Pobierz - Portugalia

Informacja
nt. Dokumentu Strategii Budżetowej na lata 2011-2015
przyjętego przez rząd Portugalii
31 sierpnia br. został opublikowany Dokument Strategii Budżetowej na lata 2011-2015
zatwierdzony przez rząd Portugalii, prezentujący główne osie konsolidacji budżetowej
w średnim okresie czasu. Zapisy dokumentu zostaną uszczegółowione w Budżecie
Państwa na 2012 r., a od początku przyszłego roku będzie on stanowił część Programu
Stabilności i Wzrostu, który ma być zaprezentowany pod koniec kwietnia 2012 r.
Dokument został przygotowany w oparciu o szczegółową analizę ostatnich wydarzeń
w zakresie realizacji budżetu i prezentuje konsolidację budżetową w kontekście strategii
dostosowań i transformacji gospodarki portugalskiej. Obejmuje on trzy podstawowe
rozdziały:
1. Charakterystyka uwarunkowań makroekonomicznych, w obliczu których został
sformułowany Program Wsparcia Ekonomicznego i Gospodarczego Portugalii;
2. Scenariusz makroekonomiczny, obejmujący prognozy makro dla Portugalii na lata
2011-2015 (przedstawione w załaczonym dokumencie);
3. Strategia budżetowa.
Prezentacja Dokumentu Strategii Budżetowej – kluczowe działania
Do 2015 r. rząd portugalski planuje przeprowadzenie radykalnych cięć w wydatkach
publicznych o wartości 10,8 mld euro. Nowa polityka budżetowa ma doprowadzić
gospodarkę portugalską do stanu zbliżonego do równowagi w 2015 r. Rząd Portugalii
deklaruje redukcję deficytu budżetowego z 5,9% PKB w br. do 0,5% w 2015 r.
Zaplanowana konsolidacja budżetowa zostanie przeprowadzona w założonych
proporcjach: 1/3 po stronie dochodów i 2/3 po stronie wydatków.
Działania przewidziane na lata 2012 – 2013 przyniosą oszczędności na poziomie
8,2 mld euro, tym niemniej na kwotę tę składają się nie tylko cięcia po stronie
administracji publicznej, lecz także po stronie portugalskich gospodartsw domowych.
Wydatki publiczne spadną z ponad 50% PKB w 2010 r. do 43,5% w 2015 r.
W 2012 r. cięcia wydatków wyniosą 3% PKB, co odpowiada wartości ok. 4,9 mld euro,
z czego 2,45 mld euro będzie pochodziło z zamrożenia płac w administracji publicznej,
wprowadzenia specjalnych składek od emerytur oraz innych cięć w zakresie świadczeń
socjalnych. Rozmiary dostosowań jeśsli chodzi o stronę przychodów sięgną rzędu
3,3 mld euro.
Działania z zakresu konsolidacji budżetowej realizowane będą w ramach trzech
kategorii:
I. Racjonalizacja zasobów administracji centralnej, regionalej i lokalnej,
II. Sektor przedsiębiorstw państwowych,
III. Działania sektorowe,
IV. Polityka podatkowa/ fiskalna w procesie konsolidacji budżetowej.
1
Ad. I. Racjonalizacja zasobów administracji centralnej, regionalnej i lokalnej
Rząd portugalski uznał, że usprawnienie funkcjonowania i podniesienie efektywności
administracji publicznej jest kluczowe dla osiągnięcia celów konsolidacji budżetowej.
W związku z tym zostaną podjęte działania w ramach następujących kategoriach:
a) Reorganizacja państwa
Przewiduje się wdrożenie Programu Redukcji i Usprawnienia Administracji
Centralnej (Programa de Redução e Melhoria da Administração Central,
PREMAC), który obejmie:
− redukcję o 15% struktur administracji centralnej i stanowisk kierowniczych
wobec danych na koniec 2010 r.,
− reorganizację struktur zdecentralizowanych działających w ramach administracji
centralnej,
− wsparcie dla korzystania ze struktur i usług wspólnych,
− przeprowadzenie spisu i szczegółowej analizy kosztów wszystkich jednostek
publicznych i parapublicznych (w tym stowarzyszeń, fundacji i innych
podmiotów funkcjonujących na wszystkich szczeblach administracji publicznej).
b) Zarządzanie zasobami ludzkimi
Program Wsparcia Ekonomicznego i Finansowego Portugalii wymaga od Portugalii
przeprowadzenia znaczącej redukcji wydatków związanych z kosztami osobowymi,
co w rezultacie oznacza przyjęcie restrykcyjnej polityki jeśli chodzi o odejścia
i przyjęcia nowych pracowników administracji centralnej, lokalnej i regionalnej.
