pobierz plik

Transkrypt

pobierz plik

Streszczenie raportu
Cel badania: określenie wpływu SRWP na regionalną gospodarką
W niniejszym raporcie została przedstawiona analiza struktury środków finansowych
pozyskanych w latach 2005-2009 do realizacji celów Strategii Rozwoju Województwa
Pomorskiego (SRWP) oraz ich wpływ na wybrane wskaźniki makroekonomiczne
charakteryzujące poziom rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Zgodnie z przedmiotem
zamówienia, badanie zostało przeprowadzone przy uŜyciu II generacji makroekonomicznego
modelu HERMIN gospodarki województwa pomorskiego. Jego głównym celem było
dokonanie oceny ex-post efektów wdraŜania Strategii w latach 2005-2009. Dodatkowo dla
okresu 2010-2020 przedstawiony został prognozowany wpływ wspomnianych środków na
kształtowanie się wybranych wskaźników makroekonomicznych.
Klasyfikacja środków w ramach SRWP wg przeznaczenia
W
ramach
badania
została
przeprowadzona
analiza
danych
przekazanych
przez
Zamawiającego, które dotyczyły 12 845 projektów o łącznej wartości ponad 26.5 mld zł
finansowanych w ramach SRWP ze środków pozyskanych w latach 2005-2009. Na ich
podstawie pogrupowano wspomniane środki finansowe w 5 kategorii ekonomicznych
(infrastruktura podstawowa, rozwój zasobów ludzkich, bezpośrednie wsparcie sektora
produkcyjnego, badania i rozwój, pozostałe wydatki). Uwagę zwraca przeznaczenie
znacznych nakładów finansowych (72% całości środków) na rozbudowę i modernizację
infrastruktury podstawowej (w tym transportowej i telekomunikacyjnej), co przyczynia się do
podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej regionu tworząc tym samym waŜną zachętę dla
polskich i zagranicznych przedsiębiorstw do podejmowania bądź rozszerzania działalności na
obszarze województwa pomorskiego. Istotną część alokacji stanowią takŜe środki w ramach
bezpośredniego wsparcia sektora produkcyjnego (15%) pozwalające firmom działającym na
terenie regionu na podnoszenie ich innowacyjności i tym samym konkurencyjności na arenie
zarówno krajowej, jak i międzynarodowej.
2
Oddziaływanie SRWP na PKB
Przeprowadzone badanie wykazało pozytywne oddziaływanie analizowanych środków
finansowych wydatkowanych w latach 2005-2009 na rozwój społeczno-gospodarczy
województwa. NaleŜy podkreślić, iŜ PKB województwa pomorskiego był w okresie 20052009 o 35.2 mld zł wyŜszy w porównaniu w sytuacji gdyby środki finansowe w ramach
SRWP nie zostały wdroŜone do gospodarki województwa pomorskiego. Poziomy PKB
w scenariuszu rozwoju sytuacji społeczno-gospodarczej uwzględniającym SRWP oraz ją
pomijającym prezentuje rysunek I.
Rys. I. Poziom Produktu Krajowego Brutto wyraŜonego w cenach bieŜących
z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020
(w mld zł).
150
125
100
75
50
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
Źródło: Opracowanie własne.
Konwergencja województwa pomorskiego do średniej UE
Realizacja Strategii spowodowała równieŜ przyspieszenie procesu konwergencji między
gospodarką województwa pomorskiego a średnią dla Unii Europejskiej. Innymi słowy,
przyczyniając się do dynamizacji wzrostu gospodarczego regionu, SRWP miała swój istotny
wkład w niwelowanie luki gospodarczej pomiędzy analizowanym województwem a bardziej
zamoŜnymi regionami UE-27.
3
Wzrost zatrudnienia
Obok poprawy konkurencyjności regionu niezwykle istotnym priorytetem SRWP jest wzrost
zatrudnienia. Realizacja tego celu ma istotne przełoŜenie na jakość Ŝycia mieszkańców
województwa. Jak pokazują to rezultaty przeprowadzonego badania, wdraŜanie Strategii
w latach 2005-2009 przyczyniło się do poprawy sytuacji na rynku pracy. Dzięki funduszom
wydatkowanym zgodnie z SRWP do roku 2009 zostało utworzonych 79 tys. nowych miejsc
pracy. Wpłynęło to bezpośrednio na zwiększenie się wskaźnika zatrudnienia oraz na
obniŜenie poziomu stopy bezrobocia w stosunku do hipotetycznej sytuacji braku środków
wydatkowanych w ramach SRWP (rysunek II).
Rys. II. Stopa bezrobocia ogółem z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu
jej braku w latach 2005-2020 (w %).
25
20
15
10
5
2005
2007
2009
2011
2013
z SRWP
2015
2017
2019
bez SRWP
Wzrost inwestycji i konsumpcji prywatnej
Napływ do gospodarki województwa pomorskiego analizowanych funduszy przyczynił się do
wzrostu nakładów inwestycyjnych, zarówno w sektorze publicznym (o dodatkowe 10.8 mld zł
w latach 2005-2009), jak i prywatnym (o dodatkowe 9.9 mld zł w latach 2005-2009).
W efekcie zwiększonego popytu inwestycyjnego wzrosły dochody do dyspozycji,
przyczyniając się tym samym do zwiększenia konsumpcji prywatnej o 18.9 mld zł (łącznie
4
w okresie 2005-2009) względem sytuacji, kiedy środki finansowe w ramach SRWP nie
zasiliłyby gospodarki badanego regionu.
Kontynuacja oddziaływania SRWP w kolejnych latach
Pozytywny wpływ rozpatrywanych w niniejszym opracowaniu środków finansowych na
rozwój społeczno-gospodarczy województwa pomorskiego ma znaleźć swoją kontynuację
takŜe w przyszłych latach (2010-2020). W związku z powyŜszym moŜna stwierdzić,
iŜ struktura ekonomiczna analizowanych transferów finansowych implementowanych do
gospodarki regionu pozwala na generowanie nie tylko krótkookresowych impulsów wzrostu
gospodarczego, lecz takŜe ujawniających się w dłuŜszej perspektywie czasowej efektów
o charakterze prorozwojowym. Mniejsza skala oddziaływania środków w ramach SRWP
w latach 2010-2020 jest wyłącznie wynikiem załoŜonego na potrzeby badania wygasania,
a następnie ustania zasilania gospodarki w fundusze pozyskane w ramach SRWP w okresie
2005-2009. W rzeczywistości wydatki w zakresie wspomnianej Strategii będą w dalszym
ciągu kontynuowane przyczyniając się wydatnie do rozwoju województwa pomorskiego.
5
Spis treści
Wprowadzenie........................................................................................................................ 7
1. Opis narzędzia badawczego ........................................................................................... 9
2. Opis załoŜeń scenariusza bazowego .......................................................................... 19
3. Opis transferów ............................................................................................................... 22
4. Analiza wyników ............................................................................................................ 34
Podsumowanie ..................................................................................................................... 59
Literatura................................................................................................................................ 62
Załącznik: Tablice wynikowe .......................................................................................... 65
6
Wprowadzenie
Celem niniejszego raportu jest przedstawienie wyników badań dotyczących wpływu środków
finansowych wydatkowanych w ramach realizacji Strategii Rozwoju Województwa
Pomorskiego (SRWP) w latach 2005-2009 na gospodarkę tego województwa. Badanie zostało
zrealizowane przez Wrocławską Agencję Rozwoju Regionalnego (WARR) na podstawie
umowy nr 77/UM/DPR-FP/10, zawartej w dniu 26 lipca 2010r. pomiędzy Urzędem
Marszałkowskim Województwa Pomorskiego (UMWP) a WARR.
Do
przeprowadzenia
badania
zespół
WARR
zastosował
regionalny
model
makroekonomiczny HERMIN gospodarki województwa pomorskiego II generacji. Stanowi
on rozwinięcie1 modelu I generacji, który był juŜ wykorzystywany na zlecenie UMWP do
modelowania wpływu funduszy Unii Europejskiej (UE) na pomorską gospodarkę na etapie
ewaluacji ex ante Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na
lata 2007-2013 (RPO WP)2 oraz na zamówienie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (MRR)
w ramach kolejnych etapów ewaluacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO)
i wybranych programów operacyjnych na lata 2007-20133, a takŜe oceny efektów wdraŜania
całej Polityki Spójności UE od roku 20044.
Modele HERMIN są od wielu lat stosowane do określania wpływu funduszy UE na rozwój
społeczno-gospodarczy państw członkowskich i regionów objętych wsparciem. Spełniają one
wymagania Komisji Europejskiej (KE) odnośnie narzędzia, które powinno być stosowane do
1
Opis wprowadzonych w modelu II generacji modyfikacji jest zawarty w rozdziale 1 Opis narzędzia
badawczego.
2
Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M. (2006-2007).“Ocena efektu makroekonomicznego
Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013 (RPO WP) na
gospodarkę województwa pomorskiego za pomocą modelu HERMIN ”, Raporty 1-3, Wrocław, WARR, lipiec
2006 - grudzień 2007.
3
Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Wojtasiak A., Zembaty M. (2006). "Ocena wpływu Narodowych
Strategicznych Ram Odniesienia i wybranych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013 na gospodarki
polskich województw przy pomocy modeli regionalnych HERMIN", WARR, grudzień 2006.
4
Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M., Wojtasiak-Terech A. (2008). "Wpływ realizacji inwestycji
finansowanych z funduszy unijnych na kształtowanie się głównych wskaźników dokumentów strategicznych –
Narodowego Planu Rozwoju i Narodowej Strategii Spójności oraz innych wybranych wskaźników
makroekonomicznych na poziomie krajowym i regionalnym za pomocą modelu krajowego i modeli
regionalnych”, WARR, Wrocław, maj 2008.
7
tego typu badań5. Obecnie, w rezultacie projektu realizowanego przez międzynarodowe
konsorcjum z udziałem WARR na zlecenie Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej (DG
REGIO) KE, został zbudowany system modeli HERMIN6 dla wszystkich państw
członkowskich UE, który jest stosowany do przeprowadzania badań ewaluacyjnych efektów
wdraŜania Polityki Spójności równieŜ przez wydział DG REGIO ds. ilościowych analiz
ekonomicznych7.
W Polsce metodologia HERMIN została zaimplementowana zarówno na poziomie krajowym
(2002), jak i regionalnym (2005) na zlecenie Departamentu Koordynacji Polityki
Strukturalnej MRR przez zespół WARR pod kierownictwem prof. J.Zaleskiego i we
współpracy z dr J. Bradley’em (autorem pierwotnej metodologii HERMIN).
Niniejszy raport jest więc kolejnym opracowaniem zespołu WARR dotyczącym
makroekonomicznej
ewaluacji,
przy
uŜyciu
metodologii
HERMIN,
programów
współfinansowanych ze środków publicznych, zarówno unijnych, jak i krajowych, na
kształtowanie się wybranych wskaźników makroekonomicznych regionalnych gospodarek.
Ma on następującą strukturę. Zastosowane narzędzie badawcze zostało opisane w rozdziale 1.
Ze względu na istotny wpływ załoŜeń egzogenicznych (dotyczą one m.in. kształtowania się
podstawowych parametrów gospodarki polskiej i światowej) na uzyskane wyniki, informacje
o przyjętych wartościach tych zmiennych zamieszczono w rozdziale 2. Nie mniej znaczące
dla wyników badania są dane o wielkości transferów finansowych w ramach realizacji SRWP
w latach 2005-2009 i dlatego równieŜ zostały one opisane oddzielnie (rozdział 3). NaleŜy
podkreślić, Ŝe podstawą do przedstawionej w tym rozdziale metody agregacji transferów
dokonanej przez WARR w kategorie ekonomiczne modelu HERMIN była zbudowana przez
UMWP i przekazana wykonawcy baza projektów SRWP zawierająca 12 845 pozycji.
Interpretacja ekonomiczna otrzymanych wyników wpływu SRWP na szereg wskaźników
makroekonomicznych pomorskiej gospodarki znajduje się w rozdziale 4. Analiza dotyczy
5
“The New Programming Period 2000-2006: methodological working papers. Working paper 2. The ex ante
evaluation of the Structural Funds interventions.”. European Commission, Directorate-General XVI Regional
Policy and Cohesion, August 2006 oraz “The New Programming Period 2007-2013.Indicative guidelines on
evaluation methods: ex ante evaluation. Working document no. 1.”, European Commission, DirectorateGeneral Regional Policy, August 2006.
6
ang. Cohesion System of Hermin Models (CSHM).
7
European Commission - DG Regional Policy, Unit C.3 - Quantitative and Economic Analysis, Additionality.
