Opinia amicus curiae w sprawie Remuszko przeciwko Polsce

Opinia amicus curiae w sprawie Remuszko przeciwko Polsce - Program Spraw Precedensowych
poniedziałek, 03 października 2011 12:27
Opinia amicus curiae w sprawie Remuszko przeciwko
Polsce
W dniu 30 września 2011 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła opinię amicus curiae
do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie Remuszko przeciwko
Polsce (skarga nr 1562/10). Skarga S. Remuszko dotyczy naruszenia przez Polskę art. 10
EKPC (wolność słowa) oraz 14 EKPC (zakaz dyskryminacji) w związku z odmową
opublikowania ogłoszenia (reklamy) w prasie.
Stanisław Remuszko jest dziennikarzem. W 1999 r. napisał książkę „Gazeta Wyborcza.
Początki i okolice”, która przedstawia w niekorzystnym świetle początki powstawania Gazety
Wyborczej. W 2003 r. ukazało się drugie wydanie książki, a w prasie nie ukazały się żadne
recenzje tej książki. S. Remuszko chciał opublikować w siedmiu gazetach codziennych oraz
tygodnikach identyczne płatne reklamy książki. Wszystkie gazety, do których się zwrócił (Nasz
Dziennik, Wprost, Metropol, Newsweek, Polityka, Rzeczpospolita, Gazeta Polska) odmówiły
opublikowania reklamy.
S. Remuszko skierował do Sądu Okręgowego w Warszawie siedem powództw, w których
domagał się nakazania przez sąd opublikowania ogłoszenia powołując się na art. 36 ustawy
Prawo prasowe i argumentując, że nie zachodziła żadna z przywołanych tam okoliczności
usprawiedliwiających odmowę publikacji, tj. sprzeczności ogłoszenia z prawem lub dobrymi
obyczajami (art. 36 ust. 2 Prawa prasowego), ani sprzeczności treści oraz formy ogłoszenia
(reklamy) z linią programową czy charakterem publikacji (art. 36 ust. 4 Prawa prasowego).
W sprawach przeciwko „Naszemu Dziennikowi”, „Wprost”, „Metropol”, „Newsweek”, „Polityce”
powództwa oddalono. S. Remuszko złożył apelacje. Sąd Apelacyjny w Warszawie uwzględnił
apelacje przeciwko „Naszemu Dziennikowi”, „Wprost” oraz „Metropol” i nakazał opublikowanie
reklamy. Apelacja w sprawie „Newsweek” została odrzucona, przeciwko „Polityce” została
oddalona.
W sprawie przeciwko „Rzeczpospolitej” Sąd Okręgowy w Warszawie w marcu 2004 r. oddalił
powództwo argumentując, że płatne reklamy muszą spełniać nie tylko wymogi z art. 36 Prawa
prasowego, ale również muszą być zgodne z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem
Sądu Okręgowego wydawcy „Rzeczpospolitej” znając zawartość książki byli świadomi, że
opublikowanie jej reklamy mogłoby oznaczać podpisanie się pod jej zawartością, co z kolei
mogło naruszyć prawa osób trzecich i pociągać za sobą odpowiedzialność cywilną wydawcy. W
związku z tym zdaniem sądu wydawca miał nie tylko prawo, ale także obowiązek odmówić
opublikowania takiej reklamy.
S. Remuszko złożył apelację od powyższego wyroku odwołując się do wolności słowa oraz
twierdząc, że sąd nie wskazał w jaki sposób miało dojść do naruszenia praw osób trzecich
poprzez publikację reklamy jego książki. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania. Uznał, że publikacja reklam nie jest chroniona wolnością słowa.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego zawartość książki była irrelewantna dla rozstrzygnięcia tej sprawy.
