroklimatu, hałasu itp. Zmiany w układzie nerwowym prowadzą do tego, że produktywność osób starszych pozostaje niezmieniona tylko wówczas, gdy mają oni możliwość indywidualnego regulowania tempa pracy. Sluiter 2006 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Fizjologiczny proces normalnego starzenia się jest determinowany przez czynniki genetyczne, a także modyfikowany przez współistniejące choroby, styl życia oraz wpływy środowiskowe. Z meta-analizy przeprowadzonej na podstawie 469 badań, którymi objęto 54 000 osób w wieku 30-70 lat wynika, że sprawność poszczególnych układów obniża się z wiekiem w różnym tempie np. (sprawność układu nerwowego, kostnomięśniowego, moczowego 0,5%/rok, obniżenie wydolności fizycznej -1,6%/rok) (Bortz 2005). INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Nie wszystkie właściwości i sprawności człowieka pogarszają się wraz z wiekiem w jednakowym stopniu, tak więc w różnym tempie zmieniają się możliwości wykonywania różnych rodzajów prac związanych z występowaniem specyficznych obciążeń. Zdolność do pracy zależy również od rodzaju wykonywanej pracy i związanych z nią obciążeń. INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Boedeker i wsp. (2008) analizowali zależność między warunkami pracy a śmiertelnością w grupie 28 000 pracowników, którzy korzystali z wcześniejszej możliwości zakończenia aktywności zawodowej. Stwierdzono, że wśród mężczyzn największe ryzyko zgonu związane było z: 9brakiem kontroli nad procesem pracy (OR=2,61, 95% Ci 2,342,92), 9pracą z dużym obciążeniem fizycznym, 9pracą w gorącym lub zimnym mikroklimacie, 9pracą nocną i zmianową, 9pracą wymagającą dużego wysiłku umysłowego 9pracą w wymuszonej pozycji Wśród kobiet wszystkie wymienione czynniki związane z pracą oddziaływały z podobną siłą, ryzyko wahało się w granicach OR= 1,37-1,60 i było istotne statystycznie. INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Wyniki badań opublikowane przez European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions w 2005 r. wskazują, że w Austrii wśród 437 000 przebadanych osób, korzystających z wcześniejszej emerytury, prawie połowa (200 000) to pracownicy eksponowani w miejscu pracy na kilka czynników: 9zmienne warunki pogodowe, 9zimny lub gorący mikroklimat 9narażenie na pyły, 9hałas, 9ciężka praca fizyczna, 9praca monotonna, 9presja czasu INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA W grupie badanej stwierdzono istotną korelację między pogorszeniem stanu zdrowia, a czasem trwania ekspozycji, co przemawia za potrzebą skracania okresu pracy w takich warunkach. INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Jaka jest idea emerytur wcześniejszych (obecnie nazywanych pomostowymi)? 9Nie jest to renta z powodu utraty zdrowia 9Nie jest związana z chorobą zawodową Jest rozwiązaniem dla osób, które wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, Z pracą taką związane są bardzo wysokie wymagania, którym pracownik, z powodu naturalnego procesu starzenia się organizmu, a także w wyniku wykonywanej pracy, nie może sprostać. INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Definicja prac o szczególnym charakterze - propozycja NSZZ Solidarność (opracowana przez Zespół Ekspertów Medycyny Pracy do Spraw Zweryfikowania Wykazu Rodzajów Prac w Szczególnych Warunkach i Wykazu Prac o Szczególnym Charakterze, powołany Zarządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 listopada 2005 r.) Prace o szczególnym charakterze są to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności lub szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonania w sposób nie zagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym przede wszystkim zdrowiu lub życiu innych osób, obniża się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanej z procesem starzenia się. INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Wykaz