8
zarówno lat 2005-2009, co stanowiło zasadniczy cel badania, jak i prognozowanego wpływu
makroekonomicznych efektów SRWP w kolejnych latach (2010-2020). Raport zamykają
Podsumowanie,
w
którym
zostały
zestawione
główne
konkluzje
wynikające
z przeprowadzonych badań oraz spis wykorzystanej literatury. Do raportu załączono równieŜ
szczegółowe tablice wynikowe z przeprowadzonych symulacji, zawierające wartości wpływu
SRWP na kształtowanie się wskaźników będących przedmiotem badania i przeanalizowanych
w rozdziale 4.
1. Opis narzędzia badawczego
Zastosowana w niniejszym badaniu metodologia HERMIN spełnia wymogi Komisji
Europejskiej8 odnośnie narzędzi zalecanych do wykorzystywania w celu oszacowania
wpływu zewnętrznych środków finansowych na gospodarkę badanego terytorium. Jest ona
uŜywana od wielu lat do określenia siły oddziaływania funduszy UE na rozwój społecznogospodarczy państw i regionów objętych wsparciem unijnym. Aby w większym stopniu
uwzględnić zarówno specyfikę funduszy wydatkowanych zgodnie ze Strategią Rozwoju
Województwa Pomorskiego (SRWP), jak i efektów przez nie generowanych, wskazane było
wprowadzenie zmiany w sposobie ich agregacji w kategorie ekonomiczne regionalnego
modelu HERMIN województwa pomorskiego9. Zastosowana wersja modelu zawiera ponadto
szereg modyfikacji i usprawnień w stosunku do pierwszej generacji regionalnych modeli
HERMIN, analogicznie jak wszystkie pozostałe regionalne modele HERMIN polskich
województw, bazujące na modelu krajowym wykorzystywanym przez Komisję Europejską
i będącym częścią Cohsion System of HERMIN Models (CSHM). Charakterystykę wybranych
modułów zastosowanej wersji regionalnego modelu HERMIN województwa pomorskiego
przedstawiono poniŜej.
8
9
Patrz Wprowadzenie.
Wprowadzona zmiana wiązała się z koniecznością odejścia od standardowego sposobu agregacji płatności
w cztery kategorie ekonomiczne. Obecnie, oprócz wydatków przeznaczonych na infrastrukturę podstawową
(IP), rozwój zasobów ludzkich (RZL), bezpośrednie wsparcie sektora produkcyjnego (BPSP) oraz badania
i rozwój (B+R), zostały dodatkowo wyodrębniane transfery przyczyniające się w pierwszej kolejności do
wzrostu dochodów do dyspozycji brutto (patrz rozdział 3. Opis transferów).
9
W celu uzyskania większej przejrzystości, równania regionalnego modelu HERMIN
województwa pomorskiego II generacji zgrupowane są w 20 modułów, z których 13 zostało
opisanych w niniejszym rozdziale. W pozostałych 7 znajdują się głównie równania
toŜsamościowe, identyczne jak w modelach pierwszej generacji, które nie wpływają na
podstawowe mechanizmy działające w modelu. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe:
• regionalny model HERMIN województwa pomorskiego z roku 2010 jest modelem
5-sektorowym w odróŜnieniu od jego wcześniejszej wersji, która była 4-sektorowa;
• z sektora usług rynkowych zostało wydzielone budownictwo;
• dokonano równieŜ przesunięć wybranych sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności
(PKD) 2004 pomiędzy sektorami ekonomicznymi modelu HERMIN. Mianowicie
górnictwo i kopalnictwo jest obecnie traktowane jako część przemysłu a nie jak
pierwotnie w modelach typu HERMIN sektor ten był częścią usług rynkowych;
• wprowadzono submodel demograficzny;
• kalkulacja dochodów i wydatków publicznych w oparciu o metodologię ES95;
• uwzględnienie specyfiki regionalnej w obliczeniach deflatorów WDB;
• uwzględnienie odrębnego oddziaływania na gospodarkę regionu wydatków w ramach
B+R;
• wprowadzenie modyfikacji związanych z rozszerzeniem bazy GUS o dane dotyczące
realnej dynamiki PKB na poziomie regionalnym;
• uwzględnienie specyfiki gospodarki regionu przy konstruowaniu koszyka krajówgłównych partnerów handlowych województwa.
Wprowadzone zmiany pozwalają na lepsze odzwierciedlenie procesów mających miejsce w
gospodarce województwa pomorskiego przy pomocy regionalnego modelu HERMIN.
Schemat agregacji sekcji PKD 2004 w 5 obecnych sektorów ekonomicznych został
przedstawiony poniŜej:
Przemysł – Sekcje PKD: C+D+E
Budownictwo – Sekcje PKD: F
Usługi rynkowe – Sekcje PKD: G+H+I+J+K
10
Rolnictwo – Sekcje PKD: A+B
Usługi nierynkowe – Sekcje PKD: L+M+N+O+P
Inwestycje zewnętrzne
Regionalny model HERMIN jest narzędziem słuŜącym w głównej mierze do analizowania
wpływu zewnętrznych szoków finansowych, w szczególności funduszy UE, na kształtowanie
się podstawowych parametrów makroekonomicznych gospodarki województw. W niniejszym
module egzogeniczne załoŜenia dotyczące wielkości wsparcia finansowego wyraŜonego w
euro są agregowane w nowe zmienne. Ze względu na źródło finansowania moŜna je podzielić
na:
finansowanie
publiczne
unijne,
współfinansowanie
publiczne
krajowe
i
współfinansowanie prywatne. Dla wyników uzyskanych w modelu kluczowe znaczenie ma
agregacja płatności ze względu na ich przeznaczenie. W przypadku województwa
pomorskiego środki finansowe, jak juŜ wspomniano, zostały pogrupowane w 5 kategorii
ekonomicznych: infrastrukturę podstawową (IP), kapitał ludzki (KL), bezpośrednią pomoc
sektorowi produkcyjnemu (BSP), badania i rozwój (B+R) oraz pozostałe wydatki, przy czym
płatności w ramach BSP, dodatkowo dzielone są na 3 sektory ekonomiczne (rolnictwo,
przemysł, usługi rynkowe). Oddziaływanie środków finansowych na kształtowanie się
głównych parametrów makroekonomicznych uwzględnione jest poprzez implementację do
poniŜszych równań zmiennych dotyczących transferów w ramach Polityki Spójności.
Dochody sektora finansów publicznych = f(....,współfinansowanie publiczne unijne)
Wydatki sektora finansów publicznych = f(....,współfinansowanie publiczne krajowe)
Inwestycje publiczne = f(....,środki przeznaczone na rozwój infrastruktury podstawowej)
Zasoby infrastruktury technicznej = f(...,środki przeznaczone na rozwój infrastruktury
podstawowej)
Zasoby wykwalifikowanych pracowników = f(..., środki przeznaczone na rozwój kapitału
ludzkiego)
Transfery sektora publicznego do prywatnego = f(..., środki przeznaczone na rozwój
kapitału ludzkiego)
11
Nakłady brutto na środki trwałe w rolnictwie = f(..., środki przeznaczone na BPSP w sektorze
rolniczym)
Nakłady brutto na środki trwałe w przemyśle = f(..., środki przeznaczone na BPSP w sektorze
przemysłowym)
Nakłady brutto na środki trwałe w usługach rynkowych = f(..., środki przeznaczone na BPSP
w sektorze usług rynkowych)
Nakłady przeznaczone na B+R = f(..., środki przeznaczone na B+R)
Procesy w gospodarkach zewnętrznych
W drugiej generacji regionalnego modelu HERMIN zostały uwzględniane procesy
zachodzące w gospodarkach zewnętrznych. Zostały one opisane przy pomocy trzech
zmiennych: popytu zewnętrznego, waŜonego wskaźnika cen produkcji przemysłowej
u głównych importerów i eksporterów dóbr z i do regionu pomorskiego. Przy czym do
najwaŜniejszych partnerów handlowych zostały zaliczone pozostałe polskie województwa
oraz Niemcy, Norwegia, Szwecja i Wielka Brytania. Dane o inflacji PPI10 (w Polsce
i w Niemczech) wpływają na kształtowanie się deflatorów Wartości Dodanej Brutto w
sektorach przemysłowym i usług rynkowych w województwie pomorskim. Natomiast
wielkość popytu zewnętrznego wpływa na podaŜ w przemyśle, ze względu na fakt, Ŝe
produkty w nim wytworzone są sprzedawane nie tylko na rynku wewnętrznym.
Popyt wewnętrzny
Strona podaŜowa w modelu jest ściśle powiązana ze stroną popytową. Sposób ujęcia tej
drugiej zaleŜy od sektora ekonomicznego. W przypadku przemysłu wielkość popytu
krajowego jest określana przez konsumpcję prywatną, pozapłacowe elementy konsumpcji
publicznej oraz inwestycje ogółem. W identyczny sposób została zdefiniowana wielkość
popytu wewnętrznego w usługach rynkowych. Wagi wpływu poszczególnych składowych dla
10
Indeks cen produkcji przemysłowej.
12
kaŜdego z wyŜej wymienionych dwóch sektorów są ustalane niezaleŜnie11. Powoduje to, Ŝe
kształtowanie wielkości popytu krajowego w przemyśle moŜe przebiegać inaczej niŜ
w usługach rynkowych. Zmiany popytu wewnętrznego w budownictwie są zaleŜne od
wielkości nakładów brutto na środki trwałe, które są przeznaczone na budowle i budynki. Ze
względu na fakt, Ŝe kształtowanie się popytu w usługach nierynkowych w małym stopniu
wpływa na wielkość produkcji w tym sektorze, nie został on dla niego osobno zdefiniowany.
Specyfika sektora rolniczego powoduje, Ŝe sektor ten jest traktowany w modelu w sposób
egzogeniczny.
Strona podaŜowa
Produkcja w przemyśle jest zaleŜna od wielkości popytu zewnętrznego i wewnętrznego,
jednostkowych
kosztów
pracy,
oraz
stosunku
cen
światowych
do
krajowych
(we wcześniejszej wersji modelu ta ostatnia zmienna nie była uwzględniana w równaniu na
produkcję). Zostały więc uwzględnienie, poza elementami keynesowskimi, elementy
neoklasyczne, np. konkurencyjność. W podobny sposób modelowana jest wartość dodana
brutto w usługach rynkowych. RóŜnica polega na tym, Ŝe na kształtowanie się jej wielkości
nie wpływa stosunek cen światowych do krajowych. Związane jest to z faktem, Ŝe dobra
wytworzone w przemyśle w większym stopniu podlegają obrotowi na rynkach zewnętrznych
niŜ ma to miejsce w przypadku produktów sektora usług rynkowych. W porównaniu do
wcześniejszej wersji modelu został uwzględniony dodatkowo wpływ popytu zewnętrznego
(jego waga w równaniu na produkcję w usługach rynkowych jest niŜsza niŜ w przypadku
sektora przemysłowego). Stopnie oddziaływania poszczególnych czynników zarówno typu
neoklasycznego, jaki i keynesowskiego na wartość dodaną brutto w tych dwóch sektorach są
określane na etapie kalibracji modelu. Na produkcję w budownictwie ma wpływ
kształtowanie się wielkości inwestycji przeznaczonych na budowle i budynki. Zastosowano
więc podejście keynesowskie w odniesieniu do tego sektora. Wartość dodana brutto
w rolnictwie zaleŜy od liczby osób pracujących w tym sektorze i ich wydajności. Natomiast
11
W obecnej wersji modelu przyjęto analogiczne wagi jak w przypadku krajowego modelu HERMIN dla Polski
będącego częścią CSHM (Cohesion System of HERMIN models), natomiast w starszej wersji udziały były
ustalane na podstawie tablic input/output dla Hiszpanii.
13
na produkcję w usługach nierynkowych wpływają wynagrodzenia w tym sektorze oraz
pozostałe elementy pozapłacowe, które są zmiennymi egzogenicznymi.
Popyt na czynniki produkcji
Zaimplementowanie do funkcji produkcji (1) wartości dodanej brutto, wyliczonej tak jak to
opisano powyŜej, pozwala, po dokonaniu dodatkowych egzogenicznych załoŜeń
dotyczących cen czynników produkcji, na wykorzystanie tejŜe funkcji do określenia
wielkości inwestycji oraz poziomu zatrudnienia (popyt na czynniki produkcji)12.
O=f(K,L)
(1)
gdzie: O – produkcja,
K – zasoby kapitałowe,
L – liczba osób pracujących.
Na etapie kalibracji funkcji produkcji w modelu są uwzględnione ograniczenia
technologiczne oraz procesy minimalizacji kosztów. Ze względu na fakt, Ŝe długoterminowe
oddziaływanie polityki gospodarczej wpływa na zmiany popytu na czynniki produkcji,
zostały dodane dodatkowe zmienne pozwalające uchwycić ten proces.
W modelu zastosowano formę CES13 funkcji produkcji (2) dla sektora przemysłowego,
budownictwa oraz usług rynkowych.
