Prognoza oddziaływania projektu planu na środowisko

Transkrypt

Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla
terenów części wsi Rogalinek, gmina Mosina
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA
NA ŚRODOWISKO
Dla projektu miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego dla terenów części wsi Rogalinek,
gmina Mosina
Zespół autorski:
mgr Bartosz Skrzypczak
mgr Bartosz Strzyżycki
Poznań, październik 2013 r.
1
j a g a b u d e x - p r o j e k t
ul. Marcelińska 61/8 60-354 Poznań tel. 510 118 515 NIP 511-008-17-52
Spis treści
LISTA SKRÓTÓW UŻYTYCH W OPRACOWANIU ....................................................... 5
I WSTĘP ................................................................................................................................... 6
I.1. Podstawy formalno-prawne dla sporządzenia opracowania ..................................................................... 6
I.2. Cele i zakres opracowania .......................................................................................................................... 6
I.3. Powiązania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z innymi dokumentami .................. 7
I.4. Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy ................................................................................... 7
I.5. Źródła informacji wykorzystane w opracowaniu ...................................................................................... 8
II POŁOŻENIE GMINY MOSINA, WSI ROGALINEK I OBSZARU OBJĘTEGO
PROJEKTEM MPZP ............................................................................................................ 11
II.1. Położenie administracyjne ...................................................................................................................... 11
II.2. Położenie geograficzne ............................................................................................................................ 12
II.3. Położenie w ponadlokalnym systemie powiązań przyrodniczych.......................................................... 12
III OCENA AKTUALNEGO STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO I KULTUROWEGO....................................................................... 13
III.1. Budowa geologiczna i ukształtowanie terenu ....................................................................................... 13
III.2. Surowce naturalne ................................................................................................................................. 14
III.3. Stosunki wodne ...................................................................................................................................... 14
III.4. Warunki glebowe ................................................................................................................................... 15
III.5. Szata roślinna ......................................................................................................................................... 16
III.6. Świat zwierzęcy ...................................................................................................................................... 17
III.7. Klimat lokalny ....................................................................................................................................... 18
III.8. Wartości kulturowe ............................................................................................................................... 19
III.9. Ochrona prawna zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazowych.............................................. 19
III.9.1. Ustawowe formy ochrony przyrody na obszarze objętym projektem mpzp i jego okolicy ................. 19
III. 9.2. Inne cenne obszary i elementy chronione ......................................................................................... 24
IV JAKOŚĆ I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ......................... 25
IV.1. Jakość i zagrożenia powietrza atmosferycznego ................................................................................... 25
IV.2. Komfort akustyczny i zagrożenie hałasem ............................................................................................ 27
2
IV.3. Stan gleb oraz degradacja powierzchni gruntu .................................................................................... 29
IV.4. Degradacja i degeneracja szaty roślinnej............................................................................................. 30
IV.5. Jakość wód oraz zagrożenia dla nich .................................................................................................... 31
V CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNYCH
ZAWARTYCH W PROJEKCIE MPZP ............................................................................. 32
V.1. Zakres projektu mpzp ............................................................................................................................. 32
V.2. Ocena zgodności przeznaczenia obszaru objętego mpzp z kierunkami zagospodarowaniu gminy
wyznaczonymi w Studium .............................................................................................................................. 32
V.3. Ustalenia wynikające ze stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony ..................................... 33
V.4. Ustalenia z zakresu ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego.................................... 33
V.5. Ustalenia z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej .. 33
V.6. Ustalenia z zakresu sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie ..... 34
V.7. Ustalenia wynikające z potrzeby scalania i podziału nieruchomości objętych planem miejscowym ... 34
V.8. Ustalenia z zakresu modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji................................. 34
V.9. Ustalenia z zakresu modernizacji, rozbudowy i budowy systemów infrastruktury technicznej .......... 34
VI OCENA SKUTKÓW WPŁYWU REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU MPZP NA
POSZCZEGÓLNE KOMPONENTY ŚRODOWISKA ORAZ NA ŚRODOWISKO
PRZYRODNICZE JAKO CAŁOŚĆ .................................................................................... 36
VI.1. Wpływ na warunki klimatyczne i stan higieny atmosfery .................................................................... 36
VI.2. Wpływ na klimat akustyczny ................................................................................................................ 39
VI.3. Oddziaływanie na warunki wodne ........................................................................................................ 41
VI.4. Wpływ na degradację powierzchni gruntu i gleb ................................................................................. 43
VI.5. Oddziaływanie na szatę roślinną i formy ochrony przyrody, w tym na różnorodność biologiczną.... 45
VI.5.1. Przewidywane znaczące oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszarów NATURA 2000 oraz
ich integralność ............................................................................................................................................ 47
VI.6. Oddziaływanie na krajobraz ................................................................................................................. 52
VI.7. Emitowanie pola elektromagnetycznego ............................................................................................... 55
VI.8. Oddziaływanie na ludzi.......................................................................................................................... 56
VI.9. Oddziaływanie na dobra kulturowe i zabytki ....................................................................................... 59
VI.10. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko ................................................................................... 59
3
VII PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCE
Z REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU MPZP............................................................... 59
VII.1. Oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne, chwilowe, krótko-terminowe, średnioterminowe i
stałe .................................................................................................................................................................. 59
VII.2. Oddziaływanie skumulowane i znaczące ............................................................................................. 62
VII.3. Zasięg przestrzenny oddziaływań oraz odwracalność zjawisk ........................................................... 63
VIII ANALIZA REALIZACJI CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM I KRAJOWYM
ISTOTNYCH DLA PROJEKTU MPZP ............................................................................. 65
IX ZGODNOŚĆ ZAPISÓW PROJEKTU MPZP Z PRZEPISAMI PRAWA
DOTYCZĄCYMI OCHRONY ŚRODOWISKA ................................................................ 68
X ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU
WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU MPZP ................................................................ 70
XI ROZWIĄZANIA ELIMINUJĄCE LUB OGRANICZAJĄCE NEGATYWNE
ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO .......................................................................... 71
XII PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY
SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU MPZP ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA ........................................................... 72
XIII ANALIZA I OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN STANU ŚRODOWISKA
W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTU MPZP ........................................ 73
XIV ANALIZA I OCENA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DLA USTALEŃ
PROJEKTU MPZP ................................................................................................................ 74
XV STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ORAZ WNIOSKI
KOŃCOWE ............................................................................................................................ 75
4
Lista skrótów użytych w opracowaniu
EKK – Europejska Konwencja Krajobrazowa
GDOŚ – Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych
JCWPd – Jednolita Część Wód Podziemnych
Mpzp, miejscowy plan – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
OChK – Obszar chronionego krajobrazu
PIG – Państwowy Instytut Geologiczny
SDF- standardowy formularz danych dla obszaru Natura 2000
WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
WPN – Wielkopolski Park Narodowy
Wykaz oznaczeń pierwiastków i związków chemicznych:
BaP – benzo[a]piren
O3 – ozon
SO2 – dwutlenek siarki
NO2 – dwutlenek azotu
Cd – kadm
As – arsen
Ni – nikiel
Pb – ołów
C6H6 – benzen
CO – tlenek węgla
5
I WSTĘP
I.1. Podstawy formalno-prawne dla sporządzenia opracowania
Wymóg sporządzania prognozy oddziaływania na środowisko do dokumentu
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wynika z zapisów art. 46, 50 i art. 51
ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko1.
Sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko jest obligatoryjne do każdego
nowego projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego znaczącej
zmiany. Organ opracowujący projekt ww. mpzp poddaje go wraz z prognozą opiniowaniu
przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz przez Państwowego Powiatowego
Inspektora Sanitarnego2. Zakres niniejszej prognozy został tym samym określony przez:
(1) Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu – pismem nr RDOŚ-30-OO.III7041-815/10/ak; (2) Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Poznaniu –
pismem nr NS-72/1-123(1)/10.
Organ opracowujący dokument Prognozy zapewnia możliwość udziału społeczeństwa
w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko3.
Organ opracowujący projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
bierze pod uwagę ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko oraz opinie
ww. organów, a także rozpatruje uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem
społeczeństwa.
W przedmiotowym opracowaniu wykorzystano również wymagania aktów prawnych
związanych z ochroną środowiska i innych przepisów odrębnych.
I.2. Cele i zakres opracowania
Prognoza oddziaływania na środowisko sporządzona została dla potrzeb dokumentu
projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów części wsi
Rogalinek w gminie Mosina.
Główne cele niniejszego opracowania to: (1) scharakteryzowanie obecnego stanu
środowiska przyrodniczego i sposobu zagospodarowania omawianego terenu; (2) wskazanie
negatywnych i pozytywnych skutków realizacji ustaleń projektu mpzp na: poszczególne
komponenty środowiska przyrodniczego; warunki życia i zdrowia ludzi oraz dobra materialne
i dobra kultury; (3) prognozowanie zmian omawianego obszaru w przypadku braku realizacji
projektu mpzp; (4) analiza projektu mpzp pod kątem spójności z polityką i celami
dokumentów strategicznych ustanowionych na szczeblu regionalnym, krajowym oraz
międzynarodowym.
1
ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w
ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227 z 2008 r., wraz ze
zmianami)
2
tamże
3
tamże
6
Prognoza obejmuje obszar, dla którego stworzono projekt miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego w rejonie części wsi Rogalinek, wraz z terenami będącymi
w zasięgu potencjalnego oddziaływania wynikającego z realizacji ustaleń tego projektu.
W niniejszej pracy analizie i ocenie poddano projekt miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego dla obszaru terenów części wsi Rogalinek wraz
z załącznikiem graficznym w skali 1:2000.
I.3. Powiązania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z innymi
dokumentami
Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym4, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz jego zmiana musi
uwzględniać zasady określone w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy. Te z kolei są zgodne z koncepcją przestrzennego zagospodarowania
kraju, ustaleniami strategii rozwoju i planu zagospodarowania województwa oraz strategią
rozwoju gminy, o ile gmina dysponuje takim opracowaniem.
Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego są aktami prawa
miejscowego.
I.4. Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy
Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko5, zawartość i treść niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko, odpowiada
stanowi współczesnej wiedzy i metodom oceny oraz dostosowana jest do charakteru, roli
i stopnia szczegółowości projektowanego mpzp oraz znaczenia i powiązań mpzp gminy
w procesie opracowywania innych projektów strategicznych i planistycznych.
Oceniany dokument jest opracowaniem określającym przede wszystkim kierunki
w zakresie przeznaczenia terenów oraz zasady i warunki zagospodarowania, w związku z tym
ograniczona jest ilość przesłanek pozwalających na prognozowanie oddziaływania. Dopiero
na etapie projektu budowlanego, ewentualnego raportu oddziaływania na środowisko i decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach dla inwestycji, których realizacje projektowany mpzp
dopuszcza, można odnieść się do konkretnych rozwiązań technicznych i ochronnych. Ocena
skutków oddziaływań na środowisko ustaleń mpzp wymaga więc odmiennego podejścia
i analizy różnego rodzaju uwarunkowań, które mają obecnie i będą miały wpływ na jego
jakość.
Prognoza dotyczy oceny hipotetycznej, aczkolwiek osadzonej w konkretnych realiach
i wynikającej z dobrze przeprowadzonej diagnozy stanu istniejącego oraz logicznego
wnioskowania skutków przewidywanych zmian. Zastosowano tu metodę indukcyjnoopisową, polegającą na łączeniu w logiczną całość posiadanych informacji
o dotychczasowych mechanizmach funkcjonowania środowiska i określeniu, jakie
potencjalne skutki mogą wystąpić w środowisku w wyniku realizacji opiniowanego mpzp.
4
ustawa z dn. 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zmianami).
ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w
ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227 z 2008 r., wraz ze
zmianami)
5
7
Posłużono się również metodą porównawczą, wykorzystując wiedzę o funkcjonowaniu
środowiska jako całości. Skonfrontowano przedstawione rozwiązania planistyczne
z istniejącymi uwarunkowaniami przyrodniczymi.
W Prognozie zastosowano koncepcję metodologiczną, polegającą na przyjęciu
następujących kryteriów oceny:
(1) formalnych, czyli odnoszących się do zgodności z wymaganiami przepisów odrębnych;
(2) merytorycznych, które oparto na:
- prawach funkcjonowania środowiska przyrodniczego (w szczególności obiegu materii
i przepływu energii) oraz powiązaniach i wzajemnych oddziaływaniach między
komponentami środowiska,
- cykliczności zjawisk i procesów przyrodniczych,
- zdolności adaptacyjnych i sanacyjnych w przyrodzie.
Prognozę przedstawiono w zakresie, jaki umożliwia obecny stan dostępnej informacji
o środowisku. Metodyka jest zatem zróżnicowana.
I.5. Źródła informacji wykorzystane w opracowaniu
Prognozę oddziaływania na środowisko dla projektu mpzp w rejonie terenów części
wsi Rogalinek sporządzono w oparciu o dostępne materiały archiwalne, publikacje mapowe,
literaturę oraz materiały niepublikowane. W opracowaniu wykorzystano następujące
dokumenty, materiały planistyczne i kartograficzne:
1) Urząd Miejski w Mosinie. 2008. Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Mosina;
2) Urząd Miejski w Mosinie. 2004. Program Ochrony Środowiska dla gminy Mosina na
lata 2004-2012.
3) Urząd Miejski w Mosinie. 2004. Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Mosina na
lata 2004-2012.
4) Mapa topograficzna w skali 1:10 000;
5) Mapa hydrograficzna w skali 1:10 000;
6) Przeglądowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:300000, arkusz C2 Poznań.
Państwowy Instytut Geologiczny. 1947 r.
7) Mapa glebowo – rolnicza. Województwo Poznańskie w skali 1: 100 000. 1981 r.
8) Przeglądowa mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:300000, arkusz C2 Poznań.
Instytut Geologiczny. 1958 r.
9) Mapa Gleb Polski IUNiG Puławy w skali 1: 300 000, arkusz C2 Poznań.;
10) Mapa geomorfologiczna
Niziny
Wielkopolsko-Kujawskiej
pod
redakcją
B. Krygowskiego w skali 1:300 000. 2007 r. ;
11) Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2010 r.
Stan w dniu 31 XII. 2011. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa;
12) Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu. 2010. Plan
zagospodarowania przestrzennego Województwa Wielkopolskiego. Poznań.
13) Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. 2005. Strategia rozwoju
Województwa Wielkopolskiego do 2020 r.
8
14) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego RP. 2011. Koncepcja Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju 2030.
15) Ministerstwo Gospodarki RP. 2008. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku.
16) Ministerstwo Środowiska RP. 2008. Polityka ekologiczna państwa w latach 20092012 z perspektywą do roku 2016.
17) Ministerstwo Środowiska RP. 2003. Polityka klimatyczna Polski. Strategia redukcji
emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020.
18) Rada Ministrów RP. 2000. Polska 2025 - Długookresowa strategia trwałego
i zrównoważonego rozwoju.
19) ARCADIS Sp. z o. o. 2010. Program ochrony środowiska Województwa
Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012 – 2019.
20) Wylegała P., Kuźniak S., Dolata P. 2008. Obszary ważne dla ptaków w okresie
gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego. Wielkopolskie
Biuro Planowania Przestrzennego, Poznań.
Źródło informacji stanowiła również literatura specjalistyczna i materiały
niepublikowane, wśród których wyróżnić należy:
1) Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. 2008. Księga gatunków obcych
i inwazyjnych w faunie Polski.
2) WIOŚ Poznań. 2013. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2012.
3) WIOŚ Poznań. 2010. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2009 r.
5) PIG. 2010. Raport: Ocena stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych
zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wg danych z monitoringu operacyjnego
w 2009 r.
8) WIOŚ Poznań. 2005. Agrochemiczne badania gleb Wielkopolski w latach 2000-2004.
9) WIOŚ Poznań. 2011. Roczna ocena jakości powietrza w Województwie
Wielkopolskim za rok 2010. Poznań.
10) Matuszkiewicz W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski,
PWN, Warszawa.
11) Matuszkiewicz J. M. 2008. Zespoły leśne Polski. PWN, Warszawa.
12) Matuszkiewicz J. M. 2008. Potencjalna roślinność naturalna Polski. IGIPZ PAN,
Warszawa.
13) Matuszkiewicz J. M. 2008. Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGIPZ PAN,
Warszawa.
14) Łucki Z., Misiak W. 2011. Energetyka a społeczeństwo. Aspekty socjologiczne. PWN,
Warszawa.
15) Kupidura A., Łuczewski M., Kupidura P. 2011. Wartość krajobrazu. Rozwój
przestrzeni obszarów wiejskich. PWN, Warszawa.
16) Kożuchowski K. 2005. Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji. Wydawnictwo
Kurpisz S. A., Poznań.
9
17) Weiner J. (red.). 2008. Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. PWN,
Warszawa.
18) Mizerski W. 2009. Geologia Polski. PWN, Warszawa.
19) Dobrzańska B., Dobrzański G., Kiełczewski D. 2009. Ochrona środowiska
przyrodniczego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
20) Garbarczyk H., Garbarczyk M. 2010. Atlas zwierząt chronionych. Multico Oficyna
Wydawnicza, Warszawa.
21) Dietz Ch., von Helversen O., Nill D. 2009. Nietoperze Europy i Afryki północnozachodniej. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
22) Witkowska-Żuk L. 2008. Atlas roślinności lasów. Multico Oficyna Wydawnicza,
Warszawa.
23) Symonides E. 2008. Ochrona przyrody. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa.
24) Wiśniewski J., Gwiazdowicz D.J. 2004. Ochrona przyrody. Wydawnictwo Akademii
Rolniczej, Poznań.
25) Olaczek R. 1974. Kierunki degeneracji fitocenoz leśnych i metody ich badania.
Phytocoenosis. 3.3/4:179-187, Warszawa – Białowieża.
26) Kondracki J. 2009. Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa.
27) Liro A. (red.). 1995. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – POLSKA.
Fundacja IUCN Poland, Warszawa.
28) Mirek Z. i In. 2002. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki
PAN im. W. Szafera, Kraków.
29) Jackowiak B., Celka Z., Chmiel J., Latowski K., Żukowski W. 2007. Red list of
vascular flora of Wielkopolska (Poland). Biodiv. Res. Conserv. 5-8.
30) Paczyński B., Pruszkowska M. (red.). 2007. Hydrogeologia regionalna Polski. Tom I.
Wody słodkie. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
31) Sudnik-Wójcikowska B. 2011. Rośliny synantropijne. MULTICO Oficyna
Wydawnicza, Warszawa.
32) Olaczek R. 2008. Skarby przyrody i krajobrazu Polski. Multico Oficyna Wydawnicza,
Warszawa.
33) Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z. 2011. Badania
ekologiczno-gleboznawcze. PWN, Warszawa.
34) van Loon G.W., Duffy S.J. 2008. Chemia Środowiska. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
35) Bernard R., Gołdyn B., Rosadziński S., Stachnowicz W. UAM Poznań; Bunalski M.,
Golski J., Janyszek S. UP Poznań; Cykowiak Z., Krzysztofiak Z. BULiGL Poznań;
Rybacki M. IŚRiL PAN Poznań. 2011. Standardowy Formularz Danych dla obszaru
Natura 2000 Rogalińska Dolina Warty (PLH300012).
36) GDOŚ. Departament Obszarów Natura 2000. 2011. Standardowy Formularz Danych
dla obszaru Natura 2000 Ostoja Rogalińska (PLB300017).
37) Żukowski W., Stachnowicz W. 2008. Standardowy Formularz Danych dla obszaru
Natura 2000 Ostoja Wielkopolska (PLH300010).
10
38) Łukasiewicz A., Łukasiewicz Sz. 2009. Rola i kształtowanie zieleni miejskiej.
Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
39) Mynett Maciej. 2008. Żywopłoty. Zakładanie i pielęgnacja. Multico Oficyna
Wydawnicza. Warszawa.
40) Kajak Z. 1998. Hydrologia-Limnologia. PWN, Warszawa.
41) Wolański N. 2008. „Ekologia człowieka. Tom 2.” PWN. Warszawa.
42) Macioszyk A. (red.). 2006. Podstawy hydrogeologii stosowanej. PWN, Warszawa.
43) Koreleski Krzysztof. 2005. Oddziaływanie napowietrznych linii energetycznych na
środowisko człowieka. .Nr 2/2005, PAN, Oddział w Krakowie, s. 47–59 Komisja
Technicznej Infrastruktury Wsi.
Ponadto korzystano z danych Głównego Urzędu Statystycznego, informacji zawartych na
stronie
Wojewódzkiego
Inspektoratu
Ochrony
Środowiska
w
Poznaniu
(www.poznan.pios.gov.pl), ze stron Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska
(http://www.gios.gov.pl), ze stron internetowych Wielkopolskiego Biura Planowania
Przestrzennego (http://www.wbpp.poznan.pl/), z internetowej bazy Rejestru Obszarów
Górniczych (http://baza.pgi.waw.pl/geow), z internetowych stron Projektu Geoportal.pl
(www.geoportal.gov.pl/), ze stron internetowych Geoportalu Państwowego Instytutu
Geologicznego (http://ikar2.pgi.gov.pl), a także ze stron internetowych Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej (http://www.sejm.gov.pl/prawo/prawo.html).
Analiza powyższych źródeł pozwoliła na ustalenie użytkowania badanego terenu
i rozpoznania aktualnego stanu środowiska na nim.
II POŁOŻENIE GMINY MOSINA, WSI ROGALINEK I OBSZARU OBJĘTEGO
PROJEKTEM MPZP
II.1. Położenie administracyjne
Gmina Mosina położona jest w środkowej części województwa wielkopolskiego,
w powiecie poznańskim. Od północy graniczy z gminami: Komorniki, Puszczykowo,
m. Poznań, a także m. Luboń; od zachodu z gminami Stęszew i Czempiń; od wschodu
z gminą Kórnik a od południa z gminą Brodnica.
Obszar objęty projektem mpzp położony jest ok. 2 km w linii prostej na wschód od
miasta Mosina, a około 23 km od miasta Poznań.
Przez Rogalinek biegnie droga wojewódzka nr 431. Sąsiaduje ona od południa
z obszarem objętym projektem mpzp. Trasa ta łączy Mosinę z Kórnikiem. Linia kolejowa
nr 271 oddalona jest ponad 2,6 km na zachód od obszaru objętego projektem mpzp. Łączy
ona Poznań z Wrocławiem.
Powierzchnia gminy wynosi ok. 170,87 km km2. Zamieszkuje ją 27053 osób (stan na
31 XII 2010 r.6).
6
Za: Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2010 r. Stan w dniu 31 XII. 2011. Główny
Urząd Statystyczny, Warszawa.
11
II.2. Położenie geograficzne
Według podziału fizyczno-geograficznego Polski J. Kondrackiego 7 gmina Mosina leży
na pograniczu trzech makroregionów: (1) Pojezierza Wielkopolskiego (315.5) – północnozachodnia oraz wschodnia część gminy; (2) Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej (315.6) –
środkowa, przeważająca część gminy; (3) Pojezierza Leszczyńskiego – południowe
fragmenty gminy. Obszar objęty projektem mpzp leży w granicach Pradoliny WarciańskoOdrzańskiej – w mezoregionie Doliny Środkowej Obry (316.63).
II.3. Położenie w ponadlokalnym systemie powiązań przyrodniczych
Obszar objęty projektem mpzp znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie terenów,
które spełniają funkcję korytarza ekologicznego czy też refugium dla wędrującej fauny. Do
tych terenów należy zaliczyć duże kompleksy leśne oraz cieki wodne, w tym głównie rzekę
Warte.
Według koncepcji krajowej sieci ekologicznej ECONET - POLSKA8 omawiany
obszar znajduje się w granicach korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym, jakim jest
rzeka Warta wraz z najbliższym otoczeniem. Ponadto, niespełna 2,5 km na zachód/północ od
obszaru objętego mpzp znajduje się obszar Wielkopolskiego Parku Narodowego,
stanowiącego wg koncepcji ECONET- POLSKA ważny obszar węzłowy o znaczeniu
międzynarodowym. Obszar jest reprezentatywny dla podstrefy pojezierzy starszych faz
zlodowacenia bałtyckiego. Zachowane bardzo duże bogactwo typów zbiorowisk roślinnych –
od wodnych przez torfowiskowe (torfowiska niskie), łąkowe (Arrhenatherion) i leśne (GalioCarpinetum, Melico-Fagetum, Leucobryo-Pinetum) do kserotermiczno-wydmowych
(Corynephorion, Koelerion). Temu zróżnicowaniu zbiorowisk odpowiada bogactwo
gatunkowe.9
Do obszarów cennych przyrodniczo na pewno można zaliczyć zbiorniki wodne.
Najbliższe oddalone są o kilka kilometrów od obszaru objętego projektem mpzp. Są to
głównie jeziora leżące na obszarze WPN: Jezioro Budzyńskie, Jez. Kociołek, Jez. Góreckie,
Jez. Dymaczewskie i Jez. Witobelskie. Najbliższe z nich – Jezioro Budzyńskie – znajduje się
ok 4,7 km w linii prostej od obszaru objętego projektem mpzp. Stanowią one potencjalne
refugium dla awifauny a także teren jej żerowisk. Ponadto obszar ważny dla ptaków „Ostoja
Rogalińska” w niewielkim fragmencie pokrywa się z terenem objętym projektem mpzp.10
Patrząc na położenie wsi Rogalinek i gminy Mosina w szerszej perspektywie, należy
wskazać na parę cennych obszarów leżących nie tylko w granicach gm. Mosina, ale także
w bliższym lub dalszym sąsiedztwie gminy. Są to przede wszystkim:
(1) Obszary należące do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000:
(1) PLH300012 „Rogalińska Dolina Warty” (częściowo w granicach obszaru objętego
projektem mpzp); (2) PLB300017 „Ostoja Rogalińska” (częściowo w granicach
obszaru objętego projektem mpzp); (3) PLH300010 „Ostoja Wielkopolska” (ok. 3 km
7
Za: Kondracki J. 2009. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
Za: Liro A. (red.). 1995. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – POLSKA. Fundacja IUCN Poland, Warszawa.
9
Za: tamże.
10
Za: Wylegała P., Kuźniak S., Dolata P. 2008. Obszary ważne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie
województwa wielkopolskiego. Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego, Poznań.
8
12
od obszaru objętego projektem mpzp); (4) PLH300039 „Będlewo-Bieczyny” (ok. 9,5
km od obszaru objętego projektem mpzp);
(2) Rogaliński Park Krajobrazowy (w jego granicach znajduje się obszar objęty projektem
mpzp).
Reasumując: obszar objęty projektem mpzp znajduje się pośród cennych obszarów
przyrodniczych i krajobrazowych. Są to jednocześnie tereny zmodyfikowane działalnością
ludzką, w tym głównie osadnictwem i uprawą roli.
III OCENA AKTUALNEGO STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO I KULTUROWEGO
III.1. Budowa geologiczna i ukształtowanie terenu
Budowa geologiczna głębszego podłoża tylko w niewielkim stopniu miała wpływ
na wykształcenie i miąższość osadów powierzchniowych i charakter współczesnej rzeźby
terenu. Najważniejszą jednostką strukturalną podłoża jest monoklina przedsudecka, która
obejmuje serie skalne od permu po kredę.
Utwory trzeciorzędowe reprezentowane są przez utwory oligocenu, miocenu
i pliocenu. Miąższość utworów oligoceńskich jest zróżnicowana i wynosi od kilku do
kilkunastu metrów, rzadko powyżej 20 metrów, natomiast w rowie tektonicznym Poznań –
Gostyń osiąga 100 metrów. Pokłady węgli brunatnych (środkowy oligocen) wynoszą od kilku
do kilkunastu metrów, a w rowie tektonicznym 40 – 65 metrów.
Miąższość utworów mioceńskich osiąga 120 metrów. Pliocen to okres funkcjonowania
na znacznej części Niziny Wielkopolsko – Kujawskiej wielkiego jeziora o powierzchni około
100 000 km². Efektem osadzania materiałów w jeziorze plioceńskim są iły poznańskie
o zmiennej miąższości od kilkunastu do 60 metrów, maksymalnie do 120 m. Na terenie
gminy Mosina wychodnie iłów występują w odsłonięciach terenowych, m.in. na Pożegowie
(dzielnica Mosiny) oraz Dymaczewie Starym. Oprócz iłów utwory plioceńskie
reprezentowane są przez piaski. Cechą charakterystyczną utworów mioceńskich
i plioceńskich jest częste zaburzenie ich pierwotnego, poziomego układu w postaci siodeł,
łęków, sięgające do głębokości 100, a nawet 200 metrów.
Południowo – zachodnia część gminy Mosina, jest w zasięgu rowu tektonicznego,
gdzie miąższość wszystkich serii trzeciorzędowych dochodzi do 300 – 400 m. Utwory
czwartorzędowe reprezentowane są przez osady plejstoceńskie i holoceńskie, które widoczne
są w naturalnych i sztucznych odsłonięciach na terenie gminy Mosina. Serie utworów
plejstoceńskich tworzą dwa pokłady glin zwałowych – dolny pokład koloru szarego związany
ze zlodowaceniem środkowopolskim oraz górny koloru brązowego związany ze
zlodowaceniem bałtyckim. Pokłady glin 19 zwałowych rozdzielone są warstwą piaszczysto –
żwirową utworzoną między zlodowaceniami. Miąższość czwartorzędu wynosi od 40 do 50
metrów i wyraźnie uzależniona jest od morfologii powierzchni plioceńskiej, w obniżeniach
osiąga miąższość 70 metrów. Ważną formą czwartorzędu są piaski teras rzecznych, które na
terenie miasta i gminy Mosina zajmują duże powierzchnie. Terasy Warty zbudowane są
z utworów piaszczysto – żwirowych, z przewarstwieniami mułkowatymi. Najmłodsze utwory
holoceńskie reprezentowane są przez piaski i mułki rzeczne, torfy i piaski wydmowe.
13
Występują one w Pradolinie Warszawsko – Berlińskiej, w odcinku przełomowym Warty oraz
w dolinach rozcinających wysoczyznę.
Jeżeli chodzi o obszar objęty projektem mpzp 11 to teren zbudowany jest z holoceńskich
mad i piasków rzecznych oraz plejstoceńskich piasków rzecznych tarasów akumulacyjnych.
Dominującą formą rzeźby terenu jest strefa terasy zalewowej dennej.12 Badany teren jest
pozbawiony większych deniwelacji – w całości jego położenie waha się na wysokości ok. 6062 m n. p. m.
