Nowa kon ce p cja stra te gi cz na NATO a Stra te gi cz ny Przegl¹d

Nowa koncepcja strategiczna NATO
a Strategiczny Przegl¹d
Bezpieczeñstwa Narodowego
Sojusz Pó³nocnoatlantycki po latach zaniechañ i wahañ wreszcie przyj¹³ now¹
Koncepcjê Strategiczn¹ na szczycie w Lizbonie 19-20 listopada 2010 roku.
Ju¿ od 11 wrzeœnia 2001 roku, który pokaza³ ewidentnie now¹ jakoœæ
miêdzynarodowego œrodowiska bezpieczeñstwa, NATO sta³o przed koniecznoœci¹
pracy nad now¹ strategi¹. Ale stawianie nowego drogowskazu strategicznego
przychodzi³o z trudem. RozdŸwiêki wewn¹trzsojusznicze, ujawnione zw³aszcza
na tle interwencji irackiej, by³y istotnym hamulcem. Obawiano siê, ¿e powa¿na
debata strategiczna mo¿e je jeszcze bardziej nasiliæ. Dobrze, ¿e wreszcie uda³o siê
na tyle zneutralizowaæ ró¿nice interesów, aby bez wiêkszego ryzyka przyst¹piæ
do prac. Ma³o tego – efekt tych prac jest nad wyraz pozytywny.
Dobrym rozwi¹zaniem by³o powo³anie grupy wybitnych ekspertów pozarz¹dowych, pod kierownictwem Madeleine Albright, do przygotowania
merytorycznych podstaw nowej strategii. Rezultaty jej prac da³y mo¿liwoœæ
Sekretarzowi Generalnemu NATO zaproponowania bardzo konkretnego projektu, odpowiadaj¹cego najwa¿niejszym
wyzwaniom, przed jakimi stoi obecnie
Sojusz. Najkrócej rzecz ujmuj¹c, mo¿na
powiedzieæ, ¿e nowa Koncepcja Strategiczna uratowa³a Sojusz w jego podstawowej funkcji – funkcji obronnej. Zawróci³a NATO z drogi ku rozmyciu siê
w jakiœ ponadregionalny system bezpieczeñstwa zbiorowego.
Z punktu widzenia Polski jest to
szczególnie wa¿ne. Oczywiœcie, osi¹gniêcie kompromisowej formu³y nowej Kon-
II-IV – 2010 / 14-16
cepcji Strategicznej nie zmienia faktu,
¿e mamy w NATO do czynienia z grupami pañstw w ró¿nym stopniu zainteresowanymi poszczególnymi zadaniami
Sojuszu. To zupe³nie naturalne. Teraz
najwa¿niejsza bêdzie operacjonalizacja
koncepcji strategicznej, prze³o¿enie jej
ogólnych zapisów na konkretne dyrektywy, plany i programy.
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZEÑSTWA
prof. dr hab. Stanis³aw Koziej
Szef Biura Bezpieczeñstwa Narodowego
Szczególnie korzystne z polskiego
punktu widzenia s¹ zapisy wzmacniaj¹ce Art. 5 Traktatu Waszyngtoñskiego,
utrzymanie polityki „otwartych drzwi”
i jasne okreœlenie, ¿e wspó³praca z Rosj¹
nie mo¿e odbywaæ siê kosztem rezygnacji z kluczowych zasad i wartoœci wyznawanych przez sojuszników. Istotne
jest jednak, aby rozwi¹zania zaproponowane w Koncepcji znalaz³y odzwierciedlenie w praktycznych dzia³aniach
BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE
11
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZEÑSTWA
NATO. Opracowanie planów ewentualnoœciowych dla Polski oraz zapowiedŸ
æwiczeñ Si³ Odpowiedzi NATO (NRF)
w Polsce i pañstwach ba³tyckich w 2013 r.
s¹ tu dobrym sygna³em.
Pozytywnie oceniamy zbalansowanie
zadañ zwi¹zanych z kolektywn¹ obron¹
(która wyraŸnie zosta³a zaliczona do
priorytetów NATO) i operacji poza obszarem traktatowym. W naszej ocenie,
takie dzia³ania choæ konieczne nie mog¹
os³abiaæ zdolnoœci obronnych Sojuszu.