Minister Finansów podczas prezentacji Dokumentu Strategii Budżetowej
zapowiedział, że skala redukcji wydatków związanych z personelem będzie sięgać
0,4% PKB i będzie wynikać przede wszystkim z :
− redukcji zatrudnienia w administracji publicznej –z uwagi na fakt, że cel
ograniczenia zatrudnienia na poziomie 3,6% wyznaczony na 2011 r. nie zostanie
osiągnięty, w latach 2012-2014 rząd zamierza podwoić liczbę osób
odchodzących. Oznacza to, że do 2014 r. z administracji publicznej będzie
musiało odejść 10 tys. urzędników rocznie (ok. 2% rocznie); celem
kontrolowania poziomu zatrudnienia w administracji publicznej wprowadzona
została również zasada zastępowania pracowników odchodzących na emeryturę
w relacji 5:1 (za każdych 5 pracowników przechodzących na emeryturę można
będzie przyjąć tylko jednego).W 2012 r. rząd zamierza nałożyć na ministerstwa
limity liczby funkcjonariuszy oraz wyznaczyć cele w zakresie redukcji kosztów
personalnych. Według Dokumentu Strategii Budżetowej w 2010 r. koszty
personalne administracji centralnej wyniosły 14,5 mld euro.
− zamrożenia płac oraz awansów, z którymi wiązałoby się zwiększenia
wynagrodzenia (2012-2013). Z tego tytułu rząd zamierza osiągnąć 340 mln euro.
W 2012 r. zostanie również utrzymana redukcja pensji na poziomie przeciętnie
5%;
− racjonalizacji wydatków związanych z wynagrodzeniem za godziny
nadliczbowe oraz rewizji dodatków do wynagrodzenia;
− wzmocnienie instrumentów elastyczności pracy;
− rewizji zasad mobliności pracowniczej.
c) Monitorowanie i zasady raportowania jednostek administracji publicznej
Rząd przewiduje reformę procesu ustalania i monitorowania budżetów
poszczególnych jednostek publicznych.
2
Ad. II. Sektor przedsiębiorstw państwowych
Na koniec 2010 r. portfel udziałów Generalnej Dyrekcji Skarbu i Finansów oraz spółki
Parpública obejmował 94 spółki państwowe niefinansowe. Restrukturyzacja sektora
przedsiębiorstw państwowych przewiduje podjęcie następujących działań:
a) ograniczenie liczby przedsiębiorstw państwowych – celem średniookresowym jest
redukcja o 20%, za pośrednictwem procesu prywatyzacji, połączenia lub likwidacji;
b) racjonalizacja kosztów osobowych
c) redukcja zadłużenia przedsiębiorstw państwowych, które na koniec 2010 r.
przekroczyło rekordową wartość 1 mld euro.
d) ograniczenie zakresu działalności przedsiębiorstw
e) zmiana modelu zarządzania
f) zmiana modelu raportowania.
Ad. III. Działania sektorowe
Dokument Strategii Budżetowej przewiduje podjęcie działań w ramach trzech sektorów
gospodarki, które zgodnie z danymi za 2010 r. kreują największe koszty (łacznie
odpowiadają za 50,6% całkowitych wydatków państwa) – są to: edukacja, służba
zdrowia i ubezpieczenia społeczne.
a) Edukacja, nauka i szkolnictwo wyższe
Przewidziane jest podjęcie następujących kroków:
− racjonalizacja sieci szkół, zwłaszcza likwidacja szkół podstawowych
o ograniczonej liczbie uczniów oraz integracja i grupowanie szkół,
− dostosowanie kryteriów związanych z mobilnością nauczycieli, racjonalizacja
zasobó ludzkich w ramach systemu edukacji
Według informacji Ministerstwa Edukacji, w 2012 r. uniwerystety i politechniki
portugalskie otrzymają łącznie 95 mln euro mniej, co oznacza redukcję nakładów
o ok. 9% wobec roku 2011.
