wykorzystanie oznaczeń wodno-po wietrznych właściwości rędzin

R O C Z N IK I G LE BO Z N A W C ZE T. X X V I, Z. 3, W A R SZ A W A 1975
HEN RY K DOM ŻAŁ, W ALDEM AR M ARTYN,
A N N A SŁ O W IŃ SK A -JU R K IE W IC Z
WYKORZYSTANIE OZNACZEŃ WODNO-PO WIETRZNYCH
WŁAŚCIWOŚCI RĘDZIN DO OKREŚLANIA WILGOTNOŚCI
POCZĄTKU NAWADNIANIA ORAZ WIELKOŚCI DAWEK
POLEWOWYCH
In stytu t G leboznaw stw a i C hem ii R olnej A k ad em ii R olniczej w L u b lin ie
D yrek tor — prof. dr hab. R. T urski
Rędziny należą, ze względu na dużą zasobność w składniki pokarmo­
we i próchnicę oraz obojętny odczyn, do ważnych rolniczo typów gleb.
Są one przydatne do upraw y najbardziej wymagających roślin, takich
jak buraki cukrowe, pszenica, warzywa i niektóre gatunki drzew owoco­
wych. Największe znaczenie gospodarcze m ają rędziny na terenie wojewódz lubelskiego i kieleckiego, gdzie zajm ują dość znaczną powierzchnię.
Czynnikiem ograniczającym wielkość plonów otrzymywanych na rę­
dzinach jest woda. Mimo dużej potencjalnej żyzności tych gleb wystę­
pujące okresowo w latach suchych niedobory wody pociągają za sobą
znaczne niekiedy spadki plonów. Zdolność rędzin do gromadzenia wody
jest ściśle związana z miąższością profilu, składem mechanicznym i do­
mieszkami m ateriału obcego. Charakterystyczny dla rędzin deficyt wody
jest wynikiem małej miąższości poziomu próchnicznego, niedostatecznego
podsiąkania kapilarnego i dużej przepuszczalności podłoża, zwłaszcza w
przypadku spękanych tw ardych wäpieni, margli i opok. Dodatkowym nie­
korzystnym elementem jest fakt, że znaczna część wody bardzo silnie
związana jest przez fazę stałą gleby, a tym samym niedostępna dla roślin.
Ażeby w warunkach intensywnej gospodarki na rędzinach sprostać
wodnym wymaganiom roślin, powstaje konieczność okresowego uzupeł­
niania zasobów wody drogą nawodnień.
Istnieje szereg sposobów określania wielkości dawek polewowych oraz
wilgotności początku nawadniania [3]. Wśród nich, ze względu na moż­
liwość szybkiego zastosowania, zasługuje na uwagę grupa metod opar­
184
H. D om żał, W. M artyn, A. S ło w iń sk a -J u rk iew icz
tych na badaniach wodnych właściwości gleb. W metodach tych dawkę
nawodnieniową wyznacza się z różnicy między połową pojemnością wod­
ną a wilgotnością początku hamowania wzrostu roślin [8] lub wilgotnoś­
cią równą 50% użytecznej pojemności wodnej [3]. Polową pojemność wod­
ną najdokładniej określa się metodą małych zalewanych płaszczyzn. Co­
raz częściej jednak wyznacza się jej wartość laboratoryjnie z krzywych pF,
przyjm ując wilgotność odpowiadającą sile ssącej w zakresie pF 2,0-2,5 [8].
Przy posługiwaniu się tymi metodami wielkość dawki nawodnienio­
wej oraz moment początku nawadniania są ściśle związane z w artoś­
ciami obu granicznych wilgotności. D z i e ż y с [3] uważa jednak, że sto­
sowane obecnie skomplikowane metody służące do ustalania dawek wody
potrzebnych do nawodnień nie są dostatecznie dokładne, ponieważ brak
im podbudowy w postaci badań regionalnych. Wykonane przez nas bada­
nia wodno-powietrznych właściwości rędzin postanowiliśmy więc wyko­
rzystać do oceny niedoborów wody w glebie i określenia wielkości dawek
nawodnieniowych. Mogą one znaleźć zastosowanie praktyczne, gdyż już
obecnie niektóre użytki zielone założone na rędzinach (ZRD Bezek, po­
wiat Chełm Lubelski) są intensywnie deszczowane.
