Ekohumanizm w przezwyciężaniu globalnego kryzysu

EPISTEME 103
Lesław Michnowski
EKOHUMANIZM
w przezwyciężaniu globalnego kryzysu
Redaktor tomu
Ks. Jarosław Sokołowski
Wydział Filozofii Chrześcijańskiej
Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
w Warszawie
Warszawa-Łomża 2011
EPISTEME
193: Ekohumanizm w przezwyciężaniu globalnego kryzysu
Tom recenzowali:
prof. dr hab. Lucjan Pawłowski (Politechnika Lubelska) i prof. zw. dr hab. Jan Jachymek (UMCS Lublin)
Honorowi Członkowie Rady Naukowej
prof. zw. dr hab. Zdzisław Ciećko (UWM Olsztyn), prof. zw. dr hab. Józef Marceli Dołęga
(UKSW Warszawa), prof. zw. dr hab. Jerzy Niemiec (UwB Białystok), prof. zw. dr hab. Edmund
Trempała (UKW Bydgoszcz), prof. zw. dr hab. Andrzej de Tchorzewski (WSPB Kraków),
prof. dr Andrzej M. Woźnicki (USF-USA San Francisco)
Rada Naukowa
Wojciech Bołoz (UKSW), Mariusz Ciszek (UPH), Stanisław Dziekoński (UKSW) - przewodniczący, Jerzy Fidura (WSDE), Edward Grott (UKSW), Andrzej Jaśko (WSDE), Tadeusz Klimski
(UKSW), Jan Krokos (UKSW), Anna Latawiec (UKSW), Anna Lemańska (UKSW), Paweł
Mazanka (UKSW), Ryszard Moń (UKSW), Mieczysław Ozorowski (UKSW), Ewa Podrez (UKSW),
Janusz Popko (UMwB), Antoni Skowroński (UKSW) - sekretarz rady, Adam Skreczko (UKSW,
MWSDB), Jarosław Sokołowski (UKSW), Tadeusz Syczewski (KUL, WSDD), Dariusz Śleszyński
(SHU), Andrzej Świderski (UPH), Stanisław Urbański (UKSW), Michał Warciński (UW),
Józef Wroceński (UKSW).
Współpracujący z Radą Naukową
lanusz Aptacy (UKSW), Robert Bączek (WSDŁ), Stanisław Biały (UKSW), Mirosław Brzeziński
(KUL), Wojciech Guzewicz (WSDE, UWM), Jarosław Kotowski (UKSW WSDŁ), Jan Krupka (WSDŁ),
Cezary Naumowicz (UKSW), Wojciech Nowacki (WSDŁ), Henryk Podolski (UKSW), Jerzy Sikora
(UKSW, KUL), Stanisław Strękowski (WSDE, UKSW), Sławomir Śledziewski (WSDŁ, UKSW), Paweł
Tarasiewicz (WSDE, KUL), Wojciech Turowski (WSDŁ), Kęstutis Żemaitis (Kowno Litwa).
Redakcja
Adam Filipowicz (UKSW) - przewodniczący, Jacek W. Czartoszewski (UKSW), Grzegorz
Embros (UKSW), Włodzimierz Gałązka (UKSW), Edward Grott (UKSW) - sekretarz redakcji.
Skład komputerowy
Marek Jadczak
Okładka
Janusz Wardziński
© Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2011
01-815 Warszawa, ul. Dewajtis 5, tel./fax 22 839-89-85, e-mail:[email protected]
www.wydawnictwo.uksw.edu.pl © Wydział
Filozofii Chrześcijańskiej UKSW w Warszawie
ISBN-978-83-7072-690-4
ISSN 2081-4801 Adres
Redakcji EPISTEME
Instytut Ekologii i Bioetyki, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa, Polska; tel. kom. 602 74 14 13; fax (0-22)
839 77 33, e-mail: [email protected], [email protected], [email protected]
Druk: Drukarnia Libra-Print, al. Legionów 114B, 18-400 Łomża, tel. (086) 473-77-84.
Spis treści
WPROWADZENIE: Doinformowywana globalna współpraca albo
globalna katastrofa............................................................................11
I.