O = A exp(λt) [ δ L-ρ + (1- δ) I-ρ]-1/ρ
(2)
gdzie: O – wartość dodana brutto,
L – liczba osób pracujących,
12
13
Otrzymuje się nieliniowe równania dla wspólnego popytu na czynniki produkcji w następującej schematycznej
formie: I = f1(O, r/w), L = f2(O, r/w), gdzie w i r są to odpowiednio koszty pracy i kapitału.
Funkcja CES - typ funkcji produkcji charakteryzujący się stałą krańcową stopą substytucji. Funkcja
ta obrazuje w jaki sposób czynniki produkcji (praca i kapitał) transformowane są w dobra finalne.
14
I – wielkość nakładów brutto na środki trwałe,
A – parametr skalujący,
ρ – stała elastyczności substytucji,
δ – parametr intensywności czynników produkcji,
λ – wskaźnik postępu technicznego w neutralnym ujęciu Hicksa.
Na etapie prognozowania liczby osób pracujących w rolnictwie wykorzystywane są jedynie
dane dotyczące kształtowania się tej zmiennej w historii. Zasoby kapitału w rolnictwie zaleŜą
od wielkości produkcji w tym sektorze. Natomiast wielkości zatrudnienia i inwestycji
w usługach nierynkowych są zmiennymi egzogenicznymi.
Produkt Krajowy Brutto
W niniejszej wersji modelu Produkt Krajowy Brutto (PKB) wytworzony w regionie jest
liczony po stronie produkcji, zarówno w cenach bieŜących, jak i stałych roku 2000. Poza
wartością dodaną brutto, wpływ na jego wielkość ma równieŜ kształtowanie się dochodów z
tytułu podatków od produktów oraz dotacji do produktów. Przyjęto załoŜenie, Ŝe poziom
podatków od produktu jest wprost proporcjonalny do wartości konsumpcji prywatnej.
Natomiast dotacje do produktów zaleŜą jedynie od wartości dodanej brutto wytworzonej w
całej gospodarce województwa pomorskiego.
Inflacja
W regionalnym modelu HERMIN jest uwzględniany wpływ zmiany cen na kształtowanie się
wybranych parametrów makroekonomicznych. Wielkość inflacji CPI14 bezpośrednio wpływa
na poziom wynagrodzeń. Jest ona zmienną egzogeniczną. Inna miarą inflacji jest wskaźnik
cen produkcji przemysłowej (PPI), który jest określany endogenicznie dla kaŜdego z sektorów
ekonomicznych. Kolejnym wskaźnikiem cen, który odgrywa istotną rolę w regionalnym
modelu HERMIN, jest deflator inwestycji. Związane jest to z faktem, Ŝe szoki zewnętrzne,
14
Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych.
15
którym poddawany jest model, są wyraŜone w cenach bieŜących a do analizowania procesów
gospodarczych wykorzystuje się dane finansowe w ujęciu realnym. Zachowanie się tej
zmiennej wpływa równieŜ na poziom czynników produkcji (zasoby kapitałowe, zatrudnienie).
Jest ona zaleŜna od deflatora wartości dodanej brutto ogółem oraz wskaźnika cen produkcji
przemysłowej u głównych partnerów handlowych. Wagi wpływu zmiennych, które oddziałują
na kształtowanie się wielkości deflatorów, są ustalane na etapie kalibracji modelu. WyŜej
opisane podejście, zastosowane do modelowania inflacji, pozwala na badanie zachowania się
szeregu zmiennych wyraŜonych w cenach bieŜących, w tym, między innymi, Produktu
Krajowego Brutto.
Zmiany zasobów kapitału
Wielkość zasobów kapitałowych w przemyśle, budownictwie i usługach rynkowych zaleŜy od
kształtowania się inwestycji i stopy amortyzacji (Tab. 1) w tych sektorach, w przypadku
rolnictwa natomiast od wielkości produkcji. W modelu zostały wyodrębnione zasoby
kapitałowe na których zmiany wpływ ma finansowanie zewnętrzne. Został zbudowany
mechanizm pozwalający określić o ile procent zwiększą się te zasoby w wyniku
oddziaływania zewnętrznej pomocy finansowej.
Tab 1. Stopa amortyzacji w latach 1999-2020 w poszczególnych sektorach
Sektor
Amortyzacja
3%
8%
5%
5%
2%
Rolniczy
Przemysłowy
Budownictwa
Usług rynkowych
Usług nierynkowych
Źródło:The COHESION system of HERMIN country and regional models: Description and operating manual
(2007).
Koszty związane z zatrudnieniem
Na
etapie
prognozowania
przyszłych
wartości
przeciętnych
kosztów
związanych
z zatrudnieniem w poszczególnych sektorach ekonomicznych zastosowano w regionalnym
modelu HERMIN podejście zgodne z tzw. modelem skandynawskim. Polega ono na
załoŜeniu, Ŝe dynamika zmian przeciętnych kosztów związanych z zatrudnieniem w całej
16
gospodarce jest zaleŜna wyłącznie od procesów zachodzących w przemyśle. Zgodnie z teorią
negocjacji płacowych
zakłada się, Ŝe poziom przeciętnych kosztów związanych
z zatrudnieniem w tym sektorze jest zaleŜny od następujących zmiennych:
-
produktywności w przemyśle – jej wzrost powoduje zwiększenie się produkcji (przy
załoŜeniu braku zmiany zatrudnienia) a tym samym dochodów firmy, które mogą zostać
w pewnym stopniu przeznaczone na wypłaty dla pracowników;
-
stopy bezrobocia – jej wielkość określa siłę pracowników i pracodawców w negocjacjach
płacowych. Stopa bezrobocia jest odwrotnie proporcjonalna do siły negocjacyjnej
związków zawodowych i wprost proporcjonalna w przypadku pracodawców;
-
inflacji
–
wzrost
cen
wpływa
na
koszt
pozyskania
czynników
produkcji,
a w szczególności pracy;
-
klinu podatkowego.
Konsumpcja
W regionalnym modelu HERMIN konsumpcja funkcjonuje w podziale na prywatną
i publiczną. Pierwsza jest wprost proporcjonalna do dochodu do dyspozycji. Natomiast druga
zaleŜy głównie od kształtowania się wynagrodzeń w sektorze usług publicznych.
Demografia
W regionalnym modelu HERMIN województwa pomorskiego występują dwie endogeniczne
zmienne demograficzne: liczba mieszkańców ogółem oraz w wieku produkcyjnym15. Są one
liczone przy uŜyciu submodelu demograficznego, w którym wykorzystywane są dane
historyczne dotyczące liczby mieszkańców ogółem i w wieku produkcyjnym oraz informacje
o migracjach na pobyt czasowy dla całego kraju.
15
Wiek produkcyjny w modelu obejmuje kobiety w wieku 15-59 lat i męŜczyzn w wieku 15-64 lat.
17
Dochody i wydatki sektora finansów publicznych
Deficyt sektora finansów publicznych jest liczony zgodnie z metodologią ESA’ 95. Zarówno
na kształtowanie się wielkości dochodów, jak i wydatków wpływa 7 czynników, których
powiązania z pozostałymi zmiennymi w modelu zostały przedstawione poniŜej.
Strona dochodowa:
Podatki pośrednie = f(Konsumpcja prywatna)
Podatek dochodowy od osób fizycznych = f(Wynagrodzenia ogółem)
Podatek dochodowy od osób prawnych = f(Zyski przedsiębiorstw w roku ubiegłym)
Składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracowników = f(Wynagrodzenia ogółem)
Składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawców = f(Wynagrodzenia ogółem)
Pozostałe dochody = f(PKB wg czynników produkcji)
Dochody z UE - zmienna egzogeniczna
Strona wydatkowa:
ZuŜycie pośrednie wg ESA’95 = f(Pozapłacowa konsumpcja w sektorze publicznym)
Wynagrodzenia sektora publicznego wg ESA’95 = f(Wynagrodzenia sektora publicznego)
Wydatki socjalne wg ESA’95 = f(Deflator konsumpcji, liczba mieszkańców ogółem)
Odsetki wg ESA’95 - zmienna egzogeniczna
Nakłady brutto na środki trwałe sektora publicznego wg ESA’95 = f(Nakłady brutto na środki
trwałe sektora publicznego)
Pozostałe wydatki = f(Konsumpcja publiczna)
Współfinansowanie krajowe – zmienna egzogeniczna
Zyski i dochody sektora prywatnego
Zyski sektora prywatnego są definiowane jako róŜnica między wartością dodaną brutto
w tym sektorze a wielkością wynagrodzeń. Zakłada się, Ŝe udział w nich zysków
zatrzymanych stanowi 20%16. Na dochody sektora prywatnego wpływa wielkość PKB
wyraŜona w czynnikach produkcji w tym sektorze oraz transfery z sektora publicznego do
16
The COHESION system of HERMIN country and regional models: Description and operating manual (2007).
18
prywatnego. Dochody sektora gospodarstw domowych uzyskuje się po odjęciu zatrzymanego
zysku od dochodów sektora prywatnego. Po skorygowaniu otrzymanego wyniku o sumę
wielkości podatków PIT i składek płaconych przez pracowników, otrzymuje się dochody
sektora gospodarstw domowych do dyspozycji brutto, które pełnią w modelu waŜną rolę,
poprzez ścisłe powiązanie z konsumpcją prywatną.
2. Opis załoŜeń scenariusza bazowego
Podobnie
jak
gospodarka
Polski
jest
częścią
światowego
połączonego
systemu
gospodarczego, tak gospodarka województwa pomorskiego jest częścią gospodarki polskiej
i europejskiej. Dlatego elementy powiązań między gospodarką województwa pomorskiego
a jego otoczeniem muszą być uwzględnione w modelu. Pierwszą grupę załoŜeń tworzą te,
przy pomocy których opisuje się w modelu przyszły rozwój gospodarki światowej
a w szczególności państw, z którymi województwo pomorskie prowadzi intensywną wymianę
handlową. Na podstawie m.in. opracowania „Eksport oraz bezpośrednie inwestycje
zagraniczne firm województwa pomorskiego”17 została ustalona lista głównych partnerów
handlowych (Polska18, Niemcy, Norwegia, Szwecja i Wielka Brytania) oraz siła ich
oddziaływania. Dokonano załoŜenia, Ŝe w całym analizowanym okresie największy wpływ na
gospodarkę województwa pomorskiego ma kondycja gospodarcza Polski i Niemiec.
W trakcie opracowywania prognoz dotyczących dynamiki produkcji przemysłowej oraz
inflacji PPI załoŜono, Ŝe przebieg koniunktury gospodarczej we wspomnianych krajach
będzie przyjmował „kształt litery V”19 oraz, biorąc pod uwagę średni okres cyklu
koniunkturalnego w minionych latach, przyjęto, Ŝe oŜywienie gospodarcze będzie trwało do
roku 2012 włącznie. Przy wykorzystaniu, m.in. wyŜej wymienionych załoŜeń oraz danych
statystycznych za lata 1999-2009, zostały opracowane przez Wrocławską Agencję Rozwoju
17
Eksport oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne firm województwa pomorskiego, red. S. Umiński, PBS
i Uniwersytet Gdański, Gdańsk, 2009.
18
Pozostała część Polski poza województwem pomorskim, której parametry są aproksymowane jako dane dla
całego kraju.
19
Przez kształt litery V naleŜy rozumieć sekwencję przebiegu koniunktury gospodarczej polegającą na tym,
Ŝe po światowym kryzysie gospodarczym (2009 r.) nastąpi kilkuletnia faza oŜywienia gospodarczego.
19
Regionalnego prognozy dotyczące średniego tempa wzrostu PKB w Unii Europejskiej.
Zakłada się mianowicie, Ŝe w latach 2010-2011 gospodarka unijna będzie się rozwijać
odpowiednio w tempie 1% i 1.7%. Natomiast po roku 2011 dynamika wzrostu tego
wskaźnika będzie oscylować wokół 2% rocznie. W trakcie obliczania wartości PKB na
mieszkańca w odniesieniu do średniej krajowej (Polska = 100%) wykorzystano prognozy
Ministerstwa Finansów dotyczące tempa wzrostu gospodarczego w całym kraju wynoszące w
latach 2010-2013 odpowiednio 3%, 3.5%, 4.8%, 4.1%. Po roku 2013 przyjęto, Ŝe polska
gospodarka będzie rozwijać się w tempie 3.5% rocznie.