M ETODYKA
Analizowane rędziny pochodzą z terenu województwa lubelskiego i
kieleckiego. Do badań pobrano próbki o zachowanej strukturze z pozio­
mów genetycznych 6 profilów rędzin, wytworzonych ze skał kredowych
zróżnicowanych typologicznie i gatunkowo. Pobrano również próbki z 5
poziomów próchnicznych rędzin, z których, ze względu na dużą zawartość
odłamków wapieni lub margli, nie udało się uzyskać próbek o nie n aru ­
szonej strukturze z głębszych poziomów genetycznych. We wszystkich
przypadkach próbki pochodziły z pól po zbiorze pszenicy ozimej, co po­
zwoliło na wyeliminowanie zmienności wynikającej ze stosowania róż­
nych zabiegów uprawowych. Glebę pobierano do cylindrów o pojemności
100 cm3.
Badane rędzJiny reprezentują następujące podtypy:
— rędziny początkowego stadium rozwoju (profil n r 1 ),
— rędziny właściwe (profile nr 2, 3, 4),
— rędziny brunatne (profile n r 5, 6, 7),
— rędziny czarnoziemne (profile n r 8, 9, 10, 11).
Krzywe zdolności zatrzymywania wody przez glebę pF wyznaczono
za pomocą bloków pyłowych, pyłowo-kaolinowych oraz komór wysoko­
ciśnieniowych, zgodnie z metodyką opisaną przez Zawadzkiego [9]. Ozna­
czenie wykonano w 5 powtórzeniach. Na podstawie krzywych pF okreś­
lono:
U sta la n ie potrzeb n aw a d n ia n ia rędzin
—
—
—
—
185
połową pojemność wodną przy pF 2,0,
pojemność powietrzną w stanie polo we j pojemności wodnej,
wilgotność początku hamowania wzrostu roślin przy p F 2,7,
wilgotność punktu trwałego więdnięcia roślin przy pF 4,2.
Porowatość dyferencjalną wyliczono na podstawie krzywych pF zgod­
nie z metodyką podaną przez T r z e c k i e g o [8].
Pozostałe właściwości gleb oznaczono następującym i metodami:
— Skład mechaniczny metodą areometryczną Bouyoucosa w modyfi­
kacji Prószyńskiego. Zawartość frakcji piasku określono po przemyciu
na sicie o średnicy oczek 0,1 milimetra. Analizę wykonano bez dekalcytacji.
— Zawartość próchnicy metodą Tiurina w modyfikacji Simakowa.
— Ciężar objętościowy w cylindrach pojemności 100 cm3.
— Porowatość ogólną metodą zatapiania cylindrów w wodzie.
— Maksymalną higroskopijność — w suszarce próżniowej nad 3,3%
H 2S 0 4 przy podciśnieniu 0,8 atmosfery.
Na podstawie krzywych sorpcji wody, przy wykorzystaniu metody po­
danej przez T r z e c k i e g o [8], opracowano nomogramy dla poziomów
próchnicznych poszczególnych gleb. Pozwalają one na określenie dawek
wody potrzebnych do uzyskania stanu polo we j pojemności wodnej w za­
leżności od wilgotności aktualnej oraz od aktualnego potencjału wody
glebowej. Chcąc porównać zdolności retencyjne wszystkich badanych rę­
dzin, przyjęto do obliczeń warstwę jednakowej miąższości równą 20
centymetrów. Jest to strefa, w której grupuje się główna masa korzeni,
zwłaszcza w rędzinach inicjalnych i właściwych, posiadających często pod
warstw ą orną trudno wietrzejący rumosz skalny.
Nomogramy sporządzono dla jednorodnej w arstw y gleby, posługując
się wzorem ne niedobór wody w glebie.
t/ha = Aw • h
gdzie:
Aw — różnica między połową pojemnością wodną a wilgotnością aktual­
ną w procentach objętościowych,
h — miąższość w arstw y gleby w centymetrach.
Wzór ten może być zastosowany dla kilku prof iłowo niejednorodnych
w arstw do określenia niedoboru wody w glebie
t/h a = A w i • ht + ... Awn • hn
Całkowity niedobór wody w glebie jest sumą niedoborów kolejnych
w arstw gleby.
