Tomasz Kukołowicz - Sprawozdanie z XIV Ogólnopolskiego Zjazdu

Tomasz Kukołowicz – doktorant
w Instytucie Stosowanych Nauk
Społecznych UW. Przewodniczący Sekcji Kół Naukowych
Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Członek Zespołu
Obserwatorium Kultury NCK.
Współredaktor książki Po co
nam socjologia? (2009).
Tomasz Kukołowicz
Sprawozdanie z XIV Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego,
Kraków 2010
8–11 września 2010 r. w Krakowie odbył się XIV Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny pod hasłem „Co się dzieje ze
społeczeństwem?”. W Zjeździe uczestniczyło ponad 1000 osób, wygłoszono
przeszło 700 referatów. Organizatorami było Polskie Towarzystwo Socjologiczne i Uniwersytet Jagielloński.
Zakres tematów poruszanych podczas
Zjazdu był bardzo szeroki. Stanowił
odbicie stanu badań i hierarchii zainteresowań w obrębie polskiej socjologii.
Pełen program dostępny jest na stronie
http://www.zjazd14.socjologia.uj.edu.pl/.
Wszystkie trzy sesje plenarne poświęcone były zagadnieniom szeroko rozumianej polityki. Paneliści zastanawiali
się nad relacjami pomiędzy władzą,
strukturą społeczną, państwem i globalizacją. Zgadzali się, że żyjemy w czasach wielkiej zmiany, jednak brakowało zgody co opisu do jej charakteru.
Warszawa
2010
212
BARDZO D ŁUGIE IMIĘ I NA Z WISKO
Często pojawiały się nawiązania do konfliktu wokół krzyża ustawionego po
katastrofie smoleńskiej przed Pałacem Prezydenckim na Krakowskim Przedmieściu. Dyskusje pomiędzy referentami i pytania z sali uwyraźniły znaczenie
kultury w polityce. Ujęcia polityki powszechnie przyjmowane przez przedstawicieli socjologii i nauk politycznych rzadko traktują kulturę jako niezależny
czynnik, decydujący o przebiegu wydarzeń. Tymczasem konflikty na scenie
politycznej w Polsce i na świecie coraz częściej przybierają postać konfliktów
wartości oraz symboli.
Podczas czterech sympozjów poruszano następujące tematy: kondycję polskiej socjologii, problematykę struktury społecznej, kryzys ekonomiczny i jego
skutki, oraz nowe mechanizmy wytwarzania kultury. Organizatorami ostatniego z nich byli Marek Krajewski oraz Andrzej Piotrowski. Wśród panelistów
znaleźli się Małgorzata Jacyno, Krzysztof Abriszewski, Alek Tarkowski i Jan
Sowa. Sympozjum pokazało, że wśród podmiotów zaangażowanych w tworzenie kultury rośnie znaczenie jednostek, „sieciowych ruchów społecznych”
(określenie Alka Tarkowskiego) takich jak Wikipedia, oraz organizacji pozarządowych. Słabnie rola państwa i innych ośrodków silnie scentralizowanych.
Przedstawienie pełnego zakresu tematów poruszanych w ramach grup roboczych wymagałoby przytoczenia obszernych fragmentów programu Zjazdu.
Najwięcej uwagi poświęcono społeczeństwu obywatelskiemu i szeroko rozumianej polityce społecznej. Warto odnotować, że to tym dwóm tematom
łącznie poświęcono mniej więcej tyle samo uwagi, co referatom, które zakwalifikowałbym jako interesujące dla kulturoznawców. Łącznie aż 20 z 86 grup
roboczych miało tematykę zbliżoną do kulturoznawstwa, m.in.: „Kultura smaku.
Socjologiczne konteksty praktyk kulinarnych” prowadzona przez Annę Wieczorkiewicz i Urszulę Jarecką, „Ciało w przestrzeni społecznej” prowadzona przez
Annę Kacperczyk i Dominikę Byczkowską, oraz „Przeszłość we współczesnym
dyskursie publicznym” prowadzona przez Andrzeja Szpocińskiego.
Bardziej szczegółowo chciałbym zrelacjonować obrady dwóch grup roboczych, w których uczestniczyłem. Organizatorem pierwszej z nich, zatytułowanej „Obserwatoria kultury: nowe potrzeby, metody, możliwości”, była Barbara Fatyga, kierownik Zakładu Metod Badania Kultury ISNS UW. W referatach
i dyskusji poruszane były aktualne kwestie związane z monitorowaniem kultury.
W związku z pracami nad stworzeniem nowych narzędzi do opisywania sektora
kultury przez Główny Urząd Statystyczny, prowadzonych na zlecenie Narodowego Centrum Kultury, oraz budowaniem ogólnopolskiej sieci regionalnych
obserwatoriów kultury dużo uwagi poświęcono kwestiom metodologicznym.