III.2. Surowce naturalne
Na terenie Gminy Mosina znajdują się następujące udokumentowane złoża
surowców mineralnych:
- surowców ilastych ceramiki budowlanej: Mosina i Dymaczewo Stare (zasoby na
koniec 1984 roku: 561 tys.m3),
- kruszywa naturalnego: Daszewice I, Daszewice II, Daszewice III (na powierzchni
131.600 m2), Daszewice IV (295.478 m2), Dymaczewo Nowe, Krosinko I, Krosinko
II, Borkowice, Krosno (udokumentowane łączne zasoby tych 5 złóż wynoszą
26.781 tys. ton),
- piasków kwarcowych do produkcji sylikatów: Żabinko (udokumentowane zasoby:
6.154 tys. m3, stan na koniec roku 1994: 4.550 tys. m3).
Jak wynika z powyższego zestawienia na obszarze objętym miejscowym planem
zagospodarowania przestrzennego brak jest udokumentowanych złóż kopalnych.
III.3. Stosunki wodne
Gmina Mosina leży w zlewni rzeki Warty. Jedynie północno- wschodni fragment
gminy odwodniany jest przez rzekę Koplę. Warta przepływa z południowego wschodu
w kierunku północnego zachodu. Warta leży w bliskim sąsiedztwie obszaru objętego
projektem mpzp – w najbliższym miejscu jest to zaledwie kilkadziesiąt metrów.
Do większych kanałów przepływających przez gminę (stanowiących jednocześnie dopływy
Warty) zalicza się: Kanał Mosiński, Wirynkę, Koplę, Głuszynkę z Kamionką, Kanał
Szymanowo - Grzybno, Obrzynkę i Samicę. W pobliżu (ok. 900 m w linii prostej) terenu
objętego projektem mpzp, po drugiej stronie Warty leży Kanał Mosiński. Ponadto, na terenie
gminy znajdują się następujące jeziora: Dymaczewskie (119,6 ha, głębokość 12 m),
Budzyńskie (11 ha, głębokość 2,7 m), Kociołek (4,3 ha, głębokość 7,7 m) oraz Baranówko.
Na badanym obszarze nie występuje żadne ze wskazanych jezior, zaś najbliżej położone Jezioro Budzyńskie - znajduje się ok. 4,5 km na zachód od obszaru objętego prognozą.
Na południe od wsi Rogalinek (ok. 2-3 km w linii prostej od obszaru objętego projektem
mpzp) znajdują się także liczne starorzecza rzeki Warty.
Gmina Mosina na terenie której znajduje się badany obszar jest zasobna w wody
podziemne. Znajdują się tutaj dwa wielkie czwartorzędowe zbiorniki wód podziemnych:
Wielkopolska Dolina Kopalna (GZWP nr 144, WDK, obejmująca północną i środkową część
gminy) oraz Pradolina Warszawsko-Berlińska (GZWP nr 150, PWB, obejmująca jej część
11
12
Za: Przeglądowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:300000, arkusz C2 Poznań. Państwowy Instytut Geologiczny. 1947 r.
Za: Mapa geomorfologiczna Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej pod redakcją B. Krygowskiego w skali 1:300 000. 2007 r.
14
środkową i południową). W rejonie Mosiny i Krajkowa te dwa zbiorniki zachodzą na siebie,
tworząc dużej miąższości serię utworów piaszczysto-żwirowych, wodnolodowcowych
młodszych oraz starszych i rzecznych interglacjału mazowieckiego, stanowiących zasobny
poziom wodonośny („Basen Mosiński”). Jest to największe ujęcie wód podziemnych
w Polsce, o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych 178 tys. m 3/d. Teren ten okrywa się
z obszarem objętym projektem mpzp. Na zasobach tych bazują wszystkie ujęcia na terenie
gminy a przede wszystkim ujęcie wody dla miasta Poznania, które składa się z dwóch barier
studni:
- tarasowej (Mosina–Sowiniec-Baranowo), ujmującej poziom czwartorzędowy
z głębokości od 8-15 m do 48 m,
- brzegowej (29 studni w rejonie Krajkowa), ujmującej wodę z głębokości od 2-4 m
do 35 m.
Teren objęty projektem mpzp znajduje się w granicach JCWPd nr 73.13 JCWPd nr 73
znajduje się w regionie Warty. Zajmuje powierzchnię 3580,83 km 2. Na jej obszarze
stwierdzono jedynie dwa poziomy wodonośne, czwartorzędowy i mioceński. W utworach
czwartorzędowych poziom gruntowy związany jest głównie z osadami wodonośnymi
złożonymi w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej i w dolinach jej towarzyszących. Poziom
ten budują głównie piaski i żwiry rzeczne o miąższości niekiedy ponad 30 m, najczęściej 8–
20 m. Zwierciadło wód podziemnych z reguły ma charakter swobodny i tylko lokalnie
poziom ten występuje jako warstwa bezciśnieniowa (pod cienką pokrywą glin) lub
o ciśnieniu subartezyjskim. Wahania zwierciadła wód podziemnych w obrębie pradoliny
wykazują wyraźny związek z przebiegiem stanów wód Warty, obserwuje się także wahania
związane z przemiennością lat suchych i mokrych. Generalnie poziom mioceński posiada tu
charakter jednowarstwowy, lokalnie rozdzielony jest węglami brunatnymi lub soczewkami
mulastymi i ilastymi. Głębokość jego występowania mieści się w przedziale 100–150 m,
jedynie w okolicy Nowego Miasta n. Wartą na głębokości 80 m. Tworzą go piaski
drobnoziarniste i pylaste, lokalnie średnioziarniste. Miąższość warstw piaszczystych wynosi
od 20,0 do 40,0 m, najczęściej 20,0 m, lokalnie 10,0–20,0 m. Wody poziomu mioceńskiego
charakteryzują się ciśnieniem subartezyjskim, w dolinie Warty – artezyjskim. Strefa
występowania samowypływów ciągnie się równoleżnikowo wzdłuż doliny Warty. Jej
szerokość wynosi około 2–3 km. Zwierciadło wody stabilizuje się, w zależności od położenia
otworu, od 2,8 do 8,9 m powyżej powierzchni terenu, a na terasie zalewowej Warty nawet
13,0 m ponad powierzchnią terenu. Regionalną bazą drenażu tego poziomu jest dolina
Warty.14
III.4. Warunki glebowe
Gmina Mosina posiada gleby zróżnicowane pod względem budowy i zasobności.
Obszar objęty projektem mpzp pokryty jest głównie glebami bagiennymi – murszowymi.15
13
Za: Paczyński B., Pruszkowska M. (red.). 2007. Hydrogeologia regionalna Polski. Tom I. Wody słodkie. Państwowy
Instytut Geologiczny, Warszawa.
14
Za: PIG. 2010. Raport: Ocena stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych zagrożonych nieosiągnięciem
dobrego stanu wg danych z monitoringu operacyjnego w 2009 r.
15
Za: Mapa Gleb Polski IUNiG Puławy w skali 1: 300 000, arkusz C2 Poznań
15
Gleby na terenie gminy Mosina mają dość słabą jakość – w większości
zaklasyfikowane zostały do gleb o średniej i średnio-słabej jakości (→ tabela 1.)
Na obszarze objętym projektem mpzp przeważają z kolei gleby o przydatności
rolniczej na użytkach zielonych – klasy III i IV (kompleks przydatności rolniczej na użytkach
zielonych średni).16
Klasy bonitacyjne gruntów ornych w %
I
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
VIz
Gmina Mosina
0
0,1
0,1
5,6
21,6
33,7
27,0
1,4
10,5
Tabela 1. Zestawienie klas bonitacyjnych gruntów na terenie gminy Mosina. Źródło: Urząd Miejski
w Mosinie. 2008. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mosina.
Powiat/gmina
III.5. Szata roślinna
Według podziału geobotanicznego Polski (J.M. Matuszkiewicz), 17 gmina Mosina
położona jest w następujących jednostkach geobotanicznej regionalizacji Polski: w Dziale
Brandenbursko-Wielkopolskim (B), na styku dwóch krain: w Krainie Notecko-Lubuskiej
(B.1) i Krainie Środkowowielkopolskiej (B.2). W ramach pierwszej krainy gmina leży
w okręgu Poznańskim, podokręgu Stęszewskim (B.1.6.f). Wśród podokręgów Krainy
Notecko-Lubuskiej gminy Mosina należy wymienić: podokręg Mosiński (B.2.2.a – w jego
granicach leży obszar objęty projektem mpzp), podokręg Kórnicki (B.2.2.c) oraz podokręg
Obrzański (B.2.3.c). W Dziale Brandenbursko-Wielkopolskim występują krainy o przewadze
zbiorowisk środkowoeuropejskich, takich jak środkowoeuropejskie grądy i dąbrowy
acydofilne. Na obszarze gminy Mosina, z uwagi na obecność pradoliny Warty, modyfikującą
silnie ukształtowanie terenu, dominuje zróżnicowany typ krajobrazu roślinnego,
o zróżnicowanych typach lasu.
Potencjalną roślinność naturalną gminy Mosina stanowią18:
(1) Galio-Carpinetum, odmiana uboga - siedliska grądu środkowoeuropejskiego najbardziej
przekształcone antropogenicznie obejmują dość znaczną część gminy (fragmenty
rozłożone równomiernie, głównie na północnych, południowych i wschodnich krańcach
gminy);
(2) Galio-Carpinetum, odmiana żyzna - siedliska grądu środkowoeuropejskiego obejmujące
głównie zachodnią część gminy;
(3) Fraxino-Alnetum - niżowe łęgi jesionowo-olszowe siedlisk wodno-gruntowych, okresowo
lekko zabagnionych występujące w dolinach rzecznych – wzdłuż cieków wodnych;
(4) Querco-Pinetum - kontynentalny bór mieszany zajmujący znaczne obszary w środkowej,
wschodniej oraz zachodniej części gminy;
(5) Salici-Populetum - nadrzeczny łęg wierzbowy – wschodnia część gminy; dominujący typ
roślinności potencjalnej na obszarze objętym projektem mpzp;
(6) Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum - łęgowe lasy wiązowo-dębowe siedlisk położonych
poza strefą zalewów rzecznych obejmujące głównie zachodnią część gminy;
(7) Calamagrostio-Quercetum - środkowoeuropejski acidofilny las dębowy (tzw. kwaśna
dąbrowa trzcinnikowa) – głównie północno-środkowa część gminy;
16
Za: Mapa glebowo – rolnicza. Województwo Poznańskie w skali 1: 100 000. 1981 r.
Za: http://www.igipz.pan.pl/geoekoklimat/roslinnosc/regiony_mapa/home_pl.htm
18
Za: http://www.igipz.pan.pl/geoekoklimat/roslinnosc/prn_mapa/home_pl.htm
17
16
(8) Potentillo albae-Quercetum typicum – świetlista dąbrowa subkontynentalna - głównie
północno-środkowa część gminy;
(9) Leucobryo-Pinetum - subatlantycki bór sosnowy świeży – środkowo-południowa część
gminy.
Na obszarze objętym projektem mpzp roślinnością rzeczywistą zaś są przede wszystkim:
(1) fragmenty lasu nasadzonego – sosnowego (oznaczone na rysunku mpzp jako tereny „ZL”,
w tym: 1ZL, 2ZL, 5ZL); (2) roślinność ruderalna, towarzysząca szlakom komunikacyjnym,
obszarom wydeptywanym oraz placom i obszarom zabudowy - m. in. gatunki takie, jak:
wrotycz pospolity Tanacetum vulgare L., perz właściwy Elymus repens (L.) Gould, babka
zwyczajna Plantago major L., babka lancetowata Plantago lanceolata L., sałata kompasowa
Lactuca serriola L., krwawnik pospolity Achillea millefolium L., tasznik pospolity Capsella
bursa-pastoris (L.) Medik., wiechlina roczna Poa annua L., cykoria podróżnik Cichorium
intybus L., bniec biały Melandrium album (Mill.) Garcke, wiesiołek dwuletni Oenothera
biennis L., pasternak zwyczajny Pastinaca sativa L., stulicha psia Descurainia sophia (L.)
Webb ex Prantl, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica L., nawłoć pospolita Solidago virgaurea
L. i inne.
Zarówno szata roślinna jak i flora obszaru objętego projektem mpzp jest dość uboga, a jej
zróżnicowanie związane głównie z naturalnymi warunkami siedliskowymi i sposobem
gospodarowania.
Ważnymi elementami kształtującymi krajobraz gminy Mosina i terenu objętego
projektem mpzp są zadrzewienia przydrożne i zagrodowe. Występują one w różnych formach
tj. pojedyncze drzewa, grupy drzew, pasma i aleje. Pełnią one funkcje: ochronną,
gospodarczą, a przede wszystkim są łącznikami biocenotycznymi. Pojedyncze drzewa mają
duże znaczenie estetyczno-krajobrazowe i biologiczne w krajobrazie wiejskim.
W obrębie zabudowań wiejskich spotyka się liczne drzewa owocowe (śliwy, jabłonie,
wiśnie). Ponadto w krajobrazie gminy dominują: topole (topola czarna, szerokolistna i in.),
robinie, lipy (m.in. drobnolistna), grusza pospolita, wierzby, brzozy, klony (zwyczajny, polny
i in.) i dęby. Umiejscowienie i sposób sadzenia drzew odzwierciedlają ich rolę, którą miały
pełnić (znak, sygnał, świadek, symbol) i nadają krajobrazowi wiejskiemu części gminy
Mosina charakterystycznego wyglądu.
Na obszarze objętym mpzp brak jest parków podworskich oraz cmentarzy, którym
towarzyszy z reguły charakterystyczna, swoista szata roślinna.
III.6. Świat zwierzęcy
Według regionalizacji zoogeograficznej Kostrowickiego (1991) teren objęty prognozą
stanowi część następujących jednostek zoogeograficznych:
- Państwo: Holarktyka,
- Podpaństwo: Palearktyka,
- Kraina: Eurosyberyjska,
- Prowincja: Nemoralna,
- Obszar: Europejski,
o Region Środkowoeuropejski,
o Podregion Środkowy,
17
o Okręg Centralny.
Świat zwierząt jest typowy dla obszarów nizinnych Wielkopolski. Na obszarze
projektu mpzp brak jest większych terenów zieleni, potencjalnych żerowisk czy miejsc
bytowania dla niektórych zwierząt. Nie mniej jednak na terenach sąsiednich można spotkać
wiele różnych okazów fauny charakterystycznych dla reprezentowanego siedliska, biorąc pod
uwagę zarówno kręgowce jak i bezkręgowce. W lokalnych lasach, w dalszym sąsiedztwie
obszaru objętego mpzp (min. 150 m – kompleks leśny po drugiej stronie Warty oraz
kompleks leśny oddalony 500 m na północ od obszaru objętego mpzp) , żyją takie zwierzęta,
jak: jelenie Cervus elaphus, daniele Dama dama, sarny Capreolus capreolus, dziki Sus
scrofa, zające szaraki Lepus europaeus, króliki dzikie Oryctolagus cuniculus, lisy Vulpes
vulpes, borsuki Meles meles, kuny domowe Martes foina i leśne Martes martes, gronostaje
Mustela erminea, jeże Erinaceus europaeus, wiewiórki Sciurus vulgarisczy ryjówki
aksamitne Sorex araneus. Ponadto na obszarze gminy spotyka się również jenota Nyctereutes
procyonoides i norkę amerykańską Mustela vison.19 Ze zwierząt chronionych coraz częściej
spotyka się bobra europejskiego Castor fiber. Więcej o gatunkach zwierząt potencjalnie
występujących na obszarze objętym mpzp, z uwagi na bliskość cennych przyrodniczo
obszarów, przedstawiono w podrozdziale III.9.
Ważne siedliska płazów oraz ostoje innych zwierząt stanowią zbiorniki i cieki wodne.
Wśród płazów i gadów na terenie gminy występują gatunki pospolite, rozpowszechnione
w Polsce. Przedstawicielem płazów ogoniastych jest traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris,
natomiast rząd płazów bezogonowych reprezentuje 6 gatunków: kumak nizinny Bombina
bombina, grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus, ropucha szara Bufo bufo, ropucha zielona
Bufo viridis, żaba wodna Rana esculenta, żaba trawna Rana temporaria oraz żaba moczarowa
Rana arvalis.
Na omawianym terenie mogą występować pospolitsze gady, do których należą:
jaszczurka zwinka Lacerta agilis, jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara, padalec zwyczajny
Anguis fragilis i zaskroniec zwyczajny Natrix natrix.
Dużym bogactwem i różnorodnością odznacza się także świat bezkręgowców. Brak
jest jednak szczegółowych badań dla omawianego obszaru.
Ważnym z punktu widzenia ochrony ptaków jest obszar PLB300017 „Ostoja
Rogalińska” (→ podrozdział III.9). Obszar objęty projektem mpzp położony jest częściowo
w jego granicach.
III.7. Klimat lokalny
Teren znajduje się pod wpływem klimatu umiarkowanego przejściowego, o bioklimacie
słabo bodźcowym. Według klasyfikacji A. Wosia jest to środkowowielkopolski region
klimatyczny, cechujący się cieplejszym latem i zimą niż średnia krajowa. W regionie tym
częściej niż w innych notowane są przypadki występowania pogody bardzo ciepłej
i jednocześnie pochmurnej bez opadów.
Dobowe usłonecznienie od V do X waha się od 3,3 do 7,7 godzin i jest najwyższe w V
oraz w VII. Średnia temperatura powietrza dla całego roku wynosi 8,5ºC, dla I przeciętnie 19
Za: Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. 2008. Księga gatunków obcych i inwazyjnych w faunie Polski.
18
1ºC, a dla VII 18,1ºC. Liczba dni mroźnych w ciągu roku waha się od 30 do 50, a dni
z przymrozkami od 100 do 110. Średnia liczba dni zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 43 dni.
Średnia roczna suma opadów wynosi 550 mm, a w okresie od V do X 334 mm. Opady
nawalne występują od V do VIII. Część opadu wyparowuje lub zasila wody gruntowe,
natomiast 30 % spływa z wodami powierzchniowymi. Okres wegetacyjny na omawianym
terenie wynosi 226 dni, a sezon kąpieliskowy – 98 dni.
Podana powyżej ogólna charakterystyka klimatu miasta i Gminy Mosina pochodzi
z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Poznaniu. Wartości średnie odnoszą
się do okresu 1971-2000.
III.8. Wartości kulturowe
Na obszarze objętym projektem mpzp brak jest zabytków kulturowych. Występuje
natomiast archeologiczna strefa ochrony konserwatorskiej, o lokalizacji zgodnej z rysunkiem
stanowiącym załącznik graficzny do projektu uchwały mpzp.
III.9. Ochrona prawna zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazowych
Na obszarze objętym projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
występują formy ochrony przyrody (zgodnie z definicją z ustawy o ochronie przyrody20). Są
to: (1) Obszar należący do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 PLH300012
„Rogalińska Dolina Warty”; (2) Obszar należący do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura
2000 PLB300017 „Ostoja Rogalińska”; (3) Rogaliński Park Krajobrazowy. Oprócz tego
w okolicy występują: PLH300010 „Ostoja Wielkopolska” (ok. 3 km od obszaru objętego
projektem mpzp); PLH300039 „Będlewo-Bieczyny” (ok. 9,5 km od obszaru objętego
projektem mpzp). Ponadto do chronionych elementów środowiska przyrodniczego należą:
parki podworskie, lasy ochronne, przydrożne szpalery drzew, cmentarze. Reprezentują one
najcenniejsze przyrodniczo obszary/elementy.
Poniżej przedstawiono również ważniejsze formy ochrony przyrody leżące w bliższym
i dalszym sąsiedztwie obszaru objętego projektem mpzp, na które – zgodnie z zasadą
przezorności – ustalenia wynikające z realizacji projektu mpzp mogą mieć potencjalny,
znaczący wpływ.
III.9.1. Ustawowe formy ochrony przyrody na obszarze objętym projektem mpzp i jego
okolicy
Wielkopol ski Par k Narodow y
Położony jest ponad 3 km w linii prostej od obszaru objętego projektem mpzp. WPN chroni
najbardziej reprezentatywny fragment krajobrazu Wielkopolski: oazę najmniej zmienionych
przez człowieka ekosystemów leśnych i jeziornych wśród wysokoproduktywnych łąk i pól,
sąsiadując z dużym ośrodkiem miejskim.21
Wielkopolski Park Narodowy utworzony został na mocy rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 16 kwietnia 1957 roku, a jego granice objęły powierzchnię 9600 ha, z czego
pod zarządem Parku znalazło się ok. 5100 ha. W 1996 roku nowe rozporządzenie Rady
20
21
ustawa o ochronie przyrody, Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880 wraz z późn. zmianami.
Za: Olaczek R. 2008. Skarby przyrody i krajobrazu Polski. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
19
Ministrów w sprawie WPN zmienia jego powierzchnię na 7584 ha oraz tworzy wokół Parku
strefę ochronną tzw. otulinę, której powierzchnia razem z terenem Parku wynosi 14 840 ha.
Z Parku zostają wyłączone tereny miejskie Puszczykowa, Mosiny oraz Stęszewa. WPN leży
ok. 15 km na południe od Poznania. Utworzono tu 18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej
powierzchni 260 ha. Chronią one rozmaite formy krajobrazu polodowcowego oraz najbardziej
naturalne zbiorowiska roślinne, a także związane z nimi zwierzęta. Ochroną objęto także 32
drzewa pomnikowe i 1 głaz narzutowy.
Na terenie Parku znajdują się liczne zabytki. Do najcenniejszych należy drewniany
kościół w Łodzi z XVII w. Inne zabytkowe kościoły o nieco mniejszej wartości możemy
spotkać w Puszczykowie, Stęszewie i Wirach. W Szreniawie i Trzebawiu zachowały się do
dziś dziewiętnastowieczne dwory. Ciekawym obiektem są także ruiny zameczku
zbudowanego w 1827 roku przez Tytusa Działyńskiego dla swojej siostry Klaudyny Potockiej
na wyspie Zamkowej na J. Góreckim.22
Specjalny obsz ar ochrony siedlisk „Rogalińs ka Dolina Warty”
PLH300012 23
Znaczna część obszaru objętego projektem mpzp znajduje się w granicach „Rogalińskiej
Doliny Warty”. Obszar obejmuje fragment pradoliny Warty na południe od Poznania,
z unikalnym krajobrazem, gdzie rzeka meandrując utworzyła na terasie zalewowej liczne
starorzecza i zastoiska. Otaczają je łąki i bagna. W dolinie zachowały się płaty lasów
łęgowych (w tym zagrożonych w skali kraju łęgów wierzbowych i topolowych), a na
wyższych terasach kompleksy grądów. Większą część obszaru pokrywają lasy, duży jest też
udział gruntów ornych. Charakterystyczną cechą obszaru jest grupa ponad 1000 okazałych
starych dębów o obwodach od 2 do 9,5 m; najstarsze liczą kilkaset lat (w tym 3 okazy liczą
ponad 500 lat każdy - w parku w Rogalinie). W obszarze nagromadzone są liczne, dobrze
zachowane i silnie zróżnicowane starorzecza, łąki, łęgi i inne naturalne formy fluwialne
związane z działalnością rzeki Warty. Stwierdzono tu 12 rodzajów siedlisk z Załącznika I
Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Obszar obejmuje największe skupisko pomnikowych dębów
w Europie. Występuje tu 7 gatunków z Załącznika II Dyrektywy, szczególne znaczenie ma ta
ostoja dla ochrony rzadkich bezkręgowców: kozioroga dębosza Cerambyx cerdo i pachnicy
dębowej Osmoderma eremita. Bogata jest flora roślin naczyniowych z gatunkami
chronionymi i zagrożonymi w skali kraju i lokalnie, m.in. goździka sinego Dianthus
gratianopolitanus (= D. caesius). Spośród wymienionych powyżej najcenniejszych
elementów środowiska przyrodniczego, na obszarze objętym projektem mpzp, brak jest
okazałych dębów (a więc prawdopodobnie także wspomnianych chronionych owadów),
starorzeczy, siedlisk łąkowych czy bagien. Te ostatnie znajdują się na zachód od obszaru
objętego mpzp, w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Warty. Wśród gatunków zwierząt
wymienionych w standardowym formularzu danych dla kozioroga dębosza Cerambyx cerdo
obszar „Rogalińskiej Doliny Warty” uzyskał ocenę ogólną „A” – „znakomitą” (tj. mającą
duże znaczenie dla ochrony wspomnianego gatunku owada). Taką samą ocenę otrzymały
22
Za: http://www.wielkopolskipn.pl
Za: Bernard R., Gołdyn B., Rosadziński S., Stachnowicz W. UAM Poznań; Bunalski M., Golski J., Janyszek S. UP
Poznań; Cykowiak Z., Krzysztofiak Z. BULiGL Poznań; Rybacki M. IŚRiL PAN Poznań. 2011. Standardowy Formularz
Danych dla obszaru Natura 2000 Rogalińska Dolina Warty (PLH300012).
23
20
także pachnica dębowa Osmoderma eremita, bóbr europejski Castor fiber, wydra euroepjska
Lutra lutra.
Wśród zwierząt występujących na obszarze Natura 2000, a więc potencjalnie także
w strefie oddziaływania ustaleń projektu mpzp, należy wymienić takie gatunki jak: bocian
czarny Ciconia nigra, bocian biały Ciconia ciconia, kania czarna Milvus migrans, kania ruda
Milvus milvus, błotniak stawowy Circus aeruginosus, kureczka zielonka Porzana parva,
derkacz Crex crex, żuraw Grus grus, rybitwa rzeczna Sterna hirundo, rybitwa czarna
Chlidonias niger, zimorodek zwyczajny Alcedo atthis, lerka Lullula arborea, świergotek
polny Anthus campestris, gąsiorek Lanius collurio, bóbr europejski Castor fiber, wydra
europejska Lutra lutra, poczwarówka zwężona Vertigo angustior, jelonek rogacz Lucanus
cervus, pachnica dębowa Osmoderma eremita, kozioróg dębosz Cerambyx cerdo, żmija
zygzakowata Vipera berus, jaszczurka zwinka Lacerta agilis. Jednocześnie należy podkreślić,
że większość z nich, z uwagi na preferencje siedliskowe,24 z dużym prawdopodobieństwem
nie będą bytowały ani na obszarze objętym projektem mpzp, ani też w jego najbliższym
otoczeniu (w promieniu co najmniej 100-150 m). Dotyczy to szczególnie ptaków,
preferujących specyficzne siedliska leśne i ziemno-wodne, często o ograniczonej presji
antropogenicznej, oraz bezkręgowców, silnie związanych z konkretnymi siedliskami co w
świetle rzeczywistego stanu zabudowy obszaru objętego projektem mpzp, pozwala wysnuwać
powyższy wniosek o braku ich obecności.
Wśród zagrożeń dla „Rogalińskiej Doliny Warty” należy wymienić: (1) zmianę
stosunków wodnych; (2) zanieczyszczenie wód; (3) wycinanie lasów łęgowych.
Obsz ar spec jalnej ochrony ptaków Natura 2000 „ Ostoja Rogalińska”
PLB300017 25
Niewielki fragment tego obszaru położony jest w granicach projektowanego mpzp.
Ogólnie w granicach „Ostoi Rogalińskiej” Znajduje się tutaj 12 jezior - głównie
eutroficznych. Występuje tu część najdłuższego w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego oraz
wydmy, rynny i głazy narzutowe. Są tu też łąki trzęślicowe i pełnikowe. Większą część
powierzchni ostoi pokrywają drzewostany sosnowe (70%) z domieszką dębu, świerka,
brzozy, grabu i lipy. W pobliżu jezior i rzek, na terenach wilgotnych, występują łęgi
wiązowo-jesionowe; tereny bagienne zajmują lasy z olszą czarną, a zarośla łozowe tworzy
wierzba i kruszyna. W okolicy Jez. Wielkomiejskiego znajduje się cenny kompleks łąkowotorfowiskowy na kredzie jeziornej z roślinnością kalcyfilną. Część południowa obszaru leży
w granicach Rogalińskiego Parku Krajobrazowego, na obu brzegach Warty, na terenie
Kotliny Śremskiej. Obszar zajmuje tu fragment doliny Warty, gdzie rzeka meandrując
utworzyła na terasie zalewowej liczne starorzecza. Otaczają je łąki i bagna. W dolinie
zachowały się płaty lasów łęgowych (w tym zagrożonych w skali kraju łęgów wierzbowych
i topolowych), a na wyższych terasach kompleksy grądów. Osobliwością jest grupa ponad
1000 dębów o obwodach od 2 do 9,5 m; najstarsze kilkusetletnie (w tym 3 okazy liczące
ponad 500 lat każdy - w parku w Rogalinie). Większą część obszaru pokrywają lasy, duży jest
też udział gruntów ornych.
24
Za: Garbarczyk H., Garbarczyk M. 2010. Atlas zwierząt chronionych. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Za: GDOŚ. Departament Obszarów Natura 2000. 2011. Standardowy Formularz Danych dla obszaru Natura 2000 Ostoja
Rogalińska (PLB300017).
25
21
W granicach obszaru występuje co najmniej 26 gatunków ptaków z Załącznika I
Dyrektywy Ptasie, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym
obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C6) kani czarnej (PCK) i kani rudej,
(PCK); nieregularnie gnieździ się batalion (PCK). Gęś zbożowa zimuje w liczbie
przekraczającej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C3), osiągając liczebność do 8000
osobn. Ostoja Rogalińska jest jedną z najważniejszych w Polsce ostoi rybitwy czarnej
i dzięcioła średniego. Jednocześnie należy podkreślić, że większość z gatunków ptaków
wymienionych w standardowym formularzu danych, z uwagi na preferencje siedliskowe, 26
z dużym prawdopodobieństwem nie będzie bytować ani na obszarze objętym projektem
mpzp, ani też w jego najbliższym otoczeniu.
Przyroda obszaru jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu,
silną presję turystyczną i rekreacyjną, lokalizowanie elektrowni wiatrowych, penetrację
siedlisk, zmianę stosunków wodnych, zanieczyszczenie wód, zasypywanie starorzeczy,
wycinanie lasów łęgowych. Problemem jest również zalesianie łąk, pastwisk oraz torfowisk
i bagien, wyrąb drzew, a także usuwanie martwego drewna z lasu. Głównym problemem jest
silnie rozwinięte w granicach Parku budownictwo, lokalizacja i eksploatacja składowisk
odpadów komunalnych i niekomunalnych, miejsca zrzutów ścieków, hałas.
Specjalny obsz ar ochrony siedlisk „Ostoja Wiel kopolska” PLH300010 27
Teren położony w odległości ok. 3 km od obszaru objętego projektem mpzp. Teren ten
charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym. Znajduje się tu część najdłuższego
w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego o długości 374 km oraz wydmy, rynny, liczne głazy
narzutowe i 12 jezior polodowcowych (m.in. Budzyńskie, Góreckie, Skrzynka, Kociołek).
