docEkoInfo 1/2012 - WFOŚiGW w Katowicach
download 
Reklamacja Transkrypt
EkoInfo 1/2012 - WFOŚiGW w Katowicach
Spis treści: EkoInfo nr 1/2012 (4) 5 marca 2012 roku Ogniwa fotowoltaiczne – odnawialne źródła energii elektrycznej Łukasz Frydel........................................................................................................................................................... 2 Rewitalizacja terenów po zlikwidowanych bądź postawionych w stan likwidacji Zakładach przemysłowych – problem urbanistyczny czy ekologiczny? Barbara Malkowska................................................................................................................................................ 4 Jak i za ile chronić powietrze? Agnieszka Kowalkowska.......................................................................................................................................... 8 Energia jądrowa - za, czy przeciw? Wioletta Jończyk.................................................................................................................................................... 10 Finansowanie wapnowania gleb ze środków WFOŚiGW w Katowicach Mariusz Wasik....................................................................................................................................................... 12 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach ul. Plebiscytowa 19 40-035 Katowice tel.: (32) 60 32 200, fax: (32) 251 04 06 Artykuły do EKO-INFO przygotowywane są przez Pracowników WFOŚiGW w Katowicach. Za projekt i skład odpowiada Joanna Kosma, tel. (32) 60 32 305, [email protected] 1 Ogniwa fotowoltaiczne – odnawialne źródła energii elektrycznej Łukasz Frydel Zespół Ochrony Atmosfery i Powierzchni Ziemi W poprzednich numerach „EKO-INFO” zaprezentowane zostały możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii na przykładzie biogazowni rolniczych oraz biomasy jako odnawialnego paliwa dla energetyki zawodowej. W bieżącym numerze zaprezentowane zostanie kolejne, tym razem możliwe do zabudowy przez każdego z beneficjentów Funduszu, źródło energii odnawialnej jakim są panele fotowoltaiczne (zwane też ogniwami słonecznymi). Dotychczas energia promieniowania słonecznego szeroko wykorzystywana jest w instalacjach kolektorów słonecznych, które służą do wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej, zazwyczaj w budynkach jednorodzinnych (zabudowa instalacji kolektorów słonecznych w budynkach jednorodzinnych możliwa jest do sfinansowania ze środków Funduszu m.in. w ramach Programów Ograniczenia Emisji). Równie popularnym i również częściowo odnawialnym źródłem energii, który może być przedmiotem dofinansowania ze strony Funduszu, są pompy ciepła, w których zgromadzona energia „dolnego źródła” (np. z ziemi) jest wykorzystywana 2 do ogrzewania pomieszczeń. Na tle tych urządzeń stosunkowo nowym i jeszcze rzadko stosowanym urządzeniem są panele fotowoltaiczne, które również wykorzystują energię odnawialną i mogą być elementem inwestycji podlegającym dofinansowaniu ze środków Funduszu. Sercem ogniwa fotowoltaicznego jest najczęściej krzem (ewentualnie selen) w różnej postaci. Krzem jest to pierwiastek bardzo szeroko występujący na ziemi, co czyni go łatwo dostępnym i stosunkowo tanim materiałem do produkcji. Oprócz krzemu ogniwo składa się zwykle z szyby, która przepuszcza promienie słoneczne do środka, obudowy w której umieszczone są płytki krzemu oraz z połączeń elektrycznych między komórkami krzemowymi. Ponieważ pojedyncze komórki wytwarzają niewielką moc, łączy się je w całe moduły, te z kolei w większe jednostki w zależności od potrzeb instalacji. Dzięki stałemu rozwojowi technologii dotychczasowe zastosowanie fotoogniw na małą skalę (kalkulatory, zegarki, ładowarki itp.) pozwala, obecnie również w warunkach polskich, na zastosowanie paneli fotowoltaicznych dla potrzeb produkcji energii elektrycznej, która może posłużyć do częściowego pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną przez budynki jednorodzinne czy też mniejsze zakłady przemysłowe. Możliwe jest to przede wszystkim dzięki wzrostowi sprawności urządzeń, która dla standardowych instalacji sięga obecnie ok. od 8-15%, podczas gdy pierwsze ogniwa fotowoltaiczne charakteryzowały się sprawnością wynoszącą jedynie 1%. Dzięki stałemu rozwojowi technologii (wprowadzanie ogniw o lepszych uzyskach, wykonanie ogniw w technologii THIN-FILM z bardzo cienką warstwą materiału światłoczułego) możliwe jest podniesienie sprawności ogniw do 25%, a w warunkach laboratoryjnych nawet do 40%. Pojawiają się także najnowsze produkty zwane CPV (concentrator photovoltaics) gdzie dzięki dodatkowym układom optycznym (podwójne lustro), które koncentrują promienie słoneczne na ogniwie, można osiągnąć dodatkowe zwiększenie sprawności ogniwa. Mając na uwadze rozwój