D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt III AUa 1703/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 maja 2013 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Grażyna Czyżak
Sędziowie:
SSA Małgorzata Węgrzynowska - Czajewska
SSA Maciej Piankowski (spr.)
Protokolant:
sekr.sądowy Lidia Pedynkowska
po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2013 r. w Gdańsku
sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w L.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
o wydanie zaświadczenia
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 lipca 2012 r., sygn.
akt VIII U 309/12
1. oddala apelację;
2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz wnioskodawcy (...) spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością spółki komandytowej w L. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego za II instancję.
Sygn. akt III AUa 1703/12
UZASADNIENIE
(...) Spółka z o.o. w L. odwołał się od decyzji pozwanego organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. z dnia 02.02.2012 r., którą odmówiono wydania interpretacji w części dotyczącej ustalenia statusu wspólników
spółki z o.o. spółki komandytowej oraz uznano za nieprawidłowe stanowisko wnioskodawcy w przedmiocie ustalenia
wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe, gdyż zgodnie z art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej wydanie pisemnej interpretacji dotyczy wyłącznie tych przepisów, z których bezpośrednio wynika
obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne. Natomiast brak jest podstaw
prawnych, aby w trybie tego przepisu dokonać ustalenia statusu wspólników spółki. Ponadto obowiązek posługiwania
się w danym roku składkowym określoną wysokością stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe przez
danego płatnika składek nie może być postrzegany jako zobowiązanie czy uprawnienie, które przechodziłoby na
następcę prawnego, ponieważ obowiązek posługiwania się określoną wysokością stopy procentowej składki, ustaloną
na zasadach wskazanych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
wynika wprost z przepisów tej ustawy i nie jest to prawo czy uprawnienie przysługujące danemu płatnikowi. Płatnik
spełniający określone ustawą warunki, jest zobowiązany do stosowania danej wysokości stopy procentowej składki.
Zobowiązanie to wygasa wraz z ustaniem pełnienia funkcji płatnika albo z zakończeniem danego roku składkowego.
Od nowego roku składkowego obowiązująca płatnika stopa procentowa składki jest ustalana na nowo. Wysokość
stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w świetle przepisów w/w ustawy uzależniona jest od takich
czynników jak rodzaj działalności danego płatnika, liczba zgłaszanych ubezpieczonych, a w przypadku płatników,
którym stopę tą wylicza ZUS - także od wskaźnika korygującego, o którym mowa w art. 28 ust. 2 w związku z art. 31.
Dopuszczenie zasady sukcesji wysokości stopy procentowej składki oznaczałoby, że płatnik składek stosowałby stopę
procentową składki, której wysokość nie byłaby w żaden sposób powiązana z sytuacją faktyczną danego płatnika i
nie miałaby ona uzasadnienia w przepisach ustawy określających sposób jej ustalenia dla danego płatnika składek.
W myśl art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio
art. 93 Ordynacji podatkowej. Definicja należności z tytułu składek zawarta jest w art. 24 ust. 2 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż należnościami są składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty
upomnienia i dodatkowa opłata. Tym samym ustawodawca w przywołanym przepisie odnosi się do określonych
świadczeń pieniężnych należnych od danego podmiotu z tytułu pełnienia funkcji płatnika składek za ubezpieczonych,
do uzyskania których uprawniony jest ZUS. Wysokość stopy procentowej na ubezpieczenie wypadkowe, która ma
bezpośredni wpływ na wysokość należności z tytułu składek, sama w sobie nie jest należnością z tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne, zatem nie przechodzi na następcę prawnego.
Wnioskodawca domagał się o zmianę zaskarżonej decyzji w ten sposób, aby jego stanowisko w przedmiocie ustalenia
wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres do 31.03.2012 r. w wysokości 1,4 %, tj. w wysokości
analogicznej, jak ustalonej dla (...) R. R. za okres od 01.04.2011 r. do 31.03.2012 r., zostało uznane za prawidłowe,
względnie o uchylenie powyższej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów
postępowania podług norm przepisanych.
W uzasadnieniu odwołania wnioskodawca wskazał, że zgodnie z dyspozycją art. 31 u.s.u.s., art. 93a o.p. stosuje
się odpowiednio do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, a na podstawie art. 32 u.s.u.s. - także
do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i składek na ubezpieczenie
zdrowotne. W konsekwencji wnioskodawca zarzucił niezastosowanie dyspozycji art. 93a § 2 Ordynacji podatkowej.
Zdaniem wnioskodawcy istotą przekształcenia (transformacji) jest zmiana formy prawnej, w której funkcjonuje dany
podmiot, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. W konsekwencji, w wyniku wniesienia przez przedsiębiorcę
R. R., jego przedsiębiorstwa (Przedsiębiorstwo (...)) do powodowej Spółki tytułem pokrycia aportu w tej spółce,
doszło do wypełnienia hipotezy normy art. 93a ust. 2 pkt. 2 o.p. W okolicznościach sprawy mamy do czynienia ze
zbyciem przedsiębiorstwa, ponieważ czynność wniesienia przedsiębiorstwa do spółki stanowi jeden z przypadków
jego zbycia. Wobec wypełnienia hipotez norm art. 55 1 k.c. i nast. oraz art. 23 1 k.p. oraz art. 93a § 2 pkt. 2 ordynacji
podatkowej w zw. z art. 31 u. s.u.s. wnioskodawca winien być traktowany jako podmiot przekształcany, a nie jako
podmiot likwidowany, gdyż prowadzona przez niego działalność, przy wykorzystaniu tego samego majątku, będzie
kontynuowana w innej formie prawnej. W związku z tym, na gruncie prawa prywatnego sformułowano pogląd,
zgodnie z którym w wyniku przekształcenia następuje kontynuacja, a nie następstwo prawne, bowiem tylko sam
podmiot podlega zmianie, a nie zamianie na inny podmiot. Skutki przekształcenia, jak i następstwa prawnego, są
jednak tożsame - wstąpienie we wszelkie prawa i obowiązki. Wychodząc z założenia, że sukcesja podatkowa (oraz
sukcesja obowiązków płatnika) możliwa jest jedynie w sytuacjach wprost wskazanych w ordynacji podatkowej, należy
stwierdzić, iż w przypadku przekształcenia obejmuje ona również sytuacje wniesienia przedsiębiorstwa osoby fizycznej
na podstawie umowy do handlowej spółki osobowej, którą jest przecież powodowa spółka i kontynuowanie przez tę
osobę działalności gospodarczej (art. 33 k.s.h., art. 55 1). Na poparcie tej argumentacji wnioskodawca powołał się na
treść wyroku WSA w Olsztynie z dnia 25.02.2009 r. (I SA/Ol 22/09) oraz wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25.05.2010
r. (I UK 8/10).
Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa
procesowego wg norm przepisanych i w całości podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji, a słuszność
takiego stanowiska uzasadnia cel umieszczenia art. 10 w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Wynika
z niego, iż wniosek przedsiębiorcy o wydanie pisemnej interpretacji może dotyczyć jedynie zakresu i sposobu
zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie
społeczne lub zdrowotne w jego indywidualnej sprawie. Pozwany wyraził pogląd, że nie może na podstawie art. 10 w/
w ustawy kreować prawa, może odnieść się jedynie do przestawionego stanowiska w sprawie, wskazując czy i dlaczego
uznaje je za prawidłowe lub nie. Przedmiotem interpretacji mogą być jedynie przepisy, z których wynika obowiązek
świadczenia. Wnioskodawca myli tryb wydawania pisemnej interpretacji, z trybem zwykłym, prowadzonym na
gruncie k.p.a., w toku którego ZUS może prowadzić postępowanie wyjaśniające i dowodowe. Ustawa o swobodzie
działalności gospodarczej nie odsyła do k.p.a. w kwestii decyzji z wniosku o wydanie pisemnej interpretacji.