1
186
Tabela
Skład m echaniczny, zaw artość próchnicy i w ęg la n u w ap n ia w badanych rędzinach
M echanical com position, hum us and calcium carbonate content in rendzina soils in vestigated
P oziom
g en e­
tyczny
G enetic
horizon
P rocentow a zaw artość frak cji m ech an iczn ych о ф mm
% of content of m ech an ical fraction s w ith 0 in mm
1 - 0 ,1
0 ,1 -0 ,0 5 0 ,0 5 -0 ,0 2
0 ,0 2 0 ,0 0 5 0,002
0,005
<0,002
2
0,1—0,002
2
< 0,02
Z aw ar­
tość
p róch ni­
cy
H um us
content
Z aw artość
C aC 03
С аС 03
conten t
%
51,3
%
1
A,
19
14
8
23
20
16
22
59
2,35
51,3
o
A*
А ,/С
34
32
8
13
11
12
5
11
19
4
23
28
19
25
47
43
2,91
0,95
6,6
35,4
3
Ai
27
14
15
8
6
30
29
44
3,45
9,9
4
Ai
56
4
7
6
8
19
11
33
1,72
16,0
5
Ai
33
15
9
14
7
22
24
43
2,53
3,6
6
Ai
/В /
38
42
24
22
11
8
8
6
3
1
16
21
35
30
27
28
2,79
0,91
11,8
7,9
7
Ai
/В /
18
15
15
14
13
17
14
3
8
7
32
44
28
31
54
54
3,42
1,49
2,4
2,1
8
Aj
A i/C
23
12
13
15
10
8
11
14
7
6
36
48
23
23
53
65
2,58
1,99
14,7
12,1
9
A,
A ,/C
16
7
4
3
10
10
17
19
15
18
38
43
14
13
70
80
3,24
0,84
10
Ai
Ai/C
14
4
8
8
17
14
20
19
16
18
25
37
25
22
61
74
5,47
0,92
7,1
6,4
Ai
18
9
18
19
12
24
27
55
4,72
25,6
11
!
j
9,6
28,4
H. Domżał, W. Martyn, A. S ło w iń sk a -J u rk iew icz
Nr
profilu
P rofile
No.
187
U sta la n ie potrzeb n a w a d n ia n ia rędzin
OMÓW IENIE W YNIKÓW
W badanych rędzinach stwierdziliśmy znaczne różnice w wodno-pow ietrznych właściwościach, będące następstwem różnic w składnie mecha­
nicznym, strukturze, zawartości próchnicy i węglanów (tab. 1). Wartości
polo we j pojemności wodnej, punktu hamowania wzrostu roślin i punktu
trwałego więdnięcia oraz zawartości wody dostępnej i niedostępnej cha­
rakterystyczne są dla poszczególnych gleb i zgodne z danymi publikowa­
nymi przez innych autorów [2, 5, 6]. Istnieje jednak duża zmienność tych
właściwości w obrębie jednostek systematycznych (tab. 2). Ilość wody
potrzebnej do uzupełnienia różnicy między daną wilgotnością aktualną
a połową pojemnością wodną musi być więc ściśle określona dla konkret­
nej gleby poprzez badania jej zdolności zatrzym ywania wody.
Posługując się krzywymi sorpcji wody wykonaliśmy w sposób opiTabela
2
W łaściw ości wodno-pow ietrzne badanych r ę d z in
Water and a ir p r o p e r tie s o f ren d zin a s o i l s in v e s tig a te d
Polowa
pojemność
wodna, przy
pF 2 ,0
F ie ld w ater
c a p a c ity
Stosunek
Porowatość różnicow a
pojem ności
D if f e r e n t ia l p o r o s ity
p o w ietrzn ej
%
do wodnej
przy pF 2 ,0
A ir and w ater < 0 ,2 ji 0 , 2-30 }x
>30 я
c a p a c ity
r a t io a t pF 2 X
C ięża r
o b ję to ś ­
ciow y,
g / cur
Bulk
d e n s ity ,
i n g/cur
Porowa­
to ś ć
o g ó ln a
T o ta l
p o r o s ity
1 ,2 7
5 1 ,0
3 3 ,0
1 : 1 ,8
A1
A1/C
1 ,2 2
5 2 ,1
5 7 ,3
3 5 ,0
1 ,0 9
3 4 ,5
3
A1
1,0 3
6 1 ,5
4
A1
1,4-1
5
A1
6
Nr
pro­ Poziom
f i l u gene­
ty czn y
Pro­
f i l e G en etic
h o rizo n
Ko.