technologii wraz z jednoczesnym obniżeniem kosztów wytworzenia ogniw, a co za tym idzie ich niższą ceną i większą dostępnością można sądzić, że panele fotowoltaiczne będą stanowić coraz częściej element zadania podczas realizacji inwestycji z zakresu termomodernizacji obiektów. Przykłady inwestycji współfinansowaniu ze w Katowicach zrealizowanych przy środków WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz dofinansował, zrealizowaną w okresie wrzesień 2009 – marzec 2011 przez Parafię pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, inwestycję pn. „Budowa instalacji fotowoltaicznej na obiekcie Sanktuarium pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jaworznie”. Dzięki realizacji inwestycji, oprócz ograniczenia emisji zanieczyszczeń w wyniku zmniejszenia zapotrzebowania na energię elektryczną, Parafia zyskała dodatkowe korzyści wynikające z możliwości odsprzedaży nadwyżki produkowanej energii. Wynika to z faktu, iż instalacja jest tak zaprojektowana, że w okresie letnim (podczas występowania największego naświetlenia) występuje nadwyżka produkcji energii, która jest odsprzedawana do sieci elektroenergetycznej, podczas gdy w okresie zimowym (przy zmniejszonym promieniowaniu i zmniejszonej produkcji energii) „ta sama” energia jest odbierana z sieci. Szacuje się iż instalacja jest w stanie wytworzyć ok. 38% energii zużywanej do ogrzewania kościoła (kościół ogrzewany jest elektrycznie), a dzięki podłączeniu instalacji do sieci uzyskano efekt „magazynowania energii w sieci” i uniknięto konieczności zabudowy kosztownych urządzeń służących do jej magazynowania w Parafii. Dofinansowanie zadania wyniosło: dotacja 282.333 zł oraz pożyczka 535.961 zł - przy całkowitym koszcie zadania 1.134.988 zł, Dofinansowana instalacja składa się z 312 paneli fotowoltaicznych o łącznej powierzchni 506 m2 i jest w stanie wyprodukować 82.770 kWh energii rocznie. Kolejną inwestycją, na którą Inwestor uzyskał promesę dofinansowania do kwoty 1.332.161 zł, jest realizowana przez Śląski Szpital ReumatologicznoRehabilitacyjny im. Gen. Jerzego Ziętka z Ustronia zabudowa na dachu szpitala infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych (ogniw fotowoltaicznych). W przypadku Szpitala całość energii (ze względu na małą produkcję w stosunku do zużycia) będzie zużywana na potrzeby własne, jednak i w tym przypadku (ze względów bezpieczeństwa) instalacja została przyłączona do sieci elektroenergetycznej. W ramach zadania planowana jest zabudowa 264 szt. paneli o łącznej powierzchni 429 m2. Dzięki zabudowie paneli planuje się wyprodukowanie ok. 59.355 kWh/rok energii elektrycznej, co stanowi około 7% potrzeb Szpitala. Podsumowanie Również podczas naboru wniosków (zakończonego 29.02.2012 r.) na dofinansowanie zadań w 2012 roku złożone zostały wnioski, które dotyczą zabudowy instalacji do produkcji energii elektrycznej z paneli fotowoltaicznych. Zaistniała sytuacja do złudzenia przypomina tą z przed 10 lat w odniesieniu do instalacji kolektorów słonecznych. Tak jak dziś panele fotowoltaiczne, tak wówczas kolektory słoneczne były stosunkowo nieznanym i nieco egzotycznym źródłem energii, ale dzięki coraz większej dostępności (coraz więcej firm produkujących i oferujących urządzenia) i spadającym kosztom zakupu można uznać, iż w dniu dzisiejszym stanowią one standardowy (w uzasadnionych technicznie przypadkach) zakres inwestycji termomodernizacyjnej. Zatem czy panele fotowoltaiczne powtórzą sukces kolektorów słonecznych i na dobre zadomowią się jako element termomodernizacji? Wydaje się, że jeśli zostaną zachowane obecne trendy tj. spadek cen instalacji, wzrost ich sprawności oraz postępujący wzrost cen energii, mają one wszelkie szanse na powtórzenie sukcesu kolektorów słonecznych. 3 Rewitalizacja terenów po zlikwidowanych bądź postawionych w stan likwidacji Zakładach przemysłowych – problem urbanistyczny czy ekologiczny? Problem zagospodarowania terenu poprzemysłowego staje się tym trudniejszy, jeżeli na jego obszarze doszło do skażenia środowiska, wtedy sprawą pierwszoplanową powinna być likwidacja „szkód ekologicznych”. Głównym zagrożeniem dla środowiska na terenach poprzemysłowych są pozostałości po substancjach chemicznych, wykorzystywanych kiedyś w procesach produkcyjnych. Ich magazynowanie w niewłaściwy sposób, może spowodować zanieczyszczenie środowiska gruntowowodnego w rejonie oddziaływania Zakładu. Ługujące się z masy odpadów substancje toksyczne, w sprzyjających warunkach hydrogeologicznych, mogą rozprzestrzeniać się na znaczne odległości, zanieczyszczając wody użytkowe. Zagrożenie dla środowiska jest tym większe, gdy teren poprzemysłowy znajduje się w pobliżu zbiorników wodnych lub rzek. Barbara Malkowska Zespół Ochrony Atmosfery i Powierzchni Ziemi Odpowiedzialność za rekultywację Programy rewitalizacji terenów poprzemysłowych są obecnie nieodłącznym elementem strategii rozwoju miast. Wykorzystanie tych obszarów stwarza bowiem możliwości ograniczenia zapotrzebowania przemysłu na tereny niezabudowane, których w śląskich miastach jest coraz mniej. Zagospodarowanie terenów poprzemysłowych przez podmioty gospodarcze jest jednak możliwe tylko w przypadku konkurencyjności tych terenów wobec innych lokalizacji, a konkurowanie terenów przekształconych antropogenicznie, wymagających adaptacji starych obiektów, często wyburzeń, a nawet rekultywacji terenu, z obszarami niezabudowanymi, przeznaczonymi pod nowe inwestycje, jest bardzo trudne. 