pobierz - projekt.nordaforum.pl
Transkrypt
pobierz - projekt.nordaforum.pl
Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA NOU NORDA – potencjał miejsca dla rozwoju usług turystyki medycznej Katarzyna Szulc, 2mgroup s.c. Copyright © 2016 2mgroup S.C. Potencjał lokalizacji 2 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Strategia zrównoważonego rozwoju obszaru funkcjonalnego Nadmorski Obszar Usługowy NORDA 2020 z perspektywą 2050 • W ogólnym odbiorze mieszkańców NOU NORDA branżą wiodącą (tzn. taką, która w odczuciu respondentów powinna rozwijać się w miejscu ich zamieszkania) jest turystyka. • Stanowi ona pierwsze wskazanie dla około 20% osób poddanych badaniom. • Kolejne branże w owym subiektywnym rankingu to: • kultura i rozrywka (16%) • szeroko rozumiana produkcja (12%) • usługi (10%) oraz • transport i logistyka (8%). 3 rolnictwo 3% administracja 3% inne 10% budownictwo 8% kultura i rozrywka 15% handel 9% produkcja 10% usługi 14% transport i logistyka 11% Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. turystyka 17% Turystka wellness zapobieganie chorobom przez turystykę usługi wellness Turystka lecznicza (medyczna) TURYSTYKA ZDROWOTNA leczenie przez turystykę usługi medyczne Źródło: opracowanie własne na podstawie: Mueller, Kaufmann (2001). 4 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Chorzy goście uzdrowiskowi Zdrowi goście uzdrowiskowi Przemysł zdrowia, turystyka zdrowotna NOU NORDA – dobry klimat • Ponad 1 650 godzin słońca - w pasie nadmorskim - 50 godzin więcej niż w głębi województwa • Korzystny nadmorski bioklimat oraz duże stężenie olejków eterycznych • Umiarkowanie ciepłe lato - w okresie letnim średnia temperatura powietrza wynosi około 17-17,5 st. C. • Łagodne zimy - (w granicach 0-0,5 st. C), • Czyste powietrze – bardzo dobry indeks jakości powietrza (na tle innych miast w Polsce i Europie) 5 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. 6 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. NOU NORDA - bogactwo przyrody • Wszystkie spotykane w Polsce typy brzegu morskiego: płaski, wydmowy i klifowy. • Zróżnicowane zalesienie – 0,2% w Pucku do 74,4% na Helu (średnia krajowa 29,4%) 7 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Ścieżki przyrodnicze Żyzne lasy z orlicą w Juracie Ścieżka przyrodnicza po uroczysku "Każa" 8 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. NOU NORDA – atrakcyjna oferta sportowa i turystyczna • Docelowo 450 km tras rowerowych • 28 szkół surfingowych • 1 pole golfowe w okolicy– zaliczane do 100 najlepszych światowych pól 9 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Unikatowe imprezy i wydarzenia 10 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Gdynia – wielkomiejska część oferty NOU NORDA 11 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. NOU NORDA – wszystko czego potrzebuje turysta Preferowane miejsca wypoczynku turystów krajowych i zagraniczny w Polsce w 2015 Średnia ocena stopnia zadowolenia z wypoczynku w wybrany miejscu kształtuje się na poziomie od 4 do 4,3 w 5-cio stopniowej skali ocen 250 200 150 100 50 0 jeziora rzeki góry turysta krajowy morze las puszcza miasto turysta zagraniczny Źródło: Badanie satysfakcji turystów 2015, POT 12 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Turysta zagraniczny bardziej zadowolony Główny cel podróży turystów krajowych i zagranicznych Średnia ocena satysfakcji dla turystów zagranicznych to 4,3; dla turystów krajowych 4,0 400 350 300 250 200 150 100 50 0 wypoczynek rekreacja odwiedziny