Prawie wszystkie jeziora w ostoi są bogatymi w substancje mineralne jeziorami
eutroficznymi. Jedynym jeziorem dystroficznym jest jez. Skrzynka. Na terenie ostoi znajdują
się także łąki, z których do najpiękniejszych nalezą łąki trzęślicowe i pełnikowe. W północnozachodniej części obszaru, w okolicy Jez. Wielkomiejskiego znajduje się cenny kompleks
łąkowo-torfowiskowy na kredzie jeziornej z roślinnością kalcyfilną. Większą część terenu
obszaru porastają lasy. Przeważają drzewostany sosnowe (70%) z domieszką dębu, świerka,
brzozy, grabu i lipy.
Obszar o dużej różnorodności biologicznej; występuje tu 17 rodzajów siedlisk
z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 20 gatunków z Załącznika II tej Dyrektywy,
w tym szczególnie licznych bezkręgowców (8), m. in. jelonek rogacz Lucanus cervus,
kozioróg dębosz Cerambyx cerdo, pływak szerokobrzegi Dytiscus latissimus. Bogata jest
flora roślin naczyniowych, obejmująca 1100 gatunków, a także roślin niższych i grzybów
(200 gatunków mchów, 150 gatunków porostów, 364 gatunki grzybów wyższych). Na terenie
ostoi znajdują się stanowiska rzadkich i zagrożonych gatunków roślin naczyniowych.
Stwierdzono tu ponad 50 gat. roślin prawnie chronionych oraz około 180 gatunków
figurujących na regionalnej czerwonej liście roślin zagrożonych. Na podkreślenie zasługują
bogate populacje Cladium mariscus i Trollius europaeus, roślin zagrożonych
w Wielkopolsce.
26
Za: Garbarczyk H., Garbarczyk M. 2010. Atlas zwierząt chronionych. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Za: Żukowski W., Stachnowicz W. 2008. Standardowy Formularz Danych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Wielkopolska
(PLH300010).
27
22
Przyroda ostoi jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu oraz
eutrofizacja wód. Głównym problemem jest nadmiernie rozwinięte w granicach Parku
(niegdyś zapoczątkowane zapewne nielegalnie) budownictwo rekreacyjne, np. nad brzegami
Jez. Witobelskiego.
Rogalińs ki Par k Krajobraz owy 28
Rogaliński Park Krajobrazowy został utworzony w 1997 roku celem ochrony jednego
z największych w Europie skupisk wielowiekowych dębów szypułkowych rosnących
w dolinie Warty, licznych starorzeczy, a także wartości historyczno - kulturowych. Słynne
dęby rogalińskie stały się symbolem Wielkopolski. Od lat podziwiane są przez turystów
i naukowców. Tak dużego skupiska starych, liczących nawet do 600 lat dębów, jak te rosnące
na nadwarciańskich łęgach, nie ma nigdzie indziej w Europie. Po raz pierwszy policzono je
w 1904 roku. Ostatnio naliczono ich 1435, z czego 860 to pomniki przyrody. Obwody wielu
tych pomnikowych drzew sięgają nawet 10 m. Ale najsłynniejsze są cztery: trzy rosnące
w przypałacowym parku w Rogalinie "Lech", "Czech" i "Rus" o obwodach 930, 810 i 670 cm
oraz "Edward" o obwodzie 650 cm rosnący na zboczu doliny Warty. Ochronie dębów
nadwarciańskich służy rezerwat "Krajkowo". Obejmuje on 160,46 ha starorzeczy Warty
i nadwarciańskich łęgów, z największym lęgowiskiem czapli siwej w Wielkopolsce,
położonym miedzy Czaplim Bagnem a Małym Bagnem i Wartą. W dolinie Warty rośnie
wiele rzadkich, ginących gatunków roślin, wśród nich goździk siny. W celu jego ochrony
utworzono rezerwat "Goździk siny w Grzybnie". Wielką wartością Rogalińskiego Parku
Krajobrazowego jest krajobraz kulturowy ukształtowany nieomal wyłącznie z miejscowych
składników przyrody.
Ochrona gatun kow a roślin i zwierz ąt oraz ochrona ich siedlisk
Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko
występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadkich,
endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem, a także zachowanie
różnorodności gatunkowej i genetycznej. Na obszarze gminy występuje wiele gatunków
roślin i zwierząt objętych ochroną prawną. Część z nich wymieniono powyżej.
Ochronę gatunkową regulują Rozporządzenia Ministra Środowiska:
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony
gatunkowej roślin (Dz. U. z 2012 r., poz. 81 )
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. z 2004 r., nr 168, poz. 1765),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie
ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2011 r., nr 237, poz. 1419).
Oprócz aktów prawa krajowego, Polska, jako sygnatariusz wielu międzynarodowych
i światowych konwencji i umów, zobowiązana jest do ochrony gatunkowej wynikającej
bezpośrednio z pozakrajowych przepisów. Konstytutywny jest fakt członkostwa Polski
w Unii Europejskiej i związane z nim ratyfikowanie dyrektyw w zakresie ochrony
gatunkowej: Dyrektywa Rady z dnia 2. kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich
28
Za: 1) http://www.poznan.pl/mim/public/turystyka/pages.html?id=186&ch=601&instance=1017&lang=pl
2) Olaczek R. 2008. Skarby przyrody i krajobrazu Polski. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
23
ptaków (79/409/EWG) (zmieniona Dyrektywą z dnia 30. listopada 2009 r. w sprawie ochrony
dzikiego ptactwa (2009/147/WE)) oraz Dyrektywa Rady z dnia 21. maja 1992 roku w sprawie
ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (92/43/EWG). Do kolejnych,
najważniejszych umów międzynarodowych i globalnych należy zaliczyć m.in.:
– Konwencję Ramsarską o obszarach wodno-błotnych z 1971 r.
– Konwencję Berneńską o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk
naturalnych z 1979 r.
– Konwencję o ochronie różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro, 1992 r.
– Konwencję Bońską o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, 1979 r.
– Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie EUROBATS, 1991 r. 29
III. 9.2. Inne cenne obszary i elementy chronione
Obsz ary waż ne dla ptaków
Obszar objęty projektem mpzp leży w niewielkim fragmencie w granicach obszaru ważnego
dla ptaków – „Ostoi Rogalińskiej”. Znajduje się tu lęgowisko rzadkich gatunków ptaków –
kania ruda (9 par), kania czarna (5), bielik (2–3 pary), rybitwa czarna (do 40 par). Na Jeziorze
Góreckim znajduje się noclegowisko gęsi białoczelnych i zbożowych gromadzące do
8000 os.. Gęsi te żerują na polach w okolicach Rosnówka na terenie ostoi oraz na polach koło
Bieganowa.
Grunty rolne
Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych30 przeznaczenie na cele nierolnicze
i nieleśne gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III wymaga uzyskania zgody
ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Na obszarze objętym projektem mpzp brak jest
takich terenów.
Złoża kopalin
Ochronie, zgodnie z art. 125 ustawy Prawo ochrony środowiska31 oraz art. 54 ustawy
Prawo geologiczne i górnicze,32 podlegają również złoża kopalin. W związku z powyższym
na obszarze gminy Mosina chronione są wszystkie potencjalne złoża kopalin. Na obszarze
objętym projektem mpzp nie ma obszarów złóż kopalin.
Ujęcia wody
Na mocy rozdziału 2. ustawy Prawo wodne33 ujęcia wody należą do obszarów
chronionych. Na obszarze objętym mpzp nie występują ujęcia wody.
Krajobraz
Zgodnie z Europejską Konwencją Krajobrazową, przyjętą we Florencji 20.10.2000 r.,
a ratyfikowaną przez Polskę 27.09.2004 r. (Dz. U. z 2006 r., nr 14 poz. 98) ochronie podlega
także krajobraz gminy Mosina. Do obowiązków państw-stron EKK należą:34
29
Za: 1) Symonides E. 2008. Ochrona przyrody. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa; 2) Wiśniewski J.,
Gwiazdowicz D.J. 2004. Ochrona przyrody. Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Poznań.
30
ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 1991 r., nr 114, poz. 494 ze zmianami)
31
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., nr 25, poz. 150 ze zmianami)
32
ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 ze zmianami)
33
ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 ze zmianami)
34
Za: Symonides E. 2008. Ochrona przyrody. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
24
(1) prawne uznanie krajobrazów za podstawowy składnik otoczenia człowieka,
dziedzictwo kulturalne i naturalne oraz fundament tożsamości mieszkańców;
(2) ustanowienie i wdrożenie polityki krajobrazowej, zmierzającej do realizacji celów
konwencji w wyniku przyjęcia „konkretnych środków”;
(3) ustanowienie procedur uczestnictwa społeczeństwa oraz władz lokalnych
i regionalnych w opracowywaniu i wdrażaniu polityki krajobrazowej;
(4) uwzględnienie krajobrazu w polityce planowania przestrzennego, kulturalnej,
środowiskowej, rolnej, społecznej i gospodarczej.
W ostatnich czasach nastąpił wzrost świadomości ekologicznej, związany
z ograniczeniem dobra, jakim jest przestrzeń. W wyniku tego krajobraz wiejski coraz częściej
uznawany jest za dobro publiczne także w znaczeniu ekonomicznym; jest przykładem
produktu wytworzonego przez działalność rolniczą w ramach pozaproduktywnych funkcji
rolnictwa (non-commidity output). Nie można zapominać także, że krajobraz jest funkcją
relacji społecznych. 35
W konsekwencji krajobraz postrzega się jako zasób, który należy chronić, aby realizować
cele rozwoju trwałego. Należy w tym miejscu podkreślić, że ochrona krajobrazu powinna
odbywać się na wszystkich płaszczyznach, - należy go zatem traktować jako element:
(1) rzeczywistości fizycznej (matterscape),
(2) przestrzeni społeczno-prawnej (powerscape),
(3) mentalny (mindscape). 36
IV JAKOŚĆ I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
IV.1. Jakość i zagrożenia powietrza atmosferycznego
Badania jakości powietrza dla gminy Mosina, w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska, przeprowadza WIOŚ w Poznaniu. Zgodnie z najnowszym podziałem na strefy,
w których dokonuje się oceny jakości powietrza,37 Gmina Mosina leży w strefie
wielkopolskiej. Wynikiem oceny, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak
i kryteriów dla ochrony roślin, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie
strefy do jednej z poniższych klas:
• do klasy A – jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio
poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych;
• do klasy B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines
tolerancji;
• do klasy C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne, poziomy docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy
margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe;
• do klasy D1 – jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego;
35
Za: Kupidura A., Łuczewski M., Kupidura P. 2011. Wartość krajobrazu. Rozwój przestrzeni obszarów wiejskich. PWN,
Warszawa .
36
tamże.
37
Za: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości
powietrza (Dz. U. 2008 nr 52 poz. 310).
25
• do klasy D2 – jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego.
Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej
obszarze i wiąże się z wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza
lub na rzecz utrzymania tej jakości.
Według najnowszej rocznej oceny jakości powietrza pod kątem ochrony zdrowia za rok
38
2012 strefa wielkopolska cechuje się dość dobrą jakością powietrza. Podsumowanie badań
przedstawia tabela nr 2. Dla większości substancji mierzonych wyniki były w normie stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów
dopuszczalnych, poziomów docelowych. Tylko dla pyłu PM10 oraz dla benzo(a)pirenu
zostały przekroczone poziomy dopuszczalne. Dla celu długoterminowego ozonu omawiana
strefa została sklasyfikowana w klasie D2.
Rodzaj substancji badanej
pył
pył
NO2
SO2
CO
C6H6
BaP
As
Cd
Ni
Pb
O3
PM2,5 PM10
Symbol klasy dla poszczególnych substancji dla strefy wielkopolskiej
A
A
A
A
B
C
C
A
A
A
A
C
Tabela 2. Klasyfikacja za rok 2012 strefy wielkopolskiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu
ochrony zdrowia. Źródło: WIOŚ Poznań. 2013. Roczna ocena jakości powietrza w Województwie
Wielkopolskim za rok 2012. Poznań, zmienione.
Według najnowszej rocznej oceny jakości powietrza pod kątem ochrony roślin za rok
2012 strefa wielkopolska cechuje się dość dobrą jakością powietrza. Podsumowanie badań
WIOŚ w Poznaniu przedstawia tabela nr 3.
39
Rodzaj substancji badanej
NOx
SO2
O3
Symbol klasy dla poszczególnych substancji dla strefy wielkopolskiej
A
A
C
Tabela 3. Klasyfikacja za rok 2012 strefy wielkopolskiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu
ochrony roślin. Źródło: WIOŚ Poznań. 2013. Roczna ocena jakości powietrza w Województwie
Wielkopolskim za rok 2012. Poznań, zmienione.
Jedynie wartości ozonu są przekroczone.
Do potencjalnych źródeł zanieczyszczenia atmosfery w rejonie obszaru opracowania
należą:
(1) lokalne kotłownie;
(2) paleniska domowe;
(3) źródła ciepła i emisja technologiczna z obiektów usługowych i gospodarczych;
(4) emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych, głównie z drogi o dość wysokim natężeniu
ruchu jaką jest droga wojewódzka nr 431;
(5) emisja niezorganizowana pyłów z terenów pozbawionych roślinności (np. drogi gruntowe,
okresowo grunty orne z obszarów sąsiednich);
(6) potencjalny napływ zanieczyszczeń z otoczenia obszaru opracowania.
Ogólnie, dla gminy Mosina głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza są
instalacje energetyczne oraz ciągi komunikacyjne (zanieczyszczenia powstające przy spalaniu
38
39
Za: WIOŚ Poznań. 2013. Roczna ocena jakości powietrza w Województwie Wielkopolskim za rok 2012. Poznań.
Za: WIOŚ Poznań. 2013. Roczna ocena jakości powietrza w Województwie Wielkopolskim za rok 2012. Poznań.
26
paliwa samochodowego). Dwutlenek siarki emitowany jest przede wszystkim przez kotłownie
lokalne, przy spalaniu zanieczyszczonego węgla. Tlenki azotu pochodzą ze spalania węgla,
koksu, gazu i benzyn (transport samochodowy). Pyły - emitowane są do atmosfery wraz ze
spalinami pochodzącymi ze spalania paliw stałych, a także w wyniku prac polowych na
użytkach rolnych. Średnie stężenie zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w okresie
zimowym jest kilka razy wyższe niż w okresie letnim.
Ponadto w związku z inwestycjami budowlanymi (drogi, budownictwo mieszkalne)
występuje trend czasowego i lokalnego podwyższenia zanieczyszczenia powietrza, głównie
pyłami, związanymi ze wspomnianym procesem inwestycyjnym. Nie są to jednak
zanieczyszczenia permanentne i kumulujące się w czasie, dlatego zagrożenie to należy
traktować jako tymczasowe i o niewielkiej sile.
Podsumowując, należy stwierdzić, iż na jakość powietrza w gminie Mosina, w tym na
obszarze objętym projektem mpzp, ma wpływ sposób zabudowy terenu i pora roku. W gęściej
zabudowanych miejscach dochodzi do słabej wymiany mas powietrza i kumulowania się
zanieczyszczeń. Jakość powietrza pogarsza się w miesiącach zimowych, w sezonie
grzewczym, gdzie oprócz niewielkiej emisji ze źródeł komunikacyjnych występuje emisja ze
źródeł spalania paliw, szczególnie stałych. Na obszarze objętym mpzp panują dobre warunki
dla cyrkulacji powietrza (naturalne uwarunkowania przestrzenne – położenie w dobrze
przewietrzonej, „otwartej” dolinie Warty, brak znaczących barier fizycznych) stąd jakość
powietrza jest dość dobra, a jej zagrożenia stosunkowo niskie.
IV.2. Komfort akustyczny i zagrożenie hałasem
Gmina Mosina jest typową gminą miejsko-wiejską. Blisko połowę terenów stanowią
grunty orne, duży jest także udział lasów. Na obszarze opracowania i w jego otoczeniu
źródłami hałasu są:
• hałas drogowy związany przede wszystkim z drogą wojewódzką nr 431 oraz
z pozostałymi drogami lokalnym;
• hałas kolejowy, związany z linią nr 271;
• obiekty produkcyjno-usługowe stanowiące zagrożenie o charakterze lokalnym;
• wolnostojące, nie posiadające zabezpieczeń akustycznych maszyny i urządzenia,
w przypadku, których emisja hałasu ma znaczenie lokalne;
• maszyny rolnicze, szczególnie podczas prac polowych na otwartych przestrzeniach.
W przypadku obszaru objętego projektem mpzp największe zagrożenie hałasem
wynika ze szlaków komunikacyjnych – przede wszystkim z umiejscowienia w sąsiedztwie
drogi wojewódzkiej nr 431. Droga wojewódzka nr 431 charakteryzuje się średnim natężeniem
ruchu, ale lokalnie jest ono także znaczące. Dodatkowo planuje się jej modernizację,40 co
w przyszłości może przyczynić się do zwiększenia ruchu drogowego w tym rejonie. Droga ta
łączy gminy Mosina z gminami Stęszew i Kórnik. Istotna jest także utrzymująca się tendencja
wzrostu zarejestrowanych w województwie pojazdów, zarówno samochodów osobowych jak
i ciężarowych. Ilość pojazdów ogółem w ciągu ostatniej dekady wzrosła o ponad 30%, przy
czym najbardziej dynamiczny wzrost odnotowano w przypadku samochodów osobowych.
40
Za: http://nowoczesna-mosina.pl/kurierwyborczy2.pdf
27
Istnieje, zatem tendencja wzrostowa, jeżeli chodzi o źródła (ilość pojazdów mechanicznych)
emisji hałasu. Z drugiej strony na obszarach gęściej zaludnionych (głównie wieś Rogalinek)
wprowadzone są administracyjne ograniczenia prędkości pojazdów, obniżające górny próg
emisji dźwięku z silników pojazdów mechanicznych. Analizując uwarunkowania
przestrzenne wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 431, ocenia się, że obecnie tylko lokalnie emisje
hałasu wzdłuż drogi wojewódzkiej mogą czasowo przekraczać wartości normatywne.
Wykonane w 2005 roku badania41 przez WIOŚ w Poznaniu nie stwierdziły przekroczeń
wartości emisji hałasu w miejscowości Krosinko (gm. Mosina, DW nr 431, punkt pomiarowy
oddalony o ok. 5 km w linii prostej od obszaru objętego projektem mpzp). Równoważny
poziom hałasu w porze dnia wyniósł 66,8 dB. Natężenie pojazdów podczas badań wyniosło
kolejno: 462 samochodów osobowych/h oraz 78 samochodów ciężarowych/h. Dla większości
samochodów kontakt opony z nawierzchnią jest głównym źródłem hałasu przy prędkości
powyżej 55 km/h, zaś dla samochodów ciężarowych przy prędkości powyżej 70 km/h,
w zależności od wieku, wagi i stanu pojazdu.42 Wziąwszy pod uwagę dane pomiarowe sprzed
~ 6 lat, uwzględniając tendencję wzrostową ilości samochodów w województwie stwierdza
się, że obecny komfort akustyczny nie powinien odbiegać od ustalonych norm prawnych. Na
odcinku bowiem sąsiadującym z obszarem objętym projektem mpzp wprowadzone jest
ograniczenie dozwolonej prędkości, znacznie obniżające emisję hałasu z pojazdów,
szczególnie ciężarowych. Dodatkowo wziąwszy pod uwagę, że rośnie także odsetek nowych
aut, o wyższej kulturze pracy silnika (a tym samym generującym niższe wartości hałasu), nie
przewiduje się pogorszenia klimatu akustycznego w przyszłości, w związku z planowaną
modernizacją DW nr 431.
W przypadku emisji hałasu z linii kolejowej nr 271 źródło emisji znajduje się
w znacznym oddaleniu od obszaru objętego projektem mpzp (ponad 2,6 km w linii prostej).
Dlatego dla obszaru objętego projektem mpzp hałas kolejowy, choć realny dla gminy Mosina,
nie ma znaczenia.
Drugim największym źródłem hałasu w gminie Mosina jest użytkowanie maszyn
rolniczych podczas wykonywanych prac, w tym szczególnie prac polowych. Klimat
akustyczny pogarszany jest lokalnie przede wszystkim przez takie maszyny, jak: kombajny
zbożowe, ciągniki rolnicze, kosiarki rolnicze, śrutowniki, dmuchawy do zboża i inne. Wysoka
emisja dźwięków ma tutaj dwojakie źródło. Po pierwsze są to maszyny o dużej mocy
nominalnej. Po wtóre większościowy odsetek używanych maszyn rolniczych przez
przeciętnego rolnika w Polsce jest zaawansowana wiekowo, a przez to przestarzała
technologicznie i wyeksploatowana. Jednakże z uwagi na brak rolniczego użytkowania terenu
w granicach obszaru objętego mpzp, emisje hałasu z tych źródeł będą ograniczone (wielkości
emisji hałasu z terenów sąsiednich będą ograniczone – przede wszystkim ograniczone
w przestrzeni na wskutek odległości dzielącej punkty źródłowe emisji hałasu i obszaru
objętego projektem mpzp).
W regionie występują dwa duże lotniska. Pierwsze z nich – cywilne lotnisko „Ławica”
– położone jest ok 20,5 km na północ od omawianego obszaru. Drugie, wojskowe – „31 Baza
41
42
Za: WIOŚ Poznań. 2006. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2005 r.
Za: http://www.nynas.com/templates/Page____9037.aspx?epslanguage=PL
28
Lotnicza” – leży w Krzesinach, ok. 8,5 km na północny wschód od obszaru objętego mpzp.
Z uwagi na znaczące odległości dzielące te obiekty ze wsią Rogalinek, nie stwierdza się
przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu dla poszczególnych stref ujętych w projekcie
zmiany mpzp (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r.
w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r., nr 120 poz.
826), zmienionym Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.
U. z 2012 r., poz. 1109).
Zagrożenie zarówno hałasem komunikacyjnym, jak i przemysłowym ma charakter
lokalny i obejmuje swym zasięgiem jedynie niewielkie obszary zabudowy mieszkaniowej,
sąsiadującej bezpośrednio z obiektem będącym źródłem ponadnormatywnej emisji hałasu.
IV.3. Stan gleb oraz degradacja powierzchni gruntu
Badania jakości gleb dla gminy Mosina w 2000 r. przeprowadzał WIOŚ w Poznaniu.
Na ich podstawie43 należy stwierdzić, że w gminie Mosina występują przekroczenia
zawartości naturalnej metali ciężkich w glebach. Dotyczy to cynku (do 100mg/kg
przypowierzchniowej warstwy gleby 0-20 cm; I, „zawartość podwyższona”). W gminie
występuje również małe zanieczyszczenie siarką siarczanową. Jeżeli chodzi o badania
odczynu gleb w gminie Mosina44, to na podstawie 1141 prób pobranych na obszarze 3605 ha
wynika, że: większość gleb ma odczyn kwaśny (32,5%); następne w kolejności są gleby
o odczynie lekko kwaśnym (29,4%) oraz bardzo kwaśnym (18,1%). Gleby obojętne stanowiły
10,3% ogółu, natomiast zasadowe - zaledwie 9,7%. Tym samym dla znacznego areału gminy
wskazano na potrzebę wapnowania (17,5% - konieczne wapnowanie, 14,9% - potrzebne,
wskazane 18,5 – łącznie: 50,9%), a kolejnych 16,5% wykazuje zapotrzebowanie na
wapnowanie ograniczone. Dla 32,6% badanych gleb zabieg wapnowania celem zobojętnienia
niekorzystnej kwasowości jest zbędny.
Do podstawowych przekształceń powierzchni gruntu na obszarze opracowania
i terenach położonych w sąsiedztwie należą:
• geomechaniczne zniszczenia powierzchni terenu typowe dla terenów zabudowy,
przejawiające się przede wszystkim w przekształceniach przypowierzchniowej warstwy
litosfery, a w szczególności wykopy i nasypy, związane z posadowieniem budynków,
lokalizacją infrastruktury technicznej itp.;
• przekształcenia związane z infrastrukturą komunikacyjną, w tym nasypy i wykopy;
• przekształcenia związane z systemem melioracyjnym;
• przekształcenia właściwości fizykochemicznych gleb związane z zabiegami
agrotechnicznymi na terenach użytkowanych rolniczo (w przeszłości).
Gleby, stanowiąc wierzchnią warstwę skorupy ziemskiej są integralną częścią
środowiska przyrodniczego ulegającą wraz z nim nieustannym przemianom
i przeobrażeniom. Gleby narażone są na degradację w związku z rozwojem rolnictwa i sieci
osadniczej. Ulegają one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. W gminie Mosina
gleby są istotnym zasobem przyrodniczym. Do największych zagrożeń dla gleb należy ich
43
44
Za: WIOŚ Poznań. 2005. Agrochemiczne badania gleb Wielkopolski w latach 2000-2004.
tamże.
29
zbyt intensywne lub nieodpowiednie rolnicze wykorzystanie oraz zajmowanie ich areału pod
budownictwo.
Niezależnie od naturalnej odporności własnej, gleby podlegają degradacji fizycznej,
głównie erozji wodnej (powierzchniowej i wąwozowej), która zależy od nachylenia zboczy,
obecności i stanu pokrywy roślinnej, litologii, stosunków wodnych, użytkowania rolniczego
gruntu i sposobu jego uprawy. Najbardziej narażone są zbocza dolin cieków wodnych oraz
zbocza pagórków morenowych. Analizując sytuację na obszarze objętym projektem mpzp
zauważa się, że brak większych deniwelacji terenu nie sprzyja na szczęście procesowi erozji.
Ponadto wysoka lesistość gminy a także obecność kompleksów leśnych oddalonych kilkaset
metrów od obszaru objętego mpzp powodują ograniczenie wpływu wiatru na erodowanie
gleb. Z drugiej strony do przyczyn erozji na tym terenie należały w przeszłości: (1) źle
wykonane melioracje (przesuszenie wierzchnich warstw gleby); (2) rolnicze użytkowanie
terenów; (3) stosowanie niewłaściwych zabiegów agrotechnicznych.
Naturalna odporność gleb na chemiczne czynniki niszczące związana jest ściśle
z typem gleb. Niestety gleby dominujące na omawianym terenie – gleby murszowe –
wykazują się bardzo silną podatnością na procesy erozji wietrznej. Biorąc jednak pod uwagę
położenie – w dolinie rzeki Warty – globalna ocena stopnia erozji (potencjalnych warunków
erozji) jest umiarkowana/średnia.45
IV.4. Degradacja i degeneracja szaty roślinnej
Na obszarze gminy Mosina i na obszarze objętym projektem mpzp poszczególne
komponenty środowiska przyrodniczego, w tym szata roślinna, ulegały w przeszłości licznym
przemianom. Zmiany te miały charakter zarówno naturalny, jak i były wywołane różnymi
formami antropopresji. Na omawianym obszarze szczególnie ta druga grupa czynników
przyczyniła się do degradacji szaty roślinnej, oraz jej degeneracji. Pod pojęciem degradacji
szaty roślinnej należy rozumieć zubożenie jej składu w wyniku antropopresji powodującej
pogorszenie poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, takich jak:
powietrze, woda, gleby, a także fizyczne niszczenie szaty roślinnej (np. w wyniku zmiany
przeznaczenia terenu). Intensywne wycinanie lasów celem pozyskania areału pod uprawę
ziemi, a także liczne zabiegi melioracyjne szczególnie mocno przyczyniły się w przeszłości
do degradacji szaty roślinnej w północnej i wschodniej części gminy. Z kolei pod pojęciem
degeneracji należy rozumieć ogół reakcji fitocenoz na antropopresję. 46 Na omawianym
obszarze spotykana jest degeneracja zespołu roślinnego oraz degeneracja roślinności.
W wyniku tej pierwszej dokonane są przekształcenia struktury wewnętrznej i składu
florystycznego fitocenoz konkretnych zespołów leśnych. W wyniku degeneracji roślinności
z kolei zmiany struktury i składu florystycznego są tak dalece posunięte, że pierwotny zespół
roślinny może być zaliczony do innej jednostki syntaksonomicznej. Do form degeneracji
zespołów leśnych na obszarze gminy należą: fruticetyzacja, neofityzacja oraz pinetyzacja.
45
Za: http://www.erozja.iung.pulawy.pl/Vademecum/V57Pl.htm
Za: Olaczek R. 1974. Kierunki degeneracji fitocenoz leśnych i metody ich badania. Phytocoenosis. 3.3/4:179-187,
Warszawa – Białowieża.
46
30
Na obszarze objętym mpzp niemalże w całości szata roślinna uległa degradacji.
Większość obszaru pokryta jest zabudową i ciągami komunikacyjnymi. Osadom ludzkim
i szlakom komunikacyjnym towarzyszą rośliny ruderalne (→ rozdział III.5.).
IV.5. Jakość wód oraz zagrożenia dla nich
Na terenie gminy Mosina są realizowane regularne badania jakości płynących wód
powierzchniowych (WIOŚ w Poznaniu). Na obszarze opracowania brak jest cieków wodnych.
Występują one jednak w jego bezpośrednim (rzeka Warta) i dalszym (Kanał Mosiński)
sąsiedztwie.
Warta w gminie Mosina w 2010 r. była badana na wysokości miejscowości Wiórek –
pomiędzy Rogalinkiem a Poznaniem. Z wyników tych badań47 wynika, że klasa chemicznych
wskaźników jakości wód nie osiąga stanu dobrego– jeden lub więcej badanych chemicznych
wskaźników jakości wód przekracza wartości określone w załączniku nr 8 do rozporządzenia
dla stanu dobrego.48 Nie określono potencjału/stanu ekologicznego dla Warty na tym odcinku.
Kanał Mosiński badany był na wysokości Mosiny. Podobnie jak w przypadku Warty,
klasa chemicznych wskaźników jakości wód nie osiąga stanu dobrego – jeden lub więcej
badanych chemicznych wskaźników jakości wód przekracza wartości określone w załączniku
nr 8 do rozporządzenia dla stanu dobrego. 49 Podobnież nie określono potencjału/stanu
ekologicznego dla tego cieku.
Na obszarze gminy występuje JCWPd nr 73. W obszarze JCWPd nr 73, w 2009 r. 50
poziom czwartorzędowy monitorowany był w 23 punktach pomiarowych. Głębokość
zalegania warstwy wodonośnej w tych otworach jest bardzo zróżnicowana i się mieści się
w przedziale od 1,5 do 72 m. Zwierciadło napięte jest charakterystyczne dla punktów,
w których warstwa wodonośna występuje na głębokości większej niż około 20–30 m
(6 punktów). Jakość wód w punktach kształtuje się w klasach jakości III–IV, przy czym IV
klasa jakości została stwierdzona w próbkach wody z punktów o głębokości do warstwy
wodonośnej do 13 m, co wskazuje, że na jakość wody w analizowanych osadach
czwartorzędowych ma wpływ głębokość zalegania warstwy wodonośnej, co z kolei wskazuje
na prawdopodobną antropogeniczną przyczynę zanieczyszczenia wód w tym poziomie.
