Kościół Św. Krzyża

NIECA
ICKIE
KA
AR
TO
WS
WOD
OPO
DUS
KA
GR
OD
ZK
A
ŚWI
ĘTO
KOŚC
IUSZ
KI
KOŁŁĄTAJA
PLA
A
PLAC
KATEDRALNY
PRYMASA WYSZYŃSK
KA
HEM
PLAC
WOLNOŚCI
SK
W
LE
TGERA
Ó
NA
A
CZ
WI
ŃS
GROT
BR
PLAC
ŁOKIETKA
DY
UNIWERSYTECKA
IEŚCIE
AR
KA
ZEDM
RN
KÓW
RYNEK
WESOŁA
Z
PR
A
MIŁ
YS
TR
DB
A
AŁK
SZ
CZ
ER
B
OW
SK
IEG
OPR. BIURO MKZ
O
RUS
KA
JS
MO
NA
A
OW
SŁ
Y
EM
ZA
ZY
CK
A
RAA
A
BEG
O
G
POKOJ
Ó
U
KOŚCIÓŁ św. KRZYŻA od strony ul. Radziszewskiego.
RN
Pierwotnie kościół był drewniany, jednonawoA
M
O
ŚC
wy, z węższym i niższym prezbiterium, zamknięIC
KI
EG
O
tym prostą ścianą. Jego wygląd znamy w przybliżeniu, dzięki temu, że ukazano go na widoku
Lublina z 1618 roku. Dookoła kościoła był cmenGR
AN
tarz, otoczony drewnianym płotem. Po północnej
IC
ZN
A
stronie cmentarza znajdowało się ossuarium,
ŚR
OD
czyli kostnica, w której zbierano kości zmarłych.
KO
W
A
Drewniany kościół mieszczanie lubelscy zaWS
CH
OD
NIA
stąpili murowanym w 1 ćw. XVII stulecia (przed
1623 rokiem). Osadzono przy nim sprowadzoRO
WE
RO
nych w roku 1697 dominikanów obserwantów.
AL
WA
.P
IŁS
UD
Dominikanie wybudowali niewielki klasztor przySK
IEG
legający do kościoła od północy.
O
W roku 1800 nastąpiła kasata zakonu, a zaST
RA
ŻA
CK
budowania przejęło wojsko austriackie, wkrótce
A
GŁ
rozbudowując założenie na szpital i koszary, wy-ĘBOKA
OC
korzystywane później także przez wojsko polskie
HO
TN
IC
ZA
(w czasach Królestwa Kongresowego) i rosyjskie.
Po I wojnie światowej, dzięki wstawiennictwu
MU
ZY
CZ
NA
Józefa Piłsudskiego, gmachy Koszar ŚwiętoRZUT KOŚCIOŁA
IEGO
CHOPIN
AKADEMIC
OW
DREWNIANY KOŚCIÓŁ św. KRZYŻA na widoku Lublina z 1618 roku.
A
CÓW
LIPOW
OBROŃ
E
IE PR
O
UT
R
WIA
SKIEJ-CURI
KOŚCIÓŁ
św. KRZYŻA
ZA
AM
BE
PEO
SKŁODOW
LIC
KR
O
KIEG
EWS
A
OWSK
YŃSKA
NÓW
ISZ
RADZ
KRAK
KRAKOWSKIE PRZEDMIEŚCIE
DOLNA PANNY MARII
ŁOP
ACIŃ
SKIE
GO
CŁAW
KAPUC
ERA
E RA
RU
PLAC
RYBNY
PLAC
LITEWSKI
ICKA
WET
I ARMII WP
EL
EWANG
WIENIAWSKA
Kościół Św. Krzyża zapewne powstał ok.
poł. XV w. Zlokalizowany był poza miastem intra
muros, na terenach pól miejskich, w obszarze
własności sióstr brygidek, przy granicy miasta,
w pobliżu traktu krakowskiego. Jego funkcje łączone są z ostatnia posługą skazańców traconych na ulokowanej w pobliżu szubienicy miejskiej, wzmiankowanej po raz pierwszy w 1408
roku.
Według legendy fundacja kościoła miała miejsce w 1434 roku i była pokutą sprawcy
(kupca Henryka z Gdańska) za kradzież relikwii
Drzewa Krzyża Świętego z lubelskiego kościoła
dominikanów. Jak głosiła legenda, woły ciągnące
wóz stanęły za miastem i nie chciały iść dalej, co
kupiec Henryk zinterpretował jako znak boży, zawrócił od miasta oddać zrabowaną relikwię, a w
miejscu, gdzie stanęły woły, ufundował kościół.
Kościół mógł pełnić również funkcję symboliczną, związaną ze wspomaganiem pobożności pasyjnej ówczesnych Lublinian. Jego lokalizacja na wzgórzu po zachodniej stronie miasta,
w pobliżu miejsca straceń, mogłą być celowo wybrana, jako analogiczna do lokalizacji miejsca
Męki Chrystusa – Golgoty, względem Jerozolimy.
O takiej funkcji kościoła świadczą także znane
ze źródeł pisanych z pocz. XVII wieku informacje
o nabożeństwach Męki Pańskiej, jakie odbywały
się w tym kościele w piątki.
ALEJ
JASNA
CY
LUB
ŁA
3-GO MAJA
OGRODOWA
ZA
GOS
DŁU
A
SK
SPOKOJNA
EW
SZ
CICHA
RADZIWIŁŁOWSKA
Wielki post to okazja do przypomnienia zachowanych w krajobrazie Lublina dokumentów
kultu pasyjnego, szczególnie rozpowszechnionego w późnym średniowieczu. Jednym z takich śladów jest pełniący dzisiaj funkcję kościoa akademickiego, kościół Św. Krzyża.
krzyskich, jak je wówczas nazywano, przejął tworzący się
PLAC
ST
Uniwersytet Lubelski
(ob. KUL). Budynki wojskowe
przyZAMKOWY
AS
ZI
CA
stosował dla nowych celów warszawski architekt Marian
Lalewicz. On też był autorem przebudowy kościoła
Św.
A
ALSK
KOW
Krzyża. Kościół zachował wcześniejszy plan jednonawowy
z węższym prezbiterium zamkniętym półkoliście i dolne
partie murów. Elewacja frontowa uzyskała barokizujący
detal w modernistycznej interpretacji architekta.
JNA
KA
DO
FURMAŃSKA
EL S
Kościół
Św. Krzyża
SZUBIENICA
IEGO
LESZCZYŃSK
LN
CHMIELNA
SKIE