prac o szczególnym charakterze –propozycja NSZZ „Solidarność” pkt. 21 Wykazu Prace nauczycieli i wychowawców związane z wychowaniem i kształceniem dzieci i młodzieży INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Szczególne wymagania pracy mogą dotyczyć: 9obciążeń fizycznych (ciężka praca fizyczna, praca z dużym obciążeniem statycznym) 9umysłowych (konieczność utrzymania w procesie pracy ciągłej koncentracji uwagi, zaangażowania procesów pamięciowych i decyzyjności) 9psychospołecznych (relacje międzyludzkie, presja czasu, nieregularne godziny pracy, ekstremalne czynniki środowiska - praca w gorącym lub zimnym mikroklimacie, w narażeniu na hałas, pyły mineralne, niektóre czynniki chemiczne) INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Obecnie w Polsce trwa dyskusja na temat emerytur pomostowych i czynników związanych z pracą (tzw. prace w warunkach szczególnych i prace o szczególnym charakterze), które uprawniają do wcześniejszych zakończenia aktywności zawodowej. Rodzaj pracy (zawód), który wywołuje szczególnie zażarte dyskusje to praca nauczycieli. Czy spełnia ona warunki pracy o szczególnym charakterze? INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Zawód pedagoga ze względu na ilościowy i jakościowy charakter obciążeń psychospołecznych jest zawodem szczególnym: 9Profesja pomocowa, zawód usług społecznych (helping profession) – służy ludziom Do tej samej grupy zalicza się także pracowników socjalnych, lekarzy, doradców 9Praca emocjonalna (emotional labour) W zawodzie tym pracuje się głównie swoimi zasobami osobistymi, charakteryzuje się on znacznym poziomem odpowiedzialności, dużym zaangażowaniem emocjonalnym, koniecznością kontroli w wyrażaniu emocji Zapf D., Hum. Resource Manage. Rev. 2002 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA W Instytucie Medycyny Pracy przeprowadzono badania wśród losowo wybranych 429 nauczycieli szkół publicznych w województwie łódzkim. Testowano, opracowany w IMP, Kwestionariusz Obciążeń Zawodowych Pedagoga. Analizowano 4 grupy czynników obciążających: 9Sytuacje konfliktowe (z uczniami, współpracownikami, przełożonymi) 9Obciążenia organizacyjne (brak wsparcia społecznego ze strony przełożonych i współpracowników, przeciążenie pracą, niezadowolenie z socjalnych warunków pracy, w tym wynagrodzenia) 9Brak sensu pracy (brak efektów pracy lub zbyt długi czas oczekiwania na efekty INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Stwierdzono, że najwyższe wartości w skali obciążeń dotyczyły: 9obciążeń organizacyjnych 9sensu pracy-wysoką ocenę dotyczącą braku sensu pracy podawało 44% nauczycieli Odczuwanie obciążeń organizacyjnych (brak wsparcia społecznego ze strony przełożonych i współpracowników, przeciążenie pracą, niezadowolenie z socjalnych warunków pracy, w tym wynagrodzenia) rosło wraz z wiekiem. Pyżalski, Medycyna Pracy, 2008 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Konsekwencją obciążeń psychospołecznych jest stres nauczyciela. 930% badanych nauczycieli w Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii, Australii i USA stwierdzało, że ich zawód jest „stresujący” lub „bardzo stresujący” (Pitchers i Soden, Br. J. Edu. Psychol. 1997) 9z najnowszych badań wynika, że 2/3 badanych nauczycieli odczuwa duży stres (Guardian 2007) 9W Polsce, wg danych prezentowanych na konferencji „Stres wśród nauczycieli” 40% nauczycieli odczuwa nieustanny stres (porównywalny do stresu strażaków) (Gazeta Wyborcza, 25.11.2007) Patomechanizm działania ostrego stresu psychologicznego Częstość skurczów serca Ciśnienie tętnicze Skurcz naczyń Stres Stymulacja układu współczulnego Niedokrwienie mięśnia sercowego Potencjał artymogenny Arytmia Upośledzenie funkcji śródbłonka Kruchość blaszek miażdżycowych Aktywacja płytek Hemokoncentracja Zaburzenia krzepnięcia Skłonność do zakrzepów INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Badanie INTERHEART 9 9 9 52 kraje ze wszystkich kontynentów 1999-2003 Badanie case-control 9 15 152 przypadki ostrego zawału mięśnia sercowego 9 14 820 przypadków kontrolnych (hospitalizowanych z przyczyn niezwiązanych z CVD) 9 Oceniano poziom klasycznych czynników ryzyka CVD oraz stresu A. Rosengren i wsp. INTERHEART Study, Lancet,2004 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Ryzyko zawału w zależności od poziomu stresu 2,20 2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 w domu Stres w pracy ogólnie Zawsze Często Nigdy Rzadko Rzadko Nigdy Często Zawsze A. Rosengren i wsp. INTERHEART Study, Lancet,2004 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Ryzyko zawału związanego z czynnikami ryzyka CVD 3,50 3,00 Palenie tytoniu 2,50 2,00 1,50 1,00 Cuk rzyca Nadciśnienie Otyłość Stres INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Konsekwencją stresu w pracy może być też „syndrom wypalenia zawodowego”- wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja, niska samoocena. Dodatkowym czynnikiem ryzyka, który występuje w pracy nauczycieli jest hałas. Od szmeru do wybuchu 10 dB szmer liści 20 dB szept, cichy ogród 30 dB bardzo spokojna ulica bez ruchu kołowego 40 dB szmery w mieszkaniu, darcie papieru 50 dB szum w biurach 60 dB odkurzacz dobrej jakości 70 dB wnętrze głośnej restauracji 80 dB głośna muzyka w pomieszczeniach, klakson 90 dB zwykly odkurzacz 100 dB motocykl bez tłumika 120 dB śmigło samolotu w odleglości 5 m 160 dB wybuch petardy A jak jest w szkołach? Na podstawie badania przeprowadzonego w Gimnazjum nr 1 w Rabie Wyżnej stwierdzono, że: 9podczas przerwy hałas wynosi 90 dB 9podczas dyskoteki w szkole 124 dB 9podczas lekcji nie badano, ale można przypuszczać, że jest porównywalny do szumu w biurach 50 dB A. Karkoszka, J. Antolec, 2006 Związek hałasu z występowaniem chorób układu krążenia wynika z jego działania stresogennego. Przypuszcza się, że przemijająca odpowiedź ze strony układu współczulnego i hormonalnego na hałas staje się patogenna, gdy jest długotrwała lub powtarzająca się. może Tak wiec okresowy wzrost ciśnienia krwi doprowadzić do zmian w strukturze autoregulacji, a w rezultacie do trwałego wzrostu ciśnienia, i w końcu do nadciśnienia. Powtarzające się epizody wzrostu poziomu kortyzolu w odpowiedzi na hałas mogą prowadzić do otyłości typu wisceralnego oraz do insulinooporności. [Folkow B.: Sympathetic nervous control of blood pressure. Role in primary hypertension. Am J Hypertens. 1989;2:103S-111S; Bjorntorp P.: Stress and cardiovascular disease. Acta Physiol Scand Suppl. 1997;640:144-148] Na podstawie analizy 12 badań epidemiologicznych PasschierVemeer stwierdził, że próg ekspozycji na hałas w warunkach przemysłowych, powyżej którego wzrasta ryzyko nadciśnienia tętniczego wynosi 85 dB(A) Passchier-Vermeer W. Noise and Health [Geluid en gezondheidi]. Review. nr A93/02E. The Hague:Health Council of the Netherlands, 1993 Nie ma danych, które wyznaczałyby taki próg dla pracowników umysłowych. Jednakże, biorąc pod uwagę fakt, że negatywne skutki zdrowotne hałasu w odniesieniu do układu krążenia mogą wynikać z jego uciążliwości i oddziaływania hałasu jako stresora, należy przyjąć, że próg powyżej którego wzrasta ryzyko nadciśnienia u pracowników umysłowych, będzie o ok. 30 dB(A) niższy niż dla pracowników fizycznych Passchier-Vermeer W, Passchier WF: Noise exposure and public health. Environ Health Perspect 2000; 108(suppl 1):1 23-131 Melamed S, Kristal-Boneh E, Froom P: Industrial noise exposure and risk factors for cardiovascular disease: Findings from the CORDIS study. Noise Health. 