D - Sąd Okręgowy w Bydgoszczy

Sygn. akt VI U 1062/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 sierpnia 2013 r.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący SSO Janusz Madej
Protokolant st. sekr. sądowy Dorota Hańc
po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2013 r. w Bydgoszczy
na rozprawie
odwołania A. G.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.
z dnia 19 lutego 2013 r., znak: (...)
w sprawie: A. G.
przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
Oddziałowi w B.
o emeryturę
I zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy A. G. prawo do emerytury od dnia 1 stycznia
2013 r.,
II nie stwierdza odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. za nieustalenie ostatniej
okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
Sygn. akt VI U 1062/13
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 19 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu
A. G. prawa do wcześniejszej emerytury ze względu na nieudokumentowanie 15-letniego okresu pracy w szczególnych
warunkach. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako: „ustawa emerytalna”) i
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej jako: „rozporządzenie z 1983
r.”). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych
warunkach, ponieważ przedłożone świadectwa nie spełniają wymogów formalnych.
Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury.
Wskazał, że jego praca była wykonywana w szczególnych warunkach. W celu udowodnienia tej okoliczności
zawnioskował o przesłuchanie świadków – pracowników, z którymi w spornym okresie czasu był zatrudniony.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe
stanowisko.
Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:
Ubezpieczony A. G. (ur. dnia (...)) dnia 24 stycznia 2013 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ
rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 27 lat, 9 miesięcy
i 2 dni. Pozwany zaliczył ubezpieczonemu do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych 12 lat, 6 miesięcy i 6 dni.
Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.
-okoliczności bezsporne
Organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył wnioskodawcy okresu zatrudnienia w Zakładach (...)
od 12 lipca 1976 r. do 1 listopada 1977 r. i od 2 listopada 1977 r. do 31 grudnia 1978 r. W pierwszym okresie ubezpieczony
był zatrudniony na stanowisku ślusarza remontowego w Oddziale Galwanizerni, gdzie zajmował się usuwaniem awarii
automatów galwanicznych.
Dowody z zeznań świadków i ubezpieczonego pozwalały na dokonanie ustalenia, iż ubezpieczony wykonywał tego
rodzaju pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Skoro załącznik do zarządzenia resortowego nr 3 Ministra
Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30.03.1985r. ( Dz. U.. Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego
Nr 1-3 29.06.1985r. poz. 1 ) kwalifikował do pracy w szczególnych warunkach w działe III poz. 76 ( prace w hartowniach
i wytrawialniach, prace ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów cynkiem, miedzią, chromem,
kadmem i niklem ) pracę na stanowiskach sprzątacza produkcyjnego ( pkt 12 pozycja 76 )oraz robotnika transportu
( pkkt 11 pozycji 76 ) , to praca ubezpieczonego przy usuwaniu awarii automatów galwanicznych i innych urządzeń
umiejscowionych i pracujących w Oddziale Galwanizerni ( w tym ręcznych linii do cynkowania i kadmowania ) podczas
procesów produkcyjnych odbywających się na innych niż remontowane urządzeniach, wykonywana stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy, musiała zostać zakwalifikowana jako wykonywana w szczególnych warunkach. Ubezpieczony
nie mógł zostać potraktowany gorzej niż osoby zatrudnione na stanowiskach sprzątacza produkcyjnego czy robotnika
transportowego, tym bardziej, iż na Oddziale Galwanizerni odbywała się produkcja z użyciem niezwykle szkodliwych
substancji chemicznych, a w załączniku do rozporządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia
7 lipca 1987r ( Dz. U.. Ministerstwa PCK i L z 1987r Nr 4 ) w dziale III, poz. 76 pkt 8 wskazano jako stanowisko
na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach właśnie stanowisko ślusarza remontowego ( obok
takich stanowisk jak galwanizer, kadmowacz, oksydowacz, ustawiacz, konserwator kąpieli galwanicznych czy operator
urządzeń wytrawialni ). W Oddziale Galwanizerni wykonywana była – w czasie remontów realizowanych przez
ubezpieczonego jako ślusarza remontowego – produkcja z zastosowaniem automatów do ocynkowania, chromowania,
niklowania i oksydowania z użyciem kwasu siarkowego, sody, kaustycznej, chromu i niklu.