Kolejną grupę załoŜeń stanowią te dotyczące kształtowania się wybranych parametrów w
sektorze usług nierynkowych i w rolnictwie oraz zmiennych demograficznych. Dane
historyczne (1999-2008) wskazują, Ŝe liczba osób pracujących w rolnictwie nie zmienia się
istotnie. Biorąc jednak pod uwagę zakładany rozwój pozostałych sektorów (usług rynkowych,
budownictwa i przemysłu) oraz postępującą modernizację sektora rolniczego, ostatecznie
przyjęto, Ŝe liczba ta będzie się zmniejszać w tempie 2 procent rocznie. Kontynuacja wzrostu
zatrudnienia w usługach publicznych, na co wskazują dane historyczne i specyfika tego
sektora, moŜe przyczynić się do spowolnienia rozwoju w pozostałych sektorach gospodarki
z powodu ograniczonych zasobów kapitału ludzkiego oraz zwiększyć i tak juŜ duŜe wydatki
sektora finansów publicznych. W trakcie opracowywania prognozy dotyczącej tego
wskaźnika dokonano optymistycznego załoŜenia o ograniczeniu dotychczasowego wzrostu
liczby osób pracujących w tym sektorze. Tak, jak juŜ wyŜej wspomniano, został wyliczony
(na podstawie submodelu demograficznego) spadek liczby mieszkańców województwa
pomorskiego w wieku produkcyjnym. Uzyskane na jego podstawie predykcje są zbieŜne z
prognozami dla kraju przedstawionymi w ekspertyzie „Zmiany i problemy demograficzne
a rozwój przestrzenny”20. Spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz
prawdopodobny dalszy dynamiczny wzrost gospodarczy województwa pomorskiego, czynią
20
Kupiszewski M., Bijak J. (2008): Zmiany i problemy demograficzne a rozwój przestrzenny, [w:] K.
Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. śuber (red.), Ekspertyzy do koncepcji przestrzennego
zagospodarowania kraju 2008-2033, Tom IV, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 291-308.
20
uprawnionym
dokonanie
załoŜenia
polegającego
na
przyjęciu
wzrostu
wartości
współczynnika aktywności zawodowej ludności21,22.
Kolejne załoŜenie dotyczy nakładów brutto na środki trwałe w sektorze publicznym.
Dokonanie prognozy tej zmiennej jest zadaniem niezwykle trudnym ze względu na brak
wiarygodnych informacji o skali i strukturze płatności w ramach NSRO 2007-2013
dystrybuowanych centralnie. Ostatecznie zdecydowano oprzeć się na oficjalnych danych i
prognozach Ministerstwa Rozwoju Regionalnego dotyczących wielkości nakładów na
infrastrukturę podstawową w ramach NPR 2004-2006 i NSRO 2007-2013 oraz danych
historycznych dotyczących nakładów brutto na środki trwałe. Bazując na powyŜszych
źródłach uzyskano dwucyfrową dynamikę (liczoną na podstawie wartości wyraŜonych w
cenach bieŜących) wzrostu nakładów brutto na środki trwałe w sektorze publicznym w latach
2009-2013 za wyjątkiem roku 2011.
Trzecią grupę stanowią załoŜenia odnoszące się do wskaźników mających wpływ na
kształtowanie się inflacji CPI i PPI w modelu. W trakcie opracowywania prognoz odnośnie
tych zmiennych bazowano na wartościach uzyskanych w trakcie kalibracji krajowego modelu
HERMIN dla Polski (inflacji PPI) oraz na danych statystycznych dla kraju (inflacja CPI). Na
podstawie wyników przeprowadzonych obliczeń przyjęto, Ŝe w województwie pomorskim
inflacja CPI będzie wynosić 2.5 procent rocznie w latach 2010-2020. Natomiast inflacja PPI
będzie najniŜsza w przemyśle a najwyŜsza w budownictwie i w przypadku kaŜdego
z sektorów największą wartość osiągnie w roku 2015/2016, co wiąŜe się z zakładanym w tych
latach najszybszym wzrostem gospodarki województwa pomorskiego w okresie 2010-2020.
Spośród pozostałych załoŜeń warto odnotować przyjęcie nieco szybszego tempa postępu
technicznego w neutralnym ujęciu Hicksa23 w sektorze przemysłowym w latach 2009-2020
niŜ wskazują na to wyniki uzyskane w trakcie kalibracji modelu. WiąŜe się to z
21
Wskaźnik współczynnik aktywności zawodowej ludności jest liczony w metodologii HERMIN jako iloraz
ludności aktywnej zawodowo w wieku 15-59/64 lat do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym (15-59/64
lat).
22
Warto nadmienić, Ŝe wskaźnik ten w rok 2008 w województwie pomorskim przyjmował najniŜszą wartość
spośród wszystkich regionów w kraju.
23
Postęp oddziałujący w takim samym stopniu na czynnik pracy i kapitału.
21
przekonaniem, iŜ inwestycje unijne w coraz większym stopniu będą przyczyniać się do
wprowadzania do procesu produkcji nowoczesnych technologii, urządzeń i maszyn, co z kolei
powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie we wzroście tego wskaźnika.
Wybrane przyjęte załoŜenia dotyczące wskaźników makroekonomicznych
Wzrost PKB w całej UE (UE-27)
Wzrost PKB w Polsce
Liczba pracujących w rolnictwie
CPI w województwie pomorskim
2010: 1.0%; 2011: 1.7%; 2012-2020: 2%
2010: 3.0%; 2011: 3.5%; 2012: 4.8%;
2013: 4,1%; 2014-2020: 3.5%
spadek co roku o 2%
2.5%
3. Opis transferów
W niniejszym raporcie analizowany jest wpływ finansowych środków publicznych oraz
finansowych środków spółek prawa handlowego o znaczeniu strategicznym na rozwój
społeczno-gospodarczy województwa pomorskiego, które zostały pozyskane w latach 20052009 w ramach Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego (SRWP) w celu zwiększenia
konkurencyjności, spójności i dostępności regionu. Zgodnie z tymi trzema priorytetami
SRWP środki finansowe przeznaczone są na realizację projektów skoncentrowanych na
budowaniu silnej i trwałej pozycji regionu w skali europejskiej, zmniejszeniu zróŜnicowań
wewnątrz województwa w poziomie rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego
oraz zapewnieniu mobilności ludzi, dostępności usług i przepływu dóbr dzięki efektywnie
funkcjonującej infrastrukturze. W ramach priorytetów Strategii określonych jest 14 celów
strategicznych (Tabela 2).
22
Tabela 2. Priorytety i cele strategiczne rozwoju województwa pomorskiego.
Priorytety
Konkurencyjność
Spójność
Dostępność
Cele:
Cele:
Cele:
1. Lepsze warunki dla
przedsiębiorczości i innowacji
1. Wzrost zatrudnienia
i mobilności zawodowej
1. Efektywny i bezpieczny
system transportowy
2. Wysoki poziom edukacji i
nauki
2. Silne, zdrowe i zintegrowane
społeczeństwo
3. Rozwój gospodarki
wykorzystującej specyficzne
zasoby regionalne
3. Rozwój społeczeństwa
obywatelskiego
2. Poprawa funkcjonowania
systemów infrastruktury
technicznej i teleinformatycznej
4. Efektywna sfera publiczna
4. Kształtowanie procesów
społecznych i przestrzennych
dla poprawy jakości Ŝycia
3. Lepszy dostęp do
infrastruktury społecznej,
zwłaszcza na obszarach
strukturalnie słabych
5. Silna pozycja i powiązania
4. Zachowanie i poprawa stanu
Obszaru Metropolitalnego
5. Wzmacnianie
środowiska przyrodniczego
subregionalnych ośrodków
Trójmiasta w układzie
ponadregionalnym, głównie
rozwojowych
bałtyckim
Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego przyjęta uchwałą z dnia 18 lipca 2005 r.
Skutecznej realizacji SRWP słuŜą programy wojewódzkie i programy operacyjne (sektorowe,
regionalne i międzynarodowe), w których środki finansowe są zapisane w podziale na
poszczególne priorytety i cele rozwojowe województwa pomorskiego, a takŜe szereg
indywidualnie realizowanych projektów.
W latach 2005-2009 w ramach SRWP pozyskano środki na łączną sumę ponad 26.5 mld zł,
która została przeznaczona na realizację 12 845 przedsięwzięć24. Analiza przeprowadzona
przez zespół badawczy wykazuje, Ŝe Strategia była realizowana we wszystkich 3 priorytetach
i 14 celach strategicznych. Największe znaczenie w finansowaniu realizacji SRWP w tym
okresie miały środki Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 (NPR) i Narodowych
Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 (NSRO) – blisko 36% wszystkich środków (w
tym m.in. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego 2007-2013 –
9.8% całości środków, Fundusz Spójności – 8.2%, PO Infrastruktura i Środowisko 2007-2013
– 3.7% oraz Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006 – 3.2%).
Istotne miejsce zajęły takŜe środki finansowe zapisane w budŜetach gmin i powiatów, które
stanowiły blisko 23% ogółu. ZauwaŜalne znaczenie w finansowaniu Strategii mają równieŜ
24
Na podstawie bazy danych projektów przesłanych przez Zamawiającego.
23
środki spółek prawa handlowego o znaczeniu strategicznym tj. Gdańskiego Transportu
Company S.A (8%), spółek energetycznych (6.3%) oraz spółek komunalnych (5.6%).
Pozostałe źródła finansowania SRWP odgrywają znacznie mniejszą rolę. Szczegółowy
rozkład środków został przedstawiony w tabeli 3.
Tabela 3. Pozyskane środki w ramach SRWP w latach 2005-2009 w podziale na poszczególne
źródła finansowania (tys zł i %).
Źródło finansowania
1 Gminy i powiaty
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego 2007-2013
Fundusz Spójności
Gdańsk Transport Company S.A.
Spółki energetyczne
Spółki komunalne
Samorząd Województwa Pomorskiego
PO Infrastruktura i Środowisko 2007-2013
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006
Fundusz Pracy
SPO Transport 2004-2006
Uczelnie wyŜsze
PO Innowacyjna Gospodarka 2007-2013
Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006
PO Kapitał Ludzki 2007-2013
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad
Porty morskie
SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004-2006
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Kontrakty Wojewódzkie 2005-2009
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora śywnościowego i Rozwój
Obszarów Wiejskich 2004-2006
SPO Wzrost Konkurencyjności przedsiębiorstw2004-2006
Norweski Mechanizm Finansowy/Mechanizm Finansowy EOG
SPO Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
PO ZrównowaŜony Rozwój Sektora Rybołówstwa i NadbrzeŜnych Obszarów
Rybackich 2007-2013
Fundacja EkoFundusz
Instytucje bezpieczeństwa publicznego
Program Ramowy UE 2007-2013
Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej
IW INTERREG
PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
Urzędy Morskie
Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych
IW EQUAL
Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej 2007-2013
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku
Zarząd Melioracji Urządzeń Wodnych
RAZEM
Wartość środków (tys
zł)
6 068 679
% udział środków w
SRWP
22.9%
2 607 129
2 166 526
2 117 000
1 662 574
1 475 742
1 049 079
979 985
847 527
777 629
712 868
712 795
620 325
527 552
533 885
495 296
374 138
318 553
306 810
260 414
240 869
177 542
9.8%
8.2%
8.0%
6.3%
5.6%
4.0%
3.7%
3.2%
2.9%
2.7%
2.7%
2.3%
2.0%
2.0%
1.9%
1.4%
1.2%
1.2%
1.0%
0.9%
0.7%
195 020
182 622
153 400
150 536
128 525
0.7%
0.7%
0.6%
0.6%
0.5%
121 894
105 030
71 383
49 393
46 461
44 914
56 440
43 884
28 619
24 266
39 506
22 367
31 621
26 528 797
0.5%
0.4%
0.3%
0.2%
0.2%
0.2%
0.2%
0.2%
0.1%
0.1%
0.1%
0.1%
0.1%
100.0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych projektów otrzymanych od Zamawiającego.
24
Głównym źródłem finansowania SRWP są krajowe środki publiczne (44% całości). Prawie
41% całości wydatków zostanie pokryte zagranicznymi środkami publicznymi w ramach
wsparcia UE, a dla pozostałych 15,5% źródłem finansowania są środki spółek prawa
handlowego o znaczeniu strategicznym. Biorąc pod uwagę liczbę przedsięwzięć zdecydowana
większość zostanie zrealizowana przy udziale transferów zagranicznych – blisko 82%, ponad
16% wyłącznie środkami publicznymi krajowymi i tylko 2% z ogólnej liczby projektów
będzie finansowane przez kapitał spółek prawa handlowego o znaczeniu strategicznym.
Przedmiotem badania są środki finansowe pozyskane w latach 2005-2009. Profil ich
wydatkowania w okresie 2005-2015 stanowi istotną informację wykorzystywaną w trakcie
przeprowadzania analizy wpływu realizacji SRWP na gospodarkę województwa pomorskiego
przy zastosowaniu regionalnego modelu HERMIN. Brak tych danych spowodował
konieczność dokonania przez autorów niniejszego raportu szeregu załoŜeń w celu
oszacowania tempa wydatkowania środków pozyskanych w ramach SRWP. W trakcie prac
wykorzystano informacje przekazane przez Zamawiającego odnośnie wielkości pozyskanych
środków w podziale na źródła finansowania (Tab. 4).
Tab. 4. Środki w ramach SRWP według źródeł finansowania.
