CECHY POWIEŚCI HISTORYCZNEJ NA PRZYKŁADZIE

Pobrano z http://magda.of.pl
CECHY POWIEŚCI HISTORYCZNEJ NA PRZYKŁADZIE „POTOPU”
W toku swego historycznego rozwoju gatunek powieściowy wytworzył kilka zasadniczych
odmian . Jedną z nich jest powieść historyczna , która przeszła przez dwie fazy rozwojowe . Dla
pierwszej z nich ( starszej ) charakterystyczne są utwory , w których na tle rzeczywistych wydarzeń
historycznych działają fikcyjne postacie bohaterów pierwszoplanowych . Początek temu rodzajowi
powieści dał na przełomie XVIII i XIX wieku Walter Scott. W Polsce prezentuje ten rodzaj
twórczości historycznej Henryk Sienkiewicz . Druga faza rozwoju powieści historycznej przynosi
utwory osnute przewaŜającej części na losach postaci autentycznych . W oparciu o ten podział
chciałabym ukazać cechy powieści historycznej z pierwszej fazy rozwojowej na przykładzie
„Potopu” Henryka Sienkiewicza .
Mając na uwadze zasady i reguły panujące w epice historycznej , świat przedstawiony w
tym utworze zbudowany został z elementów , które pochodzą z rzeczywistości historycznej znanej
twórcy wyłącznie ze źródeł pisanych . Sienkiewicz zapoznał się z dokumentami , pamiętnikami i
kronikami z epoki , którą zamierzał przedstawić . Niewszystkie jednak fakty autor zamieścił w
ksiąŜce z róŜnych względów ( interpretacja historii , autorska wizja przeszłości , czy teŜ panująca
ówcześnie cenzura rosyjska ) . Wielu faktów historycznych nie dowiemy się z „Potopu” , gdyŜ
autor konstrukcję powieści podporządkował zamiarowi „krzepienia polskich serc”. Historia
przedstawiona w tej lekturze układa się natomiast w specyficzną budowę. W czasie całej akcji
„Potopu” toczącej się w latach 1655 – 1657, czyli wojny polsko-szwedzkiej mamy pojawiające się
jak w kalejdoskopie obrazy tchnące grozą lecz dąŜące ostatecznie ku dobremu zakończeniu . Na
początku ukazują się oznaki niepokoju , lecz później są juŜ tylko złowrogą rzeczywistością . Dalsze
wypadki to jedna fala katastrof, poczynając od 1655 r. , kiedy szlachta poddaje się pod Ujściem .
Następnie w myśl załoŜeń autora jesteśmy świadkami zdradzenia Rzeczypospolitej , wojny
domowej na Litwie , obrony Jasnej Góry itd. W końcu jednak następuje przełamanie fali katastrof .
Z owego kataklizmu wychodzimy zwycięzcy i ocaleni dzięki wyjątkowym bohaterom . Oni
równieŜ w powieści zostali poddani pewnej segregacji – na fikcyjnych i historycznych . To ci
pierwsi są patriotami pierwszoplanowymi . Biorą oni udział w przeróŜnych pościgach , zasadzkach ,
pojedynkach , otrzymują rany , których nikt by nie przeŜył . Cała ta lawina fikcyjnych przygód jest
cenionym przez czytelników motywem fabularnym . Obok bohaterów głównych ( np. Andrzej
Kmicic , Oleńka Billewiczówna ) pojawiają się postacie jak najbardziej historyczne ( np. Jan
Kazimierz , Radziwiłłowie , hetman Sapieha , Karol Gustaw , Czarniecki ) . Grają oni role waŜne ,
ale pierwszeństwa w świecie przedstawionym ustępują bohaterom fikcyjnym.
UwaŜam , iŜ w świetle moich wywodów na temat powieści historycznej moŜna stwierdzić
, Ŝe Henryk Sienkiewicz z reguł stworzonych przez Waltera Scott’a korzystał po mistrzowsku .
Doskonale udało mu się zintegrować historię rzeczywistą z fikcyjnymi wypadkami , co
spowodowało powstanie akcji pełnej niespodzianek .
Jednocześnie autor „Potopu” udowodnił , iŜ jest moŜliwe wierne i prawdziwe odtworzenie
człowieka lat minionych wraz z otaczającą go epoką .
Bibliografia :
T. Jodełka : „Trylogia Henryka Sienkiewicza . Polemiki .” W-wa 1962 r.
T. Bujnicki : „Sienkiewicz i Historia.” W-wa 1981 r.
M. Głowiński , A. Okopień-Słowińska , J. Słowiński : „Zarys teorii literatury.”