O tym, czy uda siê w praktyce utrzymaæ zrównowa¿ony charakter NATO
zadecyduje realizacja omawianego dokumentu w warunkach strategicznego
zmêczenia operacj¹ w Afganistanie,
ograniczeñ bud¿etowych spowodowanych przez kryzys finansowy i presji ze
strony Rosji na poszczególne kraje europejskie w celu przyznania jej wiêkszego
znaczenia w systemie bezpieczeñstwa
na Starym Kontynencie.
Z zadowoleniem przyjmujemy fakt, i¿
po¿¹dana wspó³praca z Rosj¹ jest uwarunkowana zachowaniem zasady przejrzystoœci, wzajemnoœci i koniecznoœci
budowy œrodków zaufania. Takie podejœcie jest istotne zarówno we wspó³pracy
w dziedzinie obrony przeciwrakietowej,
jak i w kwestii procesów rozbrojeniowych. W naszej ocenie wszelkie dzia³ania rozbrojeniowe, dotycz¹ce zarówno
œrodków konwencjonalnych, jak i nuklearnych musz¹ byæ rozpatrywane w kontekœcie zdolnoœci militarnych Rosji.
Z satysfakcj¹ przyjmujemy decyzje
szczytu w sprawie obrony przeciwrakietowej. Uwa¿amy, ¿e system taki
wzmocni zdolnoœci obronne NATO, które musz¹ byæ gotowe do odparcia
potencjalnego zagro¿enia rakietowego
ze strony pañstw rozwijaj¹cych tego
typu technologie poza kontrol¹ spo³ecznoœci miêdzynarodowej, a tak¿e ze strony podmiotów pozapañstwowych, czyli
w sumie – przeciwstawienia siê asymetrycznym zagro¿eniom rakietowo-nuklearnym. Z punktu widzenia Polski dodatkowo wa¿nym aspektem po³¹czenia obrony
przeciwrakietowej MD z natowskim
ALTBMD1 jest zakotwiczenie USA
w europejskim systemie bezpieczeñstwa oraz redukcja kosztów. Kooperacja NATO z Rosj¹ w tym obszarze zak³ada na obecnym etapie wspó³dzia³anie
dwóch niezale¿nych systemów, a nie budowê wspólnego kompleksu, o którego
u¿yciu wspó³decydowa³aby Moskwa.
Polska wyra¿a satysfakcjê i zadowolenie z podjêtych w Lizbonie ustaleñ co
do przysz³oœci zaanga¿owania Sojuszu
w operacjê afgañsk¹. NATO oficjalnie
potwierdzi³o w Lizbonie jedyn¹ zasadn¹
w obecnych okolicznoœciach strategiê
kontynuacji misji afgañskiej, jak¹ jest
stopniowe przekazywanie odpowiedzialnoœci za bezpieczeñstwo w kraju
samym Afgañczykom.
ObecnoϾ prezydenta Federacji Rosyjskiej Dmitrija Miedwiediewa w Lizbonie
nale¿y uznaæ za otwarcie etapu odbudowy zaufania w relacjach NATO – Rosja po
kryzysie spowodowanym agresj¹ na
Gruzjê w sierpniu 2008 r. Z punktu widzenia Polski najwa¿niejsze jest, ¿e strony zamierzaj¹ koncentrowaæ siê w tym
procesie na dzia³aniach praktycznych
(dialog i wspó³praca stron w zakresie
1
Ang. Active Layered Theatre Ballistic Missile Demence: Wielowarstwowa Obrona Antyrakietowa
Teatru Dzia³añ.