Grupa źródeł
Podgrupa źródeł
1. Środki publiczne zagraniczne
2. Środki publiczne krajowe
1a. Perspektywa 2004-2006
- NPR 2004-2006
- PROW 2004-2006
- Pozostałe
1b. Perspektywa 2007-2013
- NSRO 2007-2013
- Pozostałe
2a. Środki centralne
2b. Środki centralne w dyspozycji
władz regionalnych
2c. Środki regionalne
3. Środki spółek prawa handlowego
o znaczeniu strategicznym25
OGÓŁEM SRWP
-
Środki (mln zł)
5 361
4 631
527
203
5 398
4 903
495
1 860
872
8 883
4 155
26 529
Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.
25
W niniejszym raporcie do spółek prawa handlowego o znaczeniu strategicznym zostały zaliczone następujące
podmioty gospodarcze: Gdańsk Transport Company, porty morskie, spółki energetyczne oraz PKP PLK.
25
Dla kaŜdej podgrupy opracowano profile wydatkowania środków, których konstrukcja została
przedstawiona poniŜej.
1a. Środki publiczne zagraniczne w perspektywie 2004-2006
W celu zbudowania profilu wydatkowania środków w ramach NPR w województwie
pomorskim wykorzystano dane MRR (Tab. 5):
Tab. 5. Płatności w ramach NPR w mln zł w województwie pomorskim w latach 2005-2010.
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2005-2010
283 650 1309 712 856 821
4631
Odrębnej metody szacowania rocznych płatności wymagał Plan Rozwoju Obszarów
Wiejskich (PROW) na lata 2004-2006. Program ten jest współfinansowany z funduszy UE,
ale realizowany poza ramami NPR. Na podstawie rocznych sprawozdań z realizacji PROW
oraz przy załoŜeniu takiej samej dynamiki wydatkowania środków w kaŜdym z województw
obliczono, Ŝe w latach 2005-200726 miały miejsce następujące płatności w ramach tego
programu w województwie pomorskim (Tab. 6).
Tab. 6. Płatności w ramach PROW w województwie pomorskim w latach 2005-2007
(w mln zł).
2005 2006 2007 2005-2007
113
247
167
527
Sumując wartości uzyskane w tabelach 5 i 6 otrzymano następujący profil czasowy
wydatkowania zagranicznych środków publicznych w ramach NPR i PROW (w mln zł)
(Tab. 7).
Tab. 7. Łączne wydatkowanie środków publicznych zagranicznych w ramach NPR i PROW
w latach 2005-2010 (w mln zł) w województwie pomorskim pozyskanych w okresie
2005-2009.
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2005-2010
396 897 1476 712 856 821
5158
26
Na podstawie rocznych sprawozdań z realizacji PROW 2004-2006 do końca 2007 roku wydano około 97%
wszystkich środków przeznaczonych na realizację tego programu.
26
Pozostałe 203 mln zł (nie ujęte w NPR i w PROW) rozszacowano zgodnie z profilem
znajdującym się w tabeli 7. Uzyskane wyniki zostały zamieszczone w tabeli 8.
Tab. 8. Wydatkowanie środków publicznych zagranicznych (w mln zł) w ramach
perspektywy 2004-2006 nie ujętych w NPR27 i w latach 2005-2010 PROW w województwie
pomorskim pozyskanych w okresie 2005-2009.
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2005-2010
16
35
58
28
34
32
203
Ostateczny profil wydatkowania publicznych środków zagranicznych w ramach perspektywy
2004-2006 został przedstawiony w tabeli 9 (suma wartości zamieszczonych w tabelach 5, 6
i 8).
Tab. 9. Wydatkowanie środków publicznych zagranicznych w ramach perspektywy
2004-2006 w latach 2005-2010 (w mln zł) w województwie pomorskim pozyskanych
w okresie 2005-2009.
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2004-2010
412 932 1534 740 890 853
5361
1b. Środki publiczne zagraniczne w perspektywie 2007-2013
W ramach NSRO w latach 2007-2009 zostało pozyskanych 4903 mln zł. Zgodnie z danymi
MRR28 do końca roku 2009 wydano 990 mln zł. Przyjęto, Ŝe udział środków pozyskanych
i jeszcze niewydanych w płatnościach prognozowanych przez MRR będzie wynosić około
90%, 60%, 30%, 15%, 10%, 10% odpowiednio w latach 2010-2015. Bazując na powyŜszym
załoŜeniu, otrzymano następujący profil wydatkowania publicznych środków zagranicznych
w ramach NSRO 2007-2013 w województwie pomorskim w okresie 2008-2015 (Tab. 10).
27
28
6. Program Ramowy UE i Norweski Mechanizm Finansowy/Mechanizm Finansowy EOG.
Na podstawie danych otrzymanych przez WARR od MRR. Ze względu na fakt, iŜ dane te są wyraŜone w euro
zastosowano dla 2007-2009 kurs wymiany PLN/EUR na podstawie średniorocznych kursów wymiany
podawanych przez NBP. Natomiast dla lat 2010-2015 przyjęto kurs wymiany PLN/EUR równy
średniomiesięcznemu kursowi wymiany z sierpnia 2010 roku podanego przez NBP.
27
Tab. 10. Wydatkowanie środków publicznych zagranicznych (w ramach NSRO 2007-2013)
w latach 2008-2015 (w mln zł) w województwie pomorskim pozyskanych w okresie
2005-2009
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2010-2015
61
929 1165 1143 686
435
269
215
4903
W celu rozszacowania pozostałych 495 mln zł (nie ujętych w NSRO 2007-2013)
wykorzystano profil wydatkowania znajdujący się w tabeli 10. Uzyskane dane zostały
zamieszczone w tabeli 11.
Tab. 11. Wydatkowanie środków publicznych zagranicznych (w mln zł) w ramach
perspektywy 2007-2013 nie ujętych w NSRO29 w latach 2005-2010 w województwie
pomorskim pozyskanych w okresie 2005-2009.
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2010-2015
6
94
118
115
69
44
27
22
495
Ostateczny profil wydatkowania publicznych środków zagranicznych w ramach perspektywy
2007-2013 został przedstawiony w tabeli 12.
Tab. 12. Wydatkowanie zagranicznych środków publicznych w perspektywie 2007-2013
w latach 2008-2015 (w mln zł) w województwie pomorskim pozyskanych w okresie 20052009.
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2008-2015
67
1023 1283 1258 755
479
296
237
5398
2a, 2b i 3. Publiczne środki krajowe (centralne) oraz środki spółek prawa handlowego
o znaczeniu strategicznym
Przyjęto, Ŝe tempo wydatkowania publicznych środków krajowych (centralnych) i środków
spółek prawa handlowego o znaczeniu strategicznym było identyczne z dynamiką
wykorzystania publicznych środków zagranicznych. Bazując na powyŜszym załoŜeniu
otrzymano następujący profil wydatkowania publicznych środków krajowych (centralnych)
29
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
28
oraz środków spółek prawa handlowego o znaczeniu strategicznym w latach 2005-2009 (Tab.
13).
Tab. 13. Wydatkowanie środków publicznych krajowych (centralnych) oraz środków spółek
prawa handlowego o znaczeniu strategicznym (w mln zł) w województwie pomorskim
w latach 2005-2009.
2005 2006 2007 2008 2009 2005-2009
507 1147 1887
993 2353
6887
2c. Publiczne środki krajowe (regionalne)
W celu rozszacowania publicznych środków krajowych (regionalnych) wykorzystano dane
GUS za lata 2005-2009 dotyczące majątkowych wydatków inwestycyjnych finansowanych
z budŜetów jednostek samorządu terytorialnego (JST) (Tab. 14).
Tab. 14. Majątkowe wydatki inwestycyjne finansowane z budŜetów JST (w mln zł)
w województwie pomorskim w latach 2005-2009.
2005 2006 2007 2008 2009 2005-2009
Gminy łącznie z miastami
767 1096 1421 1690 1648
6622
na prawach powiatu
Powiatów
104
115
99
125
228
671
Województw
167
211
213
274
706
1571
Łącznie
1038 1422 1733 2089 2582
8864
Źródło: GUS.
Dane przekazane przez Zamawiającego są wyŜsze niŜ dane GUS, z tego względu powyŜszy
profil (Tab. 14) został wykorzystany do rozszacowania 8883 mln zł pozyskanych środków
(Tab. 15).
Tab. 15. Wydatkowanie publicznych środków regionalnych w ramach SRWP w latach 20052009 (w mln zł) w województwie pomorskim pozyskanych w okresie 2005-2009.
2005 2006 2007 2008 2009 2005-2009
1040 1425 1737 2093 2588
8883
29
Na podstawie danych zawartych w tabelach 5-15 moŜliwe było skonstruowanie łącznego
rozkładu wydatkowania środków finansowych pozyskanych w latach 2005-2009 na realizację
SRWP. Uzyskane wielkości płatności zostały zaprezentowane w tabeli 16, natomiast ich
procentowy profil w latach 2005-2015 zamieszczono na Rys. 1.
Tab. 16. Łączne wydatkowanie środków finansowych w latach 2005-2015 (w mln zł)
w województwie pomorskim pozyskanych w okresie 2005-2009 w ramach SRWP.
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2005-2015
1959 3504 5158 3893 6854 2136 1258 755 479 296 237
26529
Rys 1. Zakładany procentowy rozkład płatności w latach 2005-2015 środków pozyskanych
w ramach SRWP w okresie 2005-2009.
30%
25.8%
25%
19.4%
20%
14.7%
13.2%
15%
8.1%
10%
7.4%
4.7%
5%
2.8%
1.8%
1.1%
0.9%
2014
2015
0%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Zgodnie z warunkami umowy, kolejnym etapem było przeprowadzenie agregacji projektów
zrealizowanych w ramach SRWP w latach 2005-2009 w następujące kategorie ekonomiczne:
-
Infrastrukturę podstawową (IP);
-
Rozwój zasobów ludzkich (RZL);
-
Bezpośrednie wsparcie sektora produkcyjnego (BSP);
-
Badania i rozwój (B+R);
-
Pozostałe wydatki (PW).
30
Metoda agregacji projektów w poszczególne kategorie opierała się na poniŜszych zasadach:
1. jako IP klasyfikowane były przedsięwzięcia, mogące zostać zdefiniowane jako
nakłady brutto na środki trwałe sektora publicznego. Przykładem projektu
przyporządkowanego do tej kategorii moŜe być przebudowa drogi wojewódzkiej,
2. do RZL przydzielone zostały przedsięwzięcia przeznaczone na szkolenia mające na
celu wzrost zatrudnienia, rozwijanie wiedzy, podniesienie kwalifikacji pracowników
i doradztwa zawodowego; przykładem projektu zrealizowanego w ramach RZL są
szkolenia pracowników oraz stypendia dla uczniów, studentów i doktorantów,
3. do
BSP
zaklasyfikowane
zostały
projekty,
których
celem
było
wsparcie
przedsiębiorstw poprzez finansowanie zakupu maszyn i urządzeń mających na celu
zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności. Napływ środków w ramach BSP
będzie przyczyniał się do wzrostu popytu inwestycyjnego oraz wzrostu podaŜy dóbr
i usług; przykładem przedsięwzięcia w ramach BSP jest zakup linii produkcyjnej,
4. jako B+R klasyfikowane były przedsięwzięcia mające na celu wspieranie badań i prac
rozwojowych przeznaczonych do wykorzystania przez przedsiębiorstwa; przykładem
projektu zrealizowanego w ramach B+R było opracowanie receptury preparatu
stosowanego w leczeniu róŜnych schorzeń,
5. do pozostałych wydatków (PW) przydzielone zostały projekty, które nie mogły zostać
zakwalifikowane do powyŜszych 4 kategorii i oddziaływają na gospodarkę poprzez
zwiększenie popytu konsumpcyjnego; przykładem wydatku zaklasyfikowanego do tej
kategorii jest rekompensata społeczno-gospodarcza z tytułu utraty miejsca pracy.
Wyniki otrzymane po przeprowadzeniu agregacji projektów na poszczególne kategorie
ekonomiczne zaprezentowane zostały na rysunku 2.
31
Rys. 2. Pozyskane środki w ramach SRWP w latach 2005-2009 w podziale na kategorie
ekonomiczne (%).
B+R 3%
całości
środków
6%
IP
15%
RZL
7%
BSP
72%
PW
Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych projektów otrzymanych od Zamawiającego.
NaleŜy zauwaŜyć (rysunek 2), Ŝe zdecydowanie największy udział w sumie funduszy
wydatkowanych w ramach SRWP stanowią środki przeznaczone na rozbudowę infrastruktury
podstawowej - 72%, co daje 19 133 mln zł. Na bezpośrednie wsparcie sektora produkcyjnego
przypada natomiast 15% całości środków (3 866 mln zł), z czego 3% przeznaczono na
finansowanie projektów dotyczących działalności B+R (674 mln zł). Płatności realizowane
w zakresie rozwoju zasobów ludzkich stanowią 7% ogółu wydatków (1 883 mln zł).