O potrzebie ekohumanizmu i ewolucji ultraintelektualnej.............21
1. Wstęp.................................................................................................. 21
2. Wezwania o Wielką Przemianę .......................................................... 25
2.1. Dla przeżycia - konieczność trwałego rozwoju ........................... 25
2.2. Koncepcja trwałego rozwoju w ujęciu Organizacji Narodów
Zjednoczonych............................................................................. 25
2.3. Rodzina ludzka - i jej dobro wspólne - jako podstawowy postulat
Kościoła Katolickiego wobec wyzwań współczesności ................ 26
2.4. W Unii Europejskiej - Odnowiona Strategia Trwałego Rozwoju
i zapowiedź negacji „zerowego wzrostu" ..................................... 28
3. „Zerowy wzrost" - koncepcja wciąż aktualna?................................... 29
4. Ekohumanizm i ewolucja ultraintelektualna - niezbędne dla
uniknięcia globalnej katastrofy .......................................................... 34
4.1. Model konceptualny System Życia jako podstawa rozpoznawania
istoty i przyczyn globalnego kryzysu .......................................... 34
4.2. Kryzys globalny jako skutek niedostosowania do Stanu Zmian i
Ryzyka.......................................................................................... 35
4.3. Jak zapewniać ultrastabilność światowej społeczności?................ 37
4.4. Socjal-darwinizm - przejściowy etap stymulowanie rozwoju...... 38
4.5. Moralna degradacja socjal-darwinizmu jako skutek rozwoju
nauki i techniki ............................................................................ 42
4.6. Stan Zmian i Ryzyka - nowa jakość uwarunkowań życia
Człowieka .................................................................................... 44
4.7. W Stanie Zmian i Ryzyka - konieczność ekohumanizmu
i ewolucji ultraintelektualnej........................................................ 47
5. Zakończenie........................................................................................ 52
6. Załącznik: List do Premiera Donalda Tuska dotyczący Odnowionej
Strategii Trwałego Rozwoju Unii Europejskiej ...................................... 54
Spis treści
II. Informacyjne i aksjologiczne uwarunkowania przezwyciężenia
kryzysu globalnego ..................................................................................57
III. Ekonomika ery zmian klimatycznych...............................................77
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wstęp .................................................................................................. 77
Wciąż aktualna ostrzegawcza prognoza Raportu „Granice wzrostu"? 81
Dwie radykalnie odmienne strategie obronne wobec zagrożenia
globalną katastrofą ............................................................................ 88
3.1. Strategia socjal-darwinistyczna - „zerowego wzrostu"................ 88
3.2. Strategia ekohumanistyczna......................................................... 94
3.3. „Sustainable development" czy „sustainablity"? .......................... 98
Wizja ekonomiki trwałego rozwoju - ery zmian klimatycznych ...... 101
Informacyjne uwarunkowania ekonomiki ery zmian - nie tylko
klimatycznych ............................................................................ 106
Zakończenie...................................................................................... 109
IV. Relacja sacrum - profanum w ujęciu cybernetycznym..................113
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Wstęp................................................................................................ 113
„System naturalny" jako pomoc w diagnozowaniu kryzysu globalnego 118
Społeczeństwo zdolne do życia w Stanie Zmian i Ryzyka ................ 121
Nauczanie Jana Pawła II w świetle cybernetycznej teorii rozwoju.... 128
4.1. Kościół Katolicki jako element homeostatu światowej
społeczności ............................................................................... 128
4.2. Jana Pawła II wkład w doskonalenie systemu sterowania procesem
życia ........................................................................................... 131
4.3. Cywilizacja Życia i Miłości jako warunek życia w Stanie Zmian
i Ryzyka ...................................................................................... 145
Kontynuowanie przez Benedykta XVI działań na rzecz rozwoju...... 148
Kościół „do kruchty" czy do podtrzymującej rozwój aktywności
publicznej? .........................................................................................154
Dobro wspólne - postulat strategiczny..............................................155
Zakończenie...................................................................................... 156
Spis treści
V. Ecohumanism as a developmental crossing (with supplement).. 159
1. Introduction......................................................................................159
2. Sustainable Development and Limits to Growth Crossing ................164
2.1. (i) "Backcasting" in Cognizing Sustainable Development
Conditions ........................................................................................164