Spotkanie rozpoczął referat Janusza Muchy z Akademii Górniczo-Hutniczej
w Krakowie oraz Małopolskiego Obserwatorium Kultury. Autor podjął próbę
zakreślenia zadań obserwatorium regionalnego, wśród których jako najważniejsze wskazał określanie priorytetów badawczych.
Moje szczególne zainteresowanie wzbudziło wystąpienie Marka Krajewskiego
z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zaproponował on nową definicję uczestnictwa w kulturze, dowodząc jej użyteczności. Oryginalność tego uję-
213
E WA RE WERS
cia, prowadząca do znaczącego rozszerzenia zakresu działań rozumianych jako
uczestnictwo w kulturze, powstrzymuje mnie przed próbą streszczania wystąpienia. Zainteresowanych zachęcamy do śledzenia publikacji Marka Krajewskiego.
W ostatnim, szóstym, referacie Marta Olejnik i Łukasz Ostrowski zaprezentowali prace realizowane przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” w projekcie „Zoom na Domy Kultury. Jak zostać badaczem społeczności lokalnej?”
finansowanego z programu Obserwatorium Kultury 2010. Wstępne wnioski
mówią, że klasyczne metody badawcze wypracowane przez naukowców nie
sprawdzają się w rękach pracowników domów kultury. W ich miejsce należy
stosować metody z pogranicza animacji kultury.
Druga grupa robocza, której chciałbym poświęcić więcej uwagi, była zatytułowana „Nadzór społeczny czy techniczny? Nowe oblicza problematyki kontroli
społecznej”. Miałem przyjemność bycia jej organizatorem. Skupiała się na problematyce surveillance studies, której poświęcony był numer „Kultury Współczesnej”
Współczesny (post)panoptykon (2009 nr 2). Referentami byli studenci i doktoranci
związani z Sekcją Kół Naukowych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
Marcin Łączyński w referacie wprowadzającym przedstawił krótko historię
surveillance studies. Podkreślił rolę, jaką współcześnie pełni Surveillance
Studies Network. Przemysław Jaworski zaprezentował krytyczne omówienie
teorii Michela Foucault. Katarzyna Gądek na przykładzie programu „Oko
szefa” i zjawiska cyberslackingu (cyberlenistwa) pokazała dylematy etyczne
związane z problematyką nadzoru. Piotr Luczys omówił zmianę w sposobach
kształtowania przestrzeni miejskiej, która nastąpiła w drugiej połowie XX wieku – przejście od orientacji na security (ograniczanie szkodliwych działań)
do surveillance (zmniejszanie ryzyka). W ostatnim referacie Paulina Kitlas
przedstawiła kontrowersje związane z Facebookiem. David Lyon nadesłał referat wykładany The contribution of Zygmunt Bauman to Surveillance Studies,
w którym pokazał liczne analogie pomiędzy twórczością Zygmunta Baumana
i podejściem badaczy surveillance studies.
XIV Zjazd Socjologiczny spełnił oczekiwania uczestników, a jak przypuszczam także organizatorów. Stał się okazją do spotkania szerokiego kręgu badaczy związanych z polską socjologią. Pozwolił zorientować się w aktualnym
stanie badań. Problematyka poruszana podczas Zjazdu pokazała jeszcze raz,
że granice między poszczególnymi naukami społecznymi / humanistycznymi
są w dużym stopniu umowne. Choć organizatorzy Zjazdu układając program
sesji plenarnych i sympozjów wyeksponowali tematy „czysto” socjologiczne,
to w programie grup roboczych, zgłaszanych oddolnie, znalazło się wiele wątków kulturoznawczych i antropologicznych.
W zakończeniu chciałbym umieścić Zjazd Socjologiczny w szerszym kontekście. W tym samym czasie, gdy w Krakowie obradowali socjologowie,
w Krynicy odbywało się Forum Ekonomiczne, któremu media poświęciły
sporo uwagi. Zapewne uwagę dziennikarzy przyciągnęła obecność czołowych
polityków oraz biznesmenów znanych z pierwszych stron gazet. Zjazd Socjologiczny w mediach praktycznie nie zaistniał. Wracając z Krynicy, w ostatnim
214
S UB W E R S YJN Y P OD M I O T W RUC HU. . .
dniu Zjazdu Socjologicznego, minister Boni wziął udział w sesji plenarnej.
Niestety swój referat poświęcony Polsce 2030 potraktował jako wykład, który
rozciągnął się do 45 minut. Dla mnie płynął z tego trzy wnioski. Po pierwsze, na
naukach społecznych odciskają się hierarchie obecne poza światem nauki. Po
drugie, dyskurs naukowy żyje własnym rytmem, różnym od rytmu nagłówków
pierwszych stron gazet. Po trzecie, niezależnie od zaangażowania w gry o wielkie stawki, przyjemnie jest mówić do inteligentnej i rozumiejącej publiczności.
Następny Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny odbędzie się jesienią 2013 roku
w Szczecinie.
215