Tryb wydawania decyzji na podstawie art. 10 w/w ustawy ma charakter regulacji specjalnej. Nadto pozwany
stwierdził, że obowiązek posługiwania się w danym roku składkowym określoną wysokością stopy procentowej
składki na ubezpieczenie wypadkowe przez danego płatnika składek nie może być postrzegany jako zobowiązanie
czy uprawnienie, które przechodziłoby na następcę prawnego, ponieważ obowiązek posługiwania się określoną
wysokością stopy procentowej składki, ustaloną na zasadach wskazanych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wynika wprost z przepisów tej ustawy i nie jest to prawo czy
uprawnienie przysługujące danemu płatnikowi. Płatnik spełniający określone ustawą warunki jest zobowiązany do
stosowania danej wysokości stopy procentowej składki a zobowiązanie to wygasa wraz z ustaniem funkcji płatnika
albo zakończenia danego roku składkowego. Od nowego roku składkowego obowiązująca płatnika stopa procentowa
składki jest ustalana na nowo. Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe uzależniona jest
od takich czynników jak: rodzaj działalności danego płatnika, liczba zgłoszonych do ubezpieczenia, a w przypadku
płatników, którym stopę wylicza ZUS – także wskaźnika korygującego, o którym mowa w art. 28 ust. 2 w zw. z art.
31. Zdaniem organu, dopuszczenie zasadny sukcesji wysokości stopy procentowej oznaczałoby, że płatnik składek
stosowałby stopę procentową składki, której wysokość nie byłaby w żaden sposób powiązana z sytuacją faktyczną
danego płatnika i nie miałaby uzasadnienia w przepisach ustawy określających sposób jej ustalenia dla danego
płatnika składek.
Wyrokiem z dnia 25.07.2012 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił
zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznał za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy w przedmiocie ustalenia
wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe (pkt I), umorzył postępowanie odwoławcze w części dotyczącej
wydania interpretacji w przedmiocie ustalenia statusu wspólników spółki z o.o. spółki komandytowej (pkt III) oraz
zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt III).
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.
R. R. prowadził działalność gospodarczą - Przedsiębiorstwo (...). Składkę na ubezpieczenie wypadkowe dla w/wym.
za okres od 10.04.2011 r. do 31.03.2012 r. ustalono w wysokości 1,40%.
W dniu 03.11.2011 r. w Sądzie Rejonowym Gdańsk-Północ w Gdańsku nastąpiła rejestracja firmy (...) Spółka z o.o.
Sp. K. L. ul. (...). Dnia 31.12.2011 r. nastąpiło przeniesienie Przedsiębiorstwa (...) zgodnie z art. 551 k.c. prowadzonego
przez R. R. do nowo powstałej spółki tytułem aportu oraz przejęcie pracowników na podstawie art. 231 § 1 k.p. Po
przeniesieniu Przedsiębiorstwa (...) przez R. R. do nowo powstałej spółki oraz przejęciu pracowników nie zmienił się
rodzaj prowadzonej działalności. Przez cały czas działalność ta polega na budowie budynków wszelkiego rodzaju. Nie
zmieniła się ilość pracowników przejętych i pracujących w nowopowstałej spółce, nie zmienił się profil działalności,
ani stanowiska pracowników. Zagrożenie wypadkami także nie uległo zmianie ponieważ cały czas jest prowadzona
taka sama działalność. Spółka komandytowa kontynuowała kontrakty budowlane prowadzone poprzednio przez
Przedsiębiorstwo. Nowo powstała spółka korzystała z doświadczenia Przedsiębiorstwa (...) przy zamówieniach
publicznych i z doświadczenia przy tworzeniu nowych zamówień.
(...) Przedsiębiorstwa (...) w L. jest takie samo jak (...) sp. z o.o. sp. k. Takie (...) zostało ujawnione w rejestrze REGON.
W dniu 23.01.2012 r. wpłynął wniosek (...) sp. z o.o. sp. k. w L. o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art.
10 ust. 1 ustawy z 02.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r., nr 220, poz. 1447 ze
zm.). Wnioskodawca zwrócił się o interpretację czy w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniach społecznych przez
przedsiębiorcę rozumie się również wspólników spółki z o.o. spółki komandytowej czy tylko sp. komandytowej.
Wniósł także o uznanie za słuszny poglądu, że z uwagi na to, iż po przejęciu pracowników przez nowopowstałą
spółkę zmianie nie uległa ilość zatrudnienia, rodzaj działalności oraz stanowiska pracy pracowników, składka na
ubezpieczenie wypadkowe za okres od 01.04.2011 r. do 31.03.2012 r. w wysokości 1,40% ustalona dla (...) winna być
dla nowopowstałej spółki odprowadzana w dotychczasowej wysokości.
Zaskarżoną decyzją pozwany odmówił wydania interpretacji w części dotyczącej ustalenia statusu wspólników spółki z
o.o. spółki komandytowe oraz uznał za nieprawidłowe stanowisko wnioskodawcy w przedmiocie ustalenia wysokości
składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Na rozprawie w dniu 23.05.2012 r. wnioskodawca wycofał odwołanie w zakresie pkt 1 zaskarżonej decyzji i odstąpił
od żądania ustalenia statusu wspólników spółki komandytowej wnosząc o umorzenie postępowania odwoławczego w
tym zakresie. W pozostałym zakresie wnioskodawca swoje odwołanie podtrzymał.
Sąd Okręgowy zważył, że stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej
sprawy oraz w aktach ubezpieczeniowych pozwanego, której prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron
kwestionowana, w związku z czym Sąd Okręgowy również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z
urzędu. Nadto, Sąd ten dokonał ustaleń w oparciu o zeznania świadka H. S., które - w jego ocenie - były logiczne i
spójne, a nadto korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie i jako takie były
wiarygodne i stanowiły miarodajny środek dowodowy.
Zdaniem Sądu Okręgowego odwołanie w części podtrzymanej zasługiwało na uwzględnienie.
Przedmiotem sporu ostał się ostatecznie jedynie pogląd wnoszącego o interpretację, iż wysokość stopy procentowej
składek na ubezpieczenie wypadkowe (...) sp. z o.o. sp. k. winna być odprowadzana w dotychczasowej wysokości
ustalonej dla Przedsiębiorstwa (...), które zostało wniesione do nowopowstałej spółki tytułem aportu.
W myśl art. 31 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz.
1585) do należności z tytułu składek, a na podstawie art. 32 tej ustawy także do składek na Fundusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i składek na ubezpieczenie zdrowotne, stosuje się odpowiednio art.
93a ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., nr 749). Zgodnie z jego treścią osoba
prawna zawiązana (powstała) w wyniku: 1) przekształcenia innej osoby prawnej, 2) przekształcenia spółki niemającej
osobowości prawnej - wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki
przekształcanej osoby lub spółki. § 2 pkt 2 stanowi z kolei, że powyższą regulację stosuje się odpowiednio do spółki
niemającej osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego
przedsiębiorstwa.
Definicja należności z tytułu składek zawarta jest w art. 24 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który
stanowi, iż należnościami są składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata.