b) Służba zdrowia
Działania mające na celu zapewnienie, w średnim okresie czasu, stabilności
finansowej Narodowego Systemu Zdrowia (Serviço Nacional de Saúde, SNS), przy
jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości i dostępu obywateli do świadczonych
usług, obejmują:
− polityka związana z lekami: (i) promowanie korzystania z leków generycznych,
poprzez usunięcie barier wejścia tych leków na rynek oraz promowanie ich
przepisywania przez lekarzy, (ii) rewizja systemu cen leków, głównie poprzez
zmiany aktualnego systemu cen oraz zmiana sposobu naliczania marży zysku
dystrybutorów i aptek.
− system wydawania recept i monitorowanie: (i) wprowadzenie obowiązku
wydawania recept elektronicznych a także odpowiedni ich monitoring poprzez
utworzone centrum faktur, (ii) publikacja i promowanie korzystania z norm
klinicznych, (iii) stworzenie systemu elektronicznych rejestrów leków oraz
finalizacja procesu dematerializacji przychodów i faktur za leki i diagnostyczne
środki komplementarne.
− racjonalizacja zasobów i kontrola wydatków: (i) centralizacja zakupów i usług
wspólnych w zakresie Usług Wspólnych Ministerstwa Zdrowia, (ii) wdrożenie
Planu Redukcji Kosztów Szpitali, (iii) rewizja tabeli cen dla sektora
podstawowej opieki zdrowotnej, (iv) rewizja tabeli cen SNS, (v) zwiększenie
rentowności szpitali, głównie w odniesieniu do internalizacji opieki zdrowotnej
3
lub komplementarnych usług diagnostycznych obecnie realizowanych na
zewnątrz, (vi) wzmocnienie systemu monitorowania i bieżącej weryfikacji
wykonania założeń ekonomicznych i finansowych, produkcji i realizacji celów,
w celu wczesnego wykrywania odchyleń, jak również przygotowanie
dodatkowych działań umozliwiających ich korektę.
− działania strukturalne: (i) rewizja modelu stawek współpłatności pacjentów –
zostanie ogłoszony nowy model zastosowania stawek współpłatności pacjentów,
który przewiduje ich aktualizację powyżej wskaźnika inflacji a także to, że przy
udzielaniu zwolnień z ich płacenia nie będą brane pod uwagę dochody
obywatela, (ii) racjonalizacja oferty opieki zdrowotnej oraz wzmocnienie opieki
pierwszego kontaktu, (iii) ocena modelu finansowania szpitali oraz modelu
finansowania opieki zdrowotnej, (iv) opracowanie Planu Strategicznego dla
sektora służby zdrowia, w kontekście budżetowym w średnim i długim okresie
czasu, (v) rewizja modelu zarządzania w szpitalach publicznych, (vi) ponowna
ocena kryteriów wyboru władz szpitali, w celu wypracowania bardziej
przejrzystego i wymagającego procesu nominacji.
Ponadto, w 2012 r. szpitale, centra szpitalne oraz lokalne jednostki opieki
zdrowotnej wchodzące w skład sektora przedsiębiorstw państwowych będą musiały
ograniczyć swoje koszty operacyjne o 11% (500 mln euro).
c) Ubezpieczenia społeczne
Ograniczenie wydatków związanych ze świadczeniami socjalnymi ma sięgnąć 0,6%
PKB i będzie związane przede wszystkim z:
− zamrożeniem emerytur, z wyjątkiem emerytur najniższych (2012-2013) –
zawieszona zostanie zasada indeksacji emerytur o wskaźnik inflacji;
− wprowadzeniem specjalnej składki (3,5%-10%) od najwyższych emerytur
przekraczających 1500 euro;
− zmianą zasad przyznawania świadczeń socjalnych - szczegóły będą znane
dopiero po ogłoszeniu budżetu na 2012 r.