12
BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE
II-IV – 2010 / 14-16
W najbli¿szej przysz³oœci kluczowym
polem aktywnoœci NATO bêd¹ tzw. nowe
zagro¿enia. Znalaz³o to odzwierciedlenie w roli, jak¹ przyznaje im nowy dokument strategiczny, ale tak¿e w utworzeniu w sierpniu 2010 r. w Kwaterze
G³ównej Sojuszu Wydzia³u ds. Nowych
Wyzwañ Bezpieczeñstwa. Je¿eli Polska
chce utrzymaæ swoj¹ wysok¹ pozycjê
w NATO, powinniœmy szerzej rozwin¹æ
u nas prace koncepcyjne i przyst¹piæ
do wdra¿ania praktycznych rozwi¹zañ
prawnych, organizacyjnych, technicznych
i infrastrukturalnych odnosz¹cych siê do
asymetrycznych czynników wspó³czesnego i przysz³ego œrodowiska bezpieczeñstwa. Szczególnym na dziœ wyzwaniem,
którego wagê i charakter obrazuje wymownie ujawnienie dokumentów amerykañskiej dyplomacji przez WikiLeaks,
jest niew¹tpliwie bezpieczeñstwo cybernetyczne w ramach szeroko rozumianego bezpieczeñstwa informacyjnego.
Mówi¹c o operacjonalizacji Koncepcji
Strategicznej NATO nale¿y mieæ na uwadze nie tylko dzia³ania podejmowane
w ramach Sojuszu, ale tak¿e przedsiêwziêcia narodowe s³u¿¹ce przygotowaniu warunków do realizacji tej strategii.
W Polsce temu celowi powinien s³u¿yæ
uruchamiany po raz pierwszy w naszym
kraju Strategiczny Przegl¹d Bezpieczeñstwa Narodowego.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
– zarz¹dzeniem z dnia 24 listopada 2010
roku – nakaza³ przeprowadzenie Stra-
II-IV – 2010 / 14-16
tegicznego Przegl¹du Bezpieczeñstwa
Narodowego (SPBN). Jest to zadanie
wynikaj¹ce z pkt. 148 obowi¹zuj¹cej
obecnie Strategii Bezpieczeñstwa Narodowego z 2007 r., w której czytamy: Weryfikacja ustaleñ zawartych w Strategii Bezpieczeñstwa Narodowego RP
oraz wypracowanie propozycji jej
aktualizacji odbywaæ siê bêdzie w ramach cyklicznie przeprowadzanych
Strategicznych Przegl¹dów Bezpieczeñstwa Narodowego.
Celem Przegl¹du jest ca³oœciowa
ocena stanu bezpieczeñstwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej i sformu³owanie wniosków dotycz¹cych strategicznych celów i sposobów dzia³ania
pañstwa w dziedzinie bezpieczeñstwa
oraz przygotowania systemu bezpieczeñstwa narodowego. Zgodnie z tym celem zostanie dokonana analiza i ocena
Polski jako podmiotu bezpieczeñstwa
prowadz¹ca do zdefiniowania interesów narodowych i celów strategicznych
naszego pañstwa w dziedzinie bezpieczeñstwa. W kontekœcie tych interesów
i celów przeprowadzona zostanie nastêpnie kompleksowa analiza, ocena i prognoza œrodowiska bezpieczeñstwa w ujêciu zewnêtrznym i wewnêtrznym we
wszystkich jego obszarach, militarnym
i pozamilitarnym, oraz na poziomie globalnym, regionalnym i krajowym. Rezultatem tego etapu Przegl¹du powinny
byæ mo¿liwe scenariusze kszta³towania
siê warunków bezpieczeñstwa Polski
w perspektywie nastêpnych 20 lat. Stosownie do tych scenariuszy w trzeciej
fazie Przegl¹du nast¹pi okreœlenie mo¿liwych i po¿¹danych oraz rekomendowanych strategicznych kierunków i sposobów zapewnienia bezpieczeñstwa
narodowego Rzeczypospolitej Polskiej
BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZEÑSTWA
obrony przeciwrakietowej, stabilizacja
Afganistanu, zwalczanie terroryzmu
i piractwa) – z uwzglêdnieniem przejrzystoœci i wzajemnoœci, a nie na podstawie
teoretyczno-prawnych dyskusji o systemie bezpieczeñstwa europejskiego.