4 Wobec obowiązujących przepisów, władający powierzchnią ziemi w przypadku jej zanieczyszczenia ma obowiązek przeprowadzenia rekultywacji, z tym że w przypadku koniecznego - natychmiastowego jej dokonania, może na koszt władającego, dokonać jej starosta. Uwolnienie się władającego powierzchnią ziemi od obowiązku rekultywacji może nastąpić tylko w przypadku wykazania przez niego, że zanieczyszczenie spowodował inny podmiot i wówczas na tym podmiocie spoczywa obowiązek rekultywacji, z tym zastrzeżeniem, że jeśli zanieczyszczenia dokonano za wiedzą lub zgodą władającego, ponosi on obowiązek rekultywacji solidarnie ze zbywcą. Gdyby grunt wcześniej pozostawał we władaniu innego podmiotu na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. dzierżawy gruntu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, to właściciel gruntu (władający gruntem) może wskazać ten podmiot jako odpowiedzialny za przeprowadzenie działań naprawczych. Jeśli zanieczyszczenie zostało spowodowane przez nieustalone osoby, może się zdarzyć i tak, że działania te będzie musiał przeprowadzić regionalny dyrektor ochrony środowiska. „Spadkobiercą” szkód wyrządzonych przez dawne przedsiębiorstwa państwowe (często zakłady postawione w stan likwidacji) jest Skarb Państwa i to na nim spoczywa obowiązek usunięcia szkód w środowisku. Szkoda w środowisku - od czego zacząć? Skuteczna likwidacja szkód ekologicznych na terenie zakładu poprzemysłowego, wymaga przeprowadzenia inwentaryzacji „źródeł zanieczyszczeń” i określenia zasięgu ich oddziaływania. W przypadku Zakładów postawionych w stan likwidacji dostęp do dokumentacji zawierającej informacje o substancjach chemicznych, wykorzystywanych do procesów produkcyjnych, na podstawie której przeprowadza się inwentaryzację, jest znikomy. Ocenę własności chemicznych i szkodliwości dla środowiska substancji chemicznych wchodzących np. w skład odpadów, szlamów, itp., magazynowanych na terenie poprzemysłowym, przeprowadzają więc specjalistyczne laboratoria badawcze i firmy eksperckie. Już etap wstępny, pozwalający tylko na identyfikację zanieczyszczeń oraz wyznaczenie sposobu realizacji prac związanych z usuwaniem szkody w środowisku jest procesem bardzo kosztownym. Jaki jest koszt przeprowadzenia prac związanych z fizyczną likwidacją zanieczyszczeń, polegającą na unieszkodliwianiu odpadów, rekultywacji zanieczyszczonej gleby i ziemi? Z pewnością niebagatelny! Działalność Kaletańskich Zakładów Celulozowo Papierniczych miała i ma do tej pory znaczący wpływ na środowisko. Ogłoszenie upadłości Zakładu nastąpiło postanowieniem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 09.06.1994 r. Znaczna część obiektów Zakładu, przed ogłoszeniem upadłości, została wydzierżawiona na okres 10 lat, przez Tymczasowego Kierownika Zakładu, spółkom pracowniczym. Od czasu podjęcia decyzji o zatrzymaniu produkcji celulozy, przystąpiono do demontażu obiektów i urządzeń technologicznych poprzez demontaż konstrukcji stalowych, instalacji, przewodów technologicznych i zbiorników w celu pozyskania złomu. Przy wykonywaniu tych robót doszło do całkowitej dewastacji zakładu. Zadanie nie zostało zrealizowane z uwagi na brak środków finansowych. Przez lata, mimo atrakcyjnej lokalizacji Zakładu, nie udało się pozyskać inwestorów, którzy zainteresowani byli zakupem i uruchomieniem produkcji na terenie byłej papierni. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta, żadem z potencjalnych inwestorów nie był w stanie uzyskać pozwolenia na Kaletańskie Zakłady Celulozowo Papiernicze (KZCP) w likwidacji - problem urbanistyczny czy ekologiczny? Mimo to, niedostateczna ilość inwestycji w park maszynowy doprowadziła do powolnego upadku fabryki oraz sukcesywnego spadku jej produkcji. 5 działalność bez zabezpieczenia środowiska przed dalszym skażaniem. Fakt ten, przerastał możliwości finansowe potencjalnych inwestorów. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska stał na stanowisku, że odpady magazynowane na terenie KZCP w likwidacji, stanowią bezpośrednie zagrożenie dla wód podziemnych, oraz wód Małej Panwi wpływającej do jeziora Turawskiego. Bezwzględnie należało podjąć prace związane z usunięciem i unieszkodliwieniem odpadów. W rozbrajaniu „bomby ekologicznej” uczestniczył WFOŚiGW, który na wniosek Likwidatora w grudniu 2009 roku, przyznał dotację w wysokości prawie 380 tys. zł, na uporanie się z 720 tonami odpadów, już zatruwających środowisko. Unieszkodliwiono je bardzo szybko- do końca roku. Ponieważ skuteczna rekultywacja terenu wymagała przeprowadzenia inwentaryzacji odpadów zmagazynowanych na terenie Zakładu, w kwietniu 2010 roku, WFOŚiGW w Katowicach przekazał KZCP kolejną dotację – 179 tys. zł. Wsparcie finansowe wykorzystane zostało na wykonanie opracowania, zawierającego m.in.: inwentaryzację wszystkich odpadów pozostałych na terenie KZCP, ocenę stopnia skażenia budynków poprodukcyjnych i gleby, oszacowanie kosztów ostatecznego rozwiązania problemu KZCP. Z inwentaryzacji wynikało, iż na terenie KZCP zalega jeszcze 2.250 ton odpadów, w tym: przeterminowane herbicydy, bardzo toksyczne wapno szlamowe, pozostałości roztworu i szlamy ługu czarnego, kleje i mydła żywiczne. Koszt przeprowadzenia prac związanych usunięciem i bezpiecznym unieszkodliwieniem odpadów z KZCP oszacowany został na poziomie 1 mln 830 tys. zł. I tym razem, Fundusz sfinansował całe przedsięwzięcie pn.: „Usuniecie i unieszkodliwienie odpadów szkodliwie oddziałujących na środowisko, a stanowiących pozostałości po działalności produkcyjnej Zakładów Celulozowo-Papierniczych –Etap II”. Wywiązując się z umowy, do końca czerwca 2011 r., likwidator Zakładów przekazał do unieszkodliwienia wszystkie odpady niebezpieczne magazynowane na terenie byłej Fabryki Papieru. W sumie, WFOŚiGW przekazał likwidatorowi KZCP 2 mln 382 tys. zł na rozwiązanie problemów ekologicznych – „bomba ekologiczna” została rozbrojona! Odpady poprodukcyjne zlikwidowanych Zakładów Celulozowo-Papierniczych nie zagrażają już środowisku, ale to jeszcze nie koniec rekultywacji. Budowle stanowiące pozostałości po Zakładzie, wymagają jeszcze zabezpieczenia i rozbiórki. Na przykładzie Kaletańskich Zakładów CelulozowoPapierniczych w likwidacji, pokazano jak poważny problem ekologiczny stanowią tereny po zlikwidowanych zakładach przemysłowych. Miasta - decydenci obok zapewnienia odpowiedniego ładu 6 przestrzennego na swoim terenie, powinni przede wszystkim skupić się na działaniach, zmierzających do likwidacji zanieczyszczeń zagrażających środowisku i jego mieszkańcom. Kolejność prac realizowanych podczas rewitalizacji terenów poprzemysłowych zawsze powinna być zachowana: inwentaryzacja stanu ↓ likwidacja źródeł zanieczyszczenia środowiska ↓ przywrócenie do użytkowania, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. To dopiero realizacja tych prac pozwoli na zakończenie procesu rewitalizacji terenu poprzemysłowego i zwiększenie jego atrakcyjności pod katem przyszłych, potencjalnych inwestycji. Jaka jest więc, odpowiedź na pytanie: rewitalizacja terenów po zlikwidowanych bądź postawionych w stan likwidacji Zakładach przemysłowych – problem urbanistyczny czy ekologiczny? Paradoksalnie, to właśnie aspekt ochrony środowiska bagatelizowany w okresie świetności Zakładów produkcyjnych (postawionych w stan likwidacji), przypadającym na lata 70-te, obecnie decyduje o możliwości powtórnego zagospodarowania terenów poprzemysłowych. 7 Jak i za ile chronić powietrze? 5.Termoizolacji budynków w zakresie wynikającym z audytu energetycznego. 6. Wykorzystaniu metanu z kopalń węgla kamiennego. 7. Zastosowaniu instalacje do produkcji paliw niskoemisyjnych lub biopaliw. 8. Wymianie autobusów komunikacji miejskiej z wprowadzeniem do eksploatacji pojazdów z napędem hybrydowym. 9. Wdrażaniu programów lub projektów zwiększających efektywność energetyczną, w tym z zastosowaniem odnawialnych lub alternatywnych źródeł energii. Agnieszka Kowalkowska Zespół Ochrony Atmosfery i Powierzchni Ziemi Podstawową formą dofinansowania zadań z zakresu ochrony atmosfery są preferencyjne, niskooprocentowane, częściowo umarzalne pożyczki. Oprocentowanie udzielanych przez Fundusz pożyczek wynosi 0,95 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 3,5% w stosunku rocznym. W bieżącym roku oprocentowanie wynosi 4,51%. Po terminowym zakończeniu zadania i osiągnięciu planowanych efektów rzeczowych i ekologicznych, Pożyczkobiorca może wystąpić w wnioskiem o częściowe umorzenie pożyczki. Umorzenie może wynieść do 20% wykorzystanej kwoty pożyczki. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi „Zasadami…”, nie ma obowiązku przeznaczania umorzonej kwoty na nowe zadanie ekologiczne. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach dofinansowuje zadania zgodne z „Listą przedsięwzięć priorytetowych planowanych do dofinansowania ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach na rok 2012”. Z zakresu ochrony atmosfery są to zadania polegające na zmniejszeniu emisji pyłowo – gazowej, w tym tzw. „niskiej emisji” oraz zastosowaniu odnawialnych lub alternatywnych źródeł energii. W szczególności polegają one na: 1. Wdrażaniu projektów nowoczesnych, efektywnych i przyjaznych środowisku układów technologicznych oraz systemów wytwarzania, przesyłu lub użytkowania energii. 