u bliskich turysta krajowy eventy, kuracja w spa turysta zagraniczny Źródło: Badanie satysfakcji turystów 2015, POT 13 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. zdrowotny, połaczony z wypocznkiem W 2014 roku 90% wszystkich badanych turystów deklarowało chęć ponownego przyjazdu 14 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Pomorskie najczęściej odwiedzane przez turystów krajowych w 2015r. • 38% turystów krajowych odwiedziło województwo pomorskie • 24% turystów zagranicznych odwiedziło województwo pomorskie i było to drugie najczęściej odwiedzane województwo w Polsce Źródło: Badanie satysfakcji turystów 2015, POT 15 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Gminy NOU NORDA Łeba Władysławowo Jastarnia • Najwyższa w kraju liczba udzielonych noclegów na ternie NOU NORDA – latem 2015 • Aż 3 spośród 11 gmin należało do grupy gmin, w których liczba noclegów należała do najwyższego przedziału określonego między 300 000 a 750 000 w okresie letnim 2015 • Liczba turystów w okresie letnim wielokrotnie przewyższa liczbę mieszkańców tych gmin. Infrastruktura turystyczna zapewnia jednak wszystkim odwiedzającym dostęp do usług noclegowych, zbiorowego żywienia itd.. Źródło: Dane GUS 16 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Goście zagraniczni w gminach nadmorskich NOU NORDA w 2014r. Źródło: Dane GUS 17 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Wellness&Spa 18 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Dbamy o siebie – czyli Wellness&Spa • 7% - tyle wynosił średnioroczny wzrost przychodów branży SPA na świecie w latach 2009-2014 • 59,7 mld USD – to globalna wartość tego rynku • 2 mld zł to szacunkowa wartość rynku Wellness&Spa w Polsce wg danych z 2012 2 050 2 000 1 950 1 900 1 850 1 800 1 750 1 700 1 650 1 600 2009 19 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. 2010 2011 Klient zamożny ważny klient Wellness&Spa Wartość rynku dóbr luksusowych w Polsce (w mln zł) Elektronika domowa Biżuteria i zegarki Kosmetyki i perfumy Alkohole i cygara 1 302 1 630 Meble Do 2017 wydatki zamożnych Polaków na usługi wellenss&spa wzrosną o 25% Nieruchomości Usługi hotelarskie i SPA Odzież i dodatki Samochody 2014 prognoza 2017 Źródło: Rynek dóbr luksusowych w Polsce Edycja 2014 20 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Osoby o ponadprzeciętnych dochodach a luksusowe hotele i SPA 7-10 10-20 20+ tys. zł tys. zł tys. zł Dr Irena Eris Hilton Gołębiewski 10% 54% 36% Dr Irena Eris Hilton Sheraton 17% 53% 30% Dr Irena Eris Hilton Marriott Najczęściej wymieniane nazwy luksusowych hoteli i spa 30% Odsetek korzystających regularnie ze SPA 51% Odsetek korzystających okazjonalnie ze SPA 19% Odsetek niekorzystających ze SPA Źródło: Raport KPMG w Polsce „Rynek dóbr luksusowych w Polsce. Polskie marki premium i luksusowe. Edycja 2015” 21 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Klinet Wellness&Spa – lojalny i z polecenia • 60% klientów w hotelach wellness i spa to klient powracający. • Najlepsze hotele spa i wellness w Europie 50% obłożenia rocznego mają właśnie ze stałego klienta. Najlepsi z najlepszych – mogą pochwalić się 90% obłożeniem w skali roku • Klienci nowi to 80% klienci którym miejsce zostało polecano przez znajomych i bliskich – wcześniejszych klientów 22 Typ A: Health Potential Typ B: Self Incentives To klienci, dla których odnowa biologiczna, dbałość o fizyczną kondycję jest indywidualnym celem i obowiązkiem wobec zawodu i kariery. Stanową ok. 7 proc. rynku – jednak ze względu na