W 2007 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo S. Remuszko. Uznał, że reklama
1/2
Opinia amicus curiae w sprawie Remuszko przeciwko Polsce - Program Spraw Precedensowych
poniedziałek, 03 października 2011 12:27
była niezgodna z profilem gazety, a jej opublikowanie mogło rodzić podejrzenie, że
„Rzeczpospolita” stara się oczernić swojego konkurenta na rynku. Zdaniem Sądu Okręgowego
wydawcy nie są zobligowani przez prawo do rozpowszechniania poglądów i stwierdzeń, których
nie podzielają. Sąd Okręgowy uznał, że reklama nie spełniała wymogów wynikających z art. 36
Prawa prasowego.
Skarga kasacyjna w sprawie S. Remuszko przeciwko „Rzeczpospolitej” została oddalona
przez Sąd Najwyższy 26 marca 2009 r. Sąd Najwyższy przywołał standard wypracowany w
orzecznictwie (m.in. wyroki w sprawach III CZP 67/05, I CSK 351/06, I CSK 376/06) wskazując,
że rynek prasy rządzi się zasadami wolności rynkowej i wydawcy nie mogą być zmuszani do
publikowania wszystkich reklam, które są do nich kierowane.
22 grudnia 2009 r. S. Remuszko skierował skargę do Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka w Strasburgu zarzucając naruszenie przez Polskę art. 10 (wolność słowa) oraz 14
(zakaz dyskryminacji) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W dniu 2 maja 2011 r.
Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował sprawę Rządowi RP.
W opinii amicus curiae Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła uwagę, że sprawa
Remuszko przeciwko Polsce stanowi przykład ograniczenia wolności słowa w aspekcie
horyzontalnym, to jest na poziomie relacji między indywidualnymi podmiotami i osobami
fizycznymi. HFPC zauważyła, że zagadnienia związane z horyzontalnym stosowaniem praw
człowieka mogą pojawić się przykładowo w kontekście rynku reklamy lub dystrybucji prasy prowadzonych zwykle właśnie przez podmioty prywatne.
W opinii amicus curiae HFPC wskazała na poglądy prezentowane w doktrynie oraz
dotychczasowe orzecznictwo sądowe na gruncie art. 36 Prawa prasowego. HFPC przedstawiła
również przykłady polskich spraw dotyczących horyzontalnego stosowania praw człowieka w
aspekcie wolności słowa (m.in. odmowę publikacji ogłoszenia Kampanii Przeciwko Homofobii,
odmowę publikacji książki Roberta Biedronia, odmowę dystrybucji dziennika „Wręcz
Przeciwnie” w sieci RUCH S.A. oraz niedawną sprawę dotyczącą odmowy emisji spotu
reklamowego „Gazety Polskiej Codziennie” w Telewizji Polskiej).
Helsińska Fundacja Praw Człowieka podkreśliła, że sprawa Remuszko przeciwko Polsce wymaga starannego rozważenia przez Trybunał standardów dotyczących relacji między
wydawcą i reklamodawcą, dla zapewnienia skuteczności pozytywnych obowiązków
wynikających z artykułu 10 Konwencji. HFPC wskazała także, że sprawa Remuszko przeciwko
Polsce jest jedną z niewielu spraw toczących się przed Europejskim Trybunałem Praw
Człowieka, dotyczących kwestii horyzontalnego stosowania praw człowieka, a przypadki takie
nabierają obecnie coraz bardziej istotnego znaczenia dla krajowych praktyk i kształtowania
orzecznictwa sądowego.
Zdaniem HFPC sprawa Remuszko przeciwko Polsce pokazuje wagę problemu horyzontalnego
obowiązywania praw człowieka i wskazuje na konieczność ustanowienia jasnych kryteriów
dotyczących zrównoważenia swobody umów i prawa do komunikowania się (reklamy) poglądów
lub produktów, zwłaszcza, jeśli takie poglądy lub produkty mają na celu sprowokowanie
publicznej dyskusji na ich temat. Joomla SEF URLs by Artio
2/2