2.Budowie lub zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie. 3.Budowie i modernizacja systemów redukcji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych. 4. Wdrażaniu obszarowych programów ograniczenia emisji pyłowo-gazowych. 8 Zadania realizowane przez jednostki sektora finansowców publicznych w obiektach użyteczności publicznej oraz przez pozostałe jednostki w obiektach użyteczności publicznej wpisanych Pozytywna ocena formalna pozwoli przeprowadzenie oceny merytorycznej. na Przy ocenie wniosków, które wpłynęły do dnia 29 lutego br. stosowane są następujące kryteria: 1. do rejestru zabytków, a także inwestycje polegające na wykorzystaniu źródeł energii odnawialnej (za wyjątkiem ich zastosowania w nowobudowanych obiektach), Fundusz wpiera dofinansowaniem w formie dotacji. Dotacja może wynosić do 50% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Łączna wysokość dofinansowania może wynosić do 80% kosztów kwalifikowanych zadania i jest zależna od efektów ekologicznych zadania oraz możliwości finansowych Funduszu. W 2012 roku zmianie uległy tryby rozpatrywania wniosków. Dotychczasowy ciągły nabór wniosków o dofinansowanie został zastąpiony naborami terminowymi. Dla zadań z zakresu ochrony atmosfery przewidzianych do dofinansowania w 2012 r. wnioski składane były do 29 lutego 2012 r. Kolejny nabór wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć planowanych do dofinansowania w 2013 r. trwa do 31.10.2012 r. Ocenie formalnej podlegają wnioski złożone na obowiązujących wzorach, zawierające komplet wymaganych dokumentów. W przypadku negatywnej oceny formalnej, Fundusz wzywa Wnioskodawców do poprawy wniosków w terminie do jednego miesiąca od daty otrzymania wezwania. Do dofinansowania kwalifikowane są wyłącznie inwestycje przygotowane do realizacji, czyli posiadające wszystkie formalnoprawne dokumenty, w tym dokumenty zatwierdzające inwestycję zgodnie z Prawem budowanym. Kryterium osiągnięcia standardów Unii Europejskiej, w tym: a) osiągnięcie unijnych standardów ochrony środowiska oraz wypełnienie zobowiązań akcesyjnych dotyczących produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, b) współfinansowanie ze środków UE lub innych środków zagranicznych i krajowych, c) zgodność zadania z wojewódzkim Programem Ochrony Środowiska – zastosowanie OZE, 2. Kryterium zintegrowanej efektywności ekologicznej, ekonomicznej i społecznej, w tym: a) kryterium ekologiczne i ekonomiczne uwzględniające jednostkowy koszt uzyskania efektu ekologicznego i dynamiczny koszt jednostkowy, b) kryterium społeczne uwzględniające sposób użytkowania obiektów objętych wnioskiem o dofinansowanie, wpływ realizacji projektu na jakość życia mieszkańców, wzmocnienie konkurencyjności regionu, wzrost atrakcyjności obszaru, na którym jest on realizowany, realizacja zadania na obszarach chronionych oraz uzdrowisk. Zadania, dla których przewidywane dofinansowanie nie przekroczy wysokości środków zarezerwowanych w planie finansowym Funduszu na 2012 rok, umieszczone zostaną na liście podstawowej. Pozostałe zadania zostaną umieszczone na liście rezerwowej. 9 Energia jądrowa - za czy przeciw? o wyłączeniu swoich dwóch elektrowni atomowych. Po tak wielu publikacjach naukowych, w których zawyżano faktyczne skutki zdrowotne awarii w Czarnobylu odstąpiono od planów budowy elektrowni w Żarnowcu. Stagnacja w energetyce trwała przez całe lata 90. W ostatnich latach, ze względu na nagły wzrost cen ropy i gazu ponownie zaczęto wracać do tematu energetyki jądrowej. Ponadto, coraz częściej za globalne ocieplenie, zdaniem naukowców, odpowiada emisja CO2 , który w dużej mierze powstaje w elektrowniach, w których jest spalany węgiel. Wioletta Jończyk Zespół Kontroli POIiŚ Energetyka jądrowa jest niewątpliwie jednym z gorących tematów od wielu lat. Próby przekonania i oswojenia społeczeństwa z planami budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu w latach 1972 - 1986 przerwała katastrofa w Czarnobylu 26 kwietnia 1986 roku. Z pewnością dla wielu przeciwników budowy pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce był to dobry moment, aby zwrócić oczy świata na negatywny wpływ energetyki jądrowej na ludzi i środowisko. Tylko niewiele osób usiłowało poznać rzeczywiste przyczyny i rozmiary tej katastrofy. Stosunki polityczne jakie panowały w owym czasie w krajach byłego ZSRR nie ułatwiały dojścia prawdy i ustalenia rzeczywistego obszaru skażenia. Organizacje antynuklearne wykorzystywały jak najbardziej niekorzystne i niepotwierdzone informacje, podając do wiadomości publicznej maksymalne liczby możliwych ofiar. W