Wśród 5 próbek wody pobranych z otworów zafiltrowanych w warstwie czwartorzędowej,
stwierdzono IV klasę jakości. Przyczyną takiej klasyfikacji były wysokie stężenia jonów NO3,
NH4, K, SO4 i Fe, a więc w większości wskaźniki, które można połączyć z presją
antropogeniczną (rolniczą i komunalną). Podwyższone stężenia azotanów odnotowano tylko
w jednym punkcie (2616) leżącym w bliskiej odległości (< 5km) OSN nr 18. Pozostałe
punkty zaklasyfikowano w II lub III klasie jakości. W punktach 2595, 2203, 2605, 2606,
2621, 2556 i 2612 zauważono przekroczenie stężeń równym 75% wartości progowej dobrego
stanu. Jedna próbka wody z warstwy mioceńskiej wykazała podwyższone stężenia węgla
47
Za: http://www.poznan.pios.gov.pl/gis/ocena2010/Warta-Wiorek.pdf
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód powierzchniowych.
49
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód powierzchniowych.
50
48
31
organicznego. Brak znacznego podwyższenia stężeń dla pozostałych badanych wskaźników
sugeruje geogeniczny charakter stężenia TOC51 w tym punkcie. W wyniku końcowej
agregacji wyników punktowych warstw czwartorzędowej i mioceńskiej, ocena stanu
chemicznego JCWPd nr 73 jest dobra.52
Reasumując, zagrożeniem dla jakości wód powierzchniowych i podziemnych
w gminie Mosina mogą być spływy powierzchniowe związków pochodzących ze środków
ochrony roślin oraz z nawozów mineralnych. Dodatkowo w wyniku niewłaściwej rekreacji
uprawianej na terenie gminy (kąpieliska), może dochodzić do potencjalnych zmian składu
chemicznego wód powierzchniowych – oraz pośrednio – podziemnych.
V CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNYCH
ZAWARTYCH W PROJEKCIE MPZP
V.1. Zakres projektu mpzp
Uchwałą Nr LXIV/444/10 Rady Miejskiej w Mosinie z dnia 29 września 2010 roku
oraz wcześniejszą - nr LII/368/09 z 26 listopada 2009 roku, przystąpiono do sporządzenia
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów części wsi Rogalinek.
Celem uchwały jest zapewnienie prawidłowego rozwoju obszaru, z uwzględnieniem
wzajemnych związków i interesów, ustalenie prawidłowych współzależności przestrzennych,
stworzenie warunków do rozwoju produkcji, wszechstronnego zaspokojenia potrzeb ludności,
zgodnie z ideą tzw. rozwoju trwałego. Projekt mpzp jest zgodny z obowiązującym Studium
oraz z uwzględnieniem obowiązujących obecnie przepisów, w tym ustawy z dnia 27 marca
2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, oraz ustaleń planu
zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego z 2010 r. Zakładany rozwój
gminy opiera się na uwarunkowaniach środowiskowych i społeczno-gospodarczych oraz
pełnionych przez gminę funkcjach
V.2.
Ocena zgodności przeznaczenia obszaru objętego
zagospodarowaniu gminy wyznaczonymi w Studium
mpzp
z
kierunkami
Zakładany rozwój przestrzenny gminy jest kontynuacją kierunków przyjętych
w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mosina.
Do głównych założeń Studium należą:
- wielofunkcyjny rozwój wsi oraz poprawę warunków życia mieszkańców,
- rozbudowę infrastruktury technicznej i modernizację układu komunikacyjnego,
- tworzenie przyjaznych warunków dla lokalizacji nowych inwestycji i miejsc pracy,
- zwiększanie powierzchni leśnej oraz innych terenów zielonych,
- ochronę obszarów cennych przyrodniczo i ich wykorzystanie do promocji gminy,
- ochronę i rewitalizację zabytków i ich wykorzystanie do promocji gminy.
Wziąwszy pod uwagę powyższe cele oraz zapisy projektu mpzp ocenia się, że
przeznaczenie obszaru objętym ocenianym projektem mpzp są zgodne z zapisami Studium.
51
Total organic carbon - całkowity węgiel organiczny.
52
32
V.3. Ustalenia wynikające ze stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony
W zakresie zasad ochrony i kształtowania ładu przestrzennego ustala się:
1) zakaz lokalizacji, budowania i rozbudowywania obiektów budowlanych i urządzeń, które
wpływają negatywnie na ład przestrzenny za wyjątkiem inwestycji celu publicznego z zakresu
łączności publicznej, dla których zastosowanie mają przepisy odrębne, w tym:
a) reklam wolnostojących na terenach mieszkaniowych,
b) tymczasowych obiektów budowlanych, z wyjątkiem urządzeń zaplecza budów
lokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie terenu budowy,
c) ogrodzeń pełnych z elementów prefabrykowanych,
d) oświetlania obiektów w sposób powodujący oślepianie uczestników ruchu.
2) dopuszczenie umieszczenia na elewacji budynku, na wysokości kondygnacji parteru,
szyldów o powierzchni łącznej do 2 m²;
3) dopuszczenie lokalizacji wolnostojących tablic informacyjnych i reklam o powierzchni nie
większej niż 3 m² z uwzględnieniem pkt 1) lit. a)
4) zakaz stosowania dla elewacji i dachu kolorystyki o odcieniach różu, fioletu, zieleni
i niebieskiego.
V.4. Ustalenia z zakresu ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego
W zakresie zasad ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego ustala się:
1) ochronę powierzchni ziemi, powietrza i wód zgodnie z przepisami o ochronie środowiska;
2) gromadzenie i segregację odpadów w miejscach ich powstawania oraz zagospodarowanie
ich zgodnie z gminnym planem gospodarki odpadami i przepisami o odpadach;
3) lokalizację szpalerów lub rzędów drzew, zgodnie z rysunkiem;
4) zagospodarowanie zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia;
5) nakaz wykorzystywania nadmiaru mas ziemnych pozyskanych podczas prac budowlanych
w obrębie terenu lub usuwania ich zgodnie z przepisami o odpadach;
6) dla terenów oznaczonych na rysunku symbolami MN, dopuszczalne poziomy hałasu jak
dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej zgodnie z przepisami w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku;
7) dla terenu oznaczonego na rysunku symbolem MN/U dopuszczalne poziomy hałasu jak dla
terenów przeznaczonych na cele mieszkaniowo - usługowe, zgodnie z przepisami w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku;
8) w przypadku lokalizacji usług oświaty dopuszczalne poziomy hałasu jak dla terenów
przeznaczonych pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,
zgodnie z przepisami w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku;
9) dopuszczenie zastosowania nawierzchni przepuszczalnych dla odprowadzenia wód
opadowych i roztopowych z terenów komunikacji, przy czym na parkingach i placach dla
pojazdów samochodowych należy stosować urządzenia podczyszczające.
V.5. Ustalenia z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej
W zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej ustala się dla archeologicznego dziedzictwa kulturowego w granicach
33
„archeologicznej strefy ochrony konserwatorskiej” obowiązek prowadzenia badań
archeologicznych podczas prac ziemnych przy realizacji inwestycji związanych z
zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, w tym przeprowadzenia rozpoznawczych badań
powierzchniowo-sondażowych dla inwestycji drogowych. Na prowadzenie badań
archeologicznych inwestor winien uzyskać pozwolenie właściwego konserwatora zabytków,
przed wydaniem pozwolenia na budowę.
V.6. Ustalenia z zakresu sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów
podlegających ochronie
W zakresie granic i sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających
ochronie:
1) dla terenów 1UZ, 2UZ, 1U, 7ZL, 13ZL, 14ZL, 10MN, 18MN, 19MN, 20MN, 21MN,
22MN, 23MN, 26MN, 5MN/U, 2KD-Z, 3KD-L, 5KD-D, 6KD-D, 8KD-D, 1KDW, 2KDW,
10KDW obowiązują przepisy odrębne wynikające z położenia w granicy obszaru Natura 2000
PLH 300012 „Rogalińska Dolina Warty” i PLB300017 „Ostoja Rogalińska”;
2) dla terenu 19MN obowiązuje zagospodarowanie terenu w granicach obszaru
bezpośredniego zagrożenia powodzią zgodnie z przepisami prawa wodnego
3) dla całego obszaru objętego projektem miejscowego planu obowiązują przepisy odrębne
wynikające z położenia w granicach „Rogalińskiego Parku Krajobrazowego”.
V.7. Ustalenia wynikające z potrzeby scalania i podziału nieruchomości objętych planem
miejscowym
W planie:
1) nie wyznacza się terenów wymagających wszczęcia postępowania scalania i podziału
nieruchomości w rozumieniu przepisów odrębnych;
2) nie określa się szczegółowych zasad i warunków scalania i podziału nieruchomości
w rozumieniu przepisów odrębnych.
V.8. Ustalenia z zakresu modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji
Ustala się:
1) zachowanie ciągłości powiązań przestrzennych i funkcjonalnych jezdni, pieszo-jezdni,
chodników i dróg rowerowych z istniejącym i projektowanym układem sieci drogowoulicznej;
2) szerokość dróg w liniach rozgraniczających zgodnie z rysunkiem planu;
3) zakaz lokalizacji urządzeń i obiektów przesłaniających i utrudniających ruch pieszych,
rowerzystów i pojazdów samochodowych;
4) na terenach komunikacji stosowanie organizacji ruchu i rozwiązań umożliwiających
sprawne i najmniej kolizyjne poruszanie się wszystkich uczestników ruchu;
5) uwzględnienie wymagań technicznych wynikających z oświetlenia terenów komunikacji
oraz lokalizacji istniejących i planowanych urządzeń infrastruktury technicznej.
V.9. Ustalenia z zakresu modernizacji, rozbudowy i budowy systemów infrastruktury
technicznej
W zakresie zasad modernizacji, rozbudowy i budowy systemów infrastruktury technicznej
34
ustala się:
1) zachowanie ciągłości powiązań sieci infrastruktury technicznej z układem zewnętrznym
oraz zapewnienie dostępu do sieci zgodnie z przepisami odrębnymi;
2) dopuszczenie robót budowlanych w zakresie sieci infrastruktury technicznej w tym
w szczególności: sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej, elektroenergetycznej
i telekomunikacyjnej;
3) zachowanie ciągłości istniejącego systemu melioracyjnego, z dopuszczeniem przebudowy,
zgodnie z przepisami odrębnymi;
4) odprowadzenie wód opadowych i roztopowych z terenów komunikacji do sieci kanalizacji
deszczowej, rowów, lub dreno kolektorów gwarantujących zachowanie prawidłowych
stosunków wodnych;
5) dopuszczenie skanalizowania rowów na terenach komunikacji;
6) odprowadzenie wód opadowych i roztopowych na terenach MN, MN/U, U, UZ i E do sieci
kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej z uwzględnieni pkt 7;
7) dopuszczenie, w razie braku możliwości przyłączenia do sieci kanalizacji deszczowej lub
ogólnospławnej, odprowadzenia wód opadowych na własny teren nieutwardzony, do dołów
chłonnych lub do zbiorników retencyjnych;
8) odprowadzenie ścieków bytowych i komunalnych tymczasowo do zbiorników
bezodpływowych do czasu realizacji sieci kanalizacji sanitarnej;
9) dopuszczenie skablowania istniejących sieci elektroenergetycznych;
10) obowiązek skablowania istniejących linii elektroenergetycznych w przypadku ich
przebudowy i remontów;
11) lokalizację nowych linii elektroenergetycznych wyłącznie jako kablowych;
12) dopuszczenie lokalizacji nowych linii, węzłów telekomunikacyjnych i szafek kablowych;
13) zaopatrzenie w wodę z sieci wodociągowej;
14) dopuszczenie lokalizacji stacji transformatorowych, przy czym w przypadku
projektowania stacji transformatorowych jako wbudowanych w budynki pomieszczenia na ten
cel należy zlokalizować w poziomie przyziemia nie niżej niż przyległy poziom terenu,
w przypadku stacji wolnostojących typu miejskiego grunty pod stacje należy wydzielić
w postaci samodzielnych działek o powierzchni 40 do 70 m 2;
15) zastosowanie do wytwarzania energii cieplnej paliw płynnych, gazowych i stałych
charakteryzujących się niskimi wskaźnikami emisji oraz alternatywne źródła energii.
Na terenach infrastruktury technicznej - wodociągowej, oznaczonych na rysunku symbolami
W ustala się następujące parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz
zagospodarowania terenu:
1) lokalizację magistrali wodociągowej;
2) dopuszczenie lokalizacji dojść, dojazdów i innych sieci infrastruktury technicznej;
3) minimalna powierzchnia działki zgodnie z liniami rozgraniczającymi terenu;
4) obsługa pojazdami samochodowymi z przyległych terenów komunikacji.
Na terenach infrastruktury technicznej - elektroenergetyki, oznaczonych na rysunku
symbolami 1E, 2E, 3E ustala się następujące parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy
oraz zagospodarowania terenu:
1) lokalizację obiektów i sieci elektroenergetycznej;
35
2) wysokość budynków nie większa niż 3m;
3) stosowanie dowolnej formy zadaszenia;
4) powierzchnia zabudowy nie większa niż 50% powierzchni działki;
5) minimalna powierzchnia biologicznie czynna – 10% powierzchni działki;
6) minimalna powierzchnia działki zgodnie z liniami rozgraniczającymi teren;
7) dopuszczenie lokalizacji dojść, dojazdów, miejsc postojowych i sieci infrastruktury
technicznej;
Na terenie infrastruktury technicznej - kanalizacyjnej, oznaczonej na rysunku symbolem K
ustala się następujące parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania
terenu:
1) zachowanie z możliwością przebudowy sieci kanalizacji sanitarnej;
2) dopuszczenie lokalizacji dojść, dojazdów i innych sieci infrastruktury technicznej;
3) minimalna powierzchnia działki zgodnie z liniami rozgraniczającymi terenu;
VI OCENA SKUTKÓW WPŁYWU REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU MPZP NA
POSZCZEGÓLNE KOMPONENTY ŚRODOWISKA ORAZ NA ŚRODOWISKO
PRZYRODNICZE JAKO CAŁOŚĆ
Przedstawiona poniżej ocena skutków wpływu ustaleń analizowanego projektu na
poszczególne komponenty środowiska jest dość ogólna, z uwagi na ograniczoną
szczegółowość dokumentu, jakim jest projekt mpzp. Ustawa o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym nakazuje wprawdzie uwzględnienie w mpzp
zaakceptowanych w Studium uwarunkowań wynikających ze stanu środowiska, w tym stan
rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów
ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, jednak dopiero na etapie projektu
budowlanego, ewentualnego raportu oddziaływania na środowisko i decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach, można odnieść się do konkretnych rozwiązań
technicznych i ochronnych związanych z odpowiednim zabezpieczeniem środowiska
przyrodniczego i kulturowego. Prognoza do projektu mpzp ma za zadanie wstępnie
oszacować potencjalny negatywny wpływ ustaleń tego dokumentu na środowisko
przyrodnicze. Prognoza jest swoistym „sitem” – drugim po Studium (wraz z prognozą dla
niego) etapem oceny zaproponowanych rozwiązań w tworzeniu i realizacji podstaw trwałego
rozwoju gminy Mosina, wyznaczającym kierunek zmian społeczno-gospodarczych,
uwzględniającym wartość i zasady ochrony środowiska przyrodniczego.
VI.1. Wpływ na warunki klimatyczne i stan higieny atmosfery
Topoklimat oraz stan higieny atmosfery obszaru objętego projektem mpzp są
wypadkową szeregu czynników zarówno o charakterze naturalnym, jak i antropogenicznymi
działaniami dokonywanymi w przeszłości i obecnie. Ocenia się jednak, że kilka zapisów
w projekcie może przyczynić się do pewnych zmian składu powietrza atmosferycznego,
zarówno w skali gminy, jak i szerszej.
36
Do najważniejszych działań proponowanych w projekcie mpzp mogących mieć
potencjalny wpływ na topoklimat i stan higieny atmosfery należą:
(1) Przebudowa/budowa obiektów komunikacyjnych - dróg;
(2) Lokalizacja budynków mieszkalnych oraz usługowych;
(3) Wprowadzenie nowych zadrzewień i zakrzewień;
(4) Dopuszczenie robót budowlanych w zakresie sieci infrastruktury technicznej w tym
w szczególności: sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej i telekomunikacyjnej;
(5) Modernizacja lokalnych systemów ciepłowniczych (pośrednio – poprzez nakaz
stosowania odpowiednich paliw).
(1) Inwestycje drogowe: w tym zakresie projekt mpzp przewiduje zachowania powiązania
układu komunikacyjnego obszaru objętego planem z siecią dróg zewnętrznych. Wymagać to
będzie przebudowy pewnych powierzchni drogowych wraz z budową obiektów inżynierskich,
np. skrzyżowań drogowych (np. na terenach oznaczonych 1KD-G). Ogólnie oddziaływanie
potencjalnych, możliwych do realizacji przedsięwzięć na jakość powietrza atmosferycznego
można podzielić na dwa etapy: I – etap budowy oraz II – etap eksploatacji. Niezależnie od
etapu, w wyniku ingerencji w teren nastąpią emisje substancji gazowych powodujące
pogorszenie składu powietrza atmosferycznego. Wśród nich znajdują się tzw. gazy
cieplarniane (przede wszystkim CO2) oraz spaliny. Skład jakościowy i ilościowy spalin jest
zależny od rodzaju silnika i paliwa. Generalnie, najistotniejszymi substancjami powszechnie
występującymi w spalinach są: tlenek węgla, tlenki azotu, tlenki siarki, aldehydy,
węglowodory, ozon, pył zawieszony i inne.53 Na etapie budowy oddziaływanie będzie
ograniczone do stosunkowo małej powierzchni terenu. Także ilość pojazdów zaangażowana
w prace wykonawcze będzie niewielka. W związku z tym, nie przewiduje się znaczących,
trwałych negatywnych skutków dla jakości powietrza gminy Mosina wynikających z etapu
budowy. Wielkość niepożądanej emisji dwutlenku węgla podczas ewentualnego54 kładzenia
mas asfaltowych w znacznej mierze będzie zależała od zastosowanych technologii i metod.
Prognozuje się, że na etapie eksploatacji emisje spalin będą większe niż podczas fazy
budowy, jednocześnie jednak rozłożone w czasie i w przestrzeni. Ilość prognozowanych
samochodów w ciągu doby korzystających z dróg na omawianym obszarze będzie niewielka.
Ponadto zastosowanie środków łagodzących oraz wdrażanie nowych technologii (zarówno
konstrukcyjnych – silników, jak i materiałów pędnych – paliw) pozwoli na ograniczenie
potencjalnego negatywnego wpływu na omawiany obszar.
Wniosek
ogólny:
Nie przewiduje się pogorszenia stanu atmosfery oraz topoklimatu gminy
Mosina w wyniku realizacji prac drogowych.
(2) Lokalizacja budynków mieszkalnych oraz usługowych: wprowadzenie nowej zabudowy
kubaturowej może przyczynić się do pewnych zmian w kształtowaniu się warunków
termiczno-wilgotnościowych analizowanego terenu. Użytkowane niegdyś rolniczo obszary
wsi Rogalinek – do niedawna dobrze przewietrzone – w ostatnich dziesięcioleciach uległy
znaczącemu zabudowaniu mieszkalnemu. Wiąże się to z rolą wsi, która stała się zapleczem
53
54
Za: van Loon G.W., Duffy S.J. 2008. Chemia Środowiska. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Na tym etapie brak informacji ostatecznej co do rodzaju budulca poszczególnych odcinków dróg.
37
mieszkalnym dużego ośrodku miejskiego jakim jest miasto Poznań. Przejawem tych przemian
może być zwiększenie deficytu wilgoci i tlenu w powietrzu, a także, poprzez wprowadzenie
nowych barier w postaci budynków, pogorszenie warunków nawietrzania i przewietrzania
omawianego obszaru. Jednak względem stanu istniejącego, nie przewiduje się znaczącego
pogorszenia wspomnianych parametrów. Tym bardziej, że położenie w dolinie Warty sprzyja
intensywnym ruchom powietrza we wsi Rogalinek a tym samym przewietrzeniu terenu. Nie
należy zatem spodziewać się większych przekształceń warunków topoklimatycznych.
Wprowadzając nową zabudowę mieszkaniową w obszarach częściowo zabudowanych, należy
liczyć się również ze zwiększeniem ilości stacjonarnych źródeł emisji zanieczyszczeń.
W związku z powyższym, należy się spodziewać, że respektując zapisy zawarte w Studium,
podczas realizacji mpzp, obiekty budowlane będą zaopatrywane w ciepło z ekologicznych
źródeł, z preferencją dla paliw gazowych oraz alternatywnych źródeł energii.
Wniosek
ogólny:
Nie przewiduje się pogorszenia stanu atmosfery oraz topoklimatu gminy
Mosina w wyniku lokalizacji we wsi Rogalinek kolejnych budynków
mieszkalnych czy usługowych
(3) Wprowadzenie nowych zadrzewień i zakrzewień: generalnie, zwiększenie zadrzewień
oraz nasadzeń roślinności pozytywnie wpływają na jakość powietrza atmosferycznego.
Natomiast wpływ na topoklimat uwarunkowany jest kilkoma czynnikami - przede wszystkim
zależy od: (1) lokacji nasadzeń, szczególnie względem istniejących powierzchni leśnych
i zabudowań; (2) sposobu nasadzeń (gęstość siewu/sadzenia); (3) składu gatunkowego
wybranych roślin. Z reguły zwiększenie zadrzewień czy nasadzeń roślinności poprawia także
topoklimat, jednakże wspomniane czynniki mogą stanowić barierę dla właściwej cyrkulacji
powietrza. Dlatego ważne jest dobranie odpowiedniej lokalizacji by nie tworzyć barier
fizycznych dla swobodnych ruchów powietrza i unikać tworzenia warunków dla formowania
się zastoisk powietrza. Celem kształtowania wymuszonego obiegu powietrza należy
zastosować odpowiednią ilość nasadzeń dobranych nieprzypadkowo gatunków drzew. Należy
bowiem pamiętać o takich choćby aspektach jak: różne powierzchnie „bryły” tworzone przez
poszczególne gatunki drzew; odporność na warunki atmosferyczne; swoiste reakcje
fizjologiczne roślin (np. gatunki iglaste rosnące w zacienieniu wykazują tendencję do utraty
igieł – osłabienie funkcji wiatrochronnej czy estetycznej) i inne.
Wniosek
ogólny:
Propagacja zadrzewień i zieleni niskiej pozytywnie wpłynie na stan higieny
atmosfery oraz na topoklimat gminy Mosina
(4) Dopuszczenie robót budowlanych w zakresie sieci infrastruktury technicznej w tym
w szczególności: sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej i telekomunikacyjnej:
korzystnie wpłynie na badany komponent środowiska. Spowoduje to bowiem ograniczenie
potencjalnego bezpośredniego i pośredniego przedostawania się do atmosfery zanieczyszczeń
takich jak np. amoniak. Zanieczyszczenia te mogłyby przedostawać się do atmosfery
w wyniku zanieczyszczenia wód powierzchniowych i stąd drogą parowania, bądź też
bezpośrednio z nieszczelnych systemów oczyszczalni przydomowych i szamb. Poza tym
38
rozwój np. gazyfikacji propaguje ekologiczne źródła energii i ciepła, co także korzystnie
wpłynie na stan higieny atmosfery.
Wniosek
ogólny:
Rozwiązania w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej spowodują
nieznaczną poprawę stanu higieny atmosfery w gminie Mosina
(5) Modernizacja lokalnych systemów ciepłowniczych (pośrednio – poprzez nakaz
stosowania odpowiednich paliw charakteryzujących się niskimi wskaźnikami emisji oraz
alternatywne źródła energi) stanowić będzie bardzo ważny czynnik poprawiający stan
higieny atmosfery oraz topoklimat gminy Mosina. Poprawa zostanie osiągnięta na wskutek
zastosowania nowszych technologii w stosowanych technikach urządzeń, a także w wyniku
zmiany stosowanych paliw na takie, które produkują mniejsze ilości zanieczyszczeń, w tym
dwutlenku węgla. Obecnie istnieją plany dalszej gazyfikacji gminy, gdyż sieć gazowa jest
nadal bardzo słabo rozwinięta. Szkoda, gdyż pozyskiwaniu energii z gazu ziemnego
w stosunku do węgla odznacza się o ok. 50% niższą emisją CO 255. Gazyfikacja gminy, w tym
wsi Rogalinek, natomiast będzie kontynuowana w najbliższej przyszłości (zgodnie z zapisami
Studium). Korzyści z wprowadzenia modernizacji lokalnych kotłowni oraz wprowadzenia
„czystszych” paliw będą stosunkowo niewielkie, ale przyczynią się do poprawy widzialności
powietrza (szczególnie w sezonie grzewczym), a to z kolei może poprawić warunki
topoklimatu.
Wnioski
ogólne:
Modernizacja lokalnych systemów ciepłowniczych przyniesie niewielką
poprawę stanu higieny atmosfery oraz topoklimatu.
Istnieje niewykorzystany – na chwilę obecną – potencjał do gazyfikacji gminy,
który systematycznie powinien zostać wykorzystany w nadchodzących latach.
Reasumując, realizacja zapisów projektu mpzp nie powinna przyczynić się do
pogorszenia stanu higieny atmosfery, zwieszenia emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych
powyżej poziomów dopuszczalnych oraz niekorzystnych zmian topoklimatu gminy Mosina.
Wiele rozwiązań zaproponowanych może wręcz poprawić jakość powietrza atmosferycznego
i topoklimat omawianego terenu.
NIE PR ZEWIDUJ E S IĘ PO G O RS ZEN I A JAK OŚ CI ATM O S FERY I TO PO K LIM ATU
NA O B S ZAR ZE G M INY M O S INA
W WYNIK U REALIZACJI ZAŁO ŻEŃ PRO JEK TU M PZP
VI.2. Wpływ na klimat akustyczny
Do najważniejszych działań proponowanych w projekcie mpzp mogących mieć
potencjalny, znaczący wpływ na klimat akustyczny gminy Mosina należą:
(1)
Przebudowa/budowa obiektów liniowych - dróg;
(2)
Lokalizacja budynków mieszkalnych oraz usługowych;
(3)
Istnienie linii energetycznych 15 kV oraz 110 kV.
Ponadto znaczące dla komfortu akustycznego na obszarze objętym projektem mpzp jest
rolnicze wykorzystywanie gruntów na terenach sąsiednich.
55
Za: Łucki Z., Misiak W. 2011. Energetyka a społeczeństwo. Aspekty socjologiczne. PWN, Warszawa.
39
(1) Przebudowa/budowa obiektów liniowych – dróg: ogólnie oddziaływanie planowanego
przedsięwzięcia na jakość powietrza atmosferycznego można podzielić na dwa etapy: I – etap
budowy oraz II – etap eksploatacji. Warto podkreślić, że to na etapie budowy spodziewane są
największe emisje hałasu; będzie to jednak hałas krótkotrwały, nie kumulujący się w czasie.
Podczas eksploatacji, w wyniku zastosowanych środków łagodzących (np. zastosowanie
odpowiedniej nawierzchni, ograniczenie administracyjne prędkości, miejscami –
zastosowanie gęstych nasadzeń np. „ścian” żywopłotów) można będzie ograniczyć skutki
emisji hałasu z pojazdów silnikowych. Poza tym nie przewiduje się znacznego natężenia
ruchu drogowego w rejonie obszaru objętego projektem mpzp. W związku z tym ocenia się,
że w wyniku realizacji i/lub eksploatacji dróg na obszarze objętym projektem mpzp klimat
akustyczny nie ulegnie pogorszeniu w stosunku do stanu istniejącego. Podstawowe bowiem
parametry, takie jak: typ i wielkość dróg, możliwa ilość pojazdów użytkujących jednocześnie
badane odcinki czy też ogólne ukształtowanie terenu pozostaną na podobnym poziomie co
dzisiaj.
Wnioski
ogólne:
Nie przewiduje się trwałego pogorszenia komfortu akustycznego gminy Mosina
w wyniku realizacji prac drogowych.
(2) Lokalizacja budynków mieszkalnych oraz usługowych: ważny jest fakt, że zapisy
projektu mpzp zakładają utrzymanie komfortu akustycznego zgodnie z przepisami
odrębnymi. Są to: obszary tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz tereny
zabudowy mieszkaniowo-usługowej. Obszary te stanowią główne miejsce bytowania ludzi.
Tym samym, poprzez zapis o konieczności ochrony klimatu akustycznego, zgodnie
z normami opartymi na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r.
w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r., nr 120, poz.
826 ze zm.), należy stwierdzić, że klimat akustyczny tej części wsi Rogalinek nie będzie
gorszy niż pozwalają na to normy. Wszelkie potencjalne działalności czy źródła emisji hałasu
będą musiały we własnym zakresie dostosować się do obowiązujących norm poprzez
różnorakie działania, np. budowę ekranów akustycznych czy sadzenie zieleni
dźwiękochłonnej. Sama budowa zaś domów będzie etapem przejściowym, a emisje hałasu nie
będą się kumulowały w czasie i nie będą znacząco negatywnie oddziaływały na tereny
sąsiednie.
Wnioski
ogólne:
Wprowadzenie w teren wsi Rogalinek nie powinno spowodować pogorszenia
komfortu akustycznego poniżej dopuszczalnych prawnie norm.
(3) Istnienie linii energetycznych 15 kV oraz 110 kV. – na obszarze objętym projektem mpzp
występują linie energetyczne: 15 kV oraz 110 kV. Hałas generowany przez linię
elektroenergetyczną jest związany ze zjawiskiem ulotu (wyładowania elektrycznego), a jego
natężenie zależy od warunków pogodowych; w warunkach dobrej pogody poziom hałasu jest
znacznie niższy niż w warunkach opadu deszczowego czy mgły. 56 Jednocześnie z uwagi na
strefy ochronne, wyznaczone w oparciu o normę PN-EN 50423-1:2007, choć są ustanowione
56
Za: Koreleski Krzysztof. 2005. Oddziaływanie napowietrznych linii energetycznych na środowisko człowieka. .Nr 2/2005,
PAN, Oddział w Krakowie, s. 47–59 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi.