wielkość siły nabywczej jest to bardzo ważny klient dla hotelu wellness. To typ klienta, dla którego wellness & spa jest nagrodą za ciężką pracę w zawodzie i osiągnięte cele. Ok. 12 proc. udziału w całym rynku. Typ C: Fun & Family Typ E: Zdrowotny – tradycjonalista Dla niego rodzina jest priorytetem. Małżonek, przyjemność, rozrywka dla dzieci, nieprzymusowy wypoczynek – to cel jego wyjazdów. Ci klienci lubią zjeżdżalnie, atrakcje wodne, przeciwprądy itp. W Europie goście Fun & Family stanowią 25 proc. Znaczenie aktywności klasycznego gościa kuracyjnego maleje. Jego miejsce zajmuje młodszy klient – kuracjusz zainteresowany prozdrowotnym, nowoczesnym wypoczynkiem, który chętnie korzysta z tradycyjnych ofert: klasycznych masaży, kąpieli wodnych, sauny, dla którego najważniejsza jest potrzeba spokoju. Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Oczekiwania klienta Pełny profesjonalizm obsługi Nowoczesne spa & wellness Kompleksowa oferta, wykraczająca poza usługi wellness&spa – atrakcje turystyczne, kulturalne – zróżnicowane i jednocześnie dopasowane do oczekiwań klienta Bogato wyposażona baza zabiegowa Nowe zabiegi, aktualna oferta, obfitująca w nowości 23 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Obiekty wellness i spa w NOU NORDA Hotel Łeba znalazł się w TOP 10 hoteli w 2014 wg listy portalu travelist. 23 obiekty 24 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Sytuacja ekonomiczna SPA w Polsce Źródło: Badanie rynku hotelowego SPA, Anna Koreńczuk, EUROPEJSKI KONGRES SPA - Warszawa 19.09.2013 25 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Wskaźniki kondycji ekonomicznej Wellness&Spa • • • 86,6% w czerwcu i aż 95% w lipcu 2015 – tyle wynosił obłożenie hoteli w Trójmieście według analiz STR Global – pomorskie zanotowało najwyższy wskaźnik przyrostu obłożenia hoteli w Polsce (o 9,6%) Średnioroczne obłożenie hoteli w Trójmieście i pomorskim utrzymuje od lat tendencję wzrostową Wg danych STR Global, średnio obłożenie hoteli w Polsce do czerwca 2015 wyniosło 65,7 % utrzymując kształtująca się od lat tendencję wzrostową. Obłożenie hoteli w Trójmieście i woj. Pomorskiem w latach 2008-2012 66% 44% 45% 47% 47% 40% 36% 48% 40% 36% 66% 50% 41% 39% 42% 34% 26 Copyright © 2016 2mgroup S.C. 2009 2010 Trójmiasto 2011 2012 2013 woj. Pomorskie Źródło: GUS Dane za rok 2013 za: Przegląd rynku nieruchomości| Podsumowanie 2013 r. | Polska| Colliers International Turystyka medyczna Źródło: Foto: Agencja Gazeta 27 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Trendy w polskiej ochronie zdrowia – turystyka medyczna wg PricewaterhouseCoopers • • 12-15% rocznie - takie jest tempo rozwoju turystyki medycznej w Europie Środkowo-Wschodniej. 400 tysięcy pacjentów zagranicznych rocznie (zarówno z krajów zachodnich jak i wschodnich) przyjeżdża do Polski (wg danych z 2015r.): • Klienci klinik dentystycznych, uzdrowisk czy ośrodków opieki długoterminowej. • Potencjał jest dużo większy, zwłaszcza, jeśli chodzi o medycynę specjalistyczną tj.: operacje plastyczne, leczenie otyłości, kardiologię, onkologię czy okulistykę. Wartość turystyki medycznej w Polsce w latach 2009-2011 ( w mln zł) 1 200 1 000 800 600 400 200 0 Źródło: 10 trendów w polskiej ochronie zdrowia, PwC, 2016 2009 Źródło: Raport „ Health and wellness tourism in Poland (2012)”, za Trendy w Turystyce medycznej i uzdrowiskowej w kraju i zagranicą 2013 28 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. 