Etyka i filozofia współczesna

Etyka i filozofia współczesna
Logiczna kultura argumentacji:
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
Logiczna kultura argumentacji:
•
wypowiedź argumentacyjna a wnioskowanie,
•
przyczyny nieporozumień,
•
definiowanie i błędy w definiowaniu.
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
Wnioskowanie:
• proces poznawczy, który od uznania przesłanek
prowadzi do uznania wniosku.
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Wnioskowanie:
• proces poznawczy, który od uznania przesłanek
prowadzi do uznania wniosku.
Wypowiedź argumentacyjna:
• wypowiedź, w której przedstawia się pewną opinię
oraz jej uzasadnienie.
Etyka i filozofia współczesna
Wnioskowania:
•
•
•
dedukcyjne,
indukcyjne,
abdukcyjne (np. „do najlepszego wyjaśnienia”).
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
DEDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Piotr lubi bigos.
reguła
warunek
wynik
INDUKCJA:
Piotr jest Polakiem.
Piotr lubi bigos.
Każdy Polak lubi bigos.
warunek
wynik
reguła
ABDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
reguła
wynik
warunek
Etyka i filozofia współczesna
DEDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Piotr lubi bigos.
Wypowiedź 1:
„Każdy Polak lubi bigos. Piotr jest Polakiem.
Zatem Piotr lubi bigos.”
wykład 11
reguła
warunek
wynik
Etyka i filozofia współczesna
DEDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Piotr lubi bigos.
wykład 11
reguła
warunek
wynik
Wypowiedź 2:
„Piotr lubi bigos.
Wiadomo przecież, że (ponieważ, jest przecież jasne, że) Piotr jest Polakiem,
a każdy każdy Polak lubi bigos.”
Etyka i filozofia współczesna
DEDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Piotr lubi bigos.
Wypowiedź 3:
― „Piotr lubi bigos”
― „Dlaczego?”
― „Ponieważ jest Polakiem.”
― „No i co z tego?”
― „Przecież każdy Polak lubi bigos.”
wykład 11
reguła
warunek
wynik
Etyka i filozofia współczesna
DEDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Piotr lubi bigos.
Wypowiedź 4:
― „Piotr lubi bigos!”
― „Dlaczego?”
― „Ponieważ jest Polakiem.”
wykład 11
reguła
warunek
wynik
Etyka i filozofia współczesna
DEDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Piotr lubi bigos.
Wypowiedź 4:
― „Piotr lubi bigos!”
― „Dlaczego?”
― „Ponieważ jest Polakiem.”
Wypowiedź 5:
„Piotr lubi bigos, ponieważ każdy Polak lubi bigos.”
wykład 11
reguła
warunek
wynik
Etyka i filozofia współczesna
ABDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Wypowiedź 6:
― „Piotr jest Polakiem!”
― „Nie wydaje mi się.”
― „Przecież lubi bigos.”
― „No i co z tego?”
― „Przecież każdy Polak lubi bigos.”
wykład 11
reguła
wynik
warunek
Etyka i filozofia współczesna
ABDUKCJA:
Każdy Polak lubi bigos.
Piotr lubi bigos.
Piotr jest Polakiem.
Wypowiedź 7:
― „Piotr jest Polakiem!”
― „Nie wydaje mi się.”
― „Przecież lubi bigos.”
Która reguła funkcjonuje jako przesłanka entymematyczna:
„każdy Polak lubi bigos” czy „każdy, kto lubi bigos, jest Polakiem”?
wykład 11
reguła
wynik
warunek
Etyka i filozofia współczesna
Wypowiedź 1:
„Każdy Polak lubi bigos. Piotr jest Polakiem. Zatem Piotr lubi bigos.”
Wypowiedź 8:
„Każdy Polak lubi bigos. Ponieważ Piotr jest Polakiem i lubi bigos.
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Wypowiedź 1:
„Każdy Polak lubi bigos. Piotr jest Polakiem. Zatem Piotr lubi bigos.”
Wypowiedź 8:
„Każdy Polak lubi bigos. Ponieważ Piotr jest Polakiem i lubi bigos.
Wypowiedź 2:
„Piotr lubi bigos. Ponieważ każdy każdy Polak lubi bigos, a Piotr jest Polakiem.”
Wypowiedź 9:
„Piotr lubi bigos. Każdy każdy Polak lubi bigos. Zatem Piotr jest Polakiem.”
Etyka i filozofia współczesna
Przyczyny nieporozumień:
•
okazjonalność,
•
wieloznaczność (leksykalna i składniowa).
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:
ja, ty, on, ona, tutaj, tam, teraz, dzisiaj, wczoraj, itp.
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:
ja, ty, on, ona, tutaj, tam, teraz, dzisiaj, wczoraj, itp.
•
automatyczne wyrażenia okazjonalne
versus
•
wyrażenia wskazujące
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:
referencyjne / anaforyczne użycie wyrażeń okazjonalnych:
„On jest pilotem”, „Teraz młodzież jest inna”,
„Tutaj trudno znaleźć dobrego fachowca od mediacji”;
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:
referencyjne / anaforyczne użycie wyrażeń okazjonalnych:
„On jest pilotem”, „Teraz młodzież jest inna”,
„Tutaj trudno znaleźć dobrego fachowca od mediacji”;
„Piotr jest pilotem. On jest wspaniały”,
„Piotr podarował Jankowi samochód. Chyba go lubię”,
„Kiedy Piotr bił się z Janem, Karolina aktywnie mu pomagała.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane
przez wieloznaczność leksykalną:
•
wieloznaczność związana z użyciem homonimów,
•
wieloznaczność związana z użyciem wyrażeń
polisemicznych,
•
wieloznaczność związana z użyciem wyrażeń
w znaczeniu idiomatycznych.