Sąd ustalił, że w drugim okresie, to jest od 2 listopada 1977 r. do 31 grudnia 1978 r. ubezpieczony pracował stale
i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku konserwatora kąpieli galwanicznych i ten okres zatrudnienia zaliczony
powinien zostać do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Od dnia 2 listopada 1977 r. ubezpieczony
został przeniesiony do wydziału W 7 ze stanowiska ślusarza remontowego na stanowisko konserwatora kąpieli
galwanicznych. Jako konserwator kąpieli galwanicznych miał za zadanie dodawać do wanien galwanicznych
odpowiednie substancje chemiczne, m.in. fosforany, kwas solny, siarczan niklu. Wykonywana wówczas praca została
wskazana w wykazie A, dziale III pod poz. 76 rozporządzenia z 1983 r. (Prace w hartowniach i wytrawialniach, praca
ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów - cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem).
Także w załączniku do zarządzenia resortowego Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 29.06.1982r.
( Dz. U.. Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Nr 4 z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego,
w dziale III, poz. 76 pkt 13 wskazano stanowisko ustawiacza-konserwatora kąpieli galwanicznych jako stanowisko na
którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach.
Dostrzec też, należy, iż w załączniku do zarządzenia resortowego nr 3 z dnia 30 marca 1985r. w sprawie stanowisk
pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy
resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego ( Dz. U.. Ministra Hutnictwa i Przemysłu maszynowego z 29.06.1985r.
Nr 1-3 poz. 1 ) w dziale III poz. 76 pkt 13 wskazane jest jako stanowisko pracy w szczególnych warunkach stanowisko
nastawiacza- konserwatora kąpieli galwanicznych.
Organ rentowy do okresu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył wnioskodawcy pracy w okresie od 2 stycznia
1985 r. do 31 stycznia 1986 r. w (...) Odlewni (...) w B. na stanowisku zalewacza kokili. W ocenie Sądu ten okres
należy również uwzględnić do pracy w warunkach szczególnych, gdyż wnioskodawca wykonywał w tym okresie pracę,
o której mowa w wykazie A, dziale III pod poz. 43 rozporządzenia z 1983 r., tj. odlewanie metali niezależnych i form
(obsługa pieców rafinacyjnych, topielnych, formierni, urządzeń odpylających i odlewniczych). Kokil jest to forma, do
której nalewa się rozgrzany do masy płynnej metal. Wnioskodawca wykonywał formy, które zalewał aluminium. Na
wydziale w powietrzu unosiły się opary związków chemicznych, które w procesie zalewania wydzielają się z ciekłego
żeliwa i staliwa. W związku z uciążliwymi warunkami pracy wnioskodawca pobierał dodatek za pracę w warunkach
szkodliwych.
Ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił opierając się na dokumentach znajdujących się w aktach osobowych
wnioskodawcy - angażach, kartotekach płacowych oraz zeznaniach wnioskodawcy i świadków, którzy byli zatrudnieni
w tym samym okresie.
Dowody: świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych – k. (...) akt emerytalno-rentowych oraz k.
(...)akt sądowych; zeznania świadków Z. D., H. L., H. W., H. J., M. J., F. G., R. K. oraz przesłuchanie ubezpieczonego
– zapis A/V na płycie CD na k. (...) akt sądowych
Sąd uznał za wiarygodne dokumenty znajdujące się w aktach emerytalno-rentowych ZUS oraz aktach osobowych,
gdyż żadna ze stron nie zakwestionowała ich autentyczności i nie było wątpliwości co do prawdziwości zawartych w
nich treści. Sąd uznał zarówno zeznania świadków jak i ubezpieczonego za wiarygodne. Zeznania świadków były jasne,
logiczne i korespondowały z zeznaniami ubezpieczonego. Dokładnie określono w nich charakter pracy wykonywanej
w trakcie zatrudnienia przez ubezpieczonego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. 184. ust 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje
emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy
osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach
dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn
oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje
pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków
zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa za pośrednictwem Zakładu. Na podstawie
art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami,
o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje
emerytura w wieku niższym, czyli w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień
emerytalnych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych
przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej
sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują
wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy rozporządzenia z 1983 r. mają
zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest
wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza
zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach,
wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia,
lub w świadectwie pracy.
Należy wskazać, iż w przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających
okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, przepisy art. 472 i 473
K.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń
społecznych. Zgodnie z w/wym. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi
środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi
określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Podobnie należy oceniać możliwość dowodzenia charakteru
wykonywanej pracy w przypadku, gdy jak w niniejszej sprawie, organ rentowy kwestionuje formalną poprawność
wystawionego przez zakład pracy dokumentu mającego zaświadczać wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.
Pozwany za sporną uznał okoliczność czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat wykonywał pracę w warunkach
szczególnych. W jego ocenie tej przesłanki faktycznej o istotnym znaczeniu prawnym ubezpieczony nie wykazał.