rzeczywistości jak podaje prof. Jaworowski, wieloletni przewodniczący polskiej delegacji w Komitecie Naukowym ONZ do Skutków Promieniowania, łączna liczba dotychczasowych zgonów, które można przypisać skutkom promieniowania wywołanego awarią w Czarnobylu wynosi około 50 [1]. Czarnobyl był z pewnością największą katastrofą psychologiczną, która ogarnęła cały świat. Dwa lata po katastrofie, Włosi zdecydowali w referendum 10 W 2009 roku w 30 krajach świata działało 435 reaktorów jądrowych, dzięki którym wytworzono 15% ogólnie wyprodukowanej energii elektrycznej. Najwięcej reaktorów działa w USA, Francji, Japonii, Wielkiej Brytanii i Rosji. Szesnaście krajów z energii atomowej pozyskuje co najmniej jedną czwartą energii. Największy udział energii pochodzącej ze źródeł jądrowych ma Francja – 76%, Litwa – 73%, Słowacja – 56% i Belgia – 54%. W krajach Unii Europejskiej z elektrowni atomowych pochodzi jedna trzecia wyprodukowanej energii. W grudniu 2009 roku na świecie budowano 53 reaktory, najwięcej w Chinach, Rosji, Indiach i Korei Południowej. Polska nie posiada żadnej elektrowni jądrowej, ale w odległości do ok. 310 km od jej granic jest 10 czynnych elektrowni jądrowych.[2] W związku z przyjętym w grudniu 2008 roku pakietem energetyczno – klimatycznym oraz brakiem pewności dostaw gazu ze wschodu, Polska ponownie przystąpiła do planów budowy pierwszej elektrowni jądrowej. Z punktu widzenia społeczeństwa, energetyka jądrowa ma zapewnić bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej oraz jej konkurencyjne ceny. Również niemałe znaczenie ma mniej szkodliwy wpływ energetyki jądrowej na środowisko naturalne w porównaniu z powszechnie wykorzystywanymi źródłami energii. Tylko w Unii Europejskiej elektrownie jądrowe pozwalają oszczędzić ok. 700 milionów ton CO2 rocznie, czyli tyle, ile w ciągu roku produkują wszystkie samochody obywateli wszystkich państw członkowskich [2]. Ponadto budowa elektrowni jądrowej w Polsce będzie miała wpływ na rozwój polskich przedsiębiorstw oraz regionów wokół elektrowni, jednocześnie zapewniając nowe miejsca pracy. Ostatnie wydarzenia jakie miały miejsce 24 marca 2011 roku w Fukushimie z pewnością nie pomogły we wdrażaniu Programu Polskiej Energetyki Jądrowej. Jednak czy wydarzenia jakie miały miejsce w Fukushimie można nazwać katastrofą? Przypomnijmy, że awaria nastąpiła na skutek wstrząsu tektonicznego, który miał miejsce na zachód od wyspy Honsiu i był jednym z pięciu największych na planecie od początku XX wieku (9 stopni w skali Richtera, tsunami 5,7 m). Reaktory w Fukushimie wytrzymały trzęsienie, dopiero brak zasilania, wskutek zniszczeń tsunami, spowodował problemy. Pomimo tego ofiar nie było. Osiem Japońskich reaktorów wyłączyło się automatycznie, natomiast 40 pracowało i tylko dzięki temu Japonia mogła w dalszym ciągu funkcjonować bez katastrofy humanitarnej, ponieważ brak prądu to brak łączności, transportu, wody i produkcji żywności. Japonia jest bardzo dobrym przykładem tego, że pomimo trudnych uwarunkowań geograficznych jest w stanie wybudować bezpieczne elektrownie jądrowe.[3] Na świecie miały miejsce dużo większe katastrofy przemysłowe, o których dziś z pewnością mało kto pamięta, np. wybuch pyłu węglowego w Kopalni Honkeiko w Chinach, gdzie zginęły 1572 osoby (1942r.), wybuch dynamitu w Kolumbii, w skutek którego zginęły 1100 osoby (1956r.), wyciek trującego gazu w Bhopal w Indiach przyniósł 6954 ofiar (1984r.). Wprowadzanie nowych technik zawsze powodowało sprzeciw społeczeństwa. Protesty odbywały się nawet przeciw budowie kanalizacji Warszawy. W 1900 roku wydano książkę pt. „Kanalizacja Miasta Warszawy jako narzędzie judaizmu i szarlatanerii w celu zniszczenia rolnictwa polskiego oraz wytępienia ludności słowiańskiej nad Wisłą”. Dziś nie wyobrażamy sobie ani Warszawy, ani innych miast bez kanalizacji. Dr Patric Moore – jeden z założycieli Greenpeace napisał „Gdy w latach 70-tych zakładałem Greenpeace, energia jądrowa była dla nas jednoznaczna z wojną nuklearną i zagładą ludzkości. Dziś po 30 latach patrzę inaczej. Ponad 6 miliardów ludzi musi żyć godziwie na naszej planecie. Energia jądrowa jest jedynym źródłem energii, które nie emituje gazów cieplarnianych i może zastąpić paliwa organiczne, tak że zaspokoi globalne potrzeby energetyczne”[4]. Myślę, że powyższy cytat stanowi dobre podsumowanie przemian jakie nastąpiły na przełomie ostatnich lat w sposobie myślenia i świadomego podejścia do tematu jakim niewątpliwie jest energia jądrowa. Gdzie powstaną atomowe? pierwsze elektrownie 26 listopada 2011 r. PGE S.A. poinformowała, że wybrała 3 potencjalne lokalizacje pod pierwszą elektrownię jądrową: • lokalizacja „Choczewo” (woj. pomorskie, powiat wejherowski, gmina Choczewo) • lokalizacja „Gąski” (woj. zachodniopomorskie, powiat koszaliński, gmina Mielno) • lokalizacja „Żarnowiec” (woj. pomorskie, powiat pucki, gmina Krokowa, przy granicy z gminą Gniewino). Przez kolejne dwa lata we wskazanych lokalizacjach prowadzone będą szczegółowe badania lokalizacyjne i środowiskowe. Wyniki tych badań pozwolą wskazać lokalizację docelową. Wybór potencjalnych lokalizacji poprzedzony został wielomiesięcznymi badaniami uwzględniającymi m.in. takie czynniki jak właściwości terenu, dostępność wody chłodzącej, środowisko przyrodnicze czyli na przykład położenie względem parków narodowych czy obszarów Natura 2000, obecne zagospodarowanie terenu oraz logistykę i infrastrukturę czyli bliskość energetycznych sieci przesyłowych, sieci drogowych i kolejowych.