Informacje o wystawie

Zaginione – Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich
Wystawa wypożyczona z Muzeum Narodowego w Szczecinie
siedziba MUZEUM ARCHEOLOGICZNEGO ŚRODKOWEGO NADODRZA W ZIELONEJ GÓRZE
ul. Długa 27, 66-008 Świdnica
Wystawa czasowa czynna od 16 czerwca 2015 do 17 stycznia 2016
otwarcie wystawy:
16 czerwca (wtorek), godzina 13.00, wstęp wolny
godziny otwarcia:
wtorek–piątek 9.00–15.00
sobota i niedziela 10.00–16.00 niedziela: wstęp wolny
autor wystawy
i kurator w MNS:
Krzysztof Kowalski
kurator w MAŚN:
Ewa Przechrzta
patronat medialny:
Polskie Radio Zachód
Gazeta Lubuska
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Dofinansowano ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
w roku 2012
„Skarb zapadł się głęboko pod ziemię. A wzgórze poszukiwacze szczęścia tak rozkopali, że dzisiaj
trudno dociec, w którym miejscu znajdowała się Góra Żaka wraz ze swoim skarbem.”
[Skarb z Wału Zamkowego w Stołczynie, (w:) Podania, legendy i baśnie o Szczecinie zebrała i
opracowała Anna Malejka, Szczecin 2003, s. 129–130; w przekładzie i ze zmianami opracowującej
zbiór, na podstawie: Der Schatz im Burgwall zu Stolzenhagen, (w:) Pommersche Sagen. Gesammelt
und herausgeben von Alfred Haas, Berlin 1912]
Zabytki archeologiczne są źródłem wiedzy nie tylko o czasach, z których pochodzą, lecz także o tych,
w których je odkrywano, a ich losy często splatają się z najnowszą historią regionu. Chcielibyśmy
zaprezentować Państwu wystawę opowiadającą, w formie symbolicznej, o dziejach najstarszej części
szczecińskiej kolekcji starożytności pomorskich. Była ona gromadzona w Szczecinie od pierwszej
połowy XIX wieku aż po pierwszą połowę lat czterdziestych XX wieku. Na ekspozycji zaprezentowane
zostaną te spośród pomorskich zabytków archeologicznych, które odbyły najdłuższą wędrówkę, zanim
po wielu latach trafiły ponownie do „macierzy miast pomorskich”.
Początki systematycznego tworzenia regionalnej kolekcji archeologicznej sięgają lat
dwudziestych XIX stulecia, które nazywane jest niekiedy, z racji upowszechniania wiedzy o
przeszłości, „wiekiem historii” – okresem rozbudzenia zainteresowań dziejami kultury Pomorza. Przez
kilkadziesiąt lat zbiory były przechowywane w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. W 1912 roku
umieszczono je w nowo wybudowanym gmachu muzealnym przy Wałach Chrobrego, gdzie od 1913
roku były eksponowane. Po dwunastu latach rozpoczął się kolejny exodus kolekcji, która zasiliła
tworzone w Szczecinie muzeum gromadzące zbiory regionalne kultury dawnej. W okresie drugiej
wojny światowej, w związku z zagrożeniem atakami lotniczymi, najcenniejsze zabytki, a wśród nich
eksponaty archeologiczne, zostały ewakuowane i zabezpieczone w kilkudziesięciu miejscach na
obszarze całej ówczesnej Prowincji Pomorze. Dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku dotarły do
szczecińskich muzealników informacje, iż część zabytków archeologicznych ocalała z zawieruchy
wojennej i znajduje się w Stralsundzie. Niemal w tym samym czasie rozpoczęły się starania o
dokonanie ich wymiany, w ramach której strona polska przekazać miała przedwojenne zbiory
szczecińskie z odkryć archeologicznych w obecnych granicach Niemiec, a strona niemiecka
znaleziska z terytorium w aktualnych granicach Polski. Po wieloletnich staraniach oraz negocjacjach
prowadzonych na szczeblu dyplomatycznym, wymiana została zrealizowana w 2009 roku.
Wystawa poprzedzona została pokazem zorganizowanym w Muzeum Narodowym w
Szczecinie tuż po zakończeniu wymiany. Na kanwie tego pokazu powstał projekt ekspozycji czasowej
poszerzonej o multimedialną prezentację umożliwiającą zapoznanie się z całą kolekcją,
okolicznościami odkrycia poszczególnych zabytków ukazanych również na fotografiach i
uporządkowanych w układzie chronologicznym oraz według miejsc pochodzenia. Bezpośrednio na
wystawie zaprezentowana będzie część zbiorów, które dobrane zostały pod kątem różnorodności form
i kategorii znalezisk datowanych od epoki kamienia, po wczesne średniowiecze. Będzie można
obejrzeć zarówno skarby, jak i przedmioty z wyposażenia pochówków, a także inne znaleziska odkryte
w rozmaitych okolicznościach. Eksponaty nie będą jednak uporządkowane wedle kryteriów
archeologicznych – wieku, wybranej problematyki pradziejowej czy kontekstu lub miejsca znalezienia
– uwzględnionych w strefie multimedialnej. Ich układ w sposób symboliczny naśladuje ewakuacyjny
rozkład zabytków w skrzyniach-witrynach, które obustronnie przebijają mur, metaforycznie
przełamując zaszłości w dziedzinie dóbr kultury w stosunkach polsko-niemieckich.