Kwestia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe została uregulowana w ustawie z dnia
30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r., nr
167, poz. 1322). Zgodnie z art. 28 ust. 2 tej ustawy, stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika
składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych ustala Zakład jako iloczyn stopy
procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek,
i wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek, z zastrzeżeniem art. 33.
Art. 28 ust. 3 ustawy stanowi natomiast, że liczbę ubezpieczonych, o których mowa w ust. 1 i 2, ustala się jako iloraz
sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego
roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony
w Zakładzie co najmniej 1 dzień. W ust. 4 wskazano, że jeżeli płatnik składek zgłaszany jest w Zakładzie w okresie
od dnia 1 stycznia danego roku do dnia 31 marca następnego roku, liczbę ubezpieczonych, o których mowa w ust. 3,
ustala się w oparciu o liczbę ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w miesiącu
kalendarzowym, od którego płatnik składek został zgłoszony w Zakładzie.
W myśl art. 29 ustawy płatnik składek, o którym mowa w art. 28 ust. 2, należy do grupy działalności ustalonej dla jego
rodzaju działalności według (...) ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku (ust. 1). Płatnik
składek zgłoszony w Zakładzie w okresie od dnia 1 stycznia danego roku do dnia 31 marca następnego roku należy do
grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według (...) ujętego w rejestrze REGON w dniu, od którego
płatnik składek jest w Zakładzie zgłoszony (ust. 2).
Zgodnie z art. 30 cyt. ustawy stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grupy działalności ustala się
w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy. Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w zależności
od ryzyka określonego wskaźnikami częstości:
1) poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem;
2) poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich;
3) stwierdzonych chorób zawodowych;
4) zatrudnionych w warunkach zagrożenia.
Wpływ każdego ze wskaźników częstości, o których mowa w ust. 2, na ustalenie kategorii ryzyka dla grupy działalności
jest równy. Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w oparciu o dane Głównego Urzędu Statystycznego za
trzy ostatnie lata kalendarzowe, dostępne w dniu 31 stycznia danego roku. Kategorię ryzyka dla grup działalności
ustala się na okres nie dłuższy niż 3 lata składkowe.
W ocenie Sądu Okręgowego, przywołany art. 93a Ordynacji podatkowej, mający zastosowanie na mocy art. 31 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych, do składek na ubezpieczenie społeczne, przekonuje o słuszności zaprezentowanego
przez wnioskującego stanowiska.
Potwierdzenie słuszności prezentowanego poglądu znajduje uzasadnienie w treści wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 25.05.2010 r., I UK 8/10, zgodnie z którym osobowa spółka jawna, do której wkład na pokrycie udziałów w
postaci swojego przedsiębiorstwa wniosła osoba fizyczna, zachowuje prawo do opłacania składek na ubezpieczenie
wypadkowe według stopy procentowej obowiązującej tę osobę fizyczną, jeżeli nie ustalono zmiany okoliczności, o
których mowa w art. 28, art. 29 i art. 30 ustawy z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r., nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Powyższe orzeczenie stanowi - w ocenie Sądu Okręgowego - istotną wskazówkę interpretacyjną w niniejszej sprawie,
z uwagi na bardzo zbliżony stan faktyczny rozpatrywanych spraw. Nadto, zgodnie z dyspozycją art. 103 k.s.h., w
sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce
jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Podobnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 25.02.2009 r., I SA/OI 22/09 stwierdził, że
spółka niemająca osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego
przedsiębiorstwa, wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki wskazanej
osoby fizycznej. Tak więc, warunkiem zastosowania art. 93a Ordynacji podatkowej jest wniesienie do spółki niemającej
osobowości prawnej - przez osobę fizyczną, jako wkładu na pokrycie udziału - przedsiębiorstwa tej osoby fizycznej.
Do następstwa prawnego dochodzi w razie rzeczywistego wniesienia wkładu, a więc faktycznego zaistnienia zdarzenia
prawnego.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy stwierdził, że w ramach miarodajnych
ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie ma zastosowanie art. 93a § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej, który
wprost przewiduje, że utworzona i niemająca osobowości prawnej spółka komandytowa (art. 102 k.s.h.), do której
osoba fizyczna prowadząca przedsiębiorstwo budowlane wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego
przedsiębiorstwa, wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przewidziane w przepisach prawa podatkowego oraz
- zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - we wszelkie prawa i
obowiązki przewidziane w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które dotyczą przekształconego
przedsiębiorstwa poprzednio prowadzonego przez osobę fizyczną.
Tego typu uniwersalne przekształcenie organizacyjno-prawne stanowi kontynuację dotychczasowego
przedsiębiorstwa w zmienionej formie organizacyjno-prawnej spółki komandytowej, która w zakresie normatywnego
oddziaływania przepisów prawa jest uniwersalnym sukcesorem prawnym osoby fizycznej, która wniosła do osobowej
spółki komandytowej wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa, w każdym zakresie praw i obowiązków podatkowych,
a z mocy odesłania do art. 93a Ordynacji podatkowej - zawartego w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
- także w zakresie praw i obowiązków dotyczących należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na
ubezpieczenie wypadkowe.
Nowopowstała osobowa spółka komandytowa, która jest w wymienionych zakresach uniwersalnym sukcesorem
prawnym osoby fizycznej prowadzącej tę samą pozarolniczą działalność, która wniosła jako wkład swoje
przedsiębiorstwo na pokrycie udziału w utworzonej spółce komandytowej, zachowuje zatem prawo do opłacania
składek na ubezpieczenie wypadkowe według dotychczasowej stopy procentowej (obowiązującej jego poprzednika
prawnego).
Zmiana tej nadal obowiązującej stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe w dotychczasowej wysokości
może być dokonana tylko w razie wystąpienia okoliczności istotnych z punktu widzenia zmian ryzyka wypadkowego.
Miałoby to miejsce jedynie w wypadku stwierdzenia innego poziomu zatrudnienia osób ubezpieczonych, zmiany lub
poszerzenia rodzaju prowadzonej działalności, które łączą się z innym poziomem występowania zagrożeń (ryzyk)
wypadkowych oraz skutków tych zagrożeń, albo stwierdzenia nowych istotnych z punktu widzenia ubezpieczenia
wypadkowego ryzyk, które ujawniły się w związku z przekształceniem organizacyjno-prawnym prowadzonej
pozarolniczej działalności.
Sąd Okręgowy stwierdził, że żadnych tego typu okoliczności pozwany przed wydaniem zaskarżonej decyzji, ani
później w toku niniejszego postępowania nie ujawnił, a tylko takie mogłyby potencjalnie skutkować zmianą wysokości
dotychczasowej stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe od kontynuowanej pozarolniczej działalności
jedynie w zmienionej formie organizacyjno-prawnej osobowej spółki komandytowej, do której jako udział został
wniesiony wkład w postaci dotychczas prowadzonego przedsiębiorstwa przez osobę fizyczną.
W szczególności, pozwany nie wykazał, że w związku z przekształceniem organizacyjno-prawnym po stronie
wnioskodawcy doszło do zwiększenia liczby osób ubezpieczonych (art. 28 ustawy wypadkowej), ani że wnioskodawca
został przeniesiony (zaliczony) do innej grupy działalności (...) ujętej w rejestrze REGON lub że zmieniły się kategorie
ryzyk wypadkowych uzależnione od wskaźników częstości zdarzeń lub zagrożeń wypadkowych, w tym ich skutków
(art. 30 tej ustawy), które wymagały lub usprawiedliwiały podwyższenie dotychczasowej stopy procentowej składki
na ubezpieczenie wypadkowe z tytułu zwiększonego ryzyka wystąpienia zdarzeń lub zagrożeń wypadkowych (art. 33
tej ustawy).