[5] Literatura: 1. Jaworowski Z. (2004) Lessons of Chernobyl: Nuclear Power is Safe, Science and Technology, 2. http://elektrownia-jadrowa.pl, 3. Jackowski T., Różycki K., Spirzewski M. (maj 2011) Co się stało w Fukushimie?, Wiedza i Życie, 4. http://www.washingtonpost.com (kwiecień,2006), page B01, 5. http://atom.edu.pl. 11 FINASOWANIE WAPNOWANIA GLEB ZE ŚRODKÓW WFOŚiGW W KATOWICACH • • • • • • poprawę przyswajalności mikroelementów przez rośliny; zmniejszenie toksyczności działania glinu i manganu; ograniczenie dostępności dla metali ciężkich; proces rozkładu substancji organicznych; wspomaganie nawożenia organicznego i mineralnego; polepszenie jakości płodów rolnych. Do wapnowania gleb stosuje się: • • Mariusz Wasik Zespół Ochrony Atmosfery i Powierzchni Ziemi I. Rolnictwo to jeden z działów gospodarki, którego głównym zadaniem jest dostarczenie płodów rolnych. Rolnictwo to również sektor gospodarki mający największy wpływ na środowisko naturalne oraz zdrowie człowieka. W związku z tym, że tak jak w pozostałych gałęziach związanych z produkcją dąży się do maksymalizacji efektu końcowego czyli produkcji maksymalnej ilości płodów z danego obszaru, konieczne jest zastosowania odpowiednich zabiegów zapobiegających zmianą struktury gleby i jej wyjałowieniu. Jednym z takich zabiegów jest prowadzenie okresowego wapnowania gleby. Zabieg wapnowanie gleby polega na okresowym stosowaniu nawozów wapniowych w celu odkwaszenia gleby oraz poprawienia jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Wapnowanie poza poprawą właściwości fizyko-chemicznych i biologicznych wpływa na: •zwiększenie przyswajalności fosforu, potasu i magnezu; 12 • • nawozy wapniowe tlenkowe zawierające od 45% do 75% CaO; nawozy wapniowo-magnezowo (dolomitowe) zawierające wapń i magnez w formie tlenkowe (45-75 % CaO + MgO); nawozy wapniowe zawierające wapń w formie węglanowej CaCO3. Nawozy te zawierają ok. 45-54% czystego składnika w przeliczeniu na CaO; Nawozy wapniowo-magnezowe zawierające wapń i magnez w formie węglanowej (CaCO3, MgCO3); zawierają 45-50% CaO+MgO w tym 13-20% MgO. Ilość nawozu, jaką dodaje się do gleby, zależy od jego rodzaju oraz od rodzaju gleby i stopnia jej zakwaszenia (pH). II. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Katowicach rozpoczął w roku 2003 udzielanie dofinansowania zabiegu wapnowania gleb na obszarach rolniczych na terenie województwa śląskiego. Udostępnione na ten cel środki finansowe były środkami dotacyjnymi przeznaczonymi dla Wnioskodawców którymi były gminy z terenu województwa. Gminy te składały wnioski w imieniu rolników z terenu danej gminy. Środki WFOŚiGW przeznaczano na dofinansowanie kosztów zakupu wraz z transportem określonej ilości wapna nawozowego przewidywanego do wysiania na określony areał gruntów rolniczych w ilości zgodnej z zaleceniami Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Dofinansowanie to w zależności od roku wynosiło od 50% do 90 % kosztów zakupu wraz z transportem wapna. W latach 2003 – 2007 WFOŚiGW w Katowicach podpisał 147 umów z gminami na łączną kwotę ok. 6.150.000 zł. W związku z upływem 30 kwietnia 2007 roku trzyletniego okresu przejściowego jaki Polska otrzymała po przyjęciu do Unii Europejskiej w 2004 roku na realizację tzw. zastanych form pomocy krajowej w rolnictwie finansowanie wapnowania ze środków WFOŚiGW w Katowicach zostało wstrzymane. III. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej, 1 maja 2004 roku, Polska uzyskała 3 letni okres przejściowy na realizację tzw. zastanych form pomocy krajowej w rolnictwie, wśród których znalazła się kontynuacja wsparcia wapnowania, na dotychczasowych zasadach, tj. bez włączenia jej do unijnego mechanizmu pomocy de minimis w rolnictwie i rybołówstwie. Do 30 kwietnia 2007 roku pomoc ta była bardzo efektywnie realizowana ze środków WFOŚiGW, przy pomocy gmin. Od 1 maja 2007 roku ta forma pomocy wygasła a Rząd mimo starań nie uzyskał zgody na akredytację tej formy pomocy, w dotychczasowym kształcie, na zasadzie pomocy de minimis. Od tego momentu rozpoczęły się starania środowisk rolniczych o ponowne uruchomienie wsparcia wapnowania z wykorzystaniem środków WFOŚiGW. Zadanie