1
2
7
8
9
10
li
%
%
1 6 ,0
1 1 ,5
2 3 ,5
1 : 2 ,0
1 7 ,0
7 ,0
2 8 ,1
1 : 1 ,5
25,0
6 ,5
25,8
2 9 ,5
1 : 1 ,1
2 0 ,5
7 ,5
3 3 ,5
4 2 ,5
2 7 ,5
1 : 2 ,5
1 5 ,5
8 ,5
1 8 ,5
1 ,1 5
5 8 ,0
3 6 ,0
1 : 3 ,0
1 1 ,0
9 ,°
3 8 ,0
A1
/В /
1 ,1 9
1 ,3 5
5 3 ,5
4 8 ,7
2 7 ,0
1 : 1 ,0
27,0
1 : 1 ,3
1 1 ,0
1 6 ,0
1 0 ,5
7 ,0
3 2 ,0
2 5 ,7
A1
/В /
1 ,1 2
1 ,3 0
5 5 ,6
5 5 ,0
3 3 ,0
1 : 1 ,4
1 : 1 ,4
2 3 ,0
1 9 ,0
7 ,0
25,6
32,0
9 ,5
2 6 ,5
A1
Ax/ 0
1 ,2 1
50,0
1 ,2 3
5 7 ,3
3 2 ,5
3 ^ ,0
1 : 2 ,0
1 : 1 ,4
2 0 ,0
2 6 ,0
6 ,5
4 ,5
2 3 ,5
2 6 ,8
1 ,0 8
h
А д /С
1 ,2 3
5 6 ,9
5 2 ,5
4 7 ,5
4 6 ,0
1 : 4 ,7
1 ï 2 ,5
2 4 ,0
2 9 ,0
1 2 ,5
1 2 ,5
2 0 ,4
1 1 ,0
A1
Aj/C
1 ,2 3
1 ,2 8
5 2 ,5
5 3 ,0
4 y ,5
4 7 ,5
1 : 1 6 ,0
1 : 8 ,0
27,0
27,0
1 4 ,5
1 1 ,0
1 1 ,0
1 5 ,0
A1
1 ,2 5
5 6 ,5
3 9 ,5
1 : 2 ,3
2 2 ,0
1 2 ,5
2 3 ,0
A1
H. D om żał, W. M artyn, A. S ło w iń sk a -J u rk iew icz
188
sany w części metodycznej wykres pozwalający na określenie niedoboru
wody w 20-centymetrowej warstwie ornej gleby przy dowolnym potencja­
le wody glebowej (rys. 1). Jak wiadomo z literatury [7, 9], graniczną wil­
gotnością, przy której należy rozpocząć nawadnianie gleby, jest punkt
początku hamowania wzrostu roślin, odpowiadający pF 2,7, czyli 500 cm
słupa wody. Ilość wody konieczna do osiągnięcia stanu polowej pojem­
ności jest przy pF 2,7 największa w profilach n r 1, 5, 11 i wynosi 100-110
t/ha (10-11 mm). Nieco niższe niedobory w ystępują w profilach nr 9 i
10 (80-90 t/ha, czyli 8-9 mm wody). Natomiast zdecydowanie mniejsze
różnice między wilgotnością początku hamowania wzrostu roślin a poło­
wą pojemnością wodną wykazują profile n r 2, 3, 4, 6, 7, 8. Są to rędzi­
ny pochodzące z województwa kieleckiego (z w yjątkiem profilu n r 4),
zawierające znaczny procent frakcji piasku. Retencja wody w zakresie pF
2,0-2,7 wynosi w tych glebach 40-80 t/ha (4-8 mm wody). Różnice mię-
Potencjaf wody glebowej, c m stupa wody
Soil moisture potential in cm o f water
Rys. 1.
Wilgotność gleby, %
Soil moisture, %
Rys. 2.
