Historia

Historia
MIKOSZKI
niem. Glimmen
Wieś wymieniana w źródłach od 1388 r. Początkowo właścicielami byli Mikoszewscy, a w latach 1399 – 1476 Jarogniewscy. W roku 1494
Mikoszki kupili Tadrowie Sułoccy. Od 1564 r. należały do Adama Tarnowskiego siostrzeńca Wojciecha Sułockiego. W 1580 r. od Adama
Tarnowskiego Mikoszki kupił Mikołaj Korzbok Rybieński. Jego córka Barbara Skórzewska odstąpiła je w 1598 r. Stanisławowi
Konarzewskiemu, a ten z kolei w 1618 r. sprzedał Jadwidze z Mierzewskich Ponińskiej. Od niej w 1623 r. wieś kupił Stanisław Samson
Proski. Po jego śmierci majątek odziedziczył jego małoletni syn Jan Ludwik pozostający pod opieką Wojciecha Kośmidra
Gruszczyńskiego, który w jego imieniu sprzedał wieś Abrahamowi Ciświckiemu, dziedzicowi Zbąszynia i części Jarogniewic z Kawczynem.
Następnie od jego wnuka Jana kupił Mikoszki wraz z Kawczynem w 1686 r. Stanisław Wyskota Zakrzewski. Po śmierci jego syna Józefa w
1728 r. córka Józefa i Anny z Żychlińskich Urszula wniosła wsie Adamowi Romiszewskiemu z Kokorzyna. Jednakże po rozwodzie z mężem
w 1752 r. sprzedała Mikoszki i Kawczyn Franciszkowi Święcickiemu. Jego syn Jan Święcicki z kolei sprzedał Mikoszki Wojciechowi
Dramińskiemu w 1781 r. za 125.000 zł. W 1786 r. dobra nabył od Alberta Dramińskiego Bonawentura Koczorowski. W 1825 r.
dziedziczyły po nim dzieci Antoni Koczorowski, Jan Paweł Koczorowski i Emilia Pelagia Koczorowska. W 1858 r. wieś kupił Szymon Levy z
Leszna, a w 1860 r. odkupił Stanisław Koczorowski. W 1863 r. majątek znalazł się w rękach Philippa Wilhelma Harrera, a od 1878 r.
Stefana Chłapowskiego z Bonikowa. W 1884 r. odziedziczyła go Maria Chłapowska z Ponińskich, od 1898 r. występująca jako
współwłaścicielka wraz z synem Alfredem. Od 1899 r. do 1945 r. jedynym dziedzicem majątku był Alfred Chłapowski. Od 1936 r. w
Mikoszkach mieszkał ówczesny zarządca dóbr Zygmunt Hełczyński.
Folwark w Mikoszkach istnieje co najmniej od pocz. XVIII w. W 1727 r. wzmiankowany folwark, na którym „z 12 krów zdechła połowa”, a
ok. 1740 r. wymieniana osobna gorzelnia o jednej izbie. W wizji wsi pochodzącej z 1752 r. wymieniany jest „dwór niedobry w którym
żadnej szlacheckiej wygody nie masz (...) Idąc z dworu ku wsi kaplica, w której obraz Najświętszej Panny, zrujnowana, przy tej kaplicy
sołek do mleka na dwie kondygnacje pod szkudłami i w ruinie”. Natomiast w kierunku Bonikowa znajdowały się: „obory nowe na
przyciesiach z przegrodami (...) od obór idąc ku Bonikowu owczarnia nowa (...) stajenki trzy, jedna stara, dwie nowe (...) stodoła jedna o
trzech bojewicach dużo nadrujnowana tak w przyciesiach, słupach i lepionce (...) spichrz w blochy szkudłami pokryty o dwóch
dymnikach”, mielcuch, obórka dla świń. Za mielcuchem znajdował się ogród i sad pusty, a w sadzie za mielcuchem sadzawki niewielkie.