to mimo zaprzestania jego realizacji pozostało na Liście przedsięwzięć priorytetowych WFOŚiGW przez kolejne lata. Na początku dyskusja toczyła się wokół problemów techniczno-organizacyjnych uruchomienia tego wsparcia a jedną z uzgodnionych propozycji było przejęcie przez Śląską Izbę Rolniczą obsługi administracyjnej wniosków poszczególnych beneficjentów. Dalszy postęp przygotowań do uruchomienia wsparcia wapnowania gleb ze środków WFOŚiGW zostało zablokowane przez opinię prawną Ministerstwa Środowiska, które negatywnie odniosło się do możliwości prawnych wsparcia tego zadania. W oparciu o to stanowisko WFOŚiW w Katowicach, poinformował o braku możliwości wsparcia wapnowania, jako typowego zabiegu agrotechnicznego a nie jako zagadnienia z zakresu ochrony środowiska. Równocześnie WFOŚiGW poinformował, że kwestie związane z wapnowaniem gleb należą do zakresu MRiRW. Z tego względu inicjatywę w sprawie wapnowania przejęła, na wniosek izb wojewódzkich, Krajowa Rada Izb Rolniczych, która wystąpiła do MRiRW o zajęcie stanowiska w tej sprawie. W odpowiedzi MRiRW przekazało informację o wystąpieniu MRiRW do MŚ w tej sprawie i o stanowisku MŚ z dnia 14-07-2009. MŚ uznał, że „…dofinansowanie zakupów nawozów wapniowych z funduszy ekologicznych na użytkach rolnych za uzasadnione, o ile działanie to służy ochronie środowiska, tzn. dotyczy gruntów, na których zakwaszenie gleb łączy się z obecnym lub przeszłym kwaśnym opadem spowodowanym emisją zanieczyszczeń do atmosfery i zmierza do przywracania pH gleby do optymalnego poziomu. Jednocześnie MŚ podkreślił, że uznanie regulacji odczynu gleb zakwaszonych na użytkach rolnych za działanie służące ochronie środowiska wymaga każdorazowo szczegółowego rozpoznania wpływu działalności człowieka. Równocześnie wskazał na odrębność organizacyjną wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej i ich uprawnienia do samodzielnej oceny przyczyn zakwaszenia gleb. 13 IV. W związku z przedstawionym przez Ministerstwo Środowiska stanowiskiem Śląska Izba Rolnicza w roku 2010 złożyła do WFOŚiGW w Katowicach wniosek o sfinansowanie opracowania podsumowującego wpływ czynników antropogenicznych na stopień zakwaszenia i degradacji gleb w województwie śląskim. Opracowanie takie wykonali naukowcy Katedry Chemii, Biochemii i Chemii Środowiskowej na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Opracowanie bazowało na wynikach pomiarów odczynu gleby wykonywanych na terenie województwa śląskiego przez Okręgową Stację Chemiczno - Rolniczą. Opracowanie to w sposób ukierunkowany i jednoznaczny potwierdziło wpływ czynników antropogenicznych na degradację chemiczno-biologiczną gleb w woj. śląskim, co stanowi podstawę do podjęcia przez WFOŚiGW decyzji o kontynuowania zaprzestanego w 2007 roku udzielania pomocy finansowej na wapnowanie kwaśnych gleb w woj. śląskim. 2. 3. 4. w ekspertyzie naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie pt. „Opracowanie naukowo-badawcze dotyczące kompleksowego rozwiązania problemu zakwaszania gleb woj. śląskiego spowodowanego przekształceniami antropogenicznymi”; posiadanie aktualnego dokumentu wystawionego przez Okręgową Stację ChemicznoRolniczą, potwierdzającego i ustalającego potrzeby ilościowe i jakościowe wapnowania gleb w danym gospodarstwie; złożenie w biurze ŚIR w Katowicach wniosku o wsparcie wapnowania regeneracyjnego gleb w ramach zadania „Wapnowanie gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych na terenie województwa śląskiego” podpisanie umowy pomiędzy Odbiorcą Ostatecznym a ŚIR o dofinansowanie. W ramach podpisanej umowy jednostkowe dofinansowanie wynosi 75,00 zł do 1 Mg (1 tony) czystego składnika nawozowego w przeliczeniu na CaO. V. W lutym 2011 roku wpłynął do WFOŚiGW w Katowicach wniosek Śląskiej Izby Rolniczej o środki w postaci dotacji na dofinansowanie zadania pn. „WAPNOWANIE GLEB KWASNYCH I BARDZO KWASNYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO”. 1 czerwca 2011 r. została podpisana Umowa dotacji pomiędzy WFOŚiGW w Katowicach, a Zarządem ŚIR na realizację w/w zadania. W ramach podpisanej umowy Śląska Izba Rolnicza otrzymała dotację wysokości 2.000.000 zł które wykorzystała w 100 % w okresie od czerwca 2011 do stycznia 2012 na dofinansowanie zakupu wapna przez 491 beneficjentów (rolników). W efekcie w okresie realizacji zadania poddano wapnowaniu gleby obszar ok. 10.113 ha na którym wysiano min. 26.666 Mg CaO. Warunkiem skorzystania przez rolników ze środków finansowych udostępnionych ŚIR było: 1. 14 posiadanie na terenie woj. śląskiego gleb użytkowanych rolniczo wymienionych Zarząd Śląskiej Izby Rolniczej, biorąc pod uwagę pozytywne opinie środowiska rolniczego w zakresie potrzeby oraz skuteczności całego przedsięwzięcia, jak również zapotrzebowania na tego typu działania postanowił uzyskać dofinansowanie również w roku 2012.