Najmniejszy udział w całości środków mają pozostałe wydatki - 6% (1 646 mln zł). Taki
podział wsparcia finansowego wskazuje, iŜ głównym kierunkiem oddziaływania Strategii jest
rozbudowa i modernizacja infrastruktury. Ma to swoje niewątpliwie pozytywne efekty
związane ze zmniejszeniem ogólnych kosztów transakcyjnych ponoszonych przez
przedsiębiorstwa. Wydatki ponoszone w ramach BSP przyczyniają się natomiast do obniŜenia
kosztów pozyskania kapitału, co stwarza warunki do realizacji inwestycji prywatnych.
W rezultacie wsparcia finansowego w zakresie RZL zwiększa się zasób kapitału ludzkiego
i, podobnie jak inwestycje w prace badawczo-rozwojowe, moŜe to mieć wpływ na postęp
techniczny.
32
Analizując wielkość wydatków ponoszonych w ramach realizacji Strategii, warto takŜe
zwrócić uwagę na ich udział w tworzeniu PKB (rysunek 3).
Rys. 3. Płatności w ramach SRWP w odniesieniu do PKB województwa pomorskiego30
w latach 2005-2015 (w %).
10%
9.3%
9%
7.7%
8%
7%
5.5%
5.8%
6%
5%
4%
3.5%
2.7%
3%
1.5%
2%
0.9%
1%
0.5%
0.3%
0.2%
2014
2015
0%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Dane przedstawione na rysunku 3 pozwalają stwierdzić, iŜ średnioroczne zasilanie gospodarki
województwa pomorskiego płatnościami związanymi z SRWP w latach 2005-2009 stanowiło
6.4% PKB województwa. NajwyŜszy udział wydatkowania analizowanych środków w PKB
miał miejsce w roku 2009 i wynosił 9.3%. Generalnie uwaŜa się, Ŝe juŜ 2-3% wsparcie
zewnętrzne w stosunku do PKB jest istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój regionu.
W przypadku niniejszej analizy udział prezentowany na rysunku 3 kształtuje się powyŜej tego
poziomu w latach 2005-2010.
30
W obliczeniach wykorzystano wartości PKB w cenach bieŜących z bazy danych GUS.
33
4. Analiza wyników
W celu dokonania analizy wpływu środków pozyskanych w ramach SRWP w latach
2005-2009 przy uŜyciu regionalnego modelu HERMIN gospodarki województwa
pomorskiego zostały przeprowadzone dwie symulacje: w pierwszej uwzględniono
wydatkowanie środków pozyskanych w ramach SRWP (scenariusz bazowy31), natomiast w
drugiej załoŜono brak realizacji SRWP (scenariusz alternatywny). RóŜnice między
uzyskanymi wynikami wyznaczyły wpływ analizowanych środków na gospodarkę regionu.32
Prezentowane podejście jest standardowym rozwiązaniem stosowanym w badaniach
przeprowadzanych przez Komisję Europejską, których celem jest określenie wpływu
zewnętrznych środków finansowych na kształtowanie się wybranych parametrów
makroekonomicznych gospodarek krajowych lub regionalnych.
Przed przystąpieniem do analizy uzyskanych wyników warto podkreślić, Ŝe istotny wpływ na
uzyskane wartości mają załoŜenia dotyczące podaŜowych efektów wzrostu33 (ang. „spillover
elasticities”). Przyjęte wartości parametrów zostały przedstawione w tabeli 17 i 18
odpowiednio dla sektora przemysłowego i usług rynkowych:
31
Wartości parametrów w scenariuszu bazowym (z uwzględnieniem wpływu środków pozyskanych w latach
2005-2015) i alternatywnym (bez uwzględnienia wpływu środków pozyskanych w latach 2005-2015) oraz
wielkości wpływu SRWP 2005-2015 na kształtowanie się analizowanych wskaźników zostało przedstawione
w formie tabelarycznej (załącznik 1).
32
NaleŜy zakładać, iŜ mimo niezwykle istotnej roli jaką odgrywa SRWP w procesie rozwoju społecznogospodarczego województwa pomorskiego, część środków finansowych wydatkowanych w ramach tej
strategii zostałaby i tak wdroŜona do gospodarki regionu. Ze względu na brak moŜliwości określenia skali
tych funduszy, w niniejszym raporcie przyjęto załoŜenie, Ŝe całość analizowanych środków nie zasiliłaby
gospodarki w sytuacji braku SRWP.
33
Efekty (determinanty wzrostu gospodarczego) ujawniające się w duŜej mierze w dłuŜszej perspektywie (od
kilku do kilkunastu lat) związane m.in. z rozbudową i modernizacją infrastruktury technicznej (przede
wszystkim dróg i telekomunikacji), wzrostem kapitału ludzkiego i poprawą jego jakości, a takŜe rozbudową
i unowocześnianiem parku maszynowego przedsiębiorstw.
34
Tab. 17. ZałoŜenia przyjęte odnośnie „spillover elasticities” dla sektora przemysłowego
Infrastruktura
Rozwój
Wsparcie
Działalność
badawczopodstawowa
kapitału
sektora
ludzkiego produkcyjnego
rozwojowa
Produkcja
0.20
0.10
0.03
0.03
Produktywność
0.10
0.10
0.03
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „The COHESION System of HERMIN country and regional models:
Description and operating manual - Version 3 ” oraz załoŜenia własne.
Tab. 18. ZałoŜenia przyjęte odnośnie „spillover elasticities” dla sektora usług rynkowych
Infrastruktura
Rozwój
Wsparcie
Działalność
badawczopodstawowa
kapitału
sektora
ludzkiego produkcyjnego
rozwojowa
Produkcja
0.20
0.10
0.03
0.03
Produktywność
0.03
0.03
0.00
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „The COHESION System of HERMIN country and regional models:
Description and operating manual - Version 3 ” oraz załoŜenia własne.
NaleŜy nadmienić, iŜ wartości parametrów „spillover” odpowiedzialnych za ujawniające się
w dłuŜszej perspektywie czasowej efekty o charakterze podaŜowym zostały obniŜone
w porównaniu do wcześniejszych badań ewaluacyjnych przeprowadzonych dla województwa
pomorskiego. Fakt ten wynika z procesu dostosowania wspomnianych wartości do wielkości
stosowanych w systemie modeli HERMIN Unii Europejskiej (CSHM) dla Polski. W obliczu
braku rzetelnych rezultatów badań dotyczących szacowania parametrów spill-overs dla
Polski, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym stosuje się wartości przyjęte w
systemie CSHM bazujące na badaniach przeprowadzonych dla innych państw o zbliŜonej
charakterystyce gospodarczej do naszego kraju. Bardziej konserwatywne załoŜenia w tym
zakresie względem lat wcześniejszych, pozwalają zdaniem Autorów na uniknięcie
przeszacowania roli środków finansowych w ramach określonych programów/strategii w
procesie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju/regionu.
NaleŜy takŜe nadmienić, iŜ w niniejszym raporcie analizowany jest wpływ określonej
struktury ekonomicznej wydatkowanych środków (rozdział Opis transferów), wynikającej z
typów projektów w bazie SRWP. Inny rozdział wspomnianych wydatków pomiędzy główne
kategorie ekonomiczne mógłby generować odmienne efekty dla gospodarki województwa
35
pomorskiego34. Przeprowadzanie symulacji z wykorzystaniem alternatywnych wersji
investment-mix nie było jednak przedmiotem niniejszego opracowania.
Specyfika zamówienia powoduje konieczność oszacowania efektów podaŜowych po roku
2016. Osiągnięto to poprzez przyjęcie w tych latach takiego samego poziomu zewnętrznych
transferów finansowych do gospodarki w scenariuszu alternatywnym, jak w scenariuszu
bazowym. Podejście takie powoduje, m.in. ze względu na sztuczny wzrost inwestycji w
pierwszym roku po ustaniu płatności ze środków pozyskanych przez województwo pomorskie
w okresie 2005-2009, iŜ nie moŜna traktować scenariusza alternatywnego jako samodzielnie
funkcjonującą projekcję rozwoju gospodarczego.
Mając na uwadze powyŜszą metodologię oraz brak występowania efektów podaŜowych w
przypadku oddziaływania SRWP na nakłady brutto na środki trwałe (NBŚT) w sektorze
publicznym (Rys. 4a) w latach 2016-2020, nie odnotowuje się wpływu Strategii na
rozpatrywany wskaźnik w tym okresie.
Na poziom NBŚT w sektorze publicznym we wcześniejszych latach (2005-2015) wpływ ma
wielkość środków w ramach SRWP przeznaczona na finansowanie inwestycji tego sektora.
MoŜna zauwaŜyć, iŜ profil wydatkowania środków jest zbieŜny z profilem ich wpływu na ten
wskaźnik. Łącznie w latach 2005-2009 wartość NBŚT w sektorze publicznym była prawie o
11 mld zł wyŜsza w porównaniu do hipotetycznej sytuacji, kiedy nie realizowano by SRWP
(dokonane dzięki wspomnianej Strategii inwestycje stanowiły ponad 3/4 wszystkich NBŚT
sektora publicznego w tym okresie).
34
Nie naleŜy jednak przeceniać znaczenia zastosowania określonego investment-mix. Dla szacowania
efektu makroekonomicznego realizacji danego programu znaczenie istotniejsze jest omawiane w tej
części zagadnienie wartości parametrów „spillover” odpowiedzialnych za ujawniające się w
dłuŜszej perspektywie czasowej efekty o charakterze podaŜowym.
36
Rys. 4a. Wpływ realizacji SRWP na wielkość nakładów brutto na środki trwałe w sektorze
publicznym (w mln zł).
4000
3435
3500
3000
2476
2500
2111
2000
1697
1737
1500
1076
1000
1000
600
380
500
235 188
0
0
0
0
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
0
2019
Źródło: Regionalny model HERMIN gospodarki województwa pomorskiego drugiej generacji.
Rys.4b. Wielkość nakładów brutto na środki trwałe w sektorze publicznym z uwzględnieniem
oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020 (w mln zł).
10000
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
Zwiększenie NBŚT w sektorze publicznym (np. poprzez rozbudowę infrastruktury
transportowej) moŜe przyczynić się do zmniejszenia kosztów transakcyjnych przedsiębiorstw.
37
Natomiast wzrost nakładów brutto na środki trwałe w sektorze prywatnym (Rys. 5a)
pozwala na zastosowanie nowocześniejszych i sprawniejszych narzędzi pracy (co wydatnie
skraca czas produkcji oraz wpływa na zwiększenie wydajności siły roboczej). Związane jest
to z faktem obniŜenia w wyniku realizacji SRWP kosztów pozyskania kapitału potrzebnego
do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorców. Zwiększenie się poziomu NBŚT sektora
prywatnego w wyniku wdraŜania SRWP o ponad 18% w okresie 2005-2009 w stosunku do
scenariusza alternatywnego wskazuje na znaczną pomoc uzyskaną przez przedsiębiorców ze
środków publicznych.
Warto podkreślić, Ŝe realizacja projektów w ramach SRWP przyczyni się do wzrostu
inwestycji sektora prywatnego równieŜ w kolejnych latach (2010-2020). Na uwagę zasługuje
w szczególności pozytywne oddziaływanie SRWP po roku 2015, a więc po zakończeniu
wydatkowania środków pozyskanych w latach 2005-2009. Oznacza to, iŜ przedsiębiorstwa po
zakończeniu inwestycji współfinansowanych ze środków publicznych będą dokonywały
inwestycji, które nie byłyby moŜliwe do przeprowadzenia w przypadku braku wsparcia
gospodarki ze środków publicznych we wcześniejszych latach.
Rys. 5a. Wpływ realizacji SRWP na wielkość nakładów brutto na środki trwałe w sektorze
prywatnym (w mln zł).
4000
3698
3500
3081
3000
2614
2500
2235
2000
1830
2140
1699
1500
1000
1393 1182 1106 843
756
1012
673 597 525
500
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
38
Rys.5b. Wielkość nakładów brutto na środki trwałe w sektorze prywatnym z uwzględnieniem
30 000
25 000
20 000
15 000
10 000
5 000
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
Napływające do gospodarki województwa pomorskiego fundusze w latach 2005-2015
stymulują popyt inwestycyjny, co z kolei poprzez keynesowski mechanizm mnoŜnikowy
oddziałuje, m.in. na wzrost dochodów do dyspozycji a tym samym do zwiększenia się
konsumpcji prywatnej w cenach bieŜących (Rys. 6a). Dodatkowo na zwiększenie spoŜycia
prywatnego wpływ mają równieŜ pozostałe wydatki35, które bezpośrednio powodują wzrost
dochodów do dyspozycji brutto. Warto podkreślić, iŜ w latach 2005-2009 implementacja
środków realizujących cele SRWP przyczyniała się średnio co roku do wzrostu konsumpcji
prywatnej o 10.4% względem scenariusza rozwoju regionu nie uwzględniającego tych
wydatków (w całym okresie 2005-2009 środki w ramach Strategii spowodowały zwiększenie
konsumpcji prywatnej o 18.9 mld zł). W latach 2010-2020 wartość tej zmiennej ma
kształtować się na poziomie 6%.