40
dla ochrony przed polem elektromagnetycznym, to jednak odsuwają zabudowę od linii,
zmniejszając tym samym poziom hałasu w strefach wymagających komfortu akustycznego.
Stwierdza się, że z uwagi na dość ograniczone parametry techniczne, emisja hałasu wywołana
liniami energetycznymi 15 oraz 110 kV nie powinna przekroczyć norm emisji hałasu
w strefach wymagających komfortu akustycznego.
Wnioski
ogólne:
Nie stwierdza się przekroczeń dopuszczalnych norm emisji hałasu w strefach
wymagających komfortu akustycznego w wyniku istnienia w sąsiedztwie linii
energetycznych: 15 kV oraz 110 kV.
W celu prawidłowego kształtowania klimatu akustycznego w odniesieniu do terenów
zabudowy wymagającej komfortu akustycznego w środowisku wskazuje się na możliwość
realizacji tylko takich działań, które nie powodują przekroczeń norm hałasu na terenach
sąsiednich, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Konsekwentnie realizowane ww. nakazu
powinno w optymalnym stopniu zabezpieczać tereny wymagające komfortu akustycznego
w środowisku przed ponadnormatywnym hałasem i pogorszeniem warunków akustycznych.
DLA O B S ZARÓ W WYM AG AJĄCYCH K OM FO RTU AK US TYCZN EG O N IE
PR ZEW IDUJE S IĘ PR ZEK RO C ZEŃ N O RM
VI.3. Oddziaływanie na warunki wodne
Zagrożenie wód podziemnych wynikające z działalności człowieka w kontekście
gospodarowania wodami należy rozumieć jako potencjalną możliwość pogorszenia jakości
lub zmniejszenia ilości wód, prowadząca do ograniczenia dostępnych do wykorzystania
zasobów wód podziemnych dobrej jakości. Z przyrodniczego punktu widzenia zagrożenie
wód podziemnych to możliwość zmiany ilości bądź cech fizyczno-chemicznych wody
w stosunku do warunków naturalnych, na ogół spowodowanej bezpośrednio lub pośrednio
działalnością człowieka.57 Ogólne przedstawienie zagrożeń wód podziemnych mogących
potencjalnie występować na terenie objętym projektem mpzp przedstawiono w tabeli nr 4.
Poniżej przedstawiono analizę stanu i zagrożeń dla wód powierzchniowych i podziemnych na
terenie objętym projektem mpzp.
Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę gminy będzie oparty o istniejące ujęcia
wody system. W związku z zaplanowanym rozwojem sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na
terenie gminy, a także poprzez rosnące wymagania sektora rolnego, w perspektywie czasowej
zużycie wody i zapotrzebowanie na wodę będzie rosło. Teren objęty projektem mpzp znajduje
się w granicach JCWPd nr 73 - ingerencje w teren potencjalnie mogące doprowadzić do
zanieczyszczeń wód czy gleb są niebezpieczne również dla wód podziemnych, w tym GZWP
(w skali długoczasowej).
57
Za: Macioszyk A. (red.). 2006. Podstawy hydrogeologii stosowanej. PWN, Warszawa.
41
Zagrożenie jakościowe wód (zanieczyszczenie, pogorszenie jakości)
Przyczyny/ogniska
Zmiany krążenia wód, które
zanieczyszczeń
wywołują zmiany chemiczne
(1) Spływy i przesiąkanie
(1) Łączenie poziomów
zanieczyszczonych wód
wodonośnych o różnej
(1) Zmiany warunków
środkami ochrony roślin
jakości wód
krążenia wód
oraz nawozami
(2) Przecięcie lub usunięcie
(2) Niewłaściwie wykonane
(2) Deponowanie
warstw izolujących
melioracje
zanieczyszczeń
(3) Nawadnianie
(3) Odwodnienia budowlane
atmosferycznych
i melioracje rolnicze
(4) Ograniczenie zasilania
z opadem i przesiąkanie
(4) Piętrzenie i infiltracja
(3) Zanieczyszczenia wód
zanieczyszczonych wód
powierzchniowych
powierzchniowych
(4) Awarie i katastrofy
Tabela 4. Potencjalne zagrożenie wód podziemnych na terenie objętym projektem mpzp.
Źródło: Macioszyk A. (red.). 2006. Podstawy hydrogeologii stosowanej. PWN, Warszawa, zmienione.
Zagrożenie ilościowe
(zmniejszenie zasobów wód)
Ochrona zasobów wodnych gminy, zarówno powierzchniowych i podziemnych, na
terenie gminy Mosina polegać będzie na: likwidacji istniejących ognisk zanieczyszczeń;
dążeniu do pełnego zwodociągowania i uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej
w powiązaniu z oczyszczalnią ścieków; dążeniu do podniesienia klasy czystości wód
powierzchniowych, stanowiących potencjalne źródła zasilania dla wód podziemnych poprzez
przesączanie; nie lokalizowaniu mogilników; ulepszaniu lokalnych form unieszkodliwiania
ścieków w rejonach rozproszonego osadnictwa będącego poza zasięgiem kanalizacji. Wraz
z realizacją zabudowy na obszarze gminy powstaną nowe źródła ścieków komunalnych.
Działania przewidziane w projekcie mpzp w zakresie ochrony (zabezpieczenia) wód
przedstawiono w podrozdziale V.9.
Na etapie prac budowlanych związanych z przebudową dróg, oraz z rozbudową
i budową infrastruktury technicznej (sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej,
elektroenergetycznej i telekomunikacyjnej) może wystąpić zaburzenie stosunków wodnych
obszarów bezpośrednio przyległych do planowanych dróg. Będzie to konsekwencją prac
ziemnych, podczas których może nastąpić przecięcie lokalnych warstw wodonośnych
i stworzenie w ewentualnych wykopach baz drenażu z terenów przyległych. W przypadku
realizacji prac w wykopie może zaistnieć konieczność sztucznego, okresowego obniżenia
poziomu zwierciadła wód gruntowych. Zmniejszenie nadkładu gruntów nad warstwami
wodonośnymi lub też ich całkowite odsłonięcie stworzy zagrożenie zanieczyszczenia wód
gruntowych, które staną się bardziej narażone na przedostanie się produktów naftowych
z pracujących maszyn i pojazdów. Ewentualne odwodnienia wykopów mogą przyczynić się
do zamulenia i zanieczyszczenia okolicznych rowów melioracyjnych, do których wody będą
odprowadzane z pompowań depresyjnych. Ponadto przy nieumiejętnym prowadzeniu prac
niwelacyjnych może dojść do zasypania rowów melioracyjnych. W fazie eksploatacji dróg
największe zagrożenie dla wód gruntowych stanowią substancje ropopochodne, które mogą
przedostać się do środowiska gruntowo – wodnego.
Realizacja budowy domów mieszkalnych oraz budynków usługowych także może
niekorzystnie wpłynąć na stosunki wodne omawianego obszaru. Ogólna analiza wykazuje
42
jednak, że planowana lokalizacja dla budynków jest dość niekorzystna – posadowienie ma
odbywać się w terenie o stosunkowo niskim poziomie wód gruntowych. Analizując dane
z mapy hydrogeologicznej 58 oraz mapy hydrograficznej59 stwierdza się, że: (1) dla
przeważającej części terenu, grunty są antropogeniczne o zmiennej przepuszczalności, po
części zdrenowanym; (2) dla przeważającej części terenu głębokość wody gruntowej w ciągu
roku sięga 0-2 m. Opierając się na danych ze wspomnianych map, stwierdza się, że konieczne
będzie odwodnienie obszaru pod budowę nowych budynków celem ich posadowienia.
Warstwy wodonośne zostaną przecięte, jednak trudno oszacować w pełni, na poziomie
niniejszej prognozy, negatywne konsekwencje dla zasobów wodnych omawianego obszaru.
Warto pamiętać, że wody przypowierzchniowe są izolowane względem głębszych poziomów
wodonośnych i zaburzenie tych pierwszych niekoniecznie musi skutkować znacząco na ilość
tych drugich.
Wpływ ustaleń projektu mpzp na stosunki wodne w kontekście obszarów Natura 2000
przedstawiono w rozdziale VI.5.
Z przedstawionych w tabeli 4. zagrożeń w wyniku realizacji zapisów projektu mpzp,
poza wspomnianymi powyżej, należy spodziewać się możliwości zanieczyszczeń wód
powierzchniowych i – pośrednio – podziemnych w wyniku przedostania się zanieczyszczeń
rolniczych i towarzyszących: nawozów sztucznych, środków ochrony roślin oraz smarów
i olejów; wydaje się, że wzrost świadomości (oraz w ostatnich latach - wzrost cen nawozów
i środków ochrony roślin) powoduje, że dziś rolnicy w gminie Mosina stosują mniej środków
chemicznych wspomagających produkcję żywności, a także lepiej dobierają terminy ich
wykorzystania.
Poza zagrożeniami wynikającymi z realizacji projektu mpzp istnieje także szereg
pozytywnych zmian. Są to przede wszystkim: (1) inwestycje w sieć kanalizacji oraz
wodociągi; (2) coraz powszechniejsze stosowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej
(dotyczy rolników w dalszym sąsiedztwie obszaru objętego projektem mpzp; w ten sposób
mniejsze ilości zanieczyszczeń dostają się ze spływem powierzchniowym do wód
powierzchniowych i środowiska gruntowo-wodnego, co z kolei przekłada się na lepszy stan
środowiska także na obszarze objętym projektem mpzp); (3) szereg pozytywnych rozwiązań
dotyczących poprawy jakości powietrza (przedstawione w podrozdziale VI.1 oraz X)
przyczyniających się do niższej ilości deponowanych z opadem atmosferycznym
zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego.
NA PO ZIO M IE NINI EJS ZEG O O PRA CO WANIA NIE PR ZEW IDUJE S IĘ
PO G O RS ZENI A JAK O Ś CI I ILO Ś CI WÓ D
PO WIER ZCH NIO WYCH I PO D ZIEM NYCH ,
JEDNAK ŻE NI E M O ŻNA WYK LUCZYĆ TAK ICH S YTUACJI W 100%!
VI.4. Wpływ na degradację powierzchni gruntu i gleb
Powierzchnia ziemi i gleba podlega, na skutek działalności człowieka,
przekształceniom i degradacji. Zagrożenia wynikają z ciągle pogłębiającej się i często
58
59
Za: Przeglądowa mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:300000, arkusz C2 Poznań. Instytut Geologiczny. 1958 r.
Za: http://maps.geoportal.gov.pl/
43
niekontrolowanej urbanizacji i związanym z tym przeznaczeniem gruntów na cele
inwestycyjne.
Niewielkich, z uwagi na skalę, zmian ukształtowania terenu można się również
spodziewać w strefach projektowanych tras komunikacyjnych. Proces inwestycyjny
spowoduje niewielkie zmiany krajobrazowe, polegające na rozcięciu naturalnych form
geomorfologicznych w wyniku prac makro- i mikroniwelacyjnych. Przekształcenia
powierzchni ziemi w wyniku ww. inwestycji będą trwałe. Z drugiej zaś strony odbywać się
będą na w znacznej mierze przekształconych gruntach antropogenicznych. Dlatego ogólne
znaczenie tej zmiany nie jest, zdaniem autorów, szczególnie duże.
Na pozostałym obszarze objętym prognozą nie przewiduje się większych
przekształceń powierzchni ziemi. Zmiany te będą miały raczej charakter lokalny i mało
istotny. Niewielkiej niwelacji mogą ulec jedynie tereny, na których staną nowe budynki oraz
powstaną lokalne drogi i elementy infrastruktury technicznej (np. wodociągi). Prace związane
z realizacją tego typu zagospodarowania zawsze wiążą się z nieodwracalnym zniszczeniem
powierzchni ziemi i gleby. Powstają nasypy z gruntu wybranego pod fundamenty nowych
obiektów budowlanych oraz z wykopów pod sieci podziemnej i naziemnej infrastruktury
technicznej. Wykopy związane z fundamentowaniem budynków powodują powstawanie mas
ziemnych, które należy w odpowiedni sposób zagospodarować. Prace ziemne będą na ogół
dotyczyć strefy przypowierzchniowej gruntu. W efekcie końcowym tych prac powierzchnia
terenu zostanie miejscami nieznacznie podniesiona, bez zasadniczego wpływu na jego ogólną
konfigurację. Należy przypuszczać, że większość projektowanych obiektów będzie miała
standardowe posadowienie, czyli do głębokości ok. 2,0 m p. p. t. i w tych przypadkach
przekształcenia rzeźby związane z zainwestowaniem będą niewielkie. Sposób
zagospodarowania mas ziemnych przemieszczanych w związku z realizacjami inwestycji
(w szczególności drogowych, usługowych lub przemysłowych) powinien zostać określony
w decyzjach administracyjnych dotyczących tych inwestycji.
Skutkiem powstania nowych budynków, czy elementów infrastruktury
komunikacyjnej będzie także, szczególnie w rejonach, w których naturalna gleba nie spełnia
technicznych wymogów lokalizacji obiektów, zmiana warunków podłoża tj. usunięcie
warstwy próchniczej oraz zagęszczenie i uszczelnienie gruntów. Może tu dojść do wymiany
gruntu i wprowadzenia nasypów.
Ponadto na terenach przeznaczonych pod nową zabudowę mieszkaniową
jednorodzinną i usługową, w obszarach niezainwestowanych, nastąpi ograniczenie
powierzchni biologicznie czynnej do minimum 40%.
Przekształcenia powierzchni ziemi zależeć będą w dużej mierze od rozwiązań
technicznych. Dla optymalnego zabezpieczenia powierzchni ziemi i gleby przed degradacją,
prace budowlane należy prowadzić tak, aby zapobiec ewentualnym zjawiskom
geomechanicznym. Prace ziemne tj. niwelacje i wykopy należy wykonywać w okresach
o niskich opadach, a odsłonięte powierzchnie trzeba zabezpieczać przed możliwością
niekontrolowanych przepływów wód opadowych lub spływowych. Rowy odwodnieniowe
należy zabezpieczyć technicznie lub biologicznie przed erozyjnym działaniem wody.
44
NA PO ZIO M IE NINI EJS ZEG O O PRA CO WANIA NIE PR ZEW IDUJE S IĘ
ZN AC ZĄCYCH NEG A TYWNYCH S K UTK Ó W DLA JAK O Ś CI I ZAS O B Ó W
G LEB O WYCH G M INY M O S INA .
VI.5. Oddziaływanie na szatę roślinną i formy ochrony przyrody, w tym na
różnorodność biologiczną
Podstawowe aspekty związane z ochroną przyrody dla omawianego mpzp nakreślone
zostały w Studium. Zapisy mpzp są zgodne z ustaleniami Studium. Generalnie zapisy
Studium dotyczące szaty roślinnej zmierzają do jej optymalnej ochrony oraz jej wzbogacenia,
a także wzmocnienia naturalnych siedlisk. Studium zawiera zapisy chroniące formy zieleni
urządzonej w mieście Mosina tj. parki dworskie, ogrody działkowe, zieleń cmentarną.
Realizację zapisów Studium dotyczących kształtowania istniejącej zieleni oraz poprawy stanu
środowiska, spowodują określone zadania. Do najważniejszych zadań przeznaczonych do
realizacji na obszarze objętym projektem mpzp należą:
• lokalizację szpalerów lub rzędów drzew;
• zagospodarowanie zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia;
• wskazanie na zachowanie parametrów jakości komponentów środowiska (jak np. powietrze,
komfort akustyczny) zgodnie z przepisami odrębnymi;
• wskazanie na zachowanie parametrów jakości komponentów środowiska (jak np. powietrze,
komfort akustyczny) zgodnie z przepisami odrębnymi dla obszarów leżących w granicach
obszarów Natura 2000;
• zachowanie istniejących rowów melioracyjnych.
Generalnie zapisy projektu mpzp dotyczące szaty roślinnej, w konfrontacji ze stanem
rzeczywistym, zmierzają do jej zachowania.
W fazie budowy i przebudowy szlaków komunikacyjnych oraz realizacji innych
inwestycji liniowych (wodociągi, kanalizacja, gazociągi) nastąpi negatywne oddziaływania na
szatę roślinną na obszarze realizacji powyższych zadań. Do najbardziej narażonych na
degradację zespołów biocenotycznych należą użytki zielone. Główne zagrożenie
spowodowane jest fizycznym usuwaniem roślinności w pasie technicznym robót oraz
możliwością zmiany warunków siedliskowych poprzez naruszenie stosunków wodnych
i przekształcenie gleb. Ponadto nastąpi okresowe zwiększenie emisji zanieczyszczeń do
atmosfery w wyniku użycia ciężkiego sprzętu. Oddziaływanie to będzie miało jednak
charakter czasowy. Nie mniej jednak mogą wystąpić ograniczone w czasie skutki uboczne
podwyższonych emisji gazów i pyłów. Wśród nich można wymienić m.in. ogólne czasowe
pogorszenie kondycji flory wskutek emisji: dwutlenku siarki (SO2 – powoduje osłabienie
procesu fotosyntezy, degradacja chlorofilu, zakłócenia w transpiracji i oddychaniu, chloroza
i in.), tlenków azotu (N2O, NO, NO2 – upośledzenie wzrostu i fizjologii roślin), ozonu (O3 –
uszkodzenia liści), pyłów (utrudniają oddychanie, transpirację i asymilację roślinom). 60
W fazie eksploatacji oddziaływanie na przyrodę ożywioną obejmować będzie tereny
bezpośrednio przyległe do projektowanych dróg. Związane ono będzie przede wszystkim ze
60
Za: Łukasiewicz A., Łukasiewicz Sz. 2009. „Rola i kształtowanie zieleni miejskiej”. Wydawnictwo Naukowe UAM,
Poznań.
45
zwiększeniem zanieczyszczeń powietrza oraz ze wzrostem emisji hałasu i wibracji.
Spowoduje to odsunięcie się stref bytowania niektórych zwierząt od obszaru drogi. Z uwagi
jednak na charakter dróg w granicach obszaru objętego mpzp (brak dróg o dużej możliwej
przepustowości pojazdów a tym samym o stosunkowo znacznym natężeniu ruchu),
przewiduje się, że oddziaływanie całościowe nie będzie miało dużego znaczenia. Więcej na
ten temat napisano w rozdziale VI.5.1.
Przeznaczenie terenów pod budownictwo, głównie mieszkaniowe, może spowodować
dwojakiego rodzaju skutki. Z jednej strony nastąpi trwałe wyłączenie terenów ze stricte
przyrodniczego użytkowania. Jest to szczególnie groźne z uwagi na to, że część obszaru
objętego projektem mpzp leży w granicach obszarów Natura 2000. Z drugiej zaś strony trzeba
mieć na uwadze, że w obecnym stanie rzeczywistym znaczna część terenu objętego projektem
planu mpzp jest już zabudowana lub zostaje obecnie zabudowywana. Co gorsza, bez
uchwalonego mpzp dla tej części wsi Rogalinek istnieje uzasadnione ryzyko, że
nowopowstająca bez prawa lokalnego zabudowa będzie odbiegała od norma prawnych
zagwarantowanych w ocenianym projekcie mpzp. Niezwykle ważny dla istoty ochrony
siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których m in. ustanowiono obszary Natura 2000
Ostoja Rogalińska i Rogalińska Dolina Warty jest fakt, iż w granicach obszaru objętego
mpzp nie ma siedlisk przyrodniczych (w rozumieniu Dyrektywy 92/43/EWG w sprawie
ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory). Analizując zgromadzone dane
można też stwierdzić z dużym prawdopodobieństwem, że na obszarze objętym projektem
mpzp nie przebywają stale lub długookresowo gatunki chronione, wymienione
w standardowych formularzach danych wspomnianych obszarów Natura 2000. Na pewno
mogą one z kolei przebywać w okolicy terenu objętego projektem mpzp, szczególnie nad
rzeką Warta. Dlatego celem ochrony narażonych gatunków, szczególnie płochliwych ptaków,
konieczne będą działania łagodzące potencjalne oddziaływanie emisji hałasu generowanych
podczas budowy domów. Środki te zaproponowano w rozdziale XI.
Z uwagi na tożsame położenie terenów: obszaru ważnego dla ptaków „Ostoja
Rogalińska” z obszarami Natura 2000: „Rogalińska Dolina Warty” oraz „Ostoja Rogalińska”,
wpływ na różnorodność biotyczną, w tym na zagrożone potencjalnie gatunki ptaków,
przedstawiono w podrozdziale VI.5.1.
Pozostałe ustalenia mpzp nie wpłyną negatywnie na różnorodność biotyczną
wspomnianych obszarów, a wręcz mogą przyczynić się do poprawy stanów niektórych z nich
(np. poprzez ograniczenie zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gleb propagują poprawę
stanu środowiska przyrodniczego jezior omawianego obszaru i wód podziemnych).
Realizacja zadrzewień pociąga za sobą w większości pozytywne skutki. Należą do
nich: (1) ograniczenie procesów erozyjnych, (2) zwiększenie retencji gruntowej,
(3) ograniczenie spływu powierzchniowego, (4) zwiększenie powierzchni bytowania lokalnej
fauny, (5) poprawa walorów krajobrazowych gminy oraz wzmocnień jej systemu
przyrodniczego.
NIE PR ZEWIDUJ E ZNAC ZĄ CEG O , NEG ATYWNE G O O DD ZI AŁYWAN I A NA
RÓ ŻNO RO D NO Ś Ć B IO TYCZNĄ WYNIK AJĄCEG O Z R EAL I ZACJ I ZAP IS Ó W
PRO JEK TU M PZP
46
VI.5.1. Przewidywane znaczące oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszarów
NATURA 2000 oraz ich integralność
Wśród zagrożeń dla obszarów Natura 2000 (tj. dla PLB300017 „Ostoja Rogalińska”,
PLH300012 „Rogalińska Dolina Warty” oraz PLH300010 „Ostoja Wielkopolska”)
najistotniejsze są: (1) zmiana stosunków wodnych; (2) zanieczyszczenie wód; (3) wycinanie
lasów łęgowych. Biorąc pod uwagę powyższe zagrożenia oraz projekt mpzp, stwierdza się, że
choć istnieje potencjalne ryzyko wystąpienia dwóch pierwszych negatywnych zjawisk, to
jednak realne wystąpienie powyższych skutków w efekcie wdrożenia w życie zapisów
z projektu mpzp, jest niewielkie. Poniżej przedstawiono analizę zapisów projektu mpzp
w kontekście oddziaływania na uwarunkowania naturalne (rzeźby i pokrycia terenu) i zasoby
przyrodnicze.
Realizacja nowej zabudowy mieszkaniowej i rekreacyjnej może potencjalnie
oddziaływać na obszary PLH300010 „Ostoja Wielkopolska”, PLB300017 „Ostoja
Rogalińska” oraz PLH300012 „Rogalińska Dolina Warty”. Wydaje się, że szczególnie
zagrożone mogły by być przede wszystkim siedliska przyrodnicze. Dotyczy to siedlisk,
których stan i areał zależny jest od poziomu i jakości wód gruntowych in situ, oraz
w najbliższej okolicy. Występują zatem dwa rodzaje potencjalnych zagrożeń. Są to:
(1) zagrożenie uszczuplenia zasobów wodnych, mogących wpłynąć na degenerację zespołów
roślinnych i roślinności (zgodnie z zapisami rozdziału IV.4) zależnych od środowiska
wodnego (zagrożenie ilościowe) oraz (2) zagrożenie pogorszenia jakości wód omawianego
obszaru, mogących przyczynić się do degradacji (zgodnie z zapisami rozdziału IV.4)
zespołów roślinnych (zagrożenie jakościowe). Analizując dane z mapy hydrogeologicznej61
oraz mapy hydrograficznej62, a także topograficznej63 stwierdza się, że:
(1) Dla przeważającego obszaru objętego projektem mpzp grunty są antropogeniczne,
o zmiennej przepuszczalności; pozostałe grunty zbudowane są z piasków i skał litych silnie
uszczelnionych (średnio przepuszczalnych) (2) Dla przeważającej części terenów najbardziej
zagrożonych, tj. w granicach których położony jest obszar objęty projektem mpzp (i tym
samym potencjalnie zagrożonych zbiorowisk roślinnych) głębokość pierwszego poziomu
wody gruntowej w ciągu roku sięga 10-20 m (z wahaniem do 2 m); natomiast tereny objęte
projektem mpzp cechują się płytkim zaleganiem wód gruntowych (najczęściej do 2-5 m
p. p. t.); (3) Brak jest obszarów zalewanych wodami (najbliższe występują jednak na południe
i na wschód od obszaru objętego mpzp w dość bliskiej odległości – ok. 150 m od jego granic).
Z powyższych danych wynika z kolei, że: (1) Tereny w/w obszarów Natura 2000 są zatem
potencjalnie narażone na antropogeniczne zanieczyszczenia wód – spływy powierzchniowe
mogą, teoretycznie, zanieczyszczać rzekę Wartę i mogą płynąć w kierunku chronionych 64
siedlisk przyrodniczych; (2) Najprawdopodobniej konieczne będzie odwodnienie obszaru pod
budowę nowych budynków celem ich posadowienia. Warstwy wodonośne zostaną przecięte,
jednak trudno oszacować w pełni, na poziomie niniejszej prognozy,
negatywne
konsekwencje dla zasobów wodnych omawianego obszaru. Warto także pamiętać, że wody
61
Za: Przeglądowa mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:300000, arkusz C2 Poznań. Instytut Geologiczny. 1958 r.
63
64
tj. takich, które stanowią cel ochrony poszczególnych obszarów Natura 2000
62
47
przypowierzchniowe są izolowane względem głębszych poziomów wodonośnych
i zaburzenie tych pierwszych niekoniecznie musi skutkować znacząco na ilość tych drugich;
(3) Ukształtowanie terenu (brak dużych spadków) oraz budowa naturalna (częściowo
nieprzepuszczalne utwory utwardzonych gruntów antropologicznych czy średnio
przepuszczalnych utworów piaskowych) są dość korzystne pod kątem izolacji Warty i siedlisk
przyrodniczych od potencjalnych źródeł zanieczyszczeń w postaci np. ścieków czy odpadów
komunalnych. Ponadto brak jest praktycznie znaczących spadków nachylenia terenu w dolinie
Warty sprzyjających spływom powierzchniowym zanieczyszczeń ku tej rzece, a wraz z jej
wodami – ku większym powierzchniom obszarów chronionych. W związku z powyższym
stwierdza się, że powstanie nowej zabudowy mieszkaniowej i rekreacyjnej może negatywnie
wpłynąć na środowisko przyrodnicze wsi Rogalinek, będzie jednak to zagrożenie bardziej
teoretyczne, niż realne. Ponadto wskazuje się na możliwości ograniczenia bądź też
(miejscami) wyeliminowania tego zagrożenia. Do podstawowych działań łagodzących
i ograniczających ewentualne niekorzystne efekty realizacji zapisów projektu mpzp należy
uznać poniższe postulaty:
(1) należy odsunąć zabudowę mieszkaniową i rekreacyjną w dolinie rzeki Warty w tych
miejscach, w których pierwszy poziom wód gruntowych jest położony wyżej niż 2 m
p. p. t. (z uwzględnieniem maksymalnych rocznych wahań!);
(2) powinno się stworzyć możliwie dopracowaną i rygorystyczną pod kątem parametrów
technicznych i technologicznych (nowoczesne rozwiązania o niskim stopniu
awaryjności) sieć kanalizacji zbiorczej na terenach oddalonych do 500 m od rzeki
Warty, szczególnie tam, gdzie spadki terenu w kierunku tego cieku wynoszą więcej
jak 5 ‰;
(3) należy stworzyć indywidualny system zbierania ścieków wraz z ich odpowiednim
wywozem i zagospodarowaniem na zasadach określonych w przepisach odrębnych
w tych miejscach, w których stworzenie odpowiedniej sieci kanalizacji jest
niewykonalne z przyczyn technicznych bądź wysoce nieuzasadnione ekonomicznie;
dotyczy to przede wszystkim miejsc oddalonych od Warty do 500 m w linii prostej,
bez względu na spadek terenu. Indywidualne zbiorniki na ścieki powinny być
lokowane w możliwie jak najbardziej predysponowanych ku temu lokalizacjach
(z dala od cieków wodnych, na gruncie nieprzepuszczalnym i niezdrenowanym).
Tylko bowiem fachowo zaprojektowany i wykonany nowoczesny system kanalizacji wraz
z indywidualnym systemem zbierania ścieków może zapewnić względne bezpieczeństwo
przed przedostaniem się (pośrednio, głównie z wodami rzeki Warty, ale też spływem
powierzchniowym) zanieczyszczeń do cennych zbiorowisk roślinnych. Wspomniane w pkt 1
odsunięcie zabudowy od terenów, gdzie zwierciadło wód gruntowych występuje stosunkowo
płytko zapewnić powinno z kolei nie naruszenie warstw wodonośnych, a to powinno
zagwarantować nienaruszalność zasobów ilościowych wód w tym rejonie. Aby jednak być
pewnym co do zabezpieczenia ilości wód, należało będzie przeprowadzić osobną ocenę OOŚ
dla wszystkich tych nowych zabudowań, które będą mimo wszystko planowane do realizacji
w sąsiedztwie (do kilkuset metrów) zagrożonych obszarów w dolinie rzeki Warty. Ponadto w
przypadku zastosowania się do powyższych postulatów ochronnych konieczny będzie
monitoring porealizacyjny systemu kanalizacji. W przypadku stwierdzenia, że pomimo
48
zastosowanych środków łagodzących i ograniczających, następowało będzie
zanieczyszczenie/degradacja siedlisk przyrodniczych wspomnianych wyżej obszarów Natura
2000, wówczas będą musiały zostać wdrożone środki zaradcze: naprawcze, zabezpieczające
oraz – w razie potrzeby – kompensujące.
Reasumując, stwierdza się, że w wyniku realizacji zapisów projektu mpzp nie powinny
uwidocznić się negatywne zmiany w środowisku wodno-gruntowym mogące niekorzystnie
rzutować na właściwy stan ochrony obszarów Natura 2000, w tym szczególnie na siedliska
przyrodnicze (i poszczególne gatunki roślin). Aby tak jednak było należy zastosować się do
powyższych wskazówek, bądź wytypować rozwiązania analogiczne, zabezpieczające
środowisko wodno-gruntowe omawianego obszaru.