2010 2011 PricewaterhouseCoopers – trendy w polskiej ochronie zdrowia • Opieka długoterminowa ważna gałąź przemysłu zdrowia, a także turystyki zdrowotnej • Liczba osób 65+ w Polsce wzrośnie w ciągu najbliższych 20 lat o ok. 3 mln, czyli do 8,5 mln osób. • Rosnący udział osób w wieku poprodukcyjnym jest też stałym trendem opisującym charakterystykę demograficzną NOU NORDA. • Rosnący popyt na usługi opieki długoterminowej to trend w każdym starzejącym się społeczeństwie na świecie, jednakże w Polsce należy się spodziewać szczególnie dynamicznego wzrostu - ok. 6% rocznie. • Szansą może być wykorzystanie potencjału pacjentów zagranicznych. Dużo niższe ceny, dobra jakość oraz nowe inwestycje powodują, że Polska może stać się zagłębiem dla emerytów Europy. 29 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Oczekiwania klienta • Bezpieczeństwo 1 Profesjonalna kadra medyczna • Bezpieczeństwo…. 2 Innowacyjne metody leczenia 2 Niska cena 2 Kompleksowa opieka 2 Atrakcyjna oferta turystyczna 2 Szybkie terminy zabiegów 2 Wysoki standard • ….. • Cena • Czas oczekiwania na zabieg • Wysoka ocena lekarzy specjalistów • Dostępność komunikacyjna: • autostrady, lotniska, kolej • Podobieństwa kulturowe • Możliwość porozumienia 30 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Rodzaje najczęściej wykonywanych zabiegów przez cudzoziemców w wybranych krajach Rodzaj zabiegu Kraj, w którym wykonywane są zabiegi Chirurgia plastyczna USA, Meksyk, Brazylia, Argentyna, Belgia, Polska, Czechy, Tajlandia, Malezja Ortopedia i traumatologia Indie, Niemcy, Chorwacja, Polska Stomatologia Polska, Węgry, Malta, Kostaryka, RPA, Tajlandia, Hiszpania, Chorwacja, Rumunia, Bułgaria, Wyspy Kanaryjskie Ortodoncja Indie, Tajlandia, RPA, Kostaryka, Karaiby, Węgry, Polska Utrata masy ciała Indie, Tajlandia, Singapur, Polska Sercowo-naczyniowe i przeszczepy Kolumbia, Belgia, Argentyna, Niemcy, Turcja, Izrael, Singapur, Indie Leczenie niepłodności Barbados, Cypr, Izrael, Turcja, Polska, Czechy, Malezja Choroby oczu Belgia, Chiny, Argentyna, Turcja, Malezja, Polska Leczenie chorób nowotworowych Belgia, Chiny, Argentyna, Finlandia, Turcja Leczenie uzależnień Polska, Niemcy, USA, Meksyk, Barbados, Karaiby Wypełnienia – botoks, kwas hialuronowy Tajlandia, Brazylia, Argentyna Wenezuela, Meksyk, Bułgaria, Polska, Czechy, Węgry Źródło: Jolanta Rab-Przybyłowicz 2012 31 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Cena jako główny czynnik turystyki medycznej Dział medycyny Procedura medyczna Othopedic Hip Replacement Knee Replacement Poland USA Costa Rica India United Kingdom Thailand Turkey 11 500$ 50 000$ 13 500$ 10 000$ 14 500$ 12 000$ 7 500$ 9 500$ 65 000$ 11 500$ - 17 000$ 11 000$ 11 200$ Eye Care Cataract removal 1 200$ 6 500$ 1 800$ 1 000$ 5 000$ 1 300$ 2 000$ Cosmetic surgery Breast Enlargement 3 700$ 10 000$ 3 500$ 2 900$ 7 000$ 3 500$ 3 500$ Cardiology Coronary bypass 9 800$ 44 000$ 25 000$ 11 000$ 21 890$ 15 000$ 12 000$ Dentistry Dental Implant 780$ 4 000$ 900$ 800$ 4 200$ 2 000$ 1 500$ Bariatric Treatment Lap Band 6 300$ 30 000$ 8 500$ 5 000$ 30 400$ 5 000$ 6 000$ Źródło: http://polandmedicaltourism.com/pl/porwnaj-ceny.html 32 83% ankietowanych podało, iż wybrało leczenie za granicą z powodu niższych cen, jednocześnie 90% respondentów deklarowało, że wyjechałoby na leczenie ponownie. Źródło: https://www.tourmedica.pl/turystyka-medyczna/ Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Wartościowy segment: turyści medyczni wydają najwięcej Przeciętne wydatki turystów zagranicznych w Polsce , w 2014r. według celu podróży (w USD) Cel zdrowotny 717 Udział