Ad. IV Polityka fiskalna w procesie konsolidacji budżetowej
Rząd poinformował, że od 1 stycznia 2012 r. zostaną wprowadzone dodatkowe stawki
podatku dochodowego od osób fizycznych (IRS) i osób prawnych (IRC) dla najlepiej
zarabiających grup podatników. Nowe stawki określane są jako „podatki
solidarnościowe” a ich wprowadzenie ma zapewnić równość podatkową w obliczu
podejmowanych kroków oszczędnościowych. Dodatkowe stawki podatków IRS i IRC
reprezentują przychód budżetu państwa na poziomie nieco poniżej 100 mln euro. Oba
podatki mają być rozwiązaniem tymczasowym i obowiązywać w okresie 2012 - 2015.
a) Podatek dochodowy od osób fizycznych (IRS)
Stawka dodatkowa na poziomie 2,5% zostanie wprowadzona dla podatników
o najwyższych dochodach, podwyższając obecną 46,5% do 49%. Będzie ona
obowiązywała podatników, których dochód będzie przekraczał poziom wyznaczony
najwyższym progiem tzn. o łącznych rocznych dochodach powyżej 153,3 tys euro.
Ponadto, osoby podlegające opodatkowaniu w ramach dwóch najwyższych stawek IRS
(dochody powyżej 66,045 tys. euro, stawka podatkowa na poziomie 43,5%), które nie
zostaną objęte dodatkowym podatkiem, nie będą mogły tak jak dotychczas odliczać
4
wydatków na zdrowie, edukację i kosztów związanych z nieruchomościami.
Ograniczenia te dotkną co najmniej 50 tys. rodzin.
b) Podatek dochodowy od osób prawnych (IRC)
Dodatkowym podatkiem na poziomie 3% zostaną obłożone firmy o deklarowanych
zyskach powyżej 1,5 mln euro, co finalnie oznacza, że zostaną one opodatkowane
stawką 28%.
c) VAT
Rząd podejmie także działania mające na celu racjonalizację struktury podatku VAT
przewidujące przeniesienie niektórych kategorii dóbr i usług pomiędzy poszczególnymi
stawkami. W budżecie państwa na 2012 r. uwzględnione zostaną ograniczenia
w zakresie zwolnień z tytułu podatku VAT.
Ponadto w październiku br. ma zostać wprowadzona wyższa stawka VAT dla
elektryczności i gazu – zostaną one objęte najwyższą stawką podatku VAT (23%), a nie,
jak dotychczas, stawką pośrednią (13%).
Działania rządu w zakresie podatku VAT mają na celu osiągnięcie kwot trzykrotnie
wyższych od tych wymaganych w ramach porozumienia z ‘troiką’, która chciała aby
rząd wygenerował w 2012 r. 410 mln euro.
d) Inne podatki
− rząd zamierza zaproponować wzrost podatku z tytułu zysków kapitałowych
z 20% do 21,5%,
− w 2012 r. planowane jest przeprowadzenie wyceny budynków miejskich celem
aktualizacji bazowej wartości podatkowej. Celem procesu jest zwiększenie
przychodów z tytułu Lokalnego Podatku od Nieruchomości (Imposto Municipal
sobre Imóveis, IMI).
Zaprezentowany Dokument Strategii Budżetowej przewiduje osiągnięcie w 2012 r.
poziomu globalnych wydatków publicznych zbliżonego do tego w 2007 r. co oznacza,
że w ciągu najbliższych dwóch lat w Portugalii będą miały miejsce największe od 50 lat
cięcia wydatków publicznych.
Pedro Passos Coelho, premier rządu Portugalii, zaznaczył, że wiele z instrumentów
i działań zaprezentowanych w Dokumencie zostanie uwzględnionych w Budżecie
Państwa na 2012 r. Podczas spotkania z Kanclerz Niemiec Angelą Merkel, podkreślił
on, że Portugalia stoi w obliczu konieczności rozwiązania problemu nie tylko natury
budżetowej, lecz także związanej z konkurencyjnością gospodarki krajowej, który jest
widoczny już od ponad 10 lat i, którego rozwiązanie wymaga wprowadzenia szeregu
działań w ramach reformy strukturalnej. Istotne miejsce w zakresie planowanych reform
premier przypisał procesowi prywatyzacji, który ma odegrać znaczącą rolę w procesie
przyciągania kapitału zagranicznego oraz przyczynić się do poprawy konkurencyjności
gospodarki portugalskiej. Premier podkreślił, że Portugalia musi jeszcze bardziej
otworzyć swoją gospodarkę i jeszcze bardziej zintegrować ją z Europą.
Oprac.:
Renata Rydzewska Henriques, II Sekretarz
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Lizbonie, 15 września 2011 r.
5