Przeciwnie, z treści zeznań świadka H. S. – pracownika wnioskodawcy - jednoznacznie wynika, że po wniesieniu przez
R. R. do spółki (...) sp. z o.o. sp. k. na pokrycie udziału wkładu w postaci swojego Przedsiębiorstwa (...) nie doszło do
żadnych zmian w zakresie liczby osób ubezpieczonych, grupy działalności (...) ujętej w rejestrze REGON lub kategorii
ryzyk wypadkowych, które wymagały lub usprawiedliwiały podwyższenie dotychczasowej stopy procentowej składki
na ubezpieczenie wypadkowe z tytułu zwiększonego ryzyka wystąpienia zdarzeń lub zagrożeń wypadkowych.
Świadek posiada odpowiednią wiedzę na temat podstaw do ustalenia stawki ubezpieczenia wypadkowego, ponieważ
jest zatrudniony w (...) sp. z o.o. sp. k., a ponadto z zawodu jest specjalistą do spraw kadr, a zatem posiada
wiedzę pozwalającą na wyjaśnienie spornych okoliczności. Sąd Okręgowy nie znalazł więc jakichkolwiek podstaw by
kwestionować wiarygodność zeznań świadka.
W związku z powyższym, Sąd Okręgowy uznał, że zarówno zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jak i
orzecznictwo sądów przemawia za przyjęciem, iż wysokość stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe
(...) sp. z o.o. sp. k. powinna odpowiadać wysokości stopy procentowej obowiązującej R. R. prowadzącego pozarolnicza
działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) i wynosić 1,4%.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznając odwołanie za zasadne, na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. w związku
z cytowanymi wyżej przepisami, w punkcie I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż uznał za prawidłowe
jego stanowisko w przedmiocie ustalenia wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Z uwagi na to, że wnioskodawca na rozprawie z dnia 23.05.2012 r. cofnął odwołanie w części dotyczącej
żądania ustalenia statusu wspólników spółki komandytowej i ustalenia, czy przysługuje im status przedsiębiorcy,
postępowanie w niniejszej sprawie stało się bezprzedmiotowe. W związku z tym, Sąd Okręgowy w punkcie II
orzeczenia, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowania w tym zakresie.
W punkcie III Sąd Okręgowy orzekł o kosztach sądowych i zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 60
zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Podstawę prawną zasądzenia tych kosztów stanowi art. 98 § 1 i
§ 3 i 108 § 1 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za
czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349).
Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pozwany organ rentowy, który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w
części, tj. pkt I i pkt III, zarzucając naruszenie prawa materialnego – art. 27 i nast. ustawy z 30.10.2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r., nr 167, poz. 1322 ze
zm.) poprzez uznanie, że stanowisko pozwanego zawarte we wniosku z 23.01.2012 r., w zakresie sposobu ustalania
wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe nowopowstałej spółki, jest prawidłowe.
Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez oddalenie odwołania we wskazanym zakresie; ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz o
zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od wnioskodawcy na rzecz pozwanego za obie instancje według norm
prawem przepisanych.
Uzasadniając apelację pozwany podał, że stopa procentowa składek nie mieści się w zakresie przedmiotowym normy
zawartej w art. 31 ustawy o sus. Przepis ten odsyła do wskazanych w nim przepisów ordynacji podatkowej, ale
nie w zakresie wszelkich praw i obowiązków istniejących w sferze ubezpieczeń społecznych, a jedynie w zakresie
odnoszącym się do „należności z tytułu składek”. Pojęcie „należności z tytułu składek” ma w ustawie o sus swoją
definicję legalną - art. 24 ust. 2 stanowi bowiem, że są nimi składki oraz odsetki za zwlokę, koszty egzekucyjne, koszty
upomnienia i dodatkowa opłata. Tym samym wynikająca z odpowiedniego zastosowania art. 93a § 1 i 2 ordynacji
podatkowej w zw. art. 31 ustawy o sus norma dotycząca przedmiotowego zakresu sukcesji w sferze ubezpieczeń
społecznych, winna brzmieć następująco ,(...) wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki
dotyczące składek oraz odsetek za zwłokę, kosztów egzekucyjnych, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty". Przy
takim rozumieniu wskazanej wyżej normy ewentualną dopuszczalność zastosowania tzw. sukcesji stopy procentowej
należałoby uzależnić od zakresu pojęcia „składka" w rozumieniu art. 24 ust. 2 ustawy o sus - oczywistym jest, że
stopa procentowa składki nie jest odsetkami za zwłokę, kosztami egzekucyjnymi bądź dodatkową opłatą. Art. 4 pkt
3 ustawy o s.u.s. jako składki definiuje „składki na ubezpieczenia społeczne osób wymienionych w pkt 1" (a więc
ubezpieczonych). Istotnym jest, iż w świetle przepisów ustawy, składka powstaje w wyniku wystąpienia określonych
w ustawie zdarzeń przyszłych i niepewnych (np. uzyskania przychodu przez ubezpieczonego będącego pracownikiem,
czy też prowadzenia działalności pozarolniczej w danym okresie i zadeklarowania wynikającej z przepisów podstawy
wymiaru składek). Przykładowo - w odniesieniu do pracownika „powstanie" składki za styczeń w określonej wysokości
będzie konsekwencją uzyskania przez niego przychodu w styczniu. Brak takiego przychodu oznacza natomiast brak
składki. Za powyższym rozumieniem przemawia także okoliczność, iż ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
pojęcie „składka” odnosi do składki już ustalonej (por. art. 40 ust. 1, art. 45 ust. 1 pkt 1, art. 47 ust. 4 ustawy), a
nie przyszłej, która po spełnieniu ustawowych warunków może być ustalona w przyszłości. Oznacza to, iż w chwili
wystąpienia zdarzenia stanowiącego podstawę sukcesji praw i obowiązków, składki za okresy przypadające po dacie
tego zdarzenia jeszcze nie zostały ustalone, a więc nie powstały. Tym samym, jako nie istniejące w dacie sukcesji, nie
mogą być jej przedmiotem.
Biorąc pod uwagę okoliczność, że przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych nie zawierają przepisów szczególnych, które regulowałyby kwestie dopuszczalności czy też
niedopuszczalności sukcesji stopy procentowej składki, w przypadkach łączenia się płatników (w tym przez przejęcie
czy wniesienie na pokrycie udziału wkładu w postaci swojego przedsiębiorstwa), należałoby w tym stosować
wykładnię celowościową, uwzględniając całokształt przepisów tej ustawy odnoszących się do zasad ustalania stopy
procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, a ta w opinii pozwanego przemawia za niedopuszczalnością
sukcesji uprawnienia do posługiwania się daną wartością stopy procentowej składki.
Odmienna interpretacja byłaby sprzeczna z art. 27 ustawy, stanowiącym, że stopę procentową składki ustala się na
okres roku składkowego obejmującego okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku.