w targach, wystawach 613 Udział w konferencji, kongresie 559 Typowa turystyka 557 Pozostałe 522 Zakupy na potrzeby własne 503 Sprawy zawodowe i służbowe 458 Odwiedziny u krewnych i znajomych Tranzyt 371 245 Źródło: Rynek hotelarski w Polsce, Hotele 2015; opracowano w Departamencie Turystyki na podstawie badań statystycznych prowadzonych przez GUS-MSiT-NBP. 33 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Aspekty ekonomiczne – trudno o jednoznaczny wniosek • Dostawcy prywatni w obszarze NOU NORDA • ENEL-MED, na plusie:. Klienci największych firm medycznych (w tys.) LUX MED. • W III kwartale 2015 przychody ze sprzedaży przekroczyły 56 milinów złotych, a zysk operacyjny przekroczył 1,3 mln zł. Posiada 1 400 placówek partnerskich – z czego 10 zlokalizowanych jest na ternie NOU NORDA. • Swissmed Centrum Zdrowia SA od 2003 notowane na GWP, zanotował zysk na sprzedaży jedynie w 2013 – pozostałe lata na stracie (rok 2015 w oparciu o wyniki I kwartału) • Medicover i Lux Med. – notują straty (wg danych z 2012 roku) MEDICOVER 170 650 ENEL-MED. 150 300 w tym abonamentowi Źródło: Gazeta Wyborcza 34 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. 1 400 600 ogółem Aspekty ekonomiczne – trudno o jednoznaczny wniosek • NOU NORDA – szpitale publiczne: 3 w Gdyni, 1 w Pucku, 1 w Helu, oraz 5 szpitali prywatnych w Gdyni • 69 przychodni różnej specjalności, 25 POZ • Liczba łóżek na 10 tys. mieszkańców 39,8 (w kraju: 49,8) • Średnia ocena profesjonalizmu i kompetencji lekarzy wg. Raportu PwC: 3,52 (w skali 5 punktowej)– jedna z niższych w kraju (dane z 2014r.) EBITDA placówek samorządowych w województwach (SPOZ) EBITDA wykorzystywana jest do oceny zdolności generowania dochodów przez aktywa danego przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw (holdingu). W ujęciu zastosowanym w niniejszym opracowaniu wyraża zdolność do generowania dochodów (lub strat) przez sektor podmiotów ochrony zdrowia działających w imieniu właścicieli publicznych. Źródło: PwC, Indeks Sprawności Ochrony Zdrowia 2015 35 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Promocja i marketing destynacji zdrowotnej 36 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Promocja i marketing usług medycznych – marketing globalny • Budowanie wiarygodnego wizerunku całej destynacji turystyki medycznej • Specjalizacja geograficzna (kulturowa, językowa) • Marketing referencji/relacji, marketing szeptany • Współdziałanie z samorządem lokalnym - siła oddziaływania Grupy vs. Samodzielne działania pojedynczych podmiotów • Działanie na rzecz promocji branży i destynacji 70% - Media nowoczesne 53% - Opinie znajomych / rodziny 28% - Media tradycyjne (telewizja, prasa) Źródło: KPMG 37 Instrumenty promocji usług medycznych Internet 53% Broszury, ulotki 9% Czasopisma, prasa 7% TV 7% Billboardy 6% Buzz marketing 6% Targi 4% Szkolenia, konferencje 2% Radio 2% Eksport usług 2% Źródło: badania sondażowe przeprowadzone przez Jolantę Rab-Przybyłowicz z Polskiego Stowarzyszenia Turystyki Medycznej w Gdańsku oraz Adriana P. Lubowieckiego-Vikuk z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. Branże powiązane – rozwój destynacji Ubezpieczyciele Tour operatorzy i hotele Dostawcy usług medycznych Turystyka medyczna Reklama i promocja 38 Samorządy (regulacje) Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. 39 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C. dziękuję 40 Perspektywy rozwoju przemysłu zdrowia na obszarze Nadmorskiego Obszaru Usługowego NORDA Copyright © 2016 2mgroup S.C.