Inwentarz zwierzęcy liczył wówczas 8 koni, 30 wołów roboczych, 60 owiec. Ze sprzętu było „pługów już zażywanych 3 bez wici
żelaznych, rade 3 z radlicami, to wszystko stare. Wozów 2 i te na nic się nie zdadzą”. W 1781 r. w Mikoszkach znajdował się dwór „w
dachu tylko po części potrzebujący reparacyi, w którym znajduje się pokoi 7, stołowa izba ósma, kuchnia pośrodku tego dworu i spiżarni
przy kuchni z górami 2”. Blisko dworu była podpiwniczona „czeladnica stara o 2 izbach i 2 komorach”. „Prosto w dwór jest kaplica nowo
wybudowana”. Z zabudowań gospodarczych wymieniany mielcuch nowo wybudowany, 2 stodoły, stajnie m. in. cugowa i fornalska,
wozownia przy stajniach, obora, kubel (?), kurniki, obórka dla świni. „Całe podwórze dobre, wrotów w nim 3, jedne wychodzą na
pastwiska, drugie między stodołami i owczarnią, w trzecie ze wsi dobre”.
W 1881 r. powierzchnia dóbr rycerskich Mikoszki wynosiła 460 ha z czego 256 ha zajmowały pola, 79 ha łąki, 89 ha pastwiska, 28,8 ha
lasy, 7,2 ha nieużytki. Na terenie folwarku działała gorzelnia parowa i młyn parowy. W latach 80. XIX w. na terenie dominium znajdowało
się 13 domów w których mieszkało 180 osób. W 1913 r. na terenie folwarku prowadzono hodowlę 66 koni, 165 krów, 187 świń i 31
owiec. W okresie międzywojennym wzmiankowana prócz gorzelni kaszarnia oraz specjalizacja gospodarstwa w reprodukcji uznanych
nasion buraczanych.
ZAŁOŻENIA DWORSKIE usytuowane jest w zachodniej części wsi po północnej stronie drogi z Jarogniewic do Bonikowa. Składa się z
części rezydencjonalnej i folwarcznej. Na północ, południe i zachód od zespołu rozciągają się pola.
ZESPÓŁ REZYDENCJONALNY zajmuje wschodnią część założenia i składa się z dworu, parku i kaplicy. Dwór położny jest w
południowej części parku, kaplica na północ od niego w środku parku. W północnej części parku, przy granicy z dawnymi ogrodami,
wznosi się budynek gospodarczo – mieszkalny. W 1862 r. po prawej stronie od frontu dworu znajdował się budynek – być może oficyna –
obecnie nie istniejący. Dzisiaj w tym miejscu ruiny murowanej z cegły piwniczki.
DWÓR wzniesiony w końcu XVIII w., lub na początku XIX w., przebudowany częściowo na początku XX w. Obiekt murowany z cegły,
częściowo podpiwniczony, parterowy, z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem mansardowym, czterospadowym pokrytym obecnie
płytkami eternitowymi. Budynek na planie prostokąta z dwoma alkierzami w narożach elewacji tylnej południowej. Alkierze także
parterowe, nakryte dachami mansardowymi. Pod alkierzami piwnice nakryte sklepieniem odcinkowym, pod głównym korpusem
sklepienie odcinkowe Kleina, wtórnie wykonane. Układ wnętrz głównej części dwutraktowy, z sienią ze schodami pośrodku pierwszego
traktu. Elewacje tynkowane z zachowanym skromnym detalem. Pośrodku elewacji frontowej pozorny trzyosiowy ryzalit ozdobiony
czterema pilastrami z wejściem pośrodku. Powyżej trzyosiowa wystawka zamknięta prostym szczytem. Od strony południowej pośrodku
elewacji dwuosiowej pozorny ryzalit, także z wystawką. Okna w prostych obramieniach z tynku, elewacje wieńczy gzyms koronujący.