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia
wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok
składkowy dla grup działalności, zgodnie z zasadami określonymi w art. 30 (art. 28). Stopa procentowa składki
na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10
ubezpieczonych, któremu Zakład nie ustalił kategorii ryzyka z uwagi na brak obowiązku przekazywania informacji o
danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe - ZUS IWA, przez trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe,
wynosi tyle, co stopa procentowa określona dla grupy działalności, do której należy (art. 33 ust. 1 w związku z art. 28
ust. 2). Jeżeli płatnik składek zgłaszany jest w Zakładzie w okresie od dnia 1 stycznia danego roku do dnia 31 marca
następnego roku, liczbę ubezpieczonych ustala się w oparciu o liczbę ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do
ubezpieczenia wypadkowego w miesiącu kalendarzowym, od którego płatnik składek został zgłoszony w Zakładzie
(art. 28 ust. 4). Płatnik składek zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych należy do
grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według (...)ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia
poprzedniego roku (art. 29 ust. 1). Płatnik składek zgłoszony w Zakładzie w okresie od 1 stycznia danego roku do dnia
31 marca następnego roku należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według (...)ujętego w
rejestrze REGON w dniu, od którego płatnik składek jest w Zakładzie zgłoszony (art. 29 ust. 2).
Grupy działalności oraz przypisaną im wysokość stopy procentowej składki określa załącznik nr 2 do rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na
ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych
i ich skutków (Dz. U. nr 200, poz. 1692 ze zm.).
Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych stanowią, że
stopa procentowa składki jest ustalana płatnikowi składek. Ww. ustawa nie zawiera przepisów szczególnych, które
regulowałyby kwestię możliwości sukcesji uprawnienia do posługiwania się określoną wartością stopy procentowej
składki jaka obowiązywała innego płatnika.
Jakakolwiek zmiana odnosząca się do rodzaju działalności płatnika czy liczby zgłaszanych przez niego ubezpieczonych
mająca miejsce w trakcie roku składkowego nie skutkuje koniecznością ponownego wyliczenia - od daty tej zmiany - już
raz ustalonej wysokości stopy procentowej składki. Zatem, skoro ustawa nie dopuszcza możliwości jej zmiany w trakcie
roku składkowego na skutek tak istotnych zmian jak rodzaj działalności płatnika wg (...) czy liczba ubezpieczonych,
to nieracjonalnym wydaje się aby fakt przejęcia innego płatnika również wskutek wniesienia przedsiębiorstwa jako
wkładu do spółki (który np. z uwagi na rodzaj działalności związany z niewielkim dla pracowników ryzykiem
zawodowym zobowiązany był stosować najniższą z obowiązujących dla grup działalności stopę składki) uprawniał jego
następcę prawnego do „obniżenia" sobie od dnia przejęcia, obowiązującej go stopy procentowej składki (która np. z
uwagi na duże ryzyko zawodowe w miejscu pracy zostałaby - zgodnie zresztą z intencją ustawodawcy - ustalona na
dużo wyższym poziomie). Zasada ta działa także w „drugą” stronę, a więc przejęcie płatnika stosującego wysoką stopę
procentową składki, nie rodzi po stronie płatnika przejmującego obowiązku opłacania wyższej składki.
Obowiązek posługiwania się w danym roku składkowym określoną wysokością stopy procentowej składki na
ubezpieczenie wypadkowe przez danego płatnika składek nie może być postrzegany jako zobowiązanie czy
uprawnienie, które przechodziłoby na następcę prawnego. Obowiązek posługiwania się określoną wysokością stopy
procentowej składki, ustaloną na zasadach wskazanych w powołanej ustawie, wynika wprost z przepisów tej ustawy
i nie jest to sensu stricto prawo czy uprawnienie przysługujące danemu płatnikowi. Wysokość stopy procentowej
składki jaką w danym roku składkowym powinien posługiwać się płatnik jest ściśle uzależniona od cech danego
płatnika składek, tj. jego rodzaju działalności, liczby zatrudnianych osób podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu
czy też od poziomu ryzyka zawodowego w miejscu pracy wyrażającego się min. w ilości wypadków przy pracy jakie
miały miejsce u płatnika w okresie 3 lat poprzedzających dany rok składkowy (w przypadkach gdy wysokość stopy
procentowej składki ustala Zakład). Przyjmując jednak, że w pewnym sensie jest to uprawnienie, to niewątpliwie
jest ono uprawnieniem zindywidualizowanym i ściśle związanym z danym płatnikiem składek, istniejącym o ile
istnieje ten płatnik. Wysokość tej stopy - w zamierzeniach ustawodawcy - ma stanowić pochodną różnego pozioma
ryzyka zawodowego u danego płatnika składek oraz poziomu tego ryzyka odnotowanego dla danej branży, do której
płatnik należy. Przejawia się to przede wszystkim w przypadkach gdy stopę tą ustala płatnikom Zakład na podstawie
przekazywanych przez nich danych o wypadkowości za okres trzech ostatnich lat.
Celem zróżnicowania wysokości stopy procentowej składki pomiędzy poszczególnymi płatnikami składek była bowiem
potrzeba stymulacji płatników do podejmowania działań minimalizujących ryzyko wystąpienia wypadków przy
pracy poprzez poprawę warunków bezpieczeństwa pracy. Czym bowiem większe jest ryzyko zawodowe, większa
liczba wypadków przy pracy u płatnika tym stopa procentowa składki jest ustalana w wyższej wysokości. Uznanie
dopuszczalności sukcesji wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, skutkowałoby więc
naruszeniem generalnej zasady, iż wysokość tej stopy ma być uzależniona bądź od rodzaju działalności płatnika albo
od warunków bezpieczeństwa pracy przejawiających się w występowaniu lub niewystępowaniu wypadków przy pracy
u danego płatnika.
Wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego,
w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu powyższych wniosków wnioskodawca podał, że twierdzenia pozwanego są bezpodstawne i nie
zasługują na uwzględnienie. Argumentacja pozwanego stanowi w istocie polemikę z tezami zawartymi w uzasadnieniu
wyroku Sądu Najwyższego dnia 25.05.2010 r., I UK 8/10. W wyroku tym Sąd Najwyższy zawarł stanowisko
odnośnie wszystkich zarzutów pozwanego podniesionych w niniejszym postępowaniu. Wnioskodawca w całości
podzielił stanowisko Sądu I instancji przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, odnosząc się natomiast
do zarzutów pozwanego, w ślad za argumentacją Sądu Najwyższego zawartą w wyroku z dnia 25.05.2010
r., podał, że przekształcenie organizacyjno-prawne polegające na wniesieniu przez osobę fizyczną prowadzącą
przedsiębiorstwo tego przedsiębiorstwa do spółki komandytowej, która to nowo powstała spółka kontynuuje tą samą
działalność, przy niezmienionej zarówno liczbie zatrudnionych jak i stanowiskach pracy - nie mogło doprowadzić do
wykreowania nowopowstałego płatnika. Wniesienie przedsiębiorstwa osoby fizycznej do handlowej spółki osobowej
i kontynuowanie przez tę osobę działalności gospodarczej jest przekształceniem, o którym mowa w art. 93a § 1
Ordynacji podatkowej. Przy przekształceniu spółki osób fizycznych niemającej osobowości prawnej w inną spółkę
niemającą osobowości prawnej - sukcesja będzie bardzo szeroka (sukcesja generalna) i obejmuje także prawo do ulgi w
wysokości opłacanych składek na ubezpieczenie wypadkowe. Wnioskodawca podzielił również stanowisko, w którym
Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Chybione było zaprzeczenie skarżącego organu ubezpieczeń społecznych, jakoby
zawarte w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odesłanie do przepisów Ordynacji podatkowej w zakresie
należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne nie obejmowało ustalenia „właściwej stopy procentowej