Rys. 1. Z ależność daw k i n aw od n ien iow ej od p oten cjału w od y gleb ow ej
1, 2, ... 11 — n u m e r y p r o filó w
D ependence of irrigation rate on soil m oistu re p o ten tial
1, 2, ... 11 — N o s o f p r o file s
Rys. 2. Z ależność daw ki n a w o d n ien io w ej od w ilg o tn o ści gleb y w yrażon ej w % ob­
jętościow ych
i,
— n u m e r y p r o filó w , A — w ilg o tn o ś ć p u n k tu tr w a łe g o w ię d n ię c ia , В — w ilg o tn o ś ć
2, ...u
p o c z ą tk u h a m o w a n ia w z r o s tu r o ślin , С — p o ło w a p o je m n o ść w o d n a
D ependen ce of irrigation ra te on soil m oistu re ex p ressed in vol. %
1,
2, ... 11
— N o s o f p r o file s , A — m o is tu r e o f p e r m a n e n t w ilt in g p o in t, В — m o is tu r e o f p la n
g r o w th in h ib itio n sta rt, С — fie ld w a te r c a p a c ity
U sta la n ie potrzeb n aw a d n ia n ia rędzin
189
dzy badanymi rędzinami w wielkości dawek wody potrzebnych do osiąg­
nięcia przez glebę poi owej pojemności wodnej pogłębiają się wraz ze
wzrostem aktualnego potencjału wody glebowej. Przy wartościach siły
ssącej gleby większych od 2500 cm słujpa wody (pF 3,4) zaznacza się
wyraźne zróżnicowanie przebiegu krzywych obrazujących zależność nie­
doboru wody od potencjału wody glebowej (rys. 1).
Na rysunku 2 przedstawiono niedobory wody w 20-centymetrowej
w arstw ie gleby w zależności od jej aktualnej wilgotności. Zależność ta
ma charakter prostoliniowy, wobec tego do wykreślenia prostej dla kon­
kretnej gleby potrzebne są tylko dwa punkty. Prosta przecina oś x w
punkcie odpowiadającym polowej pojemności wodnej, a jej kąt nachy­
lenia do tej osi uzależniony jest od miąższości warstwy, dla której wy­
konuje się obliczenia. Po sporządzeniu wykresu można łatwo określać
niedobory wody w glebie przy każdej wilgotności aktualnej wyrażonej
w procentach objętościowych.
Analizując rysunek 2 zauważyć można, że w dwóch profilach odzna­
czających się najcięższym składem mechanicznym (profile n r 9 i 10) i w y­
sokimi pojemnościami wodnymi nawadnianie należy rozpoczynać przy
bardzo wysokiej wilgotności (ponad 40% obj.), stosując jednak średnie
dawki wody (80-90 t/ha). Nie obserwuje się więc zależności między poło­
wą pojemnością wodną a wielkością dawki nawodnieniowej obliczoną na
podstawie wilgotności początku hamowania wzrostu roślin.
Oprócz metody określania wilgotności początku nawadniania na pod­
stawie pF 2,7, istnieje pogląd, że nawadnianie należy rozpocząć, w chwili
gdy zapas wody w glebie wynosi 50% wody użytecznej. Dla większości
badanych rędzin wilgotności odpowiadające pF 2,7 są wyższe niż obli­
czone na podstawie retencji wody użytecznej (tab. 3). Duże różnice
stwierdzono zwłaszcza w rędzinach o ciężkim, ilastym składzie mecha­
nicznym (profile 9, 10). Wilgotność początku nawadniania równa 50%
wody użytecznej odpowiada w badanych rędzinach wartościom pF w za­
kresie 2,8-3,4 (w większości przypadków 3,0-3,3). Obie metody oparte
są na tej samej zasadzie — nawadnianie rozpoczyna się po wyczerpaniu
w glebie zapasu wody łatwo dostępnej, a różnice w ynikają ze sposobu
przyjęcia tego momentu.
Wyznaczone (obu sposobami) wilgotności, przy których powinno się
rozpocząć nawadnianie, porównano z wilgotnością optym alną dla roślin,
równą 50-60% porowatości ogólnej [4]. Z porównania tego wynika, że w
większości przypadków wilgotność początku nawadniania zbliżona jest
do wilgotności optymalnej, natomiast w czarnoziemnych rędzinach ila­
stych — znacznie od niej wyższa (tab. 3 ).
Wybór sposobu obliczania niedoborów wody w glebie powinien być
ściśle związany z potrzebami wodno-powietrznymi roślin. W świetle
190
H. Dom żał, W. M artyn, A. S ło w iń sk a -J u rk iew icz
Tabel a
3
Porównanie dwu metod wyznaczania początku nawadniania i dawek nawodnieniowych
Comparison of two methods of ir r ig a tio n sta r t and ir r ig a tio n ra tes determ ination
Nr
pro­
filu
Irofile
No.