Drugim elementem zagrożonym jest bogactwo gatunkowe, w tym szczególnie
ptactwo. Analizując uwarunkowania przyrodnicze oraz zapisy w Standardowych
Formularzach Danych dla obszarów Natura 2000 „Ostoja Rogalińska”, „Rogalińska Dolina
Warty” oraz „Ostoja Wielkopolska”, stwierdza się, że wśród gatunków zwierząt
występujących na w/w obszarach Natura 2000 do potencjalnie narażonych na różne formy
antropopresji należy zaliczyć: *kania czarna Milvus migrans (zagrożona niepokojeniem,
szczególnie przez wędkarzy; zależna od podmokłych obszarów polowania – potencjalnie na
południe od obszaru objętego projektem mpzp są takie tereny); *zielonka Porzana parva
(wrażliwa na obniżenie poziomu wód); *rybitwa rzeczna Sterna hirundo (związana
z obszarami nad Wartą; zagrożona niepokojeniem); *kreślinek nizinny Graphoderus
bilineatus (wrażliwy na obniżenie poziomu wód); *batalion Philomachus pugnax (wrażliwy
na obniżenie poziomu wód). Zagrożenia mają charakter potencjalny i wynikają z możliwego
(jednak nie stwierdzonego) występowania w najbliższej okolicy obszaru objętego projektem
mpzp powyższych gatunków. Szczególnie dotyczy to w/w gatunków, dla których zagrożenie
związane jest z możliwym obniżeniem poziomu wód. Jednakże jak wykazała analiza,
prawdopodobieństwo rzeczywistej zmiany stosunków wodnych na omawianym obszarze
(i w konsekwencji: w dalszych, sąsiednich terenach) jest znikome. Co do gatunków w/w, dla
których istotne jest zagrożenie antropopresją w wyniku niepokojenia/płoszenia, zarówno
kania czarna, jak i rybitwa rzeczna, najprawdopodobniej bytują nie bliżej niż minimum
kilkadziesiąt metrów od obszaru objętego projektem mpzp. Dlatego nie stwierdza się
permanentnych, negatywnych oddziaływań z tytułu podjętych w projekcie mpzp działań.
Dla pewności natomiast należy zapewnić ochronę dla w/w gatunków ptaków, dostosowując
terminy powstawania nowej infrastruktury czy budowy do okresów ochronnych dla tychże
gatunków. Dla kani czarnej obowiązuje całoroczna 100-metrowa strefy ochronnej od gniazda
oraz 500 m w okresie od 1.03 do 31.08.65 Dlatego terminy wszelkich działań, które wynikają
z zapisów projektu mpzp, a mogą emitować duże emisje hałasu, lub wiązać się z innymi
formami niepokojenia osobników kani czarne, muszą uwzględniać powyższe strefy ochronne.
65
Za: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej
zwierząt (Dz. U. 2011 nr 237 poz. 1419)
49
Dla pozostałych gatunków, z uwagi na położenie w terenie i ich preferencje siedliskowe 66, nie
przewiduje się negatywnych, znaczących oddziaływań. Ponadto dla wszystkich gatunków, dla
których określono w Załączniku nr 5 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12
października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2011 r., nr 237, poz.
1419), obowiązują ustalone strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego
przebywania. Respektowanie tego przepisu pozwoli skutecznie chronić szczególnie wrażliwe
na antropopresję (głównie niepokojenie) gatunki zwierząt.
Biorąc pod uwagę bliskość atrakcyjnych turystycznie i rekreacyjnie miejsc, należy
mieć także świadomość potencjalnych zagrożeń płynących z presji turystycznej dla cennych
obszarów i gatunków. Jeżeli chodzi o wpływ na gatunki stanowiące cel i przedmiot ochrony
na obszarach Natura 2000, w granicach których obowiązywać ma oceniany projekt mpzp, to
nie przewiduje się negatywnych antropogenicznych oddziaływań. Podobnie jak w przypadku
„Ostoi Wielkopolskiej”, tak dla „Rogalińskiej Doliny Warty” jak i „Ostoi Rogalińskiej” brak
jest bowiem przesłanek zdradzających obecność chronionych gatunków w granicach
obszarów Natura 2000. Tym bardziej brak jest w granicach obszaru objętego projektem mpzp
chronionych siedlisk przyrodniczych. Wprawdzie projekt mpzp dopuszcza lokowanie na
terenach zabudowy usługowej w zieleni zabudowy usługowej w zakresie agroturystyki,
hotelarstwa, gastronomii, turystyki, sportu i rekreacji, ale z uwagi na skalę oraz położenie
tychże obiektów względem terenów sąsiednich powodują, że nie prognozuje się negatywnego
oddziaływania na przedmioty i cele obszarów Natura 2000. Stwierdzenie to wynika bowiem
z następujących faktów: (1) obszary przeznaczone pod strefę zabudowy usługowej w zieleni
zajmują zgodnie z rysunkiem projektu mpzp niewielką powierzchnię (szczególnie obszar
położony bliżej rzeki Warty) co skutkować będzie ograniczoną aktywnością ludzi w tym
obszarze (ilością ludzi, a co za tym idzie ogólną antropopresją na otoczenie); (2) z uwagi na
bezpośrednie sąsiedztwo terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową
jednorodzinną należy ocenić, że wszelkie aktywności na obszarze zabudowy usługowej
w zieleni będą musiały być ograniczone jeżeli chodzi o emisje przede wszystkim hałasu
w taki sposób, aby na granicy sąsiednich obszarów terenów zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej zachowane były dopuszczalne poziomy hałasu, zgodnie z przepisami
odrębnymi; (3) planowana maksymalna powierzchnia zabudowy na obszarze przeznaczonym
pod zabudowę usługową w zieleni - 35% powierzchni działki oraz minimalna powierzchnia
działki – 2000 m2 – ograniczają presję przestrzeni, a także ilość potencjalnych źródeł hałasu
czy też emisji zanieczyszczeń np. atmosferycznych. Dlatego też pod kątem zagrożeń
wynikających z presji turystycznej czy też rekreacyjnej w tym obszarze nie powinny
uwidaczniać się negatywne oddziaływania na poszczególne gatunki, w tym nawet na
płochliwe (i prawdopodobnie bytujące w sąsiedztwie obszaru objętego mpzp) jak kania
czarna czy rybitwa rzeczna. Przeznaczenie obszarów pod zabudowę usługową czy
mieszkaniowo-usługową również nie powinno negatywnie wpłynąć na przedmioty i cele
ochrony obszarów Natura 2000, ponieważ: (1) są to tereny, które aktualnie w większości
66
Za: m.in. 1) Garbarczyk H., Garbarczyk M. 2010. Atlas zwierząt chronionych. Multico Oficyna Wydawnicza,
Warszawa; 2) Dietz Ch., von Helversen O., Nill D. 2009. Nietoperze Europy i Afryki północno-zachodniej.
Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
50
funkcjonują już na zasadach projektowanych w mpzp tj. przede wszystkim przeznaczenie
większości terenów planowane jest w harmonii ze stanem faktycznym; (2) przeznaczenie
terenów pod zabudowę mieszkaniowo-usługową i/lub sąsiedztwo terenów przeznaczonych
pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną obligują do zachowania odpowiedniego
komfortu akustycznego na granicy tych terenów, a to z kolei ogranicza punktowe źródła
emisji hałasu na tych obszarach i obszarach sąsiednich; (3) poszczególne zapisy w projekcie
mpzp dotyczące powierzchni biologicznie czynnej oraz maksymalnej powierzchni zabudowy
ograniczają presję przestrzeni a także umożliwiają przewietrzenie terenu. Sama skala projektu
mpzp w zestawieniu ze wspomnianym stanem istniejącym tego obszaru pozwalają na
wnioskowanie, że uchwalenie tegoż mpzp nie powinno negatywnie wpływać na przedmioty
i cele ochrony wspomnianych obszarów Natura 2000.
Z podobnych powodów jak dla oceny wpływu turystyki i rekreacji na zasoby
przyrodnicze stwierdza się, że wpływ planowanej do rozbudowy i budowy nowej
infrastruktury technicznej oraz drogowej na obszary Natura 2000 nie powinien być znaczący.
Za brakiem dających się przewidzieć negatywnych oddziaływań (w tym oddziaływań
znaczących) na przedmioty i cele ochrony obszarów Natura 2000 na omawianym obszarze
(oraz w okolicy) przemawiają argumenty o: ograniczonej powierzchni zabudowy, ograniczeni
rozproszenia zabudowy, brak możliwości emitowania do obszaru objętego mpzp (i przy
okazji także sąsiednich) nadmiernych emisji zanieczyszczeń oraz emisji hałasu (poprzez:
odpowiednią gospodarkę wodno-ściekową oraz gospodarkę odpadami; przepisy dotyczące
zachowania komfortu akustycznego i in.). Tym bardziej, że w przypadku większych
inwestycji (np. przebudowa DW nr 431 czy też ulicy Poznańskiej) konieczna będzie osobna,
bardziej sprecyzowana ocena oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Ponadto na
obecnym etapie nie można bowiem dokładnie ocenić rzeczywistego wpływu, gdyż nie są
znane żadne konkretniejsze plany względem tych inwestycji (dokładny przebieg, technologia
i technika, terminy ewentualnych prac itp.). Jednakże z uwagi na brak siedlisk przyrodniczych
oraz znikome prawdopodobieństwo bytowania gatunków zwierząt chronionych na obszarze
objętym projektem mpzp (przede wszystkim sposób zagospodarowania oraz – mimo
wszystko – pewien poziom hałasu wyższy niż na obszarach o bardziej naturalnym
charakterze) nie stwierdza się realnego zagrożenia dla celów i przedmiotów ochrony
obszarów Natura 2000 oraz ich integralności. W związku z powyższym ocenia się, że zbiór
poszczególnych oddziaływań na obszary Natura 2000 nie będzie istotne. Zakłada się bowiem
zachowanie wymaganych przepisami odrębnymi zabezpieczeń, jak chociażby strefy ochronne
dla kani czarnej czy ogólną ochronę gatunków roślin i zwierząt, a także siedlisk
przyrodniczych. To z kolei ograniczy lub wyeliminuje potencjalne negatywne oddziaływania,
które mogłoby, wraz z innymi oddziaływaniami, przyczynić się teoretycznie do
niedotrzymania właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków.
I S T NI E J E PO T E NCJ AL NE NE G AT Y W NE O DDZ I AŁ Y W A NI E N A O B S Z A R Y N AT U RA 2 0 0 0 .
RZ E CZ Y W I S T E Z AG RO Ż E NI E O R AZ J E G O S K AL A NI E S Ą J E DN AK Z N ACZ Ą CE T J . NI E
PO W I NNY US Z CZ U PL I Ć PUL I Z AS O B Ó W PRZ Y RO DNI CZ Y CH L UB S PO W O DO W AĆ
S PA DK U J AK O Ś CI E L E ME NT Ó W CH RO NI O NY CH S I E CI N AT U RA 2 0 0 0 : S I E DL IS K
PRZ Y RO D NI CZ Y CH O RAZ G AT UNK Ó W CH RO NI O NY CH . Z API S Y PRO J E K T U M PZ P NI E
PO W I NNY NE G AT Y W NI E W PŁ Y NĄ Ć NA W Ł AŚ CI W Y S T A N O CH RO NY
NA O B S Z AR ACH N AT U RA 2 0 0 0
51
VI.6. Oddziaływanie na krajobraz
Oceniając oddziaływanie projektu mpzp na krajobraz należy zaznaczyć, że krajobraz
ma wiele znaczeń i płaszczyzn ujęcia.
„Krajobraz materialny” (matterscape ) jest rzeczywistością fizyczną, opisaną jako
system podległy prawom natury. W tym ujęciu można wyróżnić: (1) strukturę krajobrazu,
czyli przestrzenne relacje między jednostkami krajobrazowymi; (2) funkcjonowanie
krajobrazu, czyli interakcje między przestrzennymi jednostkami krajobrazowymi;
(3) zmienność, czyli przekształcenia struktury i funkcji układu jednostek ekologicznych
w czasie.67
„Krajobraz jako pojęcie społeczno -prawne” (powerscape) jest stworzony przez
społeczność jako system norm i celów. Normy te są sformalizowane (akty prawne) oraz
niesformalizowane (wywodzące się z tradycji, zwyczajów). Krajobraz w tym ujęciu to system
norm, które regulują zasady postępowania danej społeczności w odniesieniu do otaczającego
krajobrazu. Nie mają one charakteru uniwersalnego – są indywidualne dla różnych
społeczności.68
„Krajobraz mentalny” (mindscape) istnieje w „wewnętrznym świecie” każdej
jednostki. Rzeczywistość wewnętrzna jest wytworem świadomości. Krajobraz mentalny jest
krajobrazem doświadczanym przez ludzi; jest systemem indywidualnych wartości, sądów,
odczuć, znaczeń nadawanych przestrzeni i jej komponentom. Krajobraz ma również wymiar
percepcyjny, estetyczny, artystyczny i egzystencjalny. Taki krajobraz można badać jedynie
przy uwzględnieniu osoby obserwatora. Sam krajobraz zaś odbieramy przez nasze zmysły,
dlatego poza rolą obserwatora istotne w ocenie krajobrazu będzie także miejsce, w którym
obserwator się znajduje i z którego krajobraz jest kontemplowany. W takim rozumowaniu
sama ocena krajobrazu powinna zatem skupić się na percepcyjnym podejściu do przestrzeni
i na jej walorach estetycznych. 69
Wartość ogólna krajobrazu jest zagadnieniem bardzo złożonym, bowiem krajobraz nie
ma charakteru statycznego, podlega permanentnie zmianom. Relacje pomiędzy elementami
przyrodniczymi i kulturowymi zmieniają się w czasie i przestrzeni, tworząc tożsamość
miejsca. 70 Dopiero znając tożsamość miejsca można podjąć próbę oceny oddziaływania nań
planowanych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy.
Bardzo istotnym w ocenie oddziaływania na krajobraz jest aspekt polityki Unii
Europejskiej względem rozwoju obszarów wiejskich. Obecnie w kształtowaniu krajobrazu,
podobnie jak w innych dziedzinach społeczno-gospodarczych, panuje paradygmat trwałego
rozwoju. Uważa się, że dotychczasowa monofunkcyjność obszarów wiejskich (jako miejsca
produkującego żywność) powinna ulec zmianie – wieś powinna rozwijać się zgodnie
z koncepcją rozwoju wielofunkcyjnego. Funkcjami wiodącymi poza produkcją rolną powinna
być na tych terenach turystyka oraz ochrona środowiska. Obszary wiejskie, według koncepcji
unijnej, mają stanowić swoiste nośniki wartości przyrodniczych, historycznych
67
Warszawa .
68
tamże.
69
tamże
70
tamże
52
i kulturowych.71 Ma to ogromne znaczenie przy tworzeniu mpzp w gminie Mosina oraz ich
ocenie.
Obecnie w Polsce powstaje wiele niekorzystnych procesów i zjawisk dotyczących
przestrzeni obszarów wiejskich. Do tych potencjalnie niewłaściwych zmian należy zaliczyć:
(1) bezzasadne wprowadzanie terenochłonnej zabudowy rozproszonej; (2) powstawanie
dużych i bardzo dużych gospodarstw nastawionych na intensywną produkcję rolniczą;
(3) rozwój funkcji rekreacyjnej obszarów wiejskich i związane z nią zapotrzebowanie na
działki letniskowe i nowe podziały gruntów rolnych.72 Pod tym kątem zapisy projektu mpzp
są korzystne, gdyż tereny strefy zurbanizowanej są kontynuacją dotychczasowego,
skupionego zabudowania przestrzennego, bez tworzenia nowych, chaotycznie
zlokalizowanych terenów zabudowy. Niekorzystne jest samo zwiększanie udziału zabudowy
w krajobrazie wiejskim Rogalinka.
Przewiduje się73, że do 2025 roku polska wieś zmieni zasadniczo swoje oblicze.
Najprawdopodobniej: (1) wzrośnie liczba ludności zamieszkująca obszary wiejskie;
(2) w strukturze zatrudnienia i dochodów ludności wiejskiej zasadniczo zmniejszy się udział
rolnictwa; (3) zwiększy się zróżnicowanie struktury społeczno-ekonomicznej i poziomu
rozwoju; (4) źródła dochodów ulegną silnej dywersyfikacji; (5) nastąpią duże zmiany
w użytkowaniu gruntów; (6) wzrastać będzie znaczenie obszarów wiejskich jako
„przechowalników” wartości przyrodniczych i kulturowych. Analizując aktualny stan
funkcjonowania gminy Rogalinek oraz zapisy ocenianego projektu mpzp stwierdza się, że
powyższe trendy mają znaczące szanse się uwidocznić w przyszłości. Niestety obok
pozytywnych propozycji istnieją także takie o dość kontrowersyjnej celowości realizacji, np.
dalsze przeznaczenie terenów pod zabudowę mieszkaniową.
Jednym z postulatów w nowoczesnej polityce rozwoju obszarów wiejskich jest nowe
podejście do planowania przestrzennego, opartego na odpowiedzialności za jego kreowanie
oraz zarządzanie nim spoczywających na społecznościach lokalnych. Dlatego założenia
w Studium oraz projekcie mpzp powinny spełniać oczekiwania mieszkańców gminy Mosina,
z zachowaniem oczywiście pewnych kanonów i w zgodzie z panującymi przepisami
prawnymi. Jednocześnie społeczności lokalne muszą być świadome posiadania ogromnego
kapitału na swoim terenie, jakim jest szeroko pojęty krajobraz. Dlatego też powinno się dążyć
do zachowania jego wysokiej wartości, a cel ten osiągnie się poprzez propagowanie walorów
przyrodniczo-krajobrazowych kosztem motywacji eksploatacyjnych, które to powinny być
redukowane.74 Pod tym kątem zapisy projektu mpzp należy ocenić dwojako: z jednej strony
są one pozytywne (uwzględniają zapotrzebowania „rozwojowe” mieszkańców gminy; także
wiele zapisów pro-środowiskowych), z drugiej zaś wydają się być szkodliwe dla krajobrazu,
szczególnie w ocenie długofalowej (zapis o zwiększeniu presji zabudowań mieszkalnych
niewątpliwie może spowodować obniżenie ogólnej wartości krajobrazu, a zrobi to na pewno
przynajmniej pod kątem oceny krajobrazu mentalnego). Należy podkreślić, że wartość
krajobrazu można rozumieć zarówno jako kategorię ekonomiczną jak i kategorię filozoficzną.
71
tamże.
tamże.
73
tamże.
74
tamże.
72
53
Krajobraz wiejski ma w sobie wiele charakterystycznych elementów składających się na jego
wartość. Można tutaj zaliczyć układy planistyczne wsi, struktura rozłogów gruntów, drzewa
o specyficznej lokacji i znaczeniu kulturowym, przydrożne krzyże oraz kapliczki. Struktury
krajobrazowe są także elementem dziedzictwa kulturowego np. poprzez odzwierciedlenie
elementów krajobrazu w charakterystycznych strojach, tańcach i in. Przy ustalaniu wartości
krajobrazu trzeba zatem wziąć pod uwagę także kwestie związane z oddzieleniem efektów
rynkowych od efektów nierynkowych. 75 Krajobraz może przynieść dochód, gdy zostaje
udostępniony, a turyści odwiedzający atrakcyjne krajobrazowo miejsca pozostawią w nich
pieniądze.76 Ponadto krajobrazy dobrze pełniące swoje funkcje przyrodnicze (klimatyczne,
hydrologiczne, biologiczne) są mniej podatne na występowanie klęsk powodzi, erozji, suszy,
burz pyłowych, plag szkodników itp. Ma to zatem swoją wymierną ekonomicznie wartość
(np. niższe nakłady finansowe na rozwój infrastruktury związanej z turystyką). Harmonijny
krajobraz jest czynnikiem przyciągającym turystów. Obszary z przeznaczeniem na funkcje
rekreacyjne powinny m. in. być zdominowane przez elementy przyrodnicze, wsie powinny
mieć tradycyjny charakter oraz być dostępnie przestrzenie.77 Komponenty składające się na
krajobraz wiejski o wysokiej wartości powinien cechować się: (1) znacznym udziałem lasów,
wód i nieużytków oraz zadrzewień; (2) zróżnicowaną strukturą pól (unikanie monokultur);
(3) niski lub ograniczony poziom rozwoju rolnictwa; (4) przewagę małych i średnich
gospodarstw; (5) brak agresywnych w stosunku do otoczenia obiektów inżynierskich;
(6) dominację elementów przyrodniczych nad kulturowymi (lub równowaga pomiędzy nimi).
Krajobraz wsi Rogalinek do niedawna był prawnie chroniony na mocy
Rozporządzenia Wojewody Wielkopolskiego nr 12/07 z dnia 26 marca 2007 r. w sprawie
Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Zgodnie z nim, do szczególnych celów ochrony na
terenie Parku należały:
1) zachowanie unikatowego krajobrazu doliny rzeki Warty wraz z jej starorzeczami;
2) zachowanie siedlisk przyrodniczych związanych funkcjonalnie doliną rzeczną;
3) zachowanie bogactwa fauny i flory;
4) zachowanie skupisk starych i okazałych dębów;
5) zachowanie walorów kulturowych.
Obecnie, w wyniku korekty granic Rogalińskiego PK, tworzone są nowe ustalenia dotyczące
ochrony tego obszaru. Nie mniej należy się spodziewać, że w finalnej wersji nowego
rozporządzenia podstawowe cele ochrony Parku będą zbliżone do tych wymienionych
powyżej. Dlatego poddano analizie rysunek stanowiący załącznik do projektu mpzp pod
kątem powyższych zapisów nieobowiązującego rozporządzenia. Stwierdza się, że
uwzględniony został zakaz Wojewody o posadowieniu budynków w pasie 100 metrowym od
linii rzeki Warty. Natomiast jak wykazała ocena w podrozdziale VI.3. dość kontrowersyjne
mogą okazać się prace związane z potencjalnym naruszeniem stosunków wodnych.
Na poziomie niniejszego opracowania, bez pełnego rozeznania hydrogeologicznego nie
można jednak w pełni oszacować, czy dokonane zostaną zmiany stosunków wodnych.
75
tamże.
Tamże oraz za: Kożuchowski K. 2005. Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji. Wydawnictwo Kurpisz S.A., Poznań.
77
Warszawa.
76
54
Reasumując, analizując poszczególne zapisy w omawianym projekcie mpzp dostrzega
się wiele zalet ocenianego dokumentu: powstrzymanie zabudowy rozproszonej, działania prośrodowiskowe (rozwój kanalizacji, ochrona prawna zasobów przyrodniczych, wyłączenie
stref spod zabudowy i in.), przewidziane do realizacji zadrzewienia. Najprawdopodobniej
część mieszkańców gminy Mosina oceni negatywnie wprowadzenie kolejnych zabudowań
mieszkalnych. Prawdziwe tego przyczyny mogą być różnorakie, gdyż różne są percepcje
i sposoby pojmowania krajobrazu (→powyżej).
Wnioski Ocena zapewnienia ochrony krajobrazu jest mieszana. Z jednej strony szereg
ogólne:
rozwiązań będzie podtrzymywał i kultywował dotychczasowy krajobraz wiejski.
Z drugiej – krajobraz Rogalińskiego Parku Krajobrazowego będzie ulegał
dalszej antropopresji, tyle tylko, że w sposób mniej chaotyczny
i uporządkowany.
VI.7. Emitowanie pola elektromagnetycznego
Źródłem promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy są głównie stacje
telefonii komórkowej, urządzenia przemysłowe gospodarstwa domowego oraz systemy
przesyłowe energii elektrycznej.
Na terenie gminy nie ma urządzeń wytwarzających: pole elektryczne lub magnetyczne
stałe, pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz wytwarzane przez stacje i linie
elektroenergetyczne oraz promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące w zakresie
0,001-300 000 MHz.
Zgodnie z normą PN-EN 50423-1:2007 dla linii 110 kV obowiązuje 14,5-metrowy pas
powierzchni terenu ograniczonego dla zabudowy, który mierzony jest od osi linii w każdą
stronę. Są to odległości od linii do najbliższych części budynków [m] zapewniające
nieprzekroczenie wielkości pola magnetycznego 1 kV/m. Linie te nie powinny się również
krzyżować z budynkami mieszkalnymi, przemysłowymi i gospodarczymi, w których mogą
stale przebywać ludzie. Analogicznie - dla linii 15 kV78 obowiązuje, w zależności od typu
przewodów oraz dachów najbliższych zabudowań, strefa do 4-metrowa terenu ograniczonego
dla zabudowy, która również mierzona jest od osi linii w każdą stronę.
Zapisy projektu mpzp wytyczają zatem strefę ochronną dla naziemnych linii
elektroenergetycznych, w której to strefie obowiązuje zakaz zabudowy. Gwarantuje to z kolei
nieprzekraczalność wartości pole magnetycznego w nowopowstałych lokalizacjach od
zabudowę. Ponadto energia oddziaływań naturalnych, statycznych pól: elektrycznego
i magnetycznego na cząsteczki żywej materii jest bardzo mała i wszelkie uporządkowania
wywołane tymi zewnętrznymi, naturalnymi polami są niszczone przez ruch cieplny cząstek
żywego organizmu.79
Wniosek
ogólny:
Nie przewiduje się przekroczeń norm natężenia pól elektromagnetycznych dla
nowych lokacji przeznaczonych pod zabudowę, wyznaczonych w związku
z realizacją zapisów projektu mpzp.
78
Wg normy PN-EN 50423-1:2007 dla linii od 1 kV do 45 kV
Za: Koreleski Krzysztof. 2005. Oddziaływanie napowietrznych linii energetycznych na środowisko człowieka. .Nr 2/2005,
PAN, Oddział w Krakowie, s. 47–59 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi.
79
55
VI.8. Oddziaływanie na ludzi
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „zdrowie to nie tylko całkowity brak
choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego
dobrostanu (dobrego samopoczucia)”. Stan zdrowia ocenia się za pomocą mierników
pozytywnych (dobrego rozwoju i sprawnego działania organizmu) i negatywnych
(występowania chorób).80 O zdrowiu lub chorobie decydują bezpośrednio lub pośrednio sami
ludzie wybierając i kształtując warunki, w których żyją, a także poprzez swoje postępowanie,
zależne od ich poziomu kultury, zasobu wiedzy oraz zasobności ekonomicznej.
Zasięg zagrożenia zdrowia jest bardzo różnorodny i obejmuje: zagrożenia globalne,
zagrożenia regionalne oraz zagrożenia lokalne. Z punktu widzenia oceny projektu mpzp
szczególnie istotne są dwa ostatnie z zasięgów zagrożeń. W ramach zasięgu zagrożeń
regionalnych należy wymienić tzw. kwaśne opady atmosferyczne. Istotnymi zagrożeniami
o znaczeniu lokalnym są: emisja fal elektromagnetycznych bardzo niskich częstotliwości lub
mikrofal, emisja do atmosfery lub zrzut do wód powierzchniowych metali ciężkich,
nadmierne stężenie pyłów respirabilnych (Ø cząstek < 7μm) i ozonu troposferycznego
w niskich warstwach atmosfery, związków chlorowcoorganicznych, nadmierny hałas
i zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach zamkniętych.
Jak pokazują badania wpływ poszczególnych czynników na zdrowie ludzkie jest
następujący: styl życia 50%, czynniki środowiskowe 20%, czynniki biologiczne 20%,
medycyna naprawcza 10%. W związku z powyższym niniejsza ocena skupia się na
czynnikach środowiskowych, szczególnie zaś na tych, których wartości emisji mogą
potencjalnie ulec modyfikacji w wyniku realizacji ustaleń zapisów projektu mpzp.
Większość obszarów objętych projektem mpzp jest przewidziana do kontynuacji
dotychczasowego sposobu użytkowania. W związku z tym nie przewiduje się znaczących
negatywnych oddziaływań dla ludzi poza tymi, które dotyczą jedynej istotnej inwestycji w tej
okolicy tj. budowy elektrowni wiatrowej. Może ona bowiem wywołać potencjalne negatywne
oddziaływania na okolicznych mieszkańców. Dotyczy to głównie dwóch aspektów: (1) emisji
hałasu, (2) emisji wibracji. Potencjalne oddziaływanie emisji hałasu na ludzi oraz środki
łagodzące ewentualny ten stan rzeczy zostało omówione w podrozdziale VI.2.
Do potencjalnych zdrowotnych skutków fizycznych zmian w środowisku
wynikających z realizacji projektu mpzp zaliczyć można przede wszystkim hałas i wibracje.
Hałas o natężeniu poniżej 35 dB jest nieszkodliwy, ale może denerwować, od 35 do 70 dB
jest dokuczliwy i pociąga za sobą zmęczenie, spadek wydajności w pracy i przeszkadza
w wypoczynku. Ciągły hałas w zakresie 70-85 dB jest uznawany za dopuszczalny, ale może
powodować uszkodzenia słuchu. Energia wibracji jest przekazywana przede wszystkim przez
układ kostny, ponieważ w tkankach miękkich dochodzi do jej wytłumienia. Długotrwałe
utrzymywanie się wibracji mogą doprowadzić do uszkodzenia szkieletu, zwłaszcza stawów
i dysków. Innymi potencjalnymi negatywnymi skutkami działania wibracji na ludzki
organizm są m.in. bóle i zawroty głowy, rozdrażnienie, zaburzenia pamięci, drętwienie
i mrowienie kończyn lub bezsenność.
80
Za: Wolański N. 2008. „Ekologia człowieka. Tom 2.” PWN. Warszawa.
56
Generalnie należy uznać, że wszelkie działania wdrażane na terenie objętym mpzp,
zgodnie z projektem muszą uwzględniać zapisy odpowiednich przepisów prawa
uwzględniających ustalone normy, szczególnie zaś być zgodne z Rozporządzeniem Ministra
Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku (Dz. U. z 2007 r. nr 120, poz. 826 ze zm.). Nie mniej jednak warto wskazać
w tym momencie szczególnie istotne, źródła emisji hałasu oraz wibracji, mogące potencjalnie
negatywnie oddziaływać na zdrowie ludzkie. Zgodnie z zapisami i rysunkiem projektu mpzp
do takich źródeł należy zaliczyć obszary położone wzdłuż szlaków komunikacyjnych
istniejących i projektowanych.
Ogólne zapisy dotyczące potencjalnych negatywnych oddziaływań poszczególnych źródeł
emisji hałasu i wibracji, a także przykładowe działania przeciwdziałające temu zjawisku
zostały przedstawione w rozdziałach VI. 2. oraz XI. Dotyczy to głównie eliminacji
negatywnych skutków hałasu komunikacyjnego.