składki na ubezpieczenie wypadkowe", skoro wedle stopy procentowej wylicza się należne składki na ubezpieczenie
społeczne. W szczególności, bez ustalenia adekwatnej stopy procentowej należnych składek nie jest możliwe
wyliczenie należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe”. Za bezpodstawną uznać także należy argumentacją
pozwanego jakoby składaka za okresy przypadające po dacie sukcesji praw i obowiązków nie może być jej przedmiotem
bowiem prawo osoby fizycznej wnoszącej przedsiębiorstwo do spółki komandytowej do stosowania stopy procentowej
składki wypadkowej istniało w momencie nastąpienia sukcesji generalnej. Tym samym nowopowstała spółka
mogła kontynuować określanie składki wypadkowej za pomocą stopy procentowej, która przysługiwała podmiotowi
przekształconemu. Wbrew twierdzeniom pozwanego ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych zawiera przepisy szczególne stanowiące o sukcesji w zakresie dotyczącym możliwości
stosowania przez następcę prawnego m.in. stopy procentowej składki poprzednika. Mianowicie art. 93a § 2 pkt
2 Ordynacji podatkowej, wprost przewiduje, że utworzona i niemającą osobowości prawnej spółka komandytowa
(art. 102 k.s.h.), do której osoba fizyczna prowadząca przedsiębiorstwo budowlane wniosła na pokrycie udziału
wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa, wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przewidziane w przepisach
prawa podatkowego oraz - zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
- we wszelkie prawa i obowiązki przewidziane w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które
dotyczą przekształconego przedsiębiorstwa poprzednio prowadzonego przez osobę fizyczną. Tego typu uniwersalne
przekształcenie organizacyjno-prawne stanowi kontynuację dotychczasowego przedsiębiorstwa w zmienionej formie
organizacyjno-prawnej spółki komandytowej, która w zakresie normatywnego oddziaływania przepisów prawa jest
uniwersalnym sukcesorem prawnym osoby fizycznej, która wniosła do osobowej spółki komandytowej wkład w
postaci swojego przedsiębiorstwa, w każdym zakresie praw i obowiązków podatkowych, a z mocy odesłania do
art. 93a Ordynacji podatkowej zawartego w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - także w zakresie
praw i obowiązków dotyczących należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie
wypadkowe. Nowopowstała osobowa spółka komandytowa, która jest w wymienionych zakresach uniwersalnym
sukcesorem prawnym osoby fizycznej prowadzącej tę samą pozarolniczą działalność, która wniosła jako wkład swoje
przedsiębiorstwo na pokrycie udziału w utworzonej spółce komandytowej zachowuje zatem prawo do opłacania
składek na ubezpieczenie wypadkowe według dotychczasowej stopy procentowej (obowiązującej tego poprzednika
prawnego). Nie można podzielić przy tym stanowiska strony przeciwnej jakoby możliwość stosowania wysokości stopy
procentowej składki nie stanowiła prawa ani uprawnienia płatnika. Jak stwierdził pozwany obowiązek posługiwania
się określoną wysokością stopy procentowej wynika z ustawy. Z tejże ustawy wynika także możliwość stosowania stopy
procentowej składki na niższym poziomie, po spełnieniu wymagań ustawowych. A zatem to powiązanie wysokości
stopy procentowej z cechami danego płatnika składek kreuje prawo zobowiązanego do opłacania składek np. w niższej
wysokości.
Za chybioną i niezrozumiałą uznać należy argumentację pozwanego dotyczącą różnicowania wysokości stopy
procentowej składki z uwagi na potrzebę stymulacji płatników do podejmowania działań mających na celu
minimalizację ryzyka wystąpienia wypadków przy pracy. Wniesienie przez osobę fizyczną przedsiębiorstwa do
spółki komandytowej nie spowodowało ani zmiany prowadzonej działalności ani zwiększenia liczby pracowników.
Przedsiębiorstwo wniesione jako wkład do spółki komandytowej kontynuuje swoją działalność w zmienionej formie
organizacyjno-prawnej, zmianie nie uległa natomiast ani rodzaj prowadzonej działalności ani liczba pracowników.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.
Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje zarówno ustalenia faktyczne, jak i kwalifikację prawną przyjętą przez Sąd Okręgowy
i przyjmuje je za własne, co oznacza, że nie zachodzi potrzeba ich ponownego szczegółowego powtarzania (por. wyroki
Sądu Najwyższego z 14.05.2010 r., II CSK 545/09, Lex nr 602684; z 27.04.2010 r., II PK 312/09, Lex nr 602700; z
20.01.2010 r. II PK 178/09, LEX nr 577829 z 08.10.1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 60).
Należy jedynie wskazać, że art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r., nr 167, poz. 1322 ze zm.) kreuje dwie kategorie płatników
składek:
1) płatników zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych i
2) płatników zgłaszających do tegoż ubezpieczenia co najmniej 10 ubezpieczonych.
Dokonując takiego podziału ustawodawca posłużył się zatem kryterium liczby ubezpieczonych zgłoszonych do
ubezpieczenia wypadkowego, które to kryterium doprecyzował w ust. 3 i 4 powołanego artykułu. Dla każdej z
wymienionych kategorii płatników określono odmienne zasady ustalania stopy procentowej składki i inny tryb
postępowania w tym zakresie. W przypadku płatników zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż
9 ubezpieczonych stopa procentowa składki jest zryczałtowana. Wynosi ona dla każdego płatnika z tej kategorii,
niezależnie od grupy działalności, do jakiej został zaliczony, 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany
rok składkowy dla grup działalności zgodnie z zasadami określonymi w art. 30 ustawy. Do płatników tych nie ma
zastosowania art. 29 powołanego aktu, wskazujący podstawę klasyfikowania grup działalności ( (...)) i sposób ich
kodowania (REGON) oraz art. 31 ust. 3 i 6, dotyczący danych, do jakich przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych zobowiązany jest płatnik.
W odniesieniu do drugiej kategorii płatników (zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10
ubezpieczonych) sytuacja jest już złożona. Zasadą jest, że opłacają oni składkę według ustalanej (w myśl art. 28 ust.
1 i art. 32 ustawy) przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i podawanej do wiadomości płatnika zindywidualizowanej
stopy procentowej. Stanowi ona iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe właściwej dla grupy
działalności, do której należy płatnik (ustalanej - zgodnie z art. 30 ustawy oraz § 4 i załącznika nr 1 do rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na
ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych
i ich skutków - według przypisanej dla każdej z grup działalności kategorii ryzyka określonego wskaźnikami
częstości poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem, poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych
i ciężkich, stwierdzonych chorób zawodowych i zatrudnionych w warunkach zagrożenia) i wskaźnika korygującego
ustalanego dla danego płatnika stosownie do zasad określonych w art. 31 ustawy i § 5-8 rozporządzenia, czyli
według właściwej dla płatnika kategorii ryzyka mierzonej wskaźnikami częstości poszkodowanych w wypadkach przy
pracy ogółem, poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich oraz zatrudnionych w warunkach
zagrożenia. W myśl art. 29 oraz art. 31 ust. 3 i 6 ustawy, płatnicy należący do omawianej kategorii zobowiązani
są zatem do przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych danych służących do ustalenia kategorii ryzyka
dla swojej grupy działalności (takich jak rodzaj działalności według (...) ujęty w rejestrze REGON) oraz wskaźnika
korygującego (liczba osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego oraz liczba poszkodowanych w wypadkach
ogółem, poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych i ciężkich oraz zatrudnionych w warunkach zagrożenia).