1999;1(4):49-56. (I faza - 1985-87 r.; 6.016 pracowników z 21 zakładów) Nie stwierdzono zależności pomiędzy poziomem hałasu a spoczynkowym ciśnieniem krwi. Natomiast u młodych kobiet i mężczyzn występowała dodatnia korelacja pomiędzy poziomem lipidów w surowicy a poziomem hałasu. Odczucie uciążliwości hałasu miało dodatkowy wpływ na tę zależność. Powtarzająca się codzienna ekspozycja na hałas była związana z podwyższoną spoczynkową częstością skurczów serca. (Faza II – lata 1988-90, w 18 spośród 21 poprzednich, badaniem objęto 3.509 osób) Stwierdzono, że w okresie 2-4 letniej obserwacji u osób wykonujących złożoną pracę i przewlekle eksponowanych na wysoki poziom hałasu ciśnienie skurczowe przyrosło o 3,9 mmHg, a rozkurczowe o 3,3 mmHg. Natomiast u osób mających nieskomplikowane zadania wzrost ten wynosił jedynie 0,3 i 0,4 mmHg. (Faza III – lata 1995-96, badaniem objęto 4.995 pracowników uczestniczących w fazie I i II) Stwierdzono występowanie dodatniej korelacji pomiędzy ekspozycją na hałas przed 8 laty, a wskaźnikami chorobowości, umieralności z powodu chorób układu krążenia i ze wszystkich przyczyn. Istotny wzrost dotyczył umieralności ze wszystkich przyczyn OR= 1,97; 95%CI: 1,28-4,54 nawet po uwzględnieniu wpływu wszelkich możliwych czynników zakłócających. Analizując ponownie wyniki badania CORDIS pod kątem czynników wpływających na wielkość umieralności ze wszystkich przyczyn stwierdzono występowanie łącznego efektu komleksowości zadań i ekspozycji na hałas. Analizą objęto 2606 pracowników. Podzielono ich na 4 grupy ze względu na poziom hałasu (niski/wysoki) i kompleksowości zadań (kompleksowe/ proste). Stwierdzono, że ryzyko względne w grupie „kompleksowe zadania-wysoki poziom hałasu” było istotnie podwyższone w porównaniu do grupy „proste zadania-niski poziom hałasu” OR = 1,86; 95% CI = 1,04-3,32 [Melamed S, Froom P.: The joint effect of industrial noise exposure and job complexity on all-cause mortality - The CORDIS study. Noise Health. 2002;4(16):23-31] Ekspozycja na hałas jest czynnikiem ryzyka przedwczesnego zakończenia aktywności zawodowej z powodu ogólnego stanu zdrowia (nie z powodu choroby zawodowej). Takie są wnioski z prospektywnego 4letniego badania 1038 mężczyzn w ramach The Kuopio Ischemic Heart Disease Risk Factor Study. OR = 2,83; 95%CI: 1,44-5,56 [Krause N, Lynch J, Kaplan GA, Cohen RD, Goldberg DE, Salonen JT: Predictors of disability retirement. Scand J Work Environ Health. 1997;23(6):403-13]. INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Definicja prac o szczególnym charakterze - propozycja rządowa Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik do ustawy – wykaz prac o szczególnym charakterze INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Wykaz prac o szczególnym charakterze pkt. 21 Wykazu Prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych. poprawczych INSTYTUT MEDYCYNY PRACY Kraj IM. PROF. J. NOFERA Nauczyciele Powszechny wiek emerytalny Wiek Staż pracy Rumunia kobiety mężczyźni 54 59 30 35 60 65 Słowenia kobiety mężczyźni 55 61 36 40 58 63 Austria obie płcie 60 40 65 Islandia obie płcie 60 35 65 Dania obie płcie 60 Portugalia obie płcie 60 65 36 65 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. Kraj Nauczyciele Wiek Francja obie płcie Finlandia obie płcie Czechy kobiety mężczyźni Niemcy obie płcie Szwecja obie płcie Wlk. Brytania obie płcie Norwegia obie płcie J. NOFERA Staż pracy Powszechny wiek emerytalny 60 60 61 62 60 Zatrudnieni przed 1993 - 65 61 62 65 65 - 65 65 - 65 65 - 65 67 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Z badań przeprowadzonych w Niemczech wynika, że tylko 26% nauczycieli osiąga „normalny” wiek emerytalny. W całej gospodarce 54% osób pracuje do osiągnięcia „normalnego wieku emerytalnego” Przyczyną wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej w 52% przypadków były problemy psychiczne i choroby psychosomatyczne Syndrom wypalenia zawodowego dotyczył 29% nauczycieli w Niemczech Unterbrink i wsp. Int. Arch Occup. Environ Health, 2007 INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA Dziękuję za uwagę