Grupą czynników mogącą być efektem realizacji postanowień projektu mpzp,
a mogących potencjalnie negatywnie oddziaływać na zdrowie ludzi jest grupa zanieczyszczeń
chemicznych. Są one obecnie najgroźniejszym czynnikiem wpływającym negatywnie na
zdrowie ludzkie. Wiele ze związków chemicznych jest wprowadzanych do środowiska
rozmyślnie, choć nierozważnie, w celach gospodarczych. Większość jednak stanowią odpady,
zanieczyszczenia poprodukcyjne i pokonsumpcyjne. Znaczne ilości zanieczyszczeń powstają
także na skutek katastrof i awarii. Stosunkowo łatwo określić jest wpływ zanieczyszczeń na
zdrowie człowieka przy ostrych dolegliwościach, spowodowanych oddziałaniem substancji
toksycznej przyjętej w krótkim czasie i w dużej dawce. Znacznie trudniej określić zatrucia
chroniczne oraz określić ich przyczynę. Są one bowiem wynikiem długotrwałego wpływu
niewielkich ilości substancji toksycznych na organizm ludzki, a ich objawy kliniczne często
są niespecyficzne. W przypadku realizacji zapisów projektu mpzp istotniejszą rolę stanowić
będą zanieczyszczenia wywołujące drugi typ reakcji organizmów ludzkich, czyli te wywołane
zanieczyszczeniami chronicznymi. Do źródeł emisji zanieczyszczeń mogących potencjalnie
negatywnie oddziaływać na zdrowie ludzkie na omawianym obszarze należą przede
wszystkim:
- ciągi komunikacyjne
- lokalne kotłownie
- zanieczyszczenia z terenów rolniczych.
Generalnie wpływ poszczególnych źródeł zanieczyszczeń na poszczególne komponenty
środowiska opisano w poprzednich podrozdziałach rozdziału VI. Tutaj należy podkreślić, że
drogi wnikania zanieczyszczeń do organizmu ludzkiego są różne. Wzajemne powiązanie
poszczególnych elementów środowiska abiotycznego i biotycznego powoduje, że
zanieczyszczenie któregokolwiek z nich wywiera wpływ na zdrowie ludzkie.
Najwięcej niebezpiecznych związków i pierwiastków chemicznych przenika do
organizmu człowieka drogą pokarmową. Zmiany chemizmu wody, gleb i powietrza prowadzą
do nadmiernej koncentracji substancji toksycznych w diecie. Szczególnie niebezpieczne są te
substancje, które kumulują się w organizmie. Należy zwrócić zatem uwagę na zabezpieczenie
jakości wód powierzchniowych i podziemnych, szczególnie zaś na ochronę ujęć wód pitnych.
Ponadto należy unikać kumulacji zanieczyszczeń na terenach rolnej produkcji spożywczej.
57
Analizując zapisy projektu mpzp nie przewiduje się trwałego pogorszenia jakości powietrza
i wód w stosunku do stanu obecnego, mogącego wpłynąć negatywnie na składniki
pokarmowe jak woda i produkty spożywcze wytwórstwa rolniczego. Zanieczyszczenia,
bowiem z tras komunikacyjnych z jednej strony są dziś mniej szkodliwe dla zdrowia
ludzkiego i komponentów środowiska przyrodniczego niż do niedawna (praktyczny brak
ołowiu i innych metali ciężkich w paliwach), a z drugiej zaś ulegają dyspersji na skutek
przewietrzenia otwartych obszarów rolnych. Generalnie ocenia się, że poszczególne zapisy
projektu mpzp, w tym także odwołania do przepisów odrębnych, zapewniają jednocześnie
poprawny stan ochrony wód powierzchniowych i podziemnych.
Zanieczyszczenia chemiczne mogą dostać się także do organizmu poprzez układ
oddechowy. Ten rodzaj przenikania substancji niepożądanych do ustroju ludzkiego jest
zdecydowanie mniej niebezpieczny dla zdrowia i życia człowieka, ale z drugiej strony
najpowszechniejszy. Należy założyć, iż ruch drogowy i związana z nim emisja spalin
zwiększy się wraz z powstaniem nowej zabudowy na analizowanym obszarze. Największym
zasięgiem i największą szkodliwością cechują się tlenki azotu. Wprowadzając ewentualnie
nową zabudowę zagrodową w obszarach częściowo zabudowanych, należy liczyć się również
ze zwiększeniem ilości stacjonarnych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza. W związku
z powyższym projekt mpzp zakłada, że obiekty budowlane będą zaopatrywane w ciepło
z tzw. ekologicznych źródeł, z preferencją dla alternatywnych źródeł energii. Zniweluje to
emisję szkodliwych dla zdrowia substancji do minimum. Z kolei we fazie realizacji nowej
zabudowy i tras komunikacyjnych ilość emitowanych zanieczyszczeń powietrza
atmosferycznego będzie stosunkowo niewielka, ograniczona do czasu budowy. Powstałe
w trakcie prowadzenia prac budowlanych zanieczyszczenia atmosfery nie będą miały
większego wpływu na otaczający teren w odległościach większych niż kilkadziesiąt metrów
od granic terenu budowy i od osi głównych ciągów transportowych. Ponadto nastąpi emisja
składników spalin związana z pracą maszyn budowlanych i środków transportu
dostarczających materiały budowlane oraz emisja pyłów z manipulacji materiałami
budowlanymi. Zanieczyszczenia te będą jednak niewielkie, odwracalne i czasowe,
niekumulujące się w środowisku i nieuniknione w przypadku realizacji obiektów
budowlanych. Ich wpływ na zdrowie mieszkańców gminy Mosina będzie zatem stosunkowo
niewielki. Ponadto na terenach przeznaczonych pod nową zabudowę, w obszarach
niezainwestowanych, nastąpi ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej. W rejonach
przeznaczonych pod nowe ciągi komunikacyjne powierzchnia biologicznie czynna zostanie
całkowicie zlikwidowana. Spowodować to może z jednej strony ograniczenie możliwości
poprawy stanu sanitarnego atmosfery, z drugiej zaś daje gwarancję na minimalną
powierzchnię biologicznie czynną. Może ona z kolei, przy odpowiednim zagospodarowaniu
zielenią, pełnić kluczową funkcję przy poprawie stanu powietrza atmosferycznego. Ponadto
korzystnie na zdrowie mieszkańców gminy wpłynie wyznaczenie stref, na których można
lokować nasadzenia zieleni. Zapis ten umożliwia rozwój środowiskotwórczych elementów,
korzystnie wpływających na skład powietrza atmosferycznego a tym samym jakość życia
mieszkańców.
58
Przewidywane oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne, chwilowe, krótkoterminowe, średnioterminowe i stałe na zdrowie i życie ludzkie przedstawiono w kolejnym
rozdziale.
REALI ZACJA ZA PIS Ó W PRO JEK TU M PZP NIE PO WI NNA NEG ATYWN IE
O DDZIAŁYW AĆ NA ZDRO W IE LUD Z I. ZACH O WANI E WYM AG ANYCH
PR ZE PIS AM I O DRĘB NYM I NO RM, W TYM G ŁÓ WNIE NO RM AK US TY CZN YCH ,
PO WINNO WYEL IM INO WAĆ PO TEN CJALNE ZAG RO ŻENIE .
VI.9. Oddziaływanie na dobra kulturowe i zabytki
Na obszarze oraz w najbliższym (do kilkudziesięciu metrów) sąsiedztwie nie występują
szczególne dobra materialne oraz zabytki. Również same zapisy projektu mpzp nie zawierają
planów, w wyniku których realizacji mogłyby zostać zniszczone zabytki. Istotna natomiast
jest ochrona archeologicznej strefy ochrony konserwatorskiej. Ochrona tych elementów
opiera się na zapisach projektu mpzp dotyczącego dziedzictwa kulturowego i zostały
szczegółowo opisane w podrozdziale V.5. Należy uznać, że będą one prowadzić do
zapewnienia pełnej ochrony obszarów dziedzictwa kulturowego na omawianym terenie.
Z drugiej zaś strony same zapisy o np. budowie dróg czy tworzenie/modernizacja
infrastruktury technicznej, choć wydają się potencjalnie szkodliwe dla zachowania
archeologicznej strefy ochrony konserwatorskiej, to jednak w tym samym projekcie jest
mowa o obowiązku prowadzenia badań archeologicznych podczas prac ziemnych przy
realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu. Tym samym
nie można dokonać ingerencji we wskazany teren bez opisanej prawem odrębnym procedury
chroniącej potencjalne dziedzictwo kulturowe. Dlatego nie wskazuje się na przewidywane
oddziaływania negatywne na dobra kulturowe i zabytki w wyniku realizacji ustaleń projektu
mpzp.
VI.10. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko
Realizacja zapisów projektu mpzp nie spowoduje transgranicznych oddziaływań na
środowisko przyrodnicze. Wynika to ze znacznej odległości pomiędzy gminą Mosina
a granicami Rzeczypospolitej Polskiej (ok. 150 km w linii prostej).
VII PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCE
Z REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU MPZP
VII.1. Oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne, chwilowe, krótko-terminowe,
średnioterminowe i stałe
Dla planowanych inwestycji przewidzianych do realizacji na omawianym obszarze
bezpośrednie oddziaływanie na środowisko będzie ograniczone do najbliższego sąsiedztwa.
Oddziaływania te można podzielić na te, które związane są z etapem budowy oraz etapem
eksploatacji.
Poprzez oddziaływania bezpośrednie rozumie się wszelkie ingerencje powodujące
zmianę danego elementu środowiska bez oddziaływań trzecich. Pośrednie oddziaływania
z kolei wymagają innych czynników, z którymi w połączeniu, lub pod których wpływem
zmieniają znacząco na jakiś element środowiska. Oddziaływania wtórne zaś to ogół
59
czynników, które mogą aktywować oddziaływanie, które ujawni się/wpłynie na badany
element środowiska w przyszłości.
Na etapie budowy nowych obiektów może wystąpić szereg potencjalnych
oddziaływań wpływających na: wzrost emisji hałasu i wibracji, przekształcenie krajobrazu,
zakłócenia bytowania zwierząt, wytwarzanie odpadów, obniżanie zwierciadła wód
gruntowych, zmianę warunków gruntowych. Te z kolei mają wpływ na poszczególne
komponenty środowiska przyrodniczego: jakość powietrza atmosferycznego, gleb, wód
podziemnych i powierzchniowych, ukształtowanie terenu, klimat lokalny, faunę i florę a także
ludzi. Najistotniejszymi z oddziaływań są oddziaływania bezpośrednie i stałe, gdyż
precyzyjnie i permanentnie przyczyniają się do zmiany poszczególnych komponentów
środowiska przyrodniczego i kulturowego. Na etapie budowy praktycznie nie występują
oddziaływania o takim charakterze. Po zakończeniu bowiem realizacji etapu budowy brak jest
jakichkolwiek oddziaływań. Mogą natomiast na tym etapie wystąpić trwałe skutki pewnych
oddziaływań. Do potencjalnych trwałych skutków oddziaływań wynikających z etapu
budowy można zaliczyć: zmianę warunków gruntowych czy obniżenie zwierciadła wód
gruntowych. Najwięcej natomiast potencjalnych oddziaływań na etapie budowy będą
stanowiły te o charakterze bezpośrednim i chwilowym. Wywołane będzie to ingerencją
w środowisko abiotyczne i biotyczne oraz ograniczeniem w czasie tej ingerencji. Poza
potencjalnymi znaczącymi negatywnymi oddziaływaniami omówionymi w poprzednim
rozdziale większość działań na etapie budowy nie będzie miała znaczącego przełożenia na
jakość środowiska przyrodniczego i nie będą trwałe w czasie. Ogólne przedstawienie
potencjalnych oddziaływań na etapie budowy wynikających z realizacji ustaleń projektu
mpzp zaprezentowano w tabeli nr 5. Podobnie jak to miało miejsce przy etapie budowy
również podczas etapu eksploatacji form wytworzonych może dojść do potencjalnych
negatywnych oddziaływań na komponenty środowiska. Najważniejsze oddziaływania
znaczące i potencjalne ich skutki omówiono w poprzednim rozdziale. Główną cechą tego
etapu jest obecność oddziaływań o charakterze stałym i długoterminowym. Wiążą się one z
wykorzystywaniem powierzchni terenu (np. ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej)
jak i również z funkcjonowaniem na nich konkretnych działań (np. zapewnienie transportu i
komunikacji). Ogólny zarys potencjalnych oddziaływań na tym etapie przedstawia tabela nr 6.
Co istotne, wiele z przytoczonych tu oddziaływań będzie odwracalna w przyszłości.
60
Powietrze
atmosferyczne
Powierzchnia
ziemi i gleba
Wody podziemne
i powierzchniowe
Klimat lokalny
Fauna
Flora
Krajobraz
Różnorodność biologiczna
Cele i przedmioty ochrony
obszarów Natura 2000
Ludzie
---
---
---
---
b, c
---
---
---
b, c
b, c
---
---
---
---
---
---
b, k,
ś, d
b, et
---
b, k,
ś, d
---
---
---
---
b, c, k
w, k
---
b, k,
ś, d
b, c, k
---
b, c, d
b, ts
---
---
---
---
b, c, d
---
b, c
---
---
---
b, c
---
w, ś
b, c, ś
w, ś
---
w, ś
---
b, c
b, k,
ś, d, ts
---
b, w,
c, k,
ts
b, c
b, k,
ś, d
b, ts
b, w,
c, k,
ts
---
KOMPONENTY
ETAP BUDOWY NOWYCH
OBIEKTÓW
SKUTKI REALIZACJI
USTALEŃ MPZP
Wzrost emisji
hałasu i
wibracji
Przekształcenie
krajobrazu
Zakłócenia
bytowania
zwierząt
Wytwarzanie
odpadów
Obniżenie
zwierciadła
wód gruntowych
Prace ziemne
w, c, ś
Zmiana
--b, ts
p, ts
----p
----b, ts
warunków
gruntowych
Tabela 5. Potencjalne skutki realizacji ustaleń projektu mpzp na poszczególne komponenty środowiska
przyrodniczego na etapie budowy nowych obiektów i powstałych w wyniku jego realizacji.
Omówienie w tekście.
Objaśnienia: b – oddziaływanie bezpośrednie, p – oddziaływanie pośrednie, w – oddziaływanie wtórne,
c – oddziaływanie chwilowe, k – oddziaływanie krótkoterminowe, ś – oddziaływanie średnioterminowe,
d – oddziaływanie długoterminowe, ts – trwały skutek
61
---
Fauna
Flora
Krajobraz
Różnorodność biologiczna
Cele i przedmioty ochrony
obszarów Natura 2000
Ludzie
Wprowadzenie
nowej zieleni
Klimat lokalny
Wzrost emisji
hałasu i
wibracji
Przekształcenie
krajobrazu
Zakłócenia
bytowania
zwierząt
Zmniejszenie
powierzchni
biologicznie
czynnej
Wody podziemne
i powierzchniowe
ETAP EKSPLOATACJI
SKUTKI
REALIZACJI
USTALEŃ MPZP
Powierzchnia
ziemi i gleba
KOMPONENTY
Powietrze
atmosferyczne
---
---
---
---
b, c, d
---
---
---
b, c, d
b, c, d
---
---
---
---
---
---
b, st
b, st
---
b, st
---
---
---
---
p, d
p, d
---
---
p, d
---
p, d
b, st
p, d, st
w, st
w, d
b, d
b, st
b, d
b, d
b, d
b, d
p, d
b, d
b, d
b, d
b, d
b, d
---
b, d
b, d
Tabela 6: Potencjalne skutki realizacji ustaleń projektu mpzp na poszczególne komponenty środowiska
przyrodniczego na etapie eksploatacji. Omówienie w tekście.
Objaśnienia: b – oddziaływanie bezpośrednie, p – oddziaływanie pośrednie, w – oddziaływanie wtórne,
c – oddziaływanie chwilowe, k – oddziaływanie krótkoterminowe, ś – oddziaływanie średnioterminowe,
d – oddziaływanie długoterminowe, st – oddziaływanie stałe
VII.2. Oddziaływanie skumulowane i znaczące
Do oddziaływań skumulowanych wynikających z ustaleń zawartych w projekcie mpzp
w zakresie emisji hałasu i wibracji, może dochodzić przede wszystkim w strefach nakładania
się negatywnych oddziaływań pochodzących z terenów tras komunikacyjnych z innymi
obecnymi lub planowanymi inwestycjami na sąsiednich obszarach. Z uwagi jednak na
charakter i stan faktyczny zagospodarowania przestrzennego gminy Mosina, raczej nie
przewiduje się znaczących tego typu oddziaływań. Nie znaczy to jednak, że tego typu wpływy
można wykluczyć w 100%. Oddziaływania takie mogą być w przyszłości związane
z istniejącymi, ale przede wszystkim planowanymi obiektami przemysłowo – usługowymi,
obiektami infrastruktury technicznej, a także budową i modernizacją dróg w bliższej lub
dalszej odległości od obszaru objętego projektem mpzp. Nie mniej jednak prace jak
i funkcjonowanie w/w obiektów będą ograniczone w przestrzeni. W związku z tym
potencjalne znaczące oddziaływania będą miały charakter lokalny i nie będą miały większego
znaczenia dla funkcjonowania omawianego obszaru.
62
Drugą grupą obiektów (z uwagi na ich powszechność oraz mozaikowość
występowania) mogących potencjalnie oddziaływać na obszary cenne przyrodniczo (w tym
na obszary Natura 2000) jest grupa obiektów o wiodącej funkcji mieszkaniowej i usługowej
(zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna). Tego typu obszary występują nie tylko w granicach
obszaru objętego projektem mpzp. Analizując położenie oraz styl (głównie niewysokie
zabudowania o ograniczonej kubaturze) zabudowy mieszkaniowej i/lub usługowej
przewidzianej do realizacji na omawianym obszarze, stwierdza się, że samo oddziaływanie
poszczególnych obiektów jest znikome dla środowiska. Tzn. brak jest tutaj szczególnych
źródeł zanieczyszczeń powietrza, emisji hałasu czy drgań. Duże skupiska zabudowań są i/lub
będą skanalizowane. Kontynuacja zatem użytkowania wyznaczonych obszarów pod tereny
zabudowy mieszkaniowej/usługowej nie będzie negatywnie oddziaływać na środowisko
przyrodnicze w sposób istotniejszy niż ma to miejsce w chwili obecnej. Emitowane
zanieczyszczenia lokalnie nie są szczególnie uciążliwe dla środowiska (z reguły nie sumują
się i nie kumulują w czasie) – nie przekraczają na ogół chłonności środowiska
przyrodniczego. Dlatego uznano, że potencjalne oddziaływania negatywne będą miały
charakter lokalny i nie będą miały większego znaczenia dla funkcjonowania omawianego
obszaru, w tym szczególnie na obszar cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000.
VII.3. Zasięg przestrzenny oddziaływań oraz odwracalność zjawisk
Realizacja ustaleń projektu mpzp może wpłynąć w zróżnicowany sposób na
poszczególne komponenty środowiska: powierzchnię ziemi, glebę, wody powierzchniowe
i podziemne, klimat lokalny, faunę i florę oraz na ich wzajemne powiązania, na ekosystemy
i krajobraz.
Zróżnicowanie skutków realizacji ustaleń analizowanego dokumentu można podzielić
w zależności od:
- odwracalności zjawisk: odwracalne (O) lub nieodwracalne (NO);
- zasięgu przestrzennego oddziaływania: regionalne (R), ponadlokalne (PL) lub
lokalne (L).
Powyższe oddziaływania będą zależeć od planowanego kierunku przeznaczenia
terenu. Zestawienie dotyczące zasięgu oddziaływań i ich ocenę przedstawiono w tabelach
7 i 8. Jednocześnie należy podkreślić, że prognozowane oddziaływania mają charakter
ogólny i same w sobie nie mogą de facto wskazywać na ilościowe przedstawienie samych
oddziaływań. Tym samym nie dają pełnego obrazu rzeczywistych ewentualnych negatywnych
oddziaływań na środowisko, a także dokładnej ich skali.
63
TERENY ZABUDOWY
Lp.
Odwracalność
zjawisk
Zasięg
przestrzenny
oddziaływania
L
Rodzaj
oddziaływania
Powierzchnia ziemi i gleby
Degradacja powierzchni glebowej
NO
Negatywne
Intensyfikacja procesów erozyjnych
2
O
L
Negatywne
na powierzchniach odkrytych
Przekształcenia właściwości
3
NO
L
Negatywne
wilgotnościowych gleb
Przekształcenie naturalnej rzeźby
4
NO
L
Negatywne
terenu
Ograniczenie powierzchni
5
O
L
Negatywne
biologicznie czynnej
Wody podziemne: możliwość obniżenia
6
O
L
Negatywne
poziomu wód gruntowych
Wody powierzchniowe: możliwość
7
O
L
Negatywne
zanieczyszczenia cieków i jezior
Powietrze: pogorszenie stanu higieny
8
O
L
Negatywne
atmosfery
9
Ograniczenie miejsc bytowania fauny
NO
L
Negatywne
Częściowa degradacja istniejącej szaty
10
NO
L
Obojętne
roślinnej o przeciętnych walorach
Zmiana warunków siedliskowych
11
NO
L
Negatywne
szaty roślinnej
Wprowadzenie nowej zieleni
12
O
L
Pozytywne
urządzonej i rewitalizacja zieleni
Krajobraz: wprowadzenie zabudowy
13
NO
L
Negatywne
kubaturowej na tereny otwarte
Cele i przedmioty ochrony obszarów
14
O
L
Obojętne
Natura 2000
Tabela 7: Zasięg przestrzenny oddziaływań oraz odwracalność zjawisk dla działań na terenach zabudowy.
Fauna i flora
1
Poszczególne komponenty środowiska
64
TERENY KOMUNIKACJI
Lp.
Poszczególne komponenty środowiska
Całkowita degradacja gleby
Przekształcenie naturalnej rzeźby
terenu
Całkowita likwidacja powierzchni
biologicznie czynnej
Sztuczne zagęszczenie gruntów
Wprowadzenie gruntów
nasypowych
Częściowe ograniczenie infiltracji
zasilania strefy
przypowierzchniowej
Możliwość zanieczyszczenia
substancjami ropopochodnymi
Wody powierzchniowe: możliwość
zanieczyszczenia substancjami
ropopochodnymi
Pogorszenie klimatu akustycznego
3
4
5
6
7
Wody
podziemne
2
Powierzchnia ziemi i
gleby
1
9
10
Klimat i
powietrz
e
8
Pogorszenie stanu higieny
atmosfery
NO
Zasięg
przestrzenny
oddziaływania
L
NO
L
Negatywne
NO
L
Negatywne
NO
L
Negatywne
NO
L
Negatywne
NO
L
Negatywne
O
L
Negatywne
O
PL
Negatywne
NO
L
Negatywne
NO
L
Negatywne
Odwracalność
zjawisk
Rodzaj
oddziaływania
Negatywne
Ograniczenie miejsc bytowania
NO
L
Negatywne
fauny
Ograniczenie możliwości migracji
12
NO
PL
Negatywne
zwierząt
Całkowita degradacja istniejącej
13
NO
L
Negatywne
szaty roślinnej
14
Ograniczenie bioróżnorodności
NO
PL
Negatywne
Krajobraz: częściowe zaburzenie ciągłości
15
NO
PL
Negatywne
systemu przyrodniczego gminy
Cele i przedmioty ochrony obszarów
16
O
L
Negatywne
Natura 2000
Tabela 8: Zasięg przestrzenny oddziaływań oraz odwracalność zjawisk dla działań w strefie terenów
komunikacji.
Fauna i flora
11
VIII
ANALIZA
REALIZACJI
CELÓW
OCHRONY
ŚRODOWISKA
USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM I KRAJOWYM
ISTOTNYCH DLA PROJEKTU MPZP
Podstawowymi dokumentami określającymi cele i zasady trwałego, stabilnego
i trwałego rozwoju kraju dla osiągnięcia ładu społecznego, ekonomicznego, ekologicznego
i przestrzennego, a ważnymi z punktu projektu mpzp, są: (1) Koncepcja Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju 2030; (2) Polityka energetyczna Polski do 2030 roku; (3) Polityka
ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016; (4) Polityka
klimatyczna Polski. Strategia redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020;
65
(5) Polska 2025 - Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju; a na
szczeblu regionalnym: (1) Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa
Wielkopolskiego; (2) Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do
2020 roku; (3) Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata
2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2019. Ponadto 18 sierpnia 2011 r. rząd polski
przyjął założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN). Do
2050 roku Polska ma znacznie ograniczyć emisję szkodliwych gazów, a także stać się krajem
bardziej nowoczesnym i konkurencyjnym. Powyższe strategiczne dokumenty uwzględniają
wytyczne dla globalnego trwałego rozwoju zawarte w ratyfikowanej przez Polskę Deklaracji
z Rio oraz Agendzie 21 (czerwiec 1992 r.). Dokumenty te stanowią przełomowe jeśli chodzi
o międzynarodowe działania na rzecz trwałego rozwoju. Innymi dokumentami rangi
międzynarodowej o charakterze przestrzennym, stanowiącymi podstawę do formułowania
celów ochrony środowiska we wcześniej wymienionych programach krajowych są m.in.:
- Konwencja Ramsarska o obszarach wodno - błotnych z 1971 r.
- Konwencja Berneńska o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk
naturalnych z 1979 r.
- Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Rio de
Janeiro, 1992 r.
- Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro, 1992 r.
- Konwencja Bońska o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, 1979 r.
- Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto,
1997 r. wraz z Protokołem.
- Konwencja Paryska w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego,
1972 r.
- Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie EUROBATS, 1991 r.
- Europejska Konwencja Krajobrazowa, 2000 r.
Wśród najważniejszych celów koncepcji Polityki przestrzennego zagospodarowania
kraju w projekcie mpzp i niniejszej prognozie uwzględniono m.in. zapisy o:
- zachowaniu zgodności charakteru i struktury zagospodarowania przestrzennego z cechami
i walorami środowiska przyrodniczego
- zachowaniu zgodności poziomu i intensywności zagospodarowania z naturalna chłonności
środowiska oraz jego odporności na degradacje
- eksponowaniu wartości krajobrazowych i ich harmonizowaniu z zagospodarowaniem
- powszechne i współzależne uwzględnienie uwarunkowań przyrodniczych w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego
- zahamowanie rozpraszania zabudowy, zwłaszcza na tereny o wysokich walorach
krajobrazowych
- ochrona jako „dziedzictwa ludzkości" zanikających krajobrazów (mozaiki ekosystemów
leśnych, łąkowych, polnych oraz związanych z osadnictwem), ukształtowanych
w historycznym procesie harmonijnego współdziałania przyrody i człowieka.
66
Wśród najważniejszych celów koncepcji Polityki Energetycznej Polski do 2030 r.
w projekcie mpzp i niniejszej prognozie uwzględniono m.in. zapisy o:
- zmniejszeniu strat sieciowych w przesyle i dystrybucji poprzez modernizację obecnych
i budowę nowych sieci, wymianę transformatorów o niskiej sprawności oraz rozwój generacji
rozproszonej
- rozbudowie sieci dystrybucyjnej pozwalającej na rozwój energetyki rozproszonej
wykorzystującej lokalne źródła energii
- modernizacji sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalająca obniżyć poziom
awaryjności o 50%
- ograniczeniu emisji CO2 w wielkości możliwej technicznie do osiągnięcia bez naruszania
bezpieczeństwa energetycznego, a w szczególności zrównoważenia zapotrzebowania na
energię z podażą, jednak bez konieczności takiej zmiany technologii produkcji, która
powodowałaby zmniejszenie bezpieczeństwa poprzez zbytnie uzależnienie się od importu
paliw i energii
- ograniczeniu emisji SO2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym
- ograniczeniu emisji NOx poczynając od 2016 roku zgodnie ze zobowiązaniami przyjętymi
przy akcesji do Unii Europejskiej
- zmianie struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych oraz źródeł
skojarzonych i rozproszonych.
Wśród najważniejszych celów koncepcji Polityki Klimatycznej Polski w projekcie
mpzp i niniejszej prognozie uwzględniono m.in. zapisy o:
- realizacji zadań wynikających z Traktatu Akcesyjnego
- redukcji emisji gazów cieplarnianych poprzez działania w zakresie energetyki
- realizacji postanowień organów Konwencji klimatycznej i Protokołu z Kioto dot. Krajów
wymienionych w Załączniku I do Konwencji.
Wśród najważniejszych celów obecnej polityki ekologicznej państwa w projekcie
mpzp i niniejszej prognozie uwzględniono m.in. zapisy o:
- zapewnieniu bezpieczeństwa ekologicznego kraju w warunkach zrównoważonego rozwoju
- likwidacji zanieczyszczeń u źródła, ograniczenie emisji pyłowej, gazowej i gazów
cieplarnianych do wielkości wynikających z przepisów i zobowiązań międzynarodowych oraz
wprowadzanie norm emisyjnych i produktowych w gospodarce
- racjonalizacji i modernizacji gospodarki energetycznej
- przeciwdziałaniu zmianom klimatu
- ochronie przyrody
- ochronie gleb.
Wśród najważniejszych celów długookresowej strategii trwałego i zrównoważonego
rozwoju w projekcie mpzp i niniejszej prognozie uwzględniono m.in. zapisy o:
- uwzględnieniu w planach zagospodarowania przestrzennego elementów ochrony
środowiska, ochrony różnorodności biologicznej
- przestrzeganiu prawa ekologicznego krajowego i międzynarodowego przez wszystkie
podmioty
- zapewnieniu równego dostępu do środowiska i jego zasobów
- zapewnieniu swobodnego transferu technologicznego i inwestycji proekologicznych.
67
Głównym celem Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku jest
„poprawa jakości przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz
sfery społecznej skutkująca wzrostem poziomu życia mieszkańców”. Cele strategiczne tego
dokumentu to: (1) Dostosowanie przestrzeni do wyzwań XXI wieku; (2) Zwiększenie
efektywności wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa; (3) Wzrost
kompetencji mieszkańców i promocja zatrudnienia; (4) Wzrost spójności i bezpieczeństwa
społecznego. Praktycznie każdy z powyższych celów w mniejszym lub większym stopniu
realizowany jest w projekcie mpzp.
Również w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na
lata 2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2019 znajdują się zapisy dotyczące ochrony
środowiska, które także planuje się zrealizować przy okazji uchwalenia projektu mpzp. Są to
m.in. zapisy mówiące o wdrażaniu nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku.