Jeszcze inaczej rzecz się ma z płatnikami zgłaszającymi do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10
ubezpieczonych, którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ustalił kategorii ryzyka z uwagi na brak obowiązku
przekazywania informacji, o jakich mowa w art. 31 ust. 6 w związku z ust. 3 ustawy, przez trzy kolejne, ostatnie
lata kalendarzowe lub którzy w ogóle nie podlegają wpisowi do rejestru REGON. Zgodnie z art. 33 ust. 1, 2 i 3
ustawy w pierwszym z wymienionych przypadków stopa procentowa składki jest zróżnicowana o tyle, że odpowiada
stopie procentowej składki określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik, nie podlega jednak weryfikacji
z zastosowaniem wskaźnika korygującego. W odniesieniu do płatników, którym urząd statystyczny nie wydał
przed upływem terminu opłacania składek zaświadczenia o wpisie do rejestru REGON zawierającego informację
o rodzaju działalności, ustawodawca przewidział przy tym zaliczkowe ustalenie stopy procentowej składki według
zasad wynikających z art. 28 ust. 1 i obowiązek dokonania jej korekty po uzyskaniu przez płatnika stosownego
zaświadczenia. Natomiast w drugim przypadku stopa procentowa składki jest zryczałtowana i stanowi 50% najwyższej
stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla wszystkich grup działalności.
Zasady ustalania liczby ubezpieczonych określa art. 28 ust. 3 cyt. ustawy. Zgodnie z treścią tego przepisu liczbę
tę ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych
miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku
kalendarzowym zgłoszony w Zakładzie co najmniej 1 dzień. Warto zauważyć, że w świetle powołanego unormowania
okresem obrachunkowym, z którego przyjmuje się dane do ustalenia liczby ubezpieczonych, jest rok kalendarzowy
(a więc przedział czasu od 1 stycznia do 31 grudnia) a nie rok składkowy, zdefiniowany w art. 2 pkt 8 cyt. ustawy
jako okres obowiązywania stopy procentowe składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych za okres od 1 kwietnia
danego roku do dnia 31 marca następnego roku. Takie określenie roku składkowego ma na celu umożliwienie
płatnikom dopełnienia w terminie obowiązku przekazania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych niezbędnych danych,
a Zakładowi - określenie indywidualnej stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe.
Przyjęty przez ustawodawcę mechanizm ustalania liczby ubezpieczonych zakłada zaistnienie sytuacji, gdy płatnik tylko
przez część roku kalendarzowego podlega rejestracji, skoro nakazuje uwzględnianie w owych ustaleniach tylko tych
miesięcy, w których zgłoszenie trwało, co najmniej 1 dzień.
W stosunku do zawartej w art. 28 ust. 3 cyt. ustawy ogólnej reguły ustalania liczby ubezpieczonych dla określenia
stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, unormowane ust. 4 tego artykułu przewiduje wyjątek. Jeżeli
bowiem płatnik składek zgłaszany jest w Zakładzie w okresie od dnia 1 stycznia danego roku do dnia 31 marca
następnego roku, liczbę ubezpieczonych, o których mowa w ust. 3, ustala się w oparciu o liczbę ubezpieczonych
podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w miesiącu kalendarzowym, od którego płatnik składek
został zgłoszony w Zakładzie. Użycie przez ustawodawcą w cytowanym przepisie formy niedokonanej w odniesieniu do
"zgłaszania" płatnika w Zakładzie, skłoniła niektórych komentatorów do sformułowania tezy, iż hipotezą omawianej
normy prawnej objęte są sytuacje, gdy we wskazanym w przepisie okresie czasu płatnik - wskutek zawieszania i
wznawiania albo kończenia i podejmowania działalności - wielokrotnie zgłasza się do ubezpieczenia wypadkowego,
albowiem nie można wówczas mówić o „zgłoszeniu” lecz o wielokrotnym „zgłaszaniu” do ubezpieczenia (por. D. E.
Lach (w:) D. E. Lach, S. Samol, K. Ślebzak, Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych. Komentarz, Warszawa 2010, komentarz do art. 28). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia
21.09.2012 r., II UK 46/12, LEX nr 1243034) zasadnie przyjął, że do konkluzji takiej nie upoważnia jednak wykładnia
literalna i systemowa. Tak jak przepis ust. 3 nie traktuje o nieprzerwanym, trwającym przez cały rok kalendarzowy
zarejestrowaniu płatnika w Zakładzie, tak przepis ust. 4 nie stanowi o „ponownym” czy „wielokrotnym” zgłaszaniu
do ubezpieczenia wypadkowego. W świetle uregulowań ustawy znaczenie prawne ma skutecznie dokonane zgłoszenie
do ubezpieczenia.
Odnosząc się do kwestii związanych z ustalaniem wysokości stopy procentowej składki należy też wyjaśnić, że pomimo
ustawowego zwrotu „ustala się” sugerującego prima facie, że wysokość stopy procentowej składki wynika z ustawy
lub innego aktu normatywnego, analiza przepisów rozdziału 4 ustawy wypadkowej pozwala na stwierdzenie, że
podmiotem, który w drodze decyzji ustala składkę (oraz wskaźniki, na podstawie których jest ona obliczana) jest organ
rentowy (art. 28 ust. 2 cyt. ustawy). Mając jednak na uwadze przepisy art. 28-36 trzeba przyjąć, że swoboda organu
rentowego w tej materii jest w istocie wyłączona, gdyż przepisy ustawy i aktów wykonawczych bardzo ściśle wskazują
kryteria i wskaźniki, w oparciu o które organ ten ustala wysokość stopy procentowej składki danego płatnika składek.
Za istotne należy też uznać, że zgodnie z art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 887 ze zm.), składki na ubezpieczenie wypadkowe pracowników finansują
w całości płatnicy składek czyli pracodawcy. W odniesieniu zatem do tych składek sytuacja prawna pracodawców
jest taka jak podatników a nie płatników należności podatkowych, co ma znaczenie dla analizy przepisów Ordynacji
podatkowej stosowanych odpowiednio do należności z tytułu składek na podstawie art. 31 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych.
Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się w istocie do ustalenia czy wnioskodawca, jako nowo powstała (w dniu
03.11.2011 r.) firma (...) spółka z o.o. spółka komandytowa do której to spółki zostało wniesione Przedsiębiorstwo
(...) należące do R. R., dla którego składka na ubezpieczenie wypadkowe za okres od 01.04.2011 r. do 31.03.2012 r.
została ustalona w wysokości 1,40%, jest objęte składką w powyższej wysokości, gdy się uwzględni fakt, że po przejęciu
pracowników przez wnioskodawcę (art. 231 k.p.) nie uległa zmianie liczba zatrudnionych pracowników, ani rodzaj
prowadzonej działalności, jak również stanowiska pracy pracowników.
Sąd Okręgowy zasadnie zauważył, że w zbliżonym stanie faktycznym problemem tym zajmował się już Sąd Najwyższy.
Mianowicie w wyroku z dnia 25.05.2010 r., I UK 8/10 (OSNP 2011 nr 21-22, poz. 279) wyrażono stanowisko,
że osobowa spółka jawna, do której wkład na pokrycie udziałów w postaci swojego przedsiębiorstwa wniosła
osoba fizyczna, zachowuje prawo do opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe według stopy procentowej
obowiązującej tę osobę fizyczną, jeżeli nie ustalono zmiany okoliczności, o których mowa w art. 28, art. 29 i art. 30
ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z
2009 r., nr 167, poz. 1322 ze zm.). Sąd Apelacyjny także akceptuje powyższe stanowisko.
Należy przy tym wyjaśnić, że zgodnie z art. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.