13
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZEÑSTWA
w perspektywie 20 lat (okreœlenie strategii operacyjnej). W czwartym etapie
dokonana zostanie ocena i zostan¹
przedstawione propozycje co do mo¿liwych, po¿¹danych i rekomendowanych
kierunków i sposobów przygotowania
(utrzymywania i transformacji) zasobów
wydzielanych przez pañstwo do realizacji
strategii operacyjnej (obronnych, ochronnych, spo³ecznych, ekonomicznych), czyli
– kierunków i sposobów przygotowywania w perspektywie 20 lat systemu bezpieczeñstwa narodowego (okreœlenie
strategii preparacyjnej, w tym transformacyjnej w dziedzinie bezpieczeñstwa). Prace w poszczególnych czterech
etapach Przegl¹du bêd¹ prowadzone
i finalizowane kolejno, aczkolwiek z uwzglêdnieniem koniecznych sprzê¿eñ zwrotnych, odzwierciedlaj¹cych wzajemne
uwarunkowania celów, przes³anek, sposobów i zasobów strategicznych.
Rezultaty Przegl¹du ujête zostan¹
w niejawnym Raporcie SPBN, na podstawie którego bêdzie opracowana i upubliczniona pierwsza w Polsce Bia³a Ksiêga
Bezpieczeñstwa Narodowego RP. Rezultaty SPBN bêd¹ mog³y s³u¿yæ jako
merytoryczna podstawa do podejmowania decyzji w zakresie bezpieczeñstwa
narodowego zarówno przez Prezydenta
RP (zatwierdzanie i og³oszenie strategii,
polityczno-strategicznej dyrektywy obronnej i strategicznych kierunków rozwoju si³ zbrojnych oraz podejmowanie
stosownych inicjatyw legislacyjnych
w zakresie bezpieczeñstwa narodowego), jak i przez administracjê rz¹dow¹,
zgodnie z jej w³aœciwoœciami w dziedzinie bezpieczeñstwa narodowego.
Do przeprowadzenia SPBN Prezydent RP powo³a³ Komisjê Strategicz-
14
BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE
nego Przegl¹du Bezpieczeñstwa Narodowego, sk³adaj¹c¹ siê z Zespo³ów
Problemowych, Zespo³u Doradczo-Konsultacyjnego oraz Sztabu Komisji. W sk³ad Komisji weszli zaproszeni
do wspó³pracy przedstawiciele instytucji
pozarz¹dowych, œrodowisk akademickich, parlamentarzyœci, przedstawiciele
struktur rz¹dowych, samorz¹dowych,
byli szefowie Biura Bezpieczeñstwa Narodowego oraz doradcy Prezydenta
i analitycy BBN. Etapowe i koñcowe
wyniki Przegl¹du bêd¹ sukcesywnie
przedk³adane do rozpatrzenia Radzie
Bezpieczeñstwa Narodowego.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
swym autorytetem i rang¹ urzêdu pragnie ponad podzia³ami zaanga¿owaæ
w proces Przegl¹du ró¿ne œrodowiska,
które w sposób spójny, a jednoczeœnie
szeroki, zaprezentuj¹ otwarte spojrzenie na sprawy bezpieczeñstwa. Przegl¹d
bêdzie wymaga³ kompleksowego, ale
te¿ innowacyjnego spojrzenia na bezpieczeñstwo narodowe. Krytycznego
spojrzenia i ewentualnej weryfikacji
mog¹ wymagaæ sprawy fundamentalne,
chocia¿by w kwestii samego pojêcia
bezpieczeñstwa, redefinicji interesów
narodowych i celów strategicznych,
spojrzenia na nowe obszary szans, wyzwañ, ryzyk i zagro¿eñ okreœlaj¹cych
bezpieczeñstwo narodowe Polski. Wa¿ne pozostaje, aby w rezultacie zebranych
wniosków wypracowaæ spójne i optymalne rozwi¹zania mog¹ce wnieœæ wartoœæ
dodan¹ w obszarze bezpieczeñstwa narodowego, a sam Przegl¹d, jako pionierskie w warunkach polskich przedsiêwziêcie, móg³ dobrze s³u¿yæ decydentom
politycznym i strategicznym w zapewnianiu bezpieczeñstwa pañstwa.
II-IV – 2010 / 14-16