Dekoracja elewacji oraz wystawka są prawdopodobnie późniejsze z początku XX w. Zachowane główne drewniane dwuskrzydłowe drzwi
wejściowe z przełomu XVIII i XIX w.
KAPLICA pw. NP Marii Nieustającej Pomocy, zbudowana prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX w. na miejscu starszej kaplicy,
drewniana, oszalowana deskami, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym dachówką z sygnaturką pokrytą blachą. Wzniesiona na
planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium.
BUDYNEK MIESZKALNO-GOSPODARCZY z pocz. XIX w., wzniesiony prawdopodobnie na miejscu dawnego mielcucha z
wykorzystaniem jego piwnic. Murowany z cegły, na podmurówce z kamienia, częściowo podpiwniczony (w partii wschodniej i środkowej),
parterowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym z naczółkiem od strony zachodniej, pokrytym dachówką
zakładkową. Pierwotnie budynek dłuższy, którego część wschodnia zawaliła się w 1982 r. Obiekt na planie prostokąta z sienią na osi.
Pomieszczenia w części środkowej i zachodniej o charakterze magazynowym, w części zachodniej mieszkalne. Stropy drewniane
belkowe nagie, w mieszkaniu częściowo z podsufitką. Elewacje tynkowane zakończone gzymsem wieńczącym, otwory zamknięte prosto,
pierwotnie w prostych tynkowanych opaskach. Pośrodku elewacji frontowej południowej zachowane stare drzwi wejściowe
jednoskrzydłowe z desek układanych w romb, ze starymi okuciami i zamkiem, pochodzące z pocz. XIX w.
PARK krajobrazowy o pow. 2,55 ha, założony w 1 poł. XIX w. na rzucie nieregularnego wieloboku z wjazdami od strony wschodniej z
głównej drogi oraz od zachodniej od folwarku. Po północno – zachodniej stronie parku znajdował się niegdyś warzywnik. Przed frontem
dworu tj. od strony północnej dość duży kolisty gazon. W części zachodniej i północno - środkowej parku znajdują się dwa małe stawki
połączone rowem. Drzewostan tworzą głownie topole białe, wiązy, robinie akacjowe, jesiony, dęby szypułkowe. W parku zachowane
pomnikowe okazy dębu i wiązu.
ZESPÓŁ FOLWARCZNY istnieje w tym miejscu co najmniej od 1 poł. XVIII w. W 1862 r. znajdowało się tu podwórze folwarczne
położone na zachód od parku oraz kolonia domów pracowników folwarcznych położona na wschód od rezydencji, czyli tak jak obecnie.
Wówczas dziedziniec na rzucie zbliżonym do litery „L” z jednym długim budynkiem w pierzei południowej, dwoma w zachodniej w
wysuniętej części pierzei północnej i trzema w cofniętej części. Pierzeja wschodnia otwarta była na park, natomiast pośrodku podwórza
wznosił się jeszcze jeden budynek. W końcu XIX w. zabudowane były pierzeje północna, południowa i zachodnia, wschodnia natomiast
otwarta była na park. Obecnie zachowany taki sam układ. Podwórze założone na rzucie prostokąta o dłuższej osi północno – południowej
z wjazdami od strony południowo – zachodniej i południowo – wschodniej z głównej drogi oraz od północy od strony pól. W pierzei
południowej od wschodu wznosi się przebudowany budynek gospodarczy, dalej dawna stajnia (I) i chlewnia z 4 ćw. XIX w., murowana z
kamienia i cegły, częściowo przebudowana, następnie kolejna stajnia (II) z 4 ćw. XIX w. murowana z cegły z ceglanym detalem, do której
od zachodu dostawiona jest niewielka wozownia. W pierzei zachodniej stoi obora z końca XIX w., murowana z cegły, nakryta dachem
dwuspadowym pokrytym papą, parterowa, z użytkowym poddaszem, o elewacjach tynkowanych z zachowanymi jedynie opaskami
okiennymi. Pierzeję północną wypełniają dwie połączone stodoły. Stodoła zachodnia wzniesiona w 1908 r., murowana z cegły o
tynkowanych elewacjach północnej i południowej, a ceglanej zachodniej, z zachowanym detalem w postaci lizen, gzymsu kordonowego i
wieńczącego oraz ozdobnych obramień otworów poddasza. Stodoła wschodnia dłuższa, z wnętrzem podzielonym na dwa pomieszczenia,
nakryta niskim dachem dwuspadowym pokrytym papą, o elewacjach pierwotnie ceglanych, wtórnie częściowo tynkowanych. Pośrodku
podwórza usytuowana sieczkarnia z końca XIX w., murowana z cegły, częściowo przebudowana, oraz gorzelnia i młyn, pomiędzy
którymi komin. Pośrodku podwórza po zachodniej stronie gorzelni znajduje się staw.