Poziom
gene­
tyczn y
G enetic
h orizo n
1
2
3
4
Л1
A1
Л1
-•1
A1
A1
5
6
7
6
9
10
11
A1
A1
*1
A1
A1
W ilgotność
początku
nawadniania
przy pF 2 ,7
/о
M oisture o f
i r r ig a t io n
s t a r t in fo
at
p? 2 .7
2 7 ,5
3 2 ,5
2 6 ,0
2 3 ,5
3 0 ,5
2 3 ,0
3 0 ,0
3 0 ,5
4 2 ,5
^ 5 ,0
3 4 ,0
Dawka wody
k o n ieczn a do
o s ią g n ię c ia
stanu polow ej
pojem ności
wodnej t / h a
Vifat er r a te
req u ired fo r
rea ch in g th e
f i e l d w ater
c a p a c ity s t a t e
in t /h a
110
50
70
60
110
80
60
40
100
90
110
W ilgotność p o c z ą t­ Dawka wody
k on ieczna do
ku nawadniani a
o s ią g n ię c ia
równa 50pe wody
stan u polow ej
u ż y te c zn ej
pojem ności
M oisture o f
t /h a
ir r ig a t io n s t a r t
Water r a te
equal t o 50^
req u ired fo r
o f u s e f u l w ater
r ea ch in g th e
f i e l d w ater
pF
%
c a p a c ity s t a t e
in t /h a
2 4 ,5
2 6 ,0
2 5 ,0
2 1 ,5
2 3 ,5
1 9 ,0
2 3 ,0
2 4 ,0
5 5 ,5
3 8 ,5
5 0 ,5
2 ,9 5
3 ,0 5
2 ,8 0
2 ,8 5
3 ,1 0
3 ,3 0
3 ,1 5
5 ,4 0
5 ,1 5
3 ,3 0
3 ,0 5
170
W ilgotność
optymalna d la
r o ś l i n /5 0 -6 0 #
p orow atości
o g ó ln e j/
Optimal
m oistu re fo r
p la n ts / 50- 6О/о
of to ta l
p o r o s it y /
250
2 5 ,5 -3 0 ,6
2 6 ,0 -3 1 ,2
3 0 ,5 -3 7 ,1
21 , 0- 25,2
2 9 ,0 -3 4 ,8
160
100
170
220
240
180
2 6 ,0 -3 1 ,3
2 7 ,8 -3 3 ,3
2 5 ,0 -3 0 ,0
2 8 ,4 -3 3 ,6
2 6 ,2 - 3 1 ,4
2 8 ,2 -3 3 ,8
180
90
120
otrzym anych wyników wydaje się słuszne przyjmowanie za podstawę
do wyznaczania dawki nawodnieniowej na użytkach zielonych przedziału
wilgotności odpowiadającego pF 2,0-2,7. Dla upraw polowych o m niej­
szych wymaganiach wodnych za początek nawadniania można również
przyjąć wilgotność równą 50% wody użytecznej.
L ITER A TU RA
[1] В i г e с к i M., T r z e c k i S.: S iła ssąca (pF), p ojem ność połow a i n iek tóre inne
w ła ściw o ści w od ne w p rofilu n atu raln ym i sztucznym piaszczystej gleb y le k ­
kiej. Zesz. probl. P ost. N auk roi. 50b, 1961, 41-50.
[2] D o b r z a ń s k i B., T u r s k i . : R ędziny k redow e W yżyny L u b elsk iej. Rocz.
N auk roi. Ser. D, 148, 1971.
[3] D z i e ż y с J.: D eszczow an ie roślin. PW RiL, W arszaw a 1970.
[4] S c h r o e d e r G.: M elioracje w od n e w roln ictw ie. A rkady, W arszaw a 1972.
[5] T u r s k i K.: W pływ erozji na n iektóre w ła ściw o ści rędzin k redow ych L u­
b elszczyzny. Cz. I. A nn. UM CS Sec. E, 13, 1958, 1, 1-47.
[6] T u r s k i R.: W pływ erozji na n iek tóre w ła ściw o ści rędzin k red ow ych L u b el­
szczyzny. Cz. II. A nn. UM CS Sec. E, 14, 1959, 2, 31-52.
[7] T r z e c k i S.: P róba w y zn aczen ia jednorazow ej d aw k i p o lew o w ej przy n a w a d ­
nianiu deszczow nianym w zależności od składu m ech an iczn ego gleb y. Zesz.
probl. P ost. N auk roi. 88, 1968, 137-144.