35
Patrz opis transferów
39
Rys. 6a. Wpływ realizacji SRWP na wielkość konsumpcji prywatnej (w %).
18
16.4
16
14
11.3
12
12.4
9.8
10
9.1
9.7
8
8.0
6.8
6
4
6.0 5.6 4.7 4.0
5.4
3.4 2.9
2
2.4
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys.6b. Konsumpcja prywatna w cenach bieŜących z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i
przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020 (w mln zł).
100 000
80 000
60 000
40 000
20 000
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
W wyniku wydatkowania środków pozyskanych w latach 2005-2009 wskaźnik PKB w
cenach bieŜących (Rys. 7a) zwiększył się w roku 2009 o 18.8% w stosunku do scenariusza
alternatywnego. W latach 2005-2009 wytworzono o 32.8% większy PKB niŜ wyniosły
płatności środków pozyskanych na realizację SRWP w tym okresie. Sugeruje to wystąpienie
40
znacznych efektów mnoŜnikowych w okresie wdraŜania analizowanych funduszy. Innymi
słowy
implementowane
do
systemu
gospodarczego
województwa
fundusze
dały
zwielokrotniony efekt w postaci większego przyrostu PKB niŜ sama ich wartość.36 NaleŜy
jednakŜe mieć na uwadze fakt, iŜ realizacja SRWP przyczynia się do zwiększenia ilości
pieniądza w obiegu a tym samym moŜe spowodować wzrost inflacji. Oznacza to z kolei, Ŝe
realne wielkości wpływu mogą kształtować się na niŜszym poziomie niŜ wartości otrzymane
na podstawie modelu.
Po roku 2015, a więc w momencie zakończenia wydatkowania środków pozyskanych
w latach 2005-2009, dostrzegalne są efekty o charakterze podaŜowym, generowane głównie
przez modernizację parku maszynowego oraz poprawę stanu infrastruktury technicznej. Przy
okazji analizy kształtowania się PKB, naleŜy zwrócić uwagę na następujący aspekt. Pozostałe
wydatki37 wpływają na poprawę warunków Ŝycia w województwie pomorskim i (co z tym
związane) do wzrostu kapitału społecznego, w wyniku czego generowane są dodatkowe
efekty podaŜowe nieuwzględniane w modelu HERMIN.
36
MoŜna wyobrazić sobie hipotetyczną sytuację kiedy znacząca część środków finansowych w ramach SRWP
wykorzystana zostałaby na zakup dóbr inwestycyjnych bądź zaopatrzeniowych pochodzących z zagranicy.
Ta część funduszy nie oddziaływałaby poprzez efekty o charakterze popytowym na PKB regionu- wartość
dodatkowych towarów i usług wytworzonych w regionie dzięki SRWP mogłaby być wtedy mniejsza niŜ
wartość środków zasilających gospodarkę województwa.
37
Definicja pojęcia „pozostałe wydatki” została zamieszczona w rozdziale Opis transferów.
41
Rys. 7a. Wpływ realizacji SRWP na poziom Produktu Krajowego Brutto wyraŜonego
w cenach bieŜących (w %).
20
18.8
18
16
14.7
14
12.6
12
11.4
10
11.6
9.4
10.1
8.0
8
4
6.4
7.0
6
5.5
4.6
5.8
3.9
2.7
3.2
2
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 7b. Poziom Produktu Krajowego Brutto wyraŜonego w cenach bieŜących z
uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020
(w mld zł).
150
125
100
75
50
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
śródło: Opracowanie własne.
42
Na podstawie analizy wpływu środków pozyskanych w ramach SRWP na kształtowanie się
PKB wyraŜonego w PPS38 na 1 mieszkańca w odniesieniu do średniej UE (UE-27=100)
(Rys. 8a) oceniony został ich wpływ na konwergencję/dywergencję gospodarczą między
województwem pomorskim a średnią UE. Warto podkreślić, Ŝe konwergencja gospodarcza
jest głównym celem Polityki Spójności prowadzonej przez Komisję Europejską.
Podstawowym instrumentem finansowym wspierającym tą politykę w Polsce są środki w
ramach NPR 2004-2006 i NSRO 2007-2020, których część została pozyskana w ramach
SRWP. Wzrost wartości tego wskaźnika w wyniku wdraŜania SRWP o 8.4 punktów
procentowych w roku 200939 (w porównaniu do scenariusza alternatywnego) pozwala
stwierdzić, Ŝe realizacja SRWP przyczyniała się do przyspieszenia procesu konwergencji
gospodarki województwa pomorskiego do średniej unijnej (mając na uwadze wyŜsze wartości
rozpatrywanego miernika w latach 2005-2009 w przypadku scenariusza uwzględniającego
SRWP w porównaniu do scenariusza alternatywnego- załącznik tabele A i B). Wyniki
symulacji wskazują na pozytywne oddziaływanie środków w ramach SRWP na PKB
województwa wyraŜony w PPS na 1 mieszkańca w odniesieniu do średniej UE (UE-27=100)
równieŜ w kolejnych latach badanego okresu (2010-2020).
Na podstawie danych dotyczących wpływu realizacji SRWP na poziom PKB na 1
mieszkańca w odniesieniu do średniej krajowej (Polska = 100)40 (Rys. 9a) moŜna
wyciągnąć wniosek, Ŝe przyczynia się ona do zwiększenia poziomu tego wskaźnika w latach
2005-2020 w porównaniu do jego wartości w scenariuszu alternatywnym. Analiza
scenariuszy alternatywnego (załącznik: tabela B) i bazowego (załącznik: tabela A) pokazuje,
38
PPS – jednostka siły nabywczej (ang.: Purchasing Power Standard) jest to sztuczna waluta, która
odzwierciedla róŜnice w krajowych poziomach cen, które nie są uwzględnione przez kursy wymiany walut.
Jednostka ta pozwala na porównania wskaźników ekonomicznych pomiędzy róŜnymi krajami. Dane dotyczące
PPS są obliczane i publikowane przez Eurostat.
39
Wskaźnik ten wynosił 50% w roku 2005. Jego wartość dla 2009 r. , 59.1%, jest wynikiem prognozy dokonanej
przy zastosowaniu modelu HERMIN oraz danych Eurostat dotyczących realnej dynamiki PKB w UE-27
(analogiczna wartość w przypadku prognozy dokonanej przez PreVision IBnGR kształtuje się na poziomie
58,7% (Kaczor T., Mackiewicz-Łyziak J., Michniewicz M., Socha R., Soszyński K. (2010). "Wpływ realizacji
polityki spójności na kształtowanie się głównych wskaźników dokumentów strategicznych NPR 2004 – 2006
i NSS 2007 – 2013 ", Gdańsk, Warszawa.).
40
W obliczeniach tego wskaźnika zostały wykorzystane dane dotyczące liczby ludności ogółem uwzględniającej
migracje na pobyt czasowy. Z tego względu uzyskane wartości dla lat historycznych róŜnią się od danych
GUS.
43
iŜ w przypadku pierwszego z nich (nie uwzględniającego SRWP) w latach 2005-2009
miałaby miejsce dywergencja gospodarki województwa pomorskiego w stosunku do średniej
krajowej. Wartości dla lat 2005-2009 ukazane w scenariuszu bazowym (uwzględniającym
SRWP) wskazują na oscylowanie analizowanego miernika wokół średniej krajowej. Na tej
podstawie sformułowano wniosek, iŜ pozytywne oddziaływanie SRWP na powyŜszy
wskaźnik przyczynia się w okresie 2005-2009 do niewystąpienia procesu dywergencji
gospodarki regionu względem średniej krajowej.
Rys. 8a. Wpływ realizacji SRWP na poziom Produktu Krajowego Brutto wyraŜonego w PPS
w odniesieniu do średniej UE (UE-27=100) (w punktach procentowych).
9
8.4
8
7
6.6
6
5.3
5.4
5
4.1
4.8
4
4.6
3.7
3
2
4.1
3.4
3.0
2.6
2.5
2.2
1.9
1.6
1
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
44
Rys. 8b. Poziom Produktu Krajowego Brutto wyraŜonego w PPS w odniesieniu do średniej
UE (UE-27=100) z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej braku w latach
2005-2020 (w %).
75
70
65
60
55
50
45
2005
2007
2009
2011
2013
z SRWP
2015
2017
2019
bez SRWP
Rys. 9a. Wpływ realizacji SRWP na poziom Produktu Krajowego Brutto w odniesieniu do
średniej krajowej (Polska=100) (w punktach procentowych).
16
14.0
14
12
9.9
10.7
10
8.6
8
8.1
7.0
6
4
8.6
6.1
5.4
5.1
5.0
4.2
3.6
2.5 2.1
3.0
2
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
45
Rys. 9b. Poziom Produktu Krajowego Brutto wyraŜonego w PPS w odniesieniu do średniej
krajowej (Polska=100) z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej braku
w latach 2005-2020 (w %).
103
101
99
97
95
93
91
89
87
85
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
Z punktu widzenia analizy specyfiki gospodarki regionu kluczowe wydają się informacje
dotyczące wielkości wpływu SRWP na produkcję w przemyśle i w usługach rynkowych.
Uzyskane wyniki dla lat 2005-2009 wskazują na około 10-krotnie większe oddziaływanie
SRWP na wzrost wartości dodanej brutto w sektorze usług rynkowych (Rys. 11a) niŜ w
przemyśle (Rys. 12a). Tak duŜe zróŜnicowanie moŜe być spowodowane większym udziałem
sektora usług rynkowych w tworzeniu WDB województwa pomorskiego (48% w roku 2005)
niŜ sektora przemysłowego (23% w roku 2005). Wyniki symulacji sugerują, iŜ efekty
popytowe występują z większą siłą w sektorze usług rynkowych, natomiast w bezpośrednim
okresie po zakończeniu finansowania w coraz większym stopniu będą oddziaływały na
gospodarkę efekty o charakterze podaŜowym, generujące przede wszystkim wzrost produkcji
przemysłowej. Mimo tego, po roku 2015 w dalszym ciągu wpływ analizowanych środków
będzie wyŜszy w sektorze usług rynkowych aniŜeli w przemyśle. Wartym podkreślenia jest
fakt, Ŝe w roku 2016 wielkość wpływu na WDB w sektorze usługowym jest juŜ tylko 1.9krotnie wyŜsza niŜ w sektorze przemysłowym. W przypadku budownictwa (Rys. 13)
oddziaływanie funduszy wydatkowanych w ramach SRWP na WDB jest silniejsze niŜ
w przemyśle w okresie największego natęŜenia napływu tych środków (2005-2009). Wynika
46
to w duŜej mierze z faktu, iŜ budownictwo jest znaczącym beneficjentem projektów
o charakterze infrastrukturalnym stanowiących większość w realizowanych wydatkach.
W kolejnych latach (2010-2020) tendencja ta ulega odwróceniu.
Rys. 10a. Wpływ realizacji SRWP na poziom Wartości Dodanej Brutto ogółem (w mln zł).
12000
10741
10000
9225
8000
8021
6681
7172
6658
6572
6000
6284
5309
6346
5781
4932
4401
4850
4000
3953
2728
2000
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 10b. Wartość dodana brutto ogółem z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy
załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020 (w mln zł).
160 000
140 000
120 000
100 000
80 000
60 000
40 000
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
47
Rys. 11a. Wpływ realizacji SRWP na poziom Wartości Dodanej Brutto w sektorze usług
rynkowych (w mln zł).
8000
7089
7000
5848
6000
4876
4587
5000
4181
4402
4000
3473
3047
3773
3000
3496 3419
2000
2792 2552
2321
1988
2092
1000
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 11b. Wartość dodana brutto w sektorze usług rynkowych z uwzględnieniem
60 000
50 000
40 000
30 000
20 000
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
48
Rys. 12a. Wpływ realizacji SRWP na poziom Wartości Dodanej Brutto w sektorze
przemysłowym (w mln zł).
2000
1609
1600
1749 1807
1824
1671
1691
1339
1518
1493
1200
1362
1201
1126
800
599
400
86
9
318
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 12b. Wartość dodana brutto w sektorze przemysłowym z uwzględnieniem oddziaływania
SRWP i przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020 (w mln zł).
50 000
40 000
30 000
20 000
10 000
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
49
Rys. 13a. Wpływ realizacji SRWP na poziom Wartości Dodanej Brutto w budownictwie
(w mln zł).