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane
przez wieloznaczność leksykalną:
•
supozycje (role znaczeniowe) nazw:
prosta:
„Wczoraj na podwórku widziałem psa.”
„Pies podał mi łapę.”
formalna:
„Pies jest zwierzęciem domowym.”
materialna: „«Pies» składa się z 4 liter.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane
przez wieloznaczność leksykalną:
•
supozycje (role znaczeniowe) czasowników:
znaczenie aktualne:
„Piotr gra w szachy”
→ „gra teraz”;
znaczenie potencjalne: „Piotr gra w szachy”
→ „grywa”.
Etyka i filozofia współczesna
Nieporozumienia spowodowane
przez wieloznaczność leksykalną:
•
supozycje (role znaczeniowe) czasowników:
A: „Czy Piotr pije alkohol?”
B: „Tak.”
C: „Nieprawda! Widzę, że pije mleko.”
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Ekwiwokacja:
• błąd logiczny powstały na skutek używania w wypowiedzi
argumentacyjnej tego samego słowa lub zwrotu w różnych
znaczeniach, mimo że względy poprawności wymagają,
by znaczenie było to samo.
„Jeśli ktoś jest pełnoletni, może kupić dom. Jeśli ktoś może
kupić dom, to ma dużo pieniędzy. Zatem jeśli ktoś jest
pełnoletni, to ma dużo pieniędzy.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Ekwiwokacja:
„Jeśli Piotr jest inteligentny, to gra w szachy. Jeśli Piotr gra w
szachy, to nas nie odwiedzi. Zatem jeśli Piotr jest inteligentny,
to nas nie odwiedzi.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Ekwiwokacja:
„Mariola marzy, by zostać gwiazdą. Gwiazda jest kulistym
ciałem niebieskim stanowiące skupisko powiązanej
grawitacyjnie materii w stanie plazmy, w którym zachodzą
reakcje termojądrowe.
Zatem Mariola marzy, by zostać kulistym ciałem niebieskim
stanowiącym skupisko powiązanej grawitacyjnie materii w
stanie plazmy, w którym zachodzą reakcje termojądrowe.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane przez
wieloznaczność składniową, czyli amfibolię:
•
wieloznaczność strony czynnej:
„Dzieci zjadły rekiny.”
„Byt określa świadomość.”
„Spadek indeksów giełdowych spowodował wzrost
bezrobocia.”
„Koszty przewyższają dochody.”
Etyka i filozofia współczesna
Nieporozumienia spowodowane przez
wieloznaczność składniową, czyli amfibolię:
•
wieloznaczność składni dopełniacza:
„krytyka opozycji”,
„oskarżenie ministra”,
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
Nieporozumienia spowodowane przez
wieloznaczność składniową, czyli amfibolię:
•
wieloznaczność składni dopełniacza:
„krytyka opozycji”,
„oskarżenie ministra”,
„książka Jana”,
„polski obóz koncentracyjny”,
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
Nieporozumienia spowodowane przez
wieloznaczność składniową, czyli amfibolię:
•
wieloznaczność składni dopełniacza:
„Piotr przedstawił krytykę teorii, którą popieram.”
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Nieporozumienia spowodowane przez
wieloznaczność składniową, czyli amfibolię:
•
wieloznaczność spowodowana brakiem przecinka:
„Wypuścić nie wolno rozstrzelać”
(treść rozkazu na piśmie).
Etyka i filozofia współczesna
Inne przykłady amfibolii:
„Oskarżony zakopał łup wraz z żoną i teściową.”
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Inne przykłady amfibolii:
„Oskarżony zakopał łup wraz z żoną i teściową.”
„Jan był kochającym mężem i ojcem wielu wspaniałych
kobiet.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Inne przykłady amfibolii:
„Oskarżony zakopał łup wraz z żoną i teściową.”
„Jan był kochającym mężem i ojcem wielu wspaniałych
kobiet.”
„Jan miał na sobie spodnie dżinsowe i marynarkę po dziadku.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Inne przykłady amfibolii:
„Anna chce porozmawiać o uczniach pijących alkohol
z dyrektorem szkoły.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Inne przykłady amfibolii:
„Anna chce porozmawiać o uczniach pijących alkohol
z dyrektorem szkoły.”
„Zatrudnię osobę potrafiącą obsługiwać komputer i tapicera.”
Etyka i filozofia współczesna
wykład 11
Inne przykłady amfibolii:
„Anna chce porozmawiać o uczniach pijących alkohol
z dyrektorem szkoły.”
„Zatrudnię osobę potrafiącą obsługiwać komputer i tapicera.”
„Zabrania się głośnych rozmów i spacerów z psami.”
Etyka i filozofia współczesna
Definiowanie
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
Definiowanie
Definicja równościowa:
definiendum + łącznik + definiens
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
Definiowanie
Definicja równościowa:
definiendum + łącznik + definiens
definicja klasyczna / definicja nieklasyczna
wykład 11
Etyka i filozofia współczesna
Błędy w definiowaniu:
•
•
•
•
•
idem per idem (dygresja: definicje kontekstowe),
ignotum per ignotum,
definicja za wąska,
definicja za szeroka,
przesunięcie kategorialne.
wykład 11