WOZOWNIA wzniesiona w 1911 r. murowana z cegły, parterowa, z otwartą więźbą dachową, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym
płytkami eternitowymi. Wzniesiona na planie prostokąta z wydzielonym osobnym pomieszczeniem od strony wschodniej. Elewacje
pierwotnie całe ceglane, obecnie częściowo tynkowane i pobielone, z zachowanym detalem w postaci narożnych lizen, obramień wokół
otworów okiennych i drzwiowych, fryzu schodkowego w szczycie i fryzu ząbkowego w zwieńczeniu ścian. Wszystkie otwory zamknięte
odcinkowo.
GORZELNIA wzniesiona ok. 1880 r., obecnie w stanie ruiny, murowana z cegły, złożona z kilku brył nakrytych dachami niskimi
dwuspadowymi pokrytymi papą. W części przemysłowej sklepienia ceramiczne odcinkowe na podciągach stalowych, w części
mieszkalnej stropy drewnianej belkowe z podsufitką, obecnie w większości zawalone. Elewacje ceglane z zachowanym częściowo
skromnym detalem w postaci gzymsów kordonowych i wieńczących, nadokienników w formie odcinków gzymsu nad częścią okien,
narożnych lizen od strony wschodniej.
MŁYN obecnie spichlerz, wzniesiony ok. 1880 r., dostawiony ścianą północną do gorzelni, murowany z cegły, podpiwniczony,
dwukondygnacyjny z użytkowym poddaszem, nakryty niskim dachem dwuspadowym pokrytym papą. Budynek na planie prostokąta we
wnętrzu stropy drewniane belkowe nagie. Elewacje ceglane podzielone jedynie gzymsami kordonowymi, otwory okienne zamknięte
prosto. Wejście od strony południowej.
KOLONIA DOMÓW PRACOWNIKÓW FOLWARCZNYCH składa się obecnie z czterech budynków usytuowanych po północnej stronie
drogi do Jarogniewic, wzniesiony przypuszczalnie ok. 1874 r. Wszystkie domy murowane z cegły, parterowe, z użytkowymi poddaszami,
nakryte dachami dwuspadowymi. Domy nr 3 i 5 identyczne, wzniesione na pocz. XX w. przeznaczone dla czterech rodzin, o elewacjach
tynkowanych z ceglanym detalem w postaci cokołu, obramień okiennych, gzymsu kordonowego i wieńczącego. Dom nr, 7 o
tynkowanych elewacjach, z gzymsem nad oknami parteru, pierwotnie z oknami w ceglanych opaskach, obecnie przekształconych. Źródło: Redakcja naukowa serii prof. dr hab. Jan Skorutowicz "Dawne budownictwa folwarczne"
Jolanta Goszczyńska, Majątki Wielkopolskie, Tom V, Powiat Kościański, Wydawnictwo Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno
Spożywczego w Szreniawie 1998r., wyd. cyt., s. 169-171
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)