Podkreślić należy, że sam fakt przedstawienia przez wnioskodawcę świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie
przesądza jeszcze o uznaniu wykonywanej pracy za pracę w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy bowiem
nie jest dokumentem abstrakcyjnym i w związku z tym musi znajdować oparcie w dokumentacji pracowniczej, a
w konsekwencji może być przez tę dokumentację weryfikowane (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 4
kwietnia 2012 r., sygn. akt III AUa 249/12). W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy nie sposób nie przyznać
racji wnioskodawcy, że w okresie przynajmniej 15-letnim był on narażony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na zajmowanym stanowisku na działanie szkodliwych warunków uzasadniających przyznanie prawa
do wcześniejszej emerytury. Jak wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 marca 2007 r., I UK 287/06 przepisy
prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co w konsekwencji oznacza, że
określona w ustawie emerytalnej, instytucja "wcześniejszej emerytury" musi podlegać ścisłej wykładni. Z przywileju
przejścia na wcześniejszą emeryturę mogą więc korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa
zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy
ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma przy tym możliwość jej zakwalifikowania pod którąś
z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. Podkreśla się również, że
zarządzenia resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia z 1983 r. w zakresie, w jakim stanowią wyłącznie
wykazy stanowisk, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A i B będących
załącznikiem do rozporządzenia, objęte są odesłaniem określonym w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych" (wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2006 r., II
UK 183/05, niepublikowany; także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03,
OSNP 2004 nr 22, poz. 392). Stanowisko to należy jednak odczytywać z zastrzeżeniem, że wykonywanie pracy na
stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik
do rozporządzenia z 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32
ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych" (wyroki Sądu
Najwyższego z 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 23 listopada 2004 r., I
UK 15/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 161).
Odnosząc powyższe rozważania do stanu faktycznego niniejszej sprawy stwierdzić należy, że prace wykonywane
przez wnioskodawcę zaliczone zostały do prac w warunkach szkodliwych, gdyż ich wykonywanie ściśle związane
jest z szybszą utratą zdolności do zarobkowania. Praca w Zakładach (...) na stanowisku ślusarza remontowego
w Galwanizerni, a następnie na stanowisku konserwatora kąpieli galwanicznych podlegających zaliczeniu do prac
wskazanych odpowiednio w wykazie A, dziale III, poz. 76 rozporządzenia z 1983 r. Natomiast praca zalewacza form
została wskazana w powyższym wykazie w dziale III pod poz. 43 a ponadto również w pkt 19, poz. 43, dziale III
wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu
1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. Nr 1, poz. 1). Doliczenie tych
okresów do niezakwestionowanego przez organ rentowy stażu pracy w warunkach szczególnych pozwala na uznanie
za spełnioną również przesłankę co najmniej 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych do dnia 1
stycznia 1999 r. Praca w warunkach szkodliwych, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym
na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją
osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007
r., I UK 258/06). Wskazany przebieg zatrudnienia wnioskodawcy przekracza wymagany 15-letni okres uprawniający
do wcześniejszej emerytury. ( łącznie z uprzednio zaliczonym w zaskarżonej decyzji okresem 12 lat 6 miesięcy i 12 dni
okres zatrudnienia ubezpieczonego w szczególnych warunkach wyniósł ponad 16 lat ).
Ocena stanu faktycznego niniejszej sprawy w kontekście przepisów art. 184 i 32 ustawy emerytalnej oraz
rozporządzenia z 1983 r. pozwala na przyjęcie, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki powstania prawa do
emerytury od dnia 1 stycznia 2013 r., a więc od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył on wniosek o to świadczenie.
Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał
odwołującemu prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 r.
W punkcie drugim wyroku Sąd zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej z urzędu orzekł w
przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania
decyzji. W okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu
rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego. Ubezpieczony za sporny okres zatrudnienia
przedłożył świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, które jednak z przyczyn formalnych zostało
zakwestionowane przez pozwany organ rentowy. W świadectwie pracy z dnia 27 lipca 1998r. wystawionym
ubezpieczonemu przez Zakłady (...) SA w upadłości z siedzibą w B. w punkcie dotyczącym pracy ubezpieczonego
na stanowisku ślusarza remontowego pracodawca powołał błędne zarządzenie resortowe. Mając na uwadze
sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe,
do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania
dowodowego na okoliczność ustalenia rzeczywistego charakteru jego zatrudnienia w warunkach szczególnych.