[8] T r z e c k i S., K r ó l H., S z u n i e w i c z J.: M etody oznaczania różnych p o jem ­
ności w odnych i p orow atości różn icow ej gleb. PTG , W arszaw a 1971.
[9] Z a w a d z k i S.: L aboratoryjne oznaczanie zdolności reten cyjn ej u tw orów g le ­
bow ych. W iad. IMUZ, 11, 1973, 2, 11-31.
U sta la n ie potrzeb n aw a d n ia n ia rędzin
191
Г. Д О М Ж А Л , В . М А Р Т Ы Н , А . С Л О В И Н Ь С К А -Ю Р К Е В И Ч
И С П О ЛЬЗО ВАН ИЕ ОПРЕДЕЛЕНИИ В О Д Н О -В О ЗД У Ш Н Ы Х СВОЙСТВ
Р Е Н Д ЗИ Н ДЛЯ ОПРЕДЕЛЕНИЯ В Л А Ж Н О С Т И Н А Ч А Л А ОРОШ ЕНИЯ
И ВЕЛ И Ч И Н Ы П О Л И ВН Ы Х ДО З
И нститут почвоведения и агрохимии,
С ельскохозяйственная академ ия в Лю блине
Ре з юме
И зучал ась зависимость доз орош ения от потенциала почвенной влаги и от
влаж ности рендзин. Для исследований бы ли отобраны образцы 11 м еловы х
рендзин, зачисляем ы х к разны м подтипам. К ривы е способности удер ж и в ан и я
воды почвой (pF) определяли с помощью блоков пы левидны х, пы л евидн о-каол и­
новы х и барокамер. На основании кривы х сорбции влаги были вы числены
для гумусового горизонта отдельны х почв номограммы, разреш аю щ ие делать
отсчеты величины дозы воды необходим ой для доведен ия почвы до состояния
полевой влагоемкости. П олученны е результаты показы ваю т, что деф ициты
воды в п р ед ел ах от вл аж н ости начала торм ож ения роста растений до состоя­
ния полевой влагоемкости зависят п р е ж д е всего от распределения пор в поч­
ве, а не от величины (значений) полевой влагоемкости. П редставленны й метод
определения величины поливной дозы при орош ении согласно кривым сорбции
воды засл уж и в ает ш ирокого применения в практике.
Н. DO M ŻA Ł, W . M A R T Y N , A . SŁ O W IŃ SK A -JU R K IE W IC Z
M A K IN G U SE OF D ETERM INATION R ESU LTS OF W ATER A N D AIR
PRO PER TIES OF R EN D Z IN A SO ILS FOR D ETERM ININ G IR RIG A TIO N
ST A R T M OISTURE A N D M A G N ITUD E OF IR RIG A TIO N RATES
In stitu te of S oil S cien ce and A g ricu ltu ral C hem istry
A g ricu ltu ra l U n iv ersity of L ublin
Summar y
T he in vestigation on dep en d en ce of irrigation rates on soil m oistu re p o ten tia l
and m oisture content in rendzina soils w ere carried out. For th e in v estig a tio n sa m ­
p les from 11 cretaceous rendzina soils b elon gin g to v ariou s su b ty p es w ere taken.
The curves of w ater reten tio n ab ility of soil (pF) w ere set up by m ean s of silt
and silt-k aolin blocks and of h ig h -p ressu re cham bers. B asin g on w a ter sorption
curves, nom ogram s w ere w ork ed out for hum us horizons of particu lar soils, en a ­
b ling to read th e w ater rate req u ired for red u cin g th e g iv en soil to th e state of
fie ld w a ter capacity. T he resu lts obtained p rove th at th e w a ter d eficien cies w ith in
th e range from plant grow th in h ib ition start to th e field w a ter capacity, depend,
fir st of all, on distrib ution of pores in soil and not on fie ld w a ter cap acity va lu e.
T he p resen ted m ethod of d eterm in in g field w a ter rate at irrigation basin g on pF
curves can be w id ely applied in the practice.
D r H e n ry k D o m ża ł
I n s ty tu t G leb o zn a w stw a i
C h em ii R oln ej A R
L u b lin , ul. L eszc zy ń sk ie g o 9
W p ły n ę ło do PTG w lu ty m 1974 r.