2.2. (ii) Primitive Growth of Advanced Society ................................166
2.3. (iii) The "Inertial" Limit to Growth ...........................................167
2.4. (iv) The "Defensive-Environmental" Limit to Growth ...............169
2.5. (v) The "Catastrophic" Limit to Growth.....................................171
3. Global Crisis and the Dangers of Its Pathological Overcoming ........172
3.1. (i) Global Crisis — an Effect of Life "Beyond the Limits"...........172
3.2. (ii) Orwellian information society and the pathological reduction
of the worlds population ..................................................................172
4. Ecohumanistic Information Society — Utopia or Precondition of
Sustainable Development?.................................................................174
4.1. (i) "Visionary Projecting" - the Essence of Sustainable
Development Strategy ................................................................174
4.2. (ii) Sustainable Development Economy...................................... 175
4.3. (iii) Access to Knowledge for Sustainable Development............. 176
4.4. (iv) Informationally Efficient Infrastructure ............................... 176
4.5. (v) Shaping Universal Wisdom ...................................................177
4.6. (vi) Global Governance — a Crucial Sustainable Development
Factor.......................................................................................... 178
4.7. (vii) The Gordian Knot of Sustainable Development.................. 179
5. Closing remarks ................................................................................ 180
6. SUPLEMENT: GLOBAL CRISIS FROM TODAY'S PERSPECTIVE.. 183
6.1 Summary: What is the essence of the current crisis?.................. 183
6.2 Proposed Strategy To Overcome The Current Crisis................... 186
VI. Modelowanie konceptualne w kształtowaniu trwałego rozwoju
(sustainable development) ..............................................................195
1. System Życia - model konceptualny dla polityki rozwoju ................ 195
2. Informacja - pojęcie podstawowe Systemu Życia .............................197
3. Aksjomaty Systemu Życia..................................................................197
Spis treści
Podstawowe właściwości systemów życia ......................................... 199
Rozwój jako proces tworzenia informacji ........................................ 203
Fazy i etapy rozwoju systemów życia................................................ 206
Kryzys systemu życia jako skutek jego niedostosowania do nowych
uwarunkowań życia .......................................................................... 208
8. Stan Zmian i Ryzyka - nowa jakość uwarunkowań życia................. 209
9. Trwały rozwój jako rozwojowe przekraczanie granic wzrostu.......... 210
10. Integracyjny rozwój albo regres........................................................ 212
11. Monitoring dynamiczny jako istotny czynnik trwałego rozwoju ..... 214
4.
5.
6.
7.
POSŁOWIE............................................................................................217
BIBLIOGRAFIA.................................................................................... 221
SUMMARY ............................................................................................245
CONTENTS........................................................................................... 251
Katalog wydanych tomów Episteme...................................................... 255
10
ISBN-978-83-7072-690-4
Przedstawione w recenzowanej pracy przemyśleniae Autora są ze wszech miar godne
publikacji w formie książkowej. Praca prof. Lesława Michnowskiego jest napisana na
najwyższym poziomie merytorycznym, jej mocną stroną jest ścisły związek treści z tytułami
rozdziałów, klarowny tok narracji; uargumentowany precyzyjnie proces przeobrażeń
społeczno-ustrojowych od kapitalizmu w jego neoliberalnej wersji do Ekohumanizmu jako
systemu alternatywnego - pożądanego dla rozwoju cywilizacji życia. Praca L. Michnowskiego
jest oczekiwana społecznie jeszcze i z tego względu, że zasadnie wskazuje trudną do
przecenienia inspirację myśli społecznej Watykanu i Kościoła rzymskokatolickiego zwłaszcza papieży bł. Jana Pawła II i Benedykta XVI w poszukiwaniu i dążeniach do
ustanowienia ustroju sprawiedliwości społecznej - szanującego przyrodzoną człowiekowi
godność.
Prof. zw. dr hab. Jan Jachymek - UMCS Lublin
W pracy L. Michnowskiego zawarte są liczne odniesienia do Społecznej Nauki Kościoła
Katolickiego. Praca może stanowić edukacyjną pomoc w kształtowaniu świadomości
ekohumanistycznej oraz formowaniu politycznych elit kierujących się troską o dobro
wspólne polskiej, europejskiej i światowej społeczności. Może być także przydatna w
kształtowaniu powszechnej kultury informacyjnej. A zatem proponuję jej pilne wydanie i
upowszechnienie nie tylko w studenckim kręgu Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW,
lecz szczególnie także Politologii, Informatyki i Ekonometrii oraz Inżynierii Środowiska
UKSW, jak również innych Wyższych Uczelni, a także Krajowej Szkoły Administracji
Publicznej.
Prof. dr hab. Lucjan Pawłowski - WIŚ Politechnika Lubelska