Wśród najważniejszych celów Konwencji Ramsarskiej w projekcie mpzp i niniejszej
prognozie uwzględniono m.in. zapisy o ochronie cieków płynących oraz populacji
wędrownych ptaków. Spośród najważniejszych celów Konwencji Berneńskiej w projekcie
mpzp i niniejszej prognozie uwzględniono m.in. zapisy o zachowaniu europejskich gatunków
dzikich zwierząt i roślin oraz ich siedlisk. Ponadto zapisy projektu mpzp o stosowaniu
„ekologicznych” źródeł energii spełniają wymagania w/w konwencji dotyczących ochrony
klimatu. Podobnie pozostawienie i zabezpieczenie obszarów przyrodniczo cennych (np.
poprzez zakaz grodzeń na obszarze terenów zieleni otwartej i wód powierzchniowych) wraz
z wszelkimi zasobami (zwierzętami, roślinami) respektuje fundamentalne założenia
Konwencji o ochronie różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro oraz Konwencji Bońskiej
o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, a także zapisy Porozumienia o ochronie
nietoperzy w Europie EUROBATS. Również cel Konwencji Paryskiej, tj. pobudzenie
aktywności narodów do ochrony ich własnego dziedzictwa kulturowego i naturalnego,
znajduje odzwierciedlenie w zapisach mpzp. Są to m in. zapisy o ochronie stref
archeologicznych czy też ochrona (poprzez planowanie przestrzenne) szczególnie
wartościowych miejsc krajobrazowych. Ochrona krajobrazu we wsi Rogalinek spełnia także
założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Uwzględniono m. in. zapisy o: prawnym
uznaniu krajobrazów za podstawowy składnik otoczenia człowieka, dziedzictwo kulturalne
i naturalne oraz fundament tożsamości mieszkańców; ustanowieniu procedur uczestnictwa
społeczeństwa oraz władz lokalnych i regionalnych w opracowywaniu i wdrażaniu polityki
krajobrazowej; uwzględnieniu krajobrazu w polityce planowania przestrzennego, kulturalnej,
środowiskowej, rolnej, społecznej i gospodarczej.
ZAPISY PROJEKTU MPZP REALIZUJĄ CELE OCHRONY ŚRODOWISKA
I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM
I KRAJOWYM
IX ZGODNOŚĆ ZAPISÓW PROJEKTU MPZP
DOTYCZĄCYMI OCHRONY ŚRODOWISKA
Z
PRZEPISAMI
PRAWA
Zgodnie z art. 71 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
podstawę do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego stanowią
zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, który należy rozumieć jako taki
68
rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań
politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz
trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości
zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno
współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.
Uznaje się, iż projekt mpzp, dla którego sporządzona została niniejsza Prognoza
zapewnia warunki utrzymania równowagi przyrodniczej, racjonalną gospodarkę zasobami
środowiska oraz ochronę jego walorów krajobrazowych i warunków klimatycznych.
Analizowany dokument uwzględnia, wymienione w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody, główne cele ochrony przyrody, do których należą m.in.: utrzymanie
procesów ekologicznych i ich stabilności, zachowanie różnorodności biologicznej,
zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ochrona walorów
krajobrazowych, zieleni we wsiach oraz zadrzewień, utrzymywanie lub przywracanie do
właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych.
Projekt mpzp zawiera postulaty oraz nakazy dotyczące ochrony wód
powierzchniowych i podziemnych. W związku z powyższym zgodne jest z ustawą z dnia 18
lipca 2001 r. Prawo wodne.
Odsuwając strefę zurbanizowaną od napowietrznych linii elektroenergetycznych
110 kV (poprzez zakaz budowy w strefie ochronnej) i chroniąc w ten sposób mieszkańców
gminy przed szkodliwym promieniowaniem elektromagnetycznym, projekt mpzp wykazuje
również zgodność z Rozporządzeniem z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymania tych pól.81
Również w zakresie ochrony przed hałasem ustalenia mpzp gwarantują zabezpieczenie
przed przekraczaniem norm emisji hałasu. Gwarantują to zapisy w projekcie mpzp
proponujące rozwiązania ochrony przed hałasem, uwzględniające przepisy zewnętrzne,
których celem jest uzyskanie akceptowanych norm. Zawarte są one w Rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku (Dz. U. z 2007 r., nr 120, poz. 826 ze zm.) i tym samym ustalenia mpzp
w zakresie ochrony przed hałasem są zgodne z w/w Rozporządzeniem.
Umiejscowienie nieprzekraczalnej linii zabudowy oraz obszary dróg publicznych,
zgodnie z rysunkiem planu, gwarantuje dostęp do rzeki Warty dla ludzi i dziko występujących
zwierząt wypełniając tym samym obowiązek wynikający z art. 119 ustawy o ochronie
przyrody.
Zapisy projektu mpzp chronią również archeologiczną strefę ochrony
konserwatorskiej znajdujących się na obszarze objętym opracowaniem uwzględniając
przepisy odrębne (w tym ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami Dz. U. z 2003 r., nr 162 poz. 1568 ze zmianami).
81
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych pól (Dz. U. z 2003 r., nr 192
poz. 1883)
69
Zapisy mpzp są również w większości zgodne z Rozporządzeniem Wojewody
Wielkopolskiego nr 12/07 z dnia 26 marca 2007 r. w sprawie Rogalińskiego Parku
Krajobrazowego.
Spełniając powyższe warunki, projekt miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego dla terenów części wsi Rogalinek zgodny jest z przepisami prawa
dotyczącymi ochrony środowiska.
PRO JEK T M PZP W PEŁN I REALI ZU JE ZA ŁO ŻEN IA K RAJO WYC H PRZE PIS Ó W
PRAWNYCH Z ZAK RES U O CH RO NY Ś RO DO WIS K A PRZYRO DNIC ZEG O .
X ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU
WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU MPZP
Realizacja postanowień miejscowego planu niesie ze sobą pewne ryzyko pogłębienia
istniejących problemów ochrony środowiska przyrodniczego a także powstania nowych dlań
zagrożeń. Do istniejących problemów należą przede wszystkim:
(1) presja przestrzeni (oddziaływanie na krajobraz, wzrost powierzchni nieprzepuszczalnych
i słabo przepuszczalnych, teoretyczne zakłócenia w migracji niektórych zwierząt – głównie
poprzez ogrodzenie działek geodezyjnych);
(2) wzrost emisji zanieczyszczeń (emisje z systemów grzewczych, z ciągów
komunikacyjnych, wzrost produkcji odpadów);
(3) wzrost emisji hałasu (związanego z bytowaniem ogólnym ludzi oraz pojazdami
mechanicznymi i innymi urządzeniami/maszynami);
(4) wzrost zużycia wody, materii i energii;
(5) wzrost ryzyka wystąpienia awarii (np. systemu odbierania ścieków bytowych - większa
ilość mieszkańców odpowiednio zwiększa ryzyko powstania wypadku, awarii i incydentów
zagrażających bezpośrednio i pośrednio np. środowisku gruntowo-wodnemu).
Jednocześnie należy podkreślić, że choć poprzez wzrost zabudowy mieszkaniowej oczywisty
jest fakt wzrostu emisji zanieczyszczeń, to jednak dzięki nowoczesnym rozwiązaniom
technologicznym i technicznym substancje niepożądane dla środowiska są ujmowane
(np. poprzez sieć kanalizacji czy odpowiednią gospodarkę odpadami) i ich zagrożenie
względem otaczającego środowiska przyrodniczego jest, przynajmniej po części,
neutralizowane/ograniczane.
Powyższe problemy ochrony środowiska, z uwagi na znaczny postęp prac w rzeczywistości
względem projektowanych rozwiązań w mpzp (obecnie: wysoki udział już istniejących
zabudowań) będą miały najprawdopodobniej podobny charakter i z jednej strony się
pogłębiać, z drugiej zaś, dzięki zapisom w projekcie mpzp – będą skutecznie
ograniczane/neutralizowane.
Ważnym zagrożeniem będzie także wzrost zużycia energii i produkcji odpadów,
cechujące nowoczesne, bogacące się społeczeństwa. Te specyficzne zagrożenia będą jednak
silniej oddziaływały na obszary poza terenem objętym projektem mpzp – w miejscach
wytwarzania energii oraz składowania i przeróbki odpadów. Z drugiej strony sposób
produkcji energii oraz dobór paliw przy modernizowanych i nowych sieciach przesyłowych
znacząco ograniczał będzie negatywne oddziaływanie na środowisko (spadek emisji CO 2,
70
mniejsze straty energii). Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz postępujący
recykling odpadów także nieco ograniczy negatywne skutki wzrostu produkcji odpadów.
Istotne dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego są niezakłócone powiązania pomiędzy
wszystkimi elementami ekosystemów. W związku z tym, należy zwrócić uwagę na
postępujące ograniczenie migracji zwierząt dzikich w wyniku tworzenia nowej zabudowy na
obszarze objętym projektem mpzp. Jednocześnie zważywszy na istniejący od przynajmniej
kilku – kilkunastu lat stan rzeczy, a mianowicie na intensywny rozwój zabudowy
mieszkaniowej wsi Rogalinek, należy uznać, że znaczny odsetek obecnie występujących
gatunków zwierząt na obszarze objętym mpzp to gatunki silnie synantropijne. Tym samym
dalsza antropopresja w tym rejonie, sensu lato, teoretycznie nie powinna znacząco wpłynąć
na lokalne populacje. Także jeśli chodzi o roślinność to dziś dużym udziałem odznaczają się
zbiorowiska ruderalne (głównie) i segetalne, których wartość przyrodnicza jest ograniczona,
a nowopowstałe warunki siedliskowe są dla nich dość korzystne. Tereny zieleni izolacyjnej
i rowów, a także lasów powinny z kolei chronić przed nieuniknioną i postępującą
antropopresją, przede wszystkim, łączność ekologiczną pomiędzy ekosystemami.
XI ROZWIĄZANIA ELIMINUJĄCE LUB OGRANICZAJĄCE NEGATYWNE
ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO
Ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze i warunki życia ludzi
powinno dotyczyć zarówno etapu budowy, jak i eksploatacji poszczególnych inwestycji.
Ze względu na dość ogólny charakter dokumentu, jakim jest miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego trudno jest wskazać konkretne rozwiązania eliminujące,
ograniczające
lub
kompensujące
negatywne
oddziaływanie
na
środowisko.
Do podstawowych ogólnych działań ograniczających zaliczyć można:
- ograniczenie zajęcia terenu,
- stosowanie odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych (np.
odpowiednich ekranów akustycznych, nasadzeń roślinności chroniących przed przede
wszystkim zanieczyszczeniami atmosferycznymi itp., a także, w niewielkim stopniu, przed
hałasem),
- prawidłowe zabezpieczenie sprzętu i placu budowy, zwłaszcza w miejscach styku
z ekosystemami szczególnie wrażliwymi na zmiany warunków siedliskowych,
- dostosowanie terminu prac do cyklu wegetacyjnego roślin i terminów rozrodu zwierząt.
Jednocześnie, celem ochrony ptactwa postuluje się całkowity zakaz użycia ciężkiego sprzętu
oraz innych maszyn generujących znaczne emisje hałasu na obszarze objętym projektem
mpzp w miesiącach marzec-czerwiec.
Celem ograniczenia negatywnego oddziaływania na komfort życia i zdrowie ludzi
zaleca się szczególne zwrócenie uwagi na:
- stosowanie ekranów akustycznych zarówno z betonu, jak i tworzyw sztucznych, a także
„ścian zieleni” wzdłuż szlaków komunikacyjnych wszędzie tam, gdzie jest to potrzebne
i możliwe;
- dostosowanie lokalizacji inwestycji do powierzchni terenu; postulowanie tam, gdzie to
możliwe by potencjalne źródła emisji hałasu w sposób optymalny wykorzystywały naturalną
rzeźbę i pokrycie terenu celem obniżenia rozchodzenia się fal dźwiękowych i drgań;
71
- szerokie stosowanie zieleni nasadzeniowej wszędzie tam, gdzie jest to możliwe
i uzasadnione. Tereny zieleni są stosunkowo tanim sposobem na poprawę komfortu
akustycznego i obniżenie poziomu zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Zieleń
stanowi rodzaj filtru, który przy każdym opadzie atmosferycznym ulega samooczyszczeniu.
Hamując prędkość wiatru, zieleń powoduje opadanie cięższych od powietrza cząstek pyłu na
liście i ziemię, zmniejszając ich wchłanianie przez układ oddechowy. Zawartość szkodliwych
gazów w powietrzu nad dużymi parkami jest 2-3 razy mniejsza niż nad terenami ściśle
zabudowanymi. Można także zastosować pasy zieleni przyulicznej, z rzędami wysokich
drzew i krzewów. Ponadto poprawia ona estetykę krajobrazu, przez co podnosi się komfort
życia mieszkańców;
- dobór gatunków roślin powinien uwzględniać, poza techniczno-ekonomicznymi aspektami,
ich szczególne właściwości biologiczne. Preferowane powinny być gatunki wytwarzające
znaczne ilości substancji antybiotycznych, tzw. fitoncydów. Można zaliczyć do nich m.in.
berberys, bez czarny, brzoza, cis, czeremcha, głóg, jałowiec, sosna, świerk i inne. Ponadto
skupiny zieleni powodują jonizację powietrza. Powinno się stosować te gatunki, które
wpływają korzystnie na zdrowie człowieka. Są to m.in.: brzoza, lipa, sosna, świerk i inne.
Unikać należy gatunków jonizujących dodatnio powietrze, co niekorzystnie wpływa na
ogólny stan psychiczny ludzi (dęby, klony, robinie, topole)82;
- zaleca się szerokie stosowanie żywopłotów wzdłuż tras komunikacyjnych. Żywopłoty
charakteryzują się wysokim pochłanianiem substancji szkodliwych z powietrza. Oprócz tego
skutecznie zatrzymują hałas i osłabiają siłę wiatru powodującego erozję gleby 83. Ponadto
zajmują stosunkowo małe powierzchnie;
- przestrzeganie zasad BHP podczas etapu budowy poszczególnych nowych obiektów.
W przypadku zaistnienia niebezpieczeństwa nieodwracalnego zniszczenia cennych
komponentów przyrody, które z niezależnych od metod badawczych i stanu aktualnej wiedzy
wystąpiły by w późniejszym okresie, konieczne byłoby podjęcie działań kompensujących.
Nie stwierdza się jednak zagrożeń tego typu. Ogólnie do najczęstszych działań tego typu
należą: (1) odtwarzanie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych; (2) sztuczne zasilanie
osłabionych populacji; (3) tworzenie alternatywnych połączeń przyrodniczych i innych tras
migracji zwierząt.
XII PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY
SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU MPZP ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Gospodarka przestrzenna gminy powinna być prowadzona w oparciu o miejscowe
plany zagospodarowania przestrzennego, w których przy ustalaniu przeznaczenia terenów,
szczegółowych warunków i zasad zagospodarowania zachowana była wymagana zgodność
planów ze Studium.
Co najmniej raz w czasie kadencji, Burmistrz gminy Mosina dokonuje analizy zmian
w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, ocenia postępy w opracowywaniu planów
82
83
tamże
Za: Mynett Maciej. 2008. „Żywopłoty. Zakładanie i pielęgnacja”. Multico Oficyna Wydawnicza. Warszawa.
72
miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporządzania w nawiązaniu do ustaleń
studium i przedstawia ich wyniki Radzie Miejskiej. Rada podejmuje uchwałę w sprawie
aktualności Studium i planów miejscowych, a w przypadku uznania ich za nieaktualne lub
niezgodne z obowiązującymi przepisami w całości lub w części, podejmuje uchwałę
o przystąpieniu do sporządzenia ich zmiany.
Ocena aktualności Studium i miejscowych planów powinna być przeprowadzana
przede wszystkim w kontekście rozwoju przestrzennego wsi Rogalinek i gminy Mosina oraz
czy miała miejsce realizacja infrastruktury transportowej i technicznej w sposób
zintegrowany, czy nawet wyprzedzający lokalizację zabudowy. Pozwoli to na opracowania
harmonogramu sporządzania i realizacji kolejnych planów zagospodarowania przestrzennego,
bilansowania zapotrzebowania m.in. na wodę, gaz, kanalizację sanitarną oraz przygotowanie
odpowiednio wyposażonych terenów.
Analiza skutków realizacji Studium i mpzp winna też obejmować monitorowanie
wszystkich jego pro-środowiskowych postanowień (czy zostały wykonane zgodnie
z projektem mpzp i dokumentami odrębnymi/decyzjami administracyjnymi; czy zachowano
normy w zakresie planowania przestrzennego układu wsi Rogalinek i poszczególnych
parametrów technicznych przewidzianych w mpzp).
Monitoring skutków realizacji postanowień przyjętego projektu mpzp w zakresie
oddziaływania na środowisko84 może polegać np. na ocenie i analizie stanu środowiska
przyrodniczego: zarówno środowiska jako całości, jak i poszczególnych jego komponentów
(jak np. powietrze, wody, gleby, elementy biotyczne). Dane do oceny i analizy jakości
środowiska przyrodniczego mogą stanowić wyniki pomiarów i analiz pozyskiwanych
w ramach państwowego monitoringu środowiska (głównie przez WIOŚ w Poznaniu).
Informacje te mogą pochodzić także
z badań zleconych przez gminę w ramach
indywidualnych zamówień (o ile gmina dysponuje środkami finansowymi). Ponadto zaleca
się kontrolę wyposażenia terenu objętego mpzp w infrastrukturę techniczną. Kontrola(-e)
taka(-kie) powinna(-e) dotyczyć przede wszystkim porównania zgodności przewidzianych
w projektach technicznych i analizach finansowych (kosztorysach) rozwiązań z rzeczywiście
zrealizowanymi urządzeniami, instalacjami. Ponadto kontrola powinna także dotyczyć stricte
stanu technicznego wspomnianych urządzeń i instalacji (np. sieci przesyłowych). Zakres
i częstotliwość kontroli powinna być dopasowana do wybranych rozwiązań technologicznych
i technicznych. Natomiast sama kontrola środowiska przyrodniczego w oparciu o państwowy
monitoring środowiska powinna odbywać się możliwie często, w miarę aktualizacji badań
i pomiarów poszczególnych komponentów (czyli dla większości z nich raz w roku, po
opublikowaniu raportu WIOŚ za dany rok badawczy).
XIII ANALIZA I OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN STANU ŚRODOWISKA
W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTU MPZP
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa miejscowego
przez co w istotny sposób tworzy warunki planowania przestrzennego gminy wskazując
84
zgodnie z art. 55 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., nr 199, poz. 1227 ze
zmianami).
73
konkretne kierunki przeznaczenia i zagospodarowania przestrzennego oraz zasady ochrony
przyrody i krajobrazu.
Mpzp ma zatem znaczącą rolę jako dokument wyrażający wolę władz samorządowych
co do polityki przestrzennej. Realizacja miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego musi odbywać się w zgodzie z ustaleniami Studium.
W odniesieniu do działań związanych z ochroną środowiska, w zdecydowanej
większości realizowane mogą być one niezależnie od Studium i planów miejscowych.
Dotyczy to w szczególności ochrony przyrody, a także gospodarki wodnej, gospodarki
ściekowej (oczyszczalnie ścieków, kanalizacja sanitarna), gospodarki odpadami, ochrony
powietrza, ochrony przed hałasem.
Jednak samo zagospodarowanie przestrzenne powinno opierać się na dokumentach
planistycznych, takich jak Studium i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
W nich bowiem zapisane są parametry dotyczące intensywności zabudowy, wymaganej
powierzchni biologicznie czynnej, kierunków rozwoju infrastruktury komunikacyjnej
i technicznej i in.. Na obszarze gminy, poza terenami, na których obowiązują plany
miejscowe, realizacja polityki przestrzennej możliwa jest tylko w oparciu o decyzje
administracyjne. Własność Skarbu Państwa lub Gminy terenów leśnych i dotychczas
obowiązujące przepisy (formy ochrony przyrody) gwarantują utrzymanie lasów. Z punktu
widzenia ładu przestrzennego, struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz infrastruktury
komunikacyjnej, mpzp jest dokumentem niezbędnym.
Odstąpienie od opracowywania i wdrażania miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, może mieć negatywne skutki dla środowiska i przestrzeni. Brak
obowiązujących mpzp odpowiadających potrzebom gminy i oczekiwaniom mieszkańców,
oznacza brak podstaw prawnych dla ustalenia przeznaczenia i sposobu zagospodarowania
terenów. Natomiast zawsze istnieją niestety przesłanki dla ustalenia warunków dla nowej
zabudowy zgodnie z art. 61 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym85
wykorzystanie zasady „sąsiedztwa” – a więc na terenach wyłączonych z zabudowy w studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z powodu konieczności
utrzymania systemu przyrodniczego. Sporządzenie planów na podstawie Studium jest
gwarancją zachowania obszarów predestynowanych dla pełnienia funkcji ekologicznych,
klimatycznych i rekreacyjnych oraz ekstensywnych form zagospodarowania.
XIV ANALIZA I OCENA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DLA USTALEŃ
PROJEKTU MPZP
Głównym założeniem, dla którego stworzono oceniany w niniejszej prognozie projekt
mpzp jest zahamowanie chaotycznego rozwoju zabudowy w tym regionie oraz ochrona
prawna cennych przyrodniczo terenów, jak i krajobrazu kulturowego wsi Rogalinek. Z uwagi
na rzeczywisty stan zagospodarowania przestrzennego omawianego terenu – w znacznej
mierze już zabudowanego – wydaje się, że rozwiązanie alternatywne dla budowy domów
w innej lokalizacji jest dość mało korzystnym rozwiązaniem. Autorzy niniejszego
opracowania wychodzą bowiem z założenia, że lepiej jest w sposób zorganizowany
85
Ustawa z dn. 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r., nr 80, poz. 717 ze zm.)
74
i w zgodzie z prawem kontynuować zagospodarowanie terenu w sposób już zaczęty, aniżeli
zakazywać np. zabudowy w tym rejonie i tym samym „przenosić” problem podaży na
zabudowę w inne regiony gminy. Tym bardziej, że gmina Mosina jest gminą o dużych
walorach krajobrazowych i przyrodniczych, przez co ciężko byłoby znaleźć inną,
alternatywną lokalizację.
XV STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ORAZ WNIOSKI
KOŃCOWE
Przedmiotem niniejszego opracowania jest Prognoza oddziaływania na środowisko
dokumentu projektu „Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów
części wsi Rogalinek” wraz z załącznikiem graficznym.
Celem Prognozy jest: oszacowanie skutków realizacji postanowień projektu mpzp na
środowisko przyrodnicze, ocena ich prawidłowości pod kątem merytorycznym i prawnym,
a także czy zapisy dążą do optymalizacji użytkowania zasobów przyrodniczych.
Miejscowy plan jest aktem prawa miejscowego i stanowi podstawę do wydawania
decyzji administracyjnych. Obliguje on samorząd do kierowania się jego ustaleniami
w polityce przestrzennej, nie tylko w zakresie zagospodarowania, ale także ochrony
środowiska przyrodniczego i kulturowego. Dlatego niniejsza prognoza jest tak istotna –
ocenia, czy projekt miejscowego planu jest zgodny z obowiązującymi przepisami i czy nie
wywoła w środowisku niepożądanych skutków (szkodliwych dla środowiska przyrodniczego
i/lub dla ludzi).
Omawiany Projekt mpzp zawiera załącznik graficzny przedstawiający ustalenia
(a więc zapisy literalne co do przeznaczenia poszczególnych fragmentów terenu objętego
projektem mpzp) tego dokumentu. Prognoza ocenia analizowany dokument w zakresie,
którego ramy wyznaczają przepisy prawne. Samą ocenę można podzielić na kryteria formalne
(zgodność z wymaganiami przepisów odrębnych) i kryteria merytoryczne (powszechnie
znane prawa funkcjonowania środowiska przyrodniczego, wyniki badań naukowych itp.).
Pierwsza zasadnicza część prognozy (rozdział II) przedstawia położenie gminy
Mosina i obszaru objętego projektem mpzp w świetle podziału administracyjnego Polski,
regionalizacji geograficznej a także w odniesieniu do ponadlokalnych struktur przyrodniczych
– jak na tle Wielkopolski, Polski i Europy wyglądają zasoby przyrodnicze gminy Mosina.
W kolejnej części (rozdział III) dokonano oceny stanu poszczególnych elementów
składających się na świat fizyczny gminy Mosina. Opisano elementy przyrodnicze ożywione
(szata roślinna, świat zwierzęcy), nieożywione (klimat, rzeźbę terenu, stosunki wodne i in.)
a także elementy kulturowe – cenne dla społeczności lokalnej i nie tylko zabytki. W tym
samym rozdziale dokonano wyszczególnienia szczególnie ważnych i koniecznych do
zachowania elementów przyrodniczych i kulturowych. Podano podstawę prawną, na
podstawie której odbywa się ochrona tych elementów. Okazało się, że na obszarze objętym
projektem mpzp i w najbliższej okolicy występują cenne elementy przyrodniczych. Gmina
posiada parę większych jezior, występują istotne cieki wodne (Warta, Kanał Mosiński).
Wysoki jest odsetek gleb wykorzystywanych rolniczo oraz udział lasów. Gmina posiada dość
małe zasoby złóż kopalin. Krajobraz gminy Mosina i obszaru objętego projektem mpzp jest
bogaty (szczególnie cenny z powodu sąsiedztwa rzeki Warty oraz kompleksów leśnych).
75
W kolejnej części niniejszej prognozy (rozdział IV) przeanalizowano i oceniono
jakość istniejących elementów przyrodniczych i kulturowych. Stwierdzono, że ogólna jakość
środowiska w gminie jest dość dobra. W najlepszym stanie są komfort akustyczny oraz
powietrze atmosferyczne. Nieco gorzej wygląda jakość wód powierzchniowych
i podziemnych. Zanieczyszczenia gleb są na średnim poziomie. Zniekształcona jest szata
roślinna gminy. Jest to wynikiem zmiany sposobu gospodarowania terenem (w miejsce
wyciętych lasów dominującą rolę od wielu lat odgrywają pola uprawne, poza tym
niewłaściwa- nastawiona na zysk w dawniejszych czasach - gospodarka leśna). Oceniono
także gospodarkę wodno-ściekową gminy. Okazało się, że o ile sieć wodociągowa jest
w dobrym stanie (zarówno długość sieci, jak i stan techniczny), o tyle wciąż brak jest
odpowiedniego systemu kanalizacji. Stan gospodarki odpadami gminy oceniono jako dobry.
Zaletą jest segregacja odpadów, przeprowadzana w gminie od stosunkowo długiego czasu.
Następnie (rozdział V) przedstawiono w skrócie rozwiązania zaplanowane w projekcie
mpzp. W tym miejscu przedstawiono najważniejsze postanowienia co do tego, jak będzie
wyglądał rozwój obszaru objętego mpzp, jakie konkretne zadania mają być zrobione by
osiągnąć założone cele. Wyznaczano tu dozwolone zakresy dotyczące niemalże każdej
sprawy wymagającej ładu przestrzennego (np. dozwolone sposoby budowania domów,
miejsca na drogi itp. itd.).
W kolejnych rozdziałach (rozdziały VI i VII) oceniono, jak sposoby zawarte
w projekcie mpzp zaplanowane do realizacji celów będą wpływały na środowisko
przyrodnicze i ludzi. Oceny dokonano dla każdego elementu środowiska przyrodniczego
z osobna (np. dla powietrza, wód, krajobrazu) oraz dla całości – ważnych elementów
przyrodniczych. Oceniono również oddziaływanie na ludzi. W wyniku analizy uznano, że:
(1) nie przewiduje się pogorszenia jakości atmosfery i topoklimatu;
(2) dla obszarów wymagających komfortu akustycznego nie przewiduje się przekroczeń
norm hałasu;
(3) nie przewiduje się znaczącego pogorszenia jakości i ilości wód powierzchniowych
i podziemnych;
(4) nie przewiduje się pogorszenia jakości zasobów glebowych gminy Mosina;
(5) nie prognozuje się negatywnego znaczącego oddziaływania na obszary Natura 2000
oraz integralność całej sieci, jednakże wskazano na niewielkie prawdopodobieństwo
naruszenia jednak tych obszarów; wskazano jednocześnie na konieczne środki
minimalizujące negatywne oddziaływanie i je łagodzące;
(6) zapis o dopuszczeniu do lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych na obszarze
objętym projektem mpzp ocenia się pozytywnie;
(7) nie przewiduje się przekroczeń norm natężenia pól elektromagnetycznych w związku
z realizacją zapisów projektu mpzp;
(8) Zachowanie komfortu akustycznego w miejscach tego wymagających powinno być
osiągnięte w oparciu o przepisy odrębne.
Podsumowaniem analizy są przedstawione w rozdziale VII tabelaryczne zestawienia
poszczególnych oddziaływań. Pokazują one mnogość relacji i powiązań pomiędzy kolejnymi
elementami środowiska.
76
W rozdziale VIII i IX dokonano oceny realizacji celów ochrony środowiska
w projekcie mpzp zawartych w przepisach prawnych oraz strategiach krajowych oraz
międzynarodowych. Analiza wykazała, że oceniany projekt w pełni realizuje założenia
kluczowe dla ochrony środowiska.
W rozdziale X przedstawiono w ogólny sposób podstawowe działania, których
realizacja ma chronić środowisko przyrodnicze i ludzi przed ewentualnymi negatywnymi
skutkami ubocznymi powstałymi w wyniku wprowadzenia w życie zapisów projektu mpzp.
Są to bardzo istotne zapisy, które powinny być respektowane w wydawaniu decyzji
administracyjnych (np. pozwoleń na budowę).
W rozdziale XI z kolei przedstawiono przykładowy sposób oceny realizacji zapisów
projektu mpzp wraz z zasadnością jego ewentualnej aktualizacji w przyszłości.
W kolejnym rozdziale zestawiono wady i zalety, które ujawniłyby się na obszarze
gminy Mosina w przypadku nie uchwalania projektu mpzp. Ocenia się, że w takiej sytuacji
więcej byłoby wad.
W rozdziale XIII pokuszono się o analizę rozwiązań alternatywnych najważniejszych
i zarazem najbardziej kontrowersyjnych inwestycji planowanych do realizacji zgodnie
z projektem mpzp. Ustalono, że w gminie Mosina jedynym realnym rozwiązaniem
alternatywnym dla lokalizacji zabudowy mieszkaniowej byłaby inna lokalizacja. Ta z kolei
mogłaby spowodować rozproszenie problemów natury zagospodarowania przestrzennego
i konfliktów przyrodniczych na inne obszary w gminie.
77

Prognoza oddziaływania projektu planu na środowisko

Transkrypt

Podobne dokumenty

UZASADNIENIE DO UCHWAŁY NR V/18/VII/2015 RADY MIASTA

Projekt miejscowego planu zagospodarowania

Oznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania

I Amatorskie Otwarte Mistrzostwa Gminy Mosina W KOLARSTWIE

Polityka miejska a planowanie zagospodarowania przestrzennego

Operat planowania przestrzennego – Małgorzata Strzyż

BR.0003.608.2013 Mosina, dnia 23 maja 2013 r. Zo9nger B mistrz

KONFERENCJA WARR WARTO„Ć NIERUCHOMO„CI W KONTEK