U. nr 240, poz. 2052 ze zm.) Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym między innymi do
sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości
orzecznictwa sądów powszechnych. Powyższe oznacza, że sąd powszechny rozpoznający sprawę, w której strony
prezentują odmienną wykładnię norm prawa materialnego, winien w swoich rozważaniach mieć na uwadze wykładnię
przeprowadzoną przez Sąd Najwyższy przyjętą w już rozpoznanej sprawie o zbliżonym, czy wręcz identycznym stanie
faktycznym.
Odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji należ wyjaśnić, że bezpodstawne jest twierdzenie organu
rentowego, jakoby przekształcenie organizacyjno-prawne polegające na wniesieniu przez osobę fizyczną prowadzącą
przedsiębiorstwo budowlano-usługowe tego przedsiębiorstwa do spółki, która - wedle niepodważonych ustaleń
faktycznych - kontynuowała tę samą działalność w niezmienionym składzie osobowym, mogło prowadzić do
wykreowania nowego (nowopowstałego) płatnika składek na ubezpieczenie wypadkowe ze względu na istotne zmiany
poziomu zagrożeń zawodowych lub skutków tych zagrożeń dotyczących sukcesora prawnego prowadzącego tę samą
działalność, tyle że w zmienionej formie organizacyjno-prawnej spółki jawnej (art. 15 ust. 2 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych w związku z art. 28 ust. 4 i art. 33 ust. 1 ustawy wypadkowej).
Chybione jest zaprzeczenie apelującego organu rentowego, jakoby zawarte w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych odesłanie do przepisów Ordynacji podatkowej w zakresie należności z tytułu składek na ubezpieczenie
społeczne nie obejmowało ustalenia „właściwej stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe”, skoro wedle
stopy procentowej wylicza się należne składki na ubezpieczenie społeczne. W szczególności, bez ustalenia adekwatnej
stopy procentowej należnych składek nie jest możliwe wyliczenie należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe.
Z materiału dowodowego wynika, że w rozpoznawanej sprawie miał zastosowanie art. 93a § 2 pkt 2 ustawy z dnia
29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), który wprost przewiduje, że utworzona i
niemająca osobowości prawnej spółka, do której osoba fizyczna prowadząca przedsiębiorstwo budowlano-usługowe
(R. R.) wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa, wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki
przewidziane w przepisach prawa podatkowego oraz - zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 31 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych - we wszelkie prawa i obowiązki przewidziane w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, które dotyczą przekształconego przedsiębiorstwa poprzednio prowadzonego przez osobę fizyczną.
Jak jednoznacznie wyjaśnił to Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku z dnia 25.05.2010 r., tego typu uniwersalne
przekształcenie organizacyjno-prawne stanowi kontynuację dotychczasowego przedsiębiorstwa w zmienionej formie
organizacyjno-prawnej spółki, która w zakresie normatywnego oddziaływania przepisów prawa jest uniwersalnym
sukcesorem prawnym osoby fizycznej, która wniosła do tej spółki wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa,
w każdym zakresie praw i obowiązków podatkowych, a z mocy odesłania do art. 93a Ordynacji podatkowej
zawartego w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - także w zakresie praw i obowiązków dotyczących
należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie wypadkowe. Nowopowstała spółka,
która jest w wymienionych zakresach uniwersalnym sukcesorem prawnym osoby fizycznej prowadzącej tę samą
pozarolniczą działalność, która wniosła jako wkład swoje przedsiębiorstwo na pokrycie udziału w utworzonej spółce,
zachowuje zatem prawo do opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe według dotychczasowej stopy procentowej
(obowiązującej jego poprzednika prawnego).
Należy zauważyć, że Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10.02.2009 r., II FSK 1625/07 (LEX nr 518690)
wyjaśnił, że podział praw i obowiązków na materialne i niematerialne przebiega według podziału prawa finansowego
na materialne i formalne. Zatem prawa niemajątkowe - proceduralne - to takie na podstawie których zawiązują
się organizacyjne stosunki prawnofinansowe, a majątkowe dotyczą uprawnień i obowiązków, na podstawie których
zawiązują się stosunki prawnofinansowe. W doktrynie prawa finansowego podano przykłady majątkowych praw i
obowiązków przewidzianych w przepisach prawa podatkowego. Wymienione zostały m.in. prawo do ulgi podatkowej
(por. R. Dowgier, Ordynacja podatkowa, Komentarz LEX 2011, komentarz do art. 97 pkt 3). Prawo do zapłaty składki
w obniżonej wysokości jest prawem rodzajowo takim jak prawo do ulgi podatkowej, zatem kwalifikuje się do prawa
majątkowego w rozumieniu prawa podatkowego (finansowego) i podlega przejęciu w ramach sukcesji (por. szerzej
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.04.2012 r., I UK 358/11, LEX nr 1221025).
Powyższe oznacza, że zmiana nadal obowiązującej stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe w
dotychczasowej wysokości może być dokonana tylko w razie wystąpienia okoliczności istotnych z punktu widzenia
zmian ryzyka wypadkowego. Wymaga to stwierdzenia innego poziomu zatrudnienia osób ubezpieczonych, zmiany
lub poszerzenia rodzaju prowadzonej działalności, które łączą się z innym poziomem występowania zagrożeń (ryzyk)
wypadkowych oraz skutków tych zagrożeń, albo stwierdzenia nowych istotnych z punktu widzenia ubezpieczenia
wypadkowego ryzyk, które ujawniły się w związku z przekształceniem organizacyjno-prawnym prowadzonej
pozarolniczej działalności.
Żadnych tego typu okoliczności pozwany organ rentowy nie ujawnił zarówno w toku postępowania administracyjnego,
odwoławczego, jak i apelacyjnego.
Apelujący nie wykazał, aby w związku z przekształceniem organizacyjno-prawnym po stronie wnioskodawcy doszło
zmian wpływających na ustaloną podstawę wymiaru przedmiotowych składek, w szczególności, żeby wnioskodawca
został przeniesiony (zaliczony) do innej grupy działalności (...) ujętej w rejestrze REGON lub że zmieniły się kategorie
ryzyk wypadkowych uzależnione od wskaźników częstości zdarzeń lub zagrożeń wypadkowych, w tym ich skutków
(art. 30 tej ustawy), które wymagały lub usprawiedliwiały podwyższenie dotychczasowej stopy procentowej składki
na ubezpieczenie wypadkowe z tytułu zwiększonego ryzyka wystąpienia zdarzeń lub zagrożeń wypadkowych (art.
33 tej ustawy). W zakresie tego typu kryteriów wpływających na możliwość ustalenia wyższej stopy procentowej
na ubezpieczenie wypadkowe apelujący nie zarzucił naruszenia jakichkolwiek konkretnych reguł rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na
ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych
i ich skutków (Dz. U. nr 200, poz. 1692 ze zm.).
Z powyższych względów Sąd Apelacyjny zaakceptował stanowisko Sądu Okręgowego, że wnioskodawca, do którego
wkład na pokrycie udziałów w postaci swojego przedsiębiorstwa wniosła osoba fizyczna, jest w zakresie stopy
procentowej należności składkowych na ubezpieczenie wypadkowe uniwersalnym sukcesorem prawnym osoby
fizycznej prowadzącej poprzednio tę samą (kontynuowaną) pozarolniczą działalność, przeto nowopowstała spółka
zachowuje prawo do opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe według dotychczasowej stopy procentowej
składki na ubezpieczenie wypadkowe, która obowiązywała jej poprzednika prawnego.
Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił. Na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.,
art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) orzeczono o kosztach zastępstwa procesowego
za II instancję.