Edudu.pl - Józef Czechowicz

Ściąga eksperta
Józef Czechowicz - poeta Drugiej Awangardy
Awangarda Lubelska nawiązywała do Awangardy Krakowskiej zamiłowaniem do metafory, przejmuje od niej zasadę
poetyckich skrótów; przywołuje też tradycyjne tematy (uczucia, wieś, krajobrazy)
założenia poezji Czechowicza: poezja jest muzyką; materiał poezji to skojarzenia, psychiczne wrażenia człowieka, sny; poezja
powinna głosić postulaty moralne; tematyka wierszy powinna nawiązywać do tradycji; w warstwie formalnej jego poezja
cechuje się uproszczoną i rozluźnioną składnią, całkowitą rezygnacją z interpunkcji i dużych liter; koncepcję języka poetyckiego w
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/8
Ściąga eksperta
twórczości poetyckiej Czechowicza określa się jako symboliczno-magiczną; poeta stara się sięgać do treści ukrytych, nadać
słowu moc sprawczą, uczynić z niego zaklęcie; prowadzi to do mityzacji świata i do jego odrealnienia a zarazem ku personifikacji
zjawisk, heroizacji postaci i uwzniośleniu - źródeł takiej postawy szukać można w poezji romantycznej oraz, przede wszystkim, w
folklorze; jego poezja cechuje się oniryzmem i wizyjnością z jednej strony, a muzycznością z drugiej; Czechowicza uznaje się za
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/8
Ściąga eksperta
wirtuoza muzyczności i mistrza instrumentacji głoskowej, współtworzą one w jego wierszach również warstwy znaczeniowe
świat poezji Czechowicza to przede wszystkim wieś i małe miasteczko; wieś – sielska, arkadyjska, rajska; jego wiersze o starych,
sennych, zabytkowych miasteczkach składają się na najpiękniejszą bodaj w ówczesnej poezji wizję polskiej prowincji, dokładnie taką
opisuje w wierszu Na wsi; pochodzi on z tomu poezji Kamień, opublikowanego w 1927 roku; najważniejsze w sposobie
poetyckiego obrazowania są chyba dwie perspektywy czasowe, które przywołuje podmiot liryczny; pierwsza z nich to
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 3/8
Ściąga eksperta
teraźniejszość, która niesie ze sobą pewien niepokój, poczucie, że świat i wieś zmieniły się, że czas odcisnął na nich swe piętno; druga, w tym utworze chyba bardziej istotna to perspektywa wspomnienia dzieciństwa; w obu tych czasowych perspektywach wieś
odgrywa rolę nadrzędną; jest pewną arkadią, miejscem dla podmiotu lirycznego magicznym, najbardziej widoczne jest to, moim
zdaniem, w słowach:
Siano pachnie snem
siano pachniało w dawnych snach
(…)
Przecież siano pachnie snem
a ukryta w nim melodia kantyczki
tuli do mnie dziecięce policzki
chroni przed złem
poezja Czechowicza wyrażała łagodność, czułość, bezradność; dominującą w niej barwą uczuciową był żal, dominującą tonacją
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 4/8
Ściąga eksperta
estetyczną – elegijność, główną obsesją – śmierć; jest ona stale w tej poezji obecna – niekiedy nazywana po imieniu, niekiedy
ukryta w aluzjach i symbolach – niepokojąco bliska; jednym z piękniejszych o niej wierszy jest ballada z tamtej strony, zamknięta
niezwykłym obrazem umarłych rąk Czechowicza; myśl o własnej śmierci jest ściśle związana z przeczuciem śmierci zbiorowej, wojny,
wielkiej zagłady
Czechowicz był jednym z najsugestywniejszych katastrofistów w poezji dwudziestolecia; stanowił przykład poety dwóch wojen,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 5/8
Ściąga eksperta
wspomnień nakładających się na przeczucia i przeczuć nakładających się na wspomnienia – wojnę znał z doświadczenia
żołnierskiego (ochotnik z 1920 roku); jednym z najwyrazistszych katastroficznych wierszy Czechowicza był Żal (z tomu Nuta człowiecza),
zawierający sławną formułę zbliżającej się zagłady:
Zniża się wieczór świata tego
Nozdrza wietrzą czerwony udój
I wizję przyszłej wojny:
rozmnożony cudownie na wszystkich nas
będę strzelał do siebie i marł wielokrotnie
ja gdym z pługiem do bruzdy przywarł
ja przy foliałach jurysta
zakrztuszony wołaniem gaz
ja śpiąca pośród jaskrów
i dziecko w żywej pochodni
i bombą trafiony w stallach
na ogół jednak czechowiczowskie wiersze nie były aż tak uszczegółowione i konkretne; reprezentowały poetykę snu, wyrażały
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 6/8
Ściąga eksperta
przeczucie pełne grozy, ale niejasne, posługiwały się; symboliką zagłady, śmierci i zniszczenia; podobnie jak u innych poetów epoki,
również i u Czechowicza krytyka wskazuje na wielką rolę motywów ognia i wody, a także – na ich ambiwalentne:
śmiercionośno-oczyszczające, symboliczne znaczenie; stąd m. in. wysunięta niedawno interpretacja tej poezji jako głosicielki nadziei,
wiary w mające nastąpić po kataklizmach odrodzenie i powrót do Arkadii; w innej z nowszych interpretacji w czechowiczowskiej
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 7/8
Ściąga eksperta
katastrofie dopatrywano się akcentów mesjanistycznych: miałaby to być, konieczna dla odnowienia świata, zbiorowa ofiara, wzorowana
na ofierze Chrystusa
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 8/8