2000
1837
1600
1361
1323
1200
1131
1035
1112
704
800
583
828
632
437
372
614
400
464
403
343
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 13b. Wartość dodana brutto w budownictwie z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i
przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020 (w mln zł).
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
NaleŜy zwrócić uwagę na pozytywne oddziaływanie realizacji SRWP na wzrost wydajności
pracy (Rys. 14a), będącej jednym z kluczowych czynników determinujących wzrost
konkurencyjności województwa. W latach 2005-2009 SRWP przyczyniała się średnio co roku
50
do wzrostu produktywności pracy o 1.6 tys. zł względem scenariusza alternatywnego.
Zwiększenie się przeciętnych kosztów związanych z zatrudnieniem (Rys. 15a) na jednego
pracującego (Rys. 16a) w wyniku realizacji SRWP (średnio co roku w latach 2005-2009 o
3.2% względem scenariusza alternatywnego) spowodowane moŜe być m.in. faktem, iŜ
napływ zewnętrznych środków finansowych, przyczynia się do wzmocnienia, poprzez
oddziaływanie
na
obniŜenia
poziomu
stopy
bezrobocia,
pozycji
negocjacyjnej
doświadczonych pracowników w rozmowach z pracodawcami, co moŜe przełoŜyć się na
wzrost wynagrodzeń a tym samym wzrost kosztów związanych z zatrudnieniem41.
Zestawienie dwóch powyŜszych mierników pozwala na uzyskanie innego waŜnego wskaźnika
jakim są jednostkowe koszty pracy.42 Rezultaty przeprowadzonych symulacji wskazują, iŜ
wydatki zidentyfikowane jako realizujące SRWP mogą przyczyniać się do wzrostu
wspomnianego indykatora, co mogłoby obniŜać konkurencyjność - w szczególności branŜ
odznaczających się relatywnie wyŜszą pracochłonnością. NaleŜy jednakŜe pamiętać, Ŝe
jednostkowe koszty pracy nie są jedynym czynnikiem wpływającym na poziom
konkurencyjności
i
ukazują
jedynie
jej
kosztową
stronę.
W
przypadku
branŜ
charakteryzujących się stosunkowo wyŜszym poziomem zaawansowana technologicznego
oraz wyŜszą wartością dodaną ich rola moŜe ulec ograniczeniu.
41
Warto zaznaczyć, iŜ w wyniku wdraŜania SRWP, zatrudnienie znajdą osoby dotychczas bezrobotne
o stosunkowo mniejszych wymaganiach finansowych, co moŜe powodować obniŜenie średniego poziomu
wynagrodzeń. Uzyskane wyniki wskazują jednak, Ŝe czynnik ten jednak nie odgrywa kluczowej roli.
42
Będące stosunkiem przeciętnego kosztu zatrudnienia do wydajności pracy.
51
Rys. 14a. Wpływ realizacji SRWP na poziom wydajności pracy (w tys. zł).
3.5
3.0
3.0
2.7
2.4
2.5
2.2 2.1
2.0
1.7
1.6
1.7
1.5
1.4
1.2
1.0
1.0
0.5
2.0 2.0
1.8
1.0
0.6
0.0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 14b. Wydajność pracy z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej
braku w latach 2005-2020 (w tys. zł).
110
100
90
80
70
60
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
52
Rys. 15a. Wpływ realizacji SRWP na wielkość kosztów związanych z zatrudnieniem ogółem
(w %).
20
17.3
18
16
14.6
14
11.9
12
11.0
10
11.4
9.2
7.8
9.5
8
6.2
6.8
6
5.3
4.4 3.7
5.2
4
3.1
2
2.5
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 15b. Koszty związane z zatrudnieniem ogółem z uwzględnieniem oddziaływania SRWP
i przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020 (w mln zł).
60 000
50 000
40 000
30 000
20 000
10 000
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
53
Rys. 16a. Wpływ realizacji SRWP na wielkość kosztów związanych z zatrudnieniem
na jednego pracującego (w %).
7
6.2
6
5.3
5.3
5
4.5
4.1
4
4.0
3.5
3.5
3
2
3.2
2.2
2.9
2.4
2.0
1.4
1.7
1
0.7
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 16b. Koszty związane z zatrudnieniem na jednego pracującego z uwzględnieniem
oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej braku w latach 2005-2020 (w tys zł).
75
65
55
45
35
25
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
WdraŜanie SRWP przyczynia się w całym analizowanym okresie do obniŜenia poziomu
stopy bezrobocia (Rys. 17a) i do wzrostu liczby nowoutworzonych i zachowanych miejsc
pracy (Rys. 18a). Rezultaty symulacji wskazują, Ŝe w wyniku wydatkowania środków
54
zgodnie z kierunkami SRWP
powstało łącznie w okresie 2005-2009 79 tysięcy
nowoutworzonych i zachowanych miejsc pracy.
W kolejnych latach liczba miejsc pracy utworzonych w wyniku realizacji SRWP w okresie
2005-2009 będzie spadać ze względu na coraz mniejsze oddziaływania impulsów o
charakterze popytowym i niewielkie oddziaływaniem efektów podaŜowych na sytuację na
rynku pracy.
Rys. 17a. Wpływ realizacji SRWP na poziom stopy bezrobocia (w punktach procentowych)
0
-1.5 -1.3
-1.0
-2
-4
-3.4
-3.4
-2.1 -1.8
-2.9 -2.6
-4.1
-5.7
-5.9
-5.2
-6
-6.9
-6.8
-8
-9.6
-10
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
55
Rys. 17b. Poziom stopy bezrobocia z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu
jej braku w latach 2005-2020 (w %).
25
20
15
10
5
2005
2007
2009
2011
2013
z SRWP
2015
2017
2019
bez SRWP
Rys. 18a. Wpływ realizacji SRWP na liczbę nowoutworzonych miejsc pracy (w tysiącach) 43
90
79
80
70
56
60
57
50
46
49
40
43
30
20
34
29
29
25 23
18 16
10
13 11
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
9
2019
43
Wartość wpływu dla określonego roku wskazuje na całkowitą ilość nowoutworzonych miejsc pracy utworzoną
od 2005 r. do tego roku włącznie.
56
Rys. 18b. Liczba pracujących z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej
braku w latach 2005-2020 (w tys).
810
790
770
750
730
710
690
670
650
630
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
Kolejnym parametrem makroekonomicznym opisującym sytuację na rynku pracy jest
wskaźnik zatrudnienia (Rys. 19a). Jest on definiowany w modelach HERMIN jako udział
liczby osób pracujących w wieku produkcyjnym do liczby mieszkańców w wieku
produkcyjnym44. Wpływ realizacji SRWP na jego kształtowanie się jest pozytywny w całym
badanym okresie (2005-2020). Aczkolwiek szczytowym rokiem, ze względu na kumulacje
transferów finansowych w ramach SRWP, jest rok 2009, kiedy to wartość wskaźnika
zatrudnienia przekracza o 5.7 pkt. proc. wielkość analogicznej zmiennej w scenariuszu nie
uwzględniającym finansowania w ramach SRWP. Biorąc pod uwagę bardzo niskie wartości,
jakie przyjmuje rozpatrywany miernik w województwie pomorskim (47.1% w roku 2005),
moŜna wyciągnąć wniosek o konieczności szukania dodatkowych dróg rozwiązania jednego z
największych problemów gospodarki województwa pomorskiego, jakim jest stosunkowa
niska wartość wskaźnika zatrudnienia.
44
Dane w modelu HERMIN uwzględniają migrację na pobyt czasowy i z tego względu nie są one w pełni
porównywalne z danymi GUS.
57
Rys. 19a. Wpływ realizacji SRWP na poziom wskaźnika zatrudnienia (w punktach
procentowych)
6
5.7
5
4.1
4.1
4
3.3
3
2
3.1
3.5
2.4
2.0
2.1
1.8 1.6
1.3 1.1
1
1.0
0.8
0.7
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
2019
Rys. 19b. Wskaźnik zatrudnienia z uwzględnieniem oddziaływania SRWP i przy załoŜeniu jej
braku w latach 2005-2020 (w %).
61
59
57
55
53
51
49
47
45
2005
2007
2009
2011
z SRWP
2013
2015
2017
2019
bez SRWP
58
Podsumowanie
Celem niniejszego raportu z badania było określenie wpływu środków finansowych
wydatkowanych w ramach realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego (SRWP)
w latach 2005-2009 na wybrane wskaźniki makroekonomiczne charakteryzujące poziom
rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Badanie zostało przeprowadzone przy uŜyciu II
generacji makroekonomicznego modelu HERMIN gospodarki województwa pomorskiego.
NaleŜy podkreślić, iŜ chociaŜ głównym celem przeprowadzonych prac było dokonanie oceny
ex-post efektów wdraŜania Strategii w latach 2005-2009, to dodatkowo, dla okresu
2010-2020, przedstawiony został prognozowany wpływ w/w środków na kształtowanie się
analogicznego zestawu wskaźników makroekonomicznych.
Warto zaznaczyć, Ŝe w procesie ewaluacji makroekonomicznej oddziaływania określonych
środków finansowych (w tym przypadku wydatkowanych w ramach SRWP) kluczową rolę
odgrywają parametry określające wpływ polityki spójności na podaŜowe efekty wzrostu (tzw.
spill-over elastictities) oraz dane i prognozy o wykorzystaniu środków finansowych w ramach
programu wsparcia/strategii. Wartości tych pierwszych są efektem badań dr. Johna Bradleya
wykorzystywanych w systemie modeli HERMIN UE (CSHM), z kolei dane o płatnościach
pochodzą od Zamawiającego (profil czasowy wydatkowania środków w ramach SRWP jest
rezultatem
szacowań
przeprowadzonych
przez
Wykonawcę
po
konsultacjach
z
Zamawiającym). Scenariusz bazowy dla lat 2010-2020 stanowi projekcję tendencji
społeczno-gospodarczych w Polsce uproszczoną do stopnia umoŜliwiającego rzetelną ocenę
wpływu
środków
wydatkowanych
w
ramach
SRWP
na
podstawowe
wskaźniki
makroekonomiczne.
Niezbędnym etapem przygotowawczym do realizacji zasadniczego celu badania było
przeprowadzenie analizy struktury funduszy pozyskanych w latach 2005-2009 w ramach
SRWP. W ramach tych prac została przeprowadzona analiza danych przekazanych przez
Zamawiającego, które dotyczyły 12 845 projektów o łącznej wartości ponad 26.5 mld zł
finansowanych ze środków SRWP pozyskanych w latach 2005-2009. Na ich podstawie
dokonano agregacji transferów w 5 kategorii ekonomicznych (infrastruktura podstawowa,
59
rozwój zasobów ludzkich, bezpośrednie wsparcie sektora produkcyjnego, badania i rozwój,
pozostałe wydatki). Wyniki analizy wskazują na przeznaczenie znacznych nakładów
finansowych na rozbudowę i modernizację infrastruktury podstawowej (72% całości
środków), co moŜe przyczynić się do zmniejszenia ogólnych kosztów transakcyjnych
ponoszonych przez przedsiębiorstwa i zachęcić potencjalnych inwestorów do podjęcia
działalności na obszarze województwa pomorskiego. Istotną część alokacji stanowią takŜe
środki w ramach bezpośredniego wsparcia sektora produkcyjnego (15%), których
wydatkowanie przyczynia się z kolei do obniŜenia kosztów pozyskania kapitału.
Przeprowadzone badanie wykazało pozytywne oddziaływanie analizowanych środków
finansowych wydatkowanych w latach 2005-2009 na rozwój gospodarczy województwa.
SRWP przyczyniła się do wzrostu poziomu regionalnego PKB wyraŜonego w cenach
bieŜących o dodatkowe 35.2 mld zł (łącznie w okresie 2005-2009). Realizacja Strategii
spowodowała
równieŜ
przyspieszenie
procesu
konwergencji
między
gospodarką
województwa pomorskiego a średnią dla Unii Europejskiej. Świadczą o tym uzyskane wyniki,
zgodnie z którymi poziom PKB wyraŜony w PPS na jednego mieszkańca w odniesieniu do
średniej UE był w roku 2009 wyŜszy w wyniku udzielonego wsparcia o 8.4 pkt.proc. w
stosunku do scenariusza nie uwzględniającego SRWP45.
Realizacja Strategii w latach 2005-2009 przyczyniła się takŜe do poprawy sytuacji na rynku
pracy. Uzyskane wyniki wskazują, Ŝe dzięki funduszom SRWP do roku 2009 zostało
utworzonych i zachowanych 79 tys. nowych miejsc pracy. Wpłynęło to bezpośrednio na
zwiększenie się wskaźnika zatrudnienia (o 5.7 pkt. proc. w roku 2009 w stosunku do
scenariusza alternatywnego) oraz na obniŜenie poziomu stopy bezrobocia (o 9.6 pkt. proc. w
roku 2009 w stosunku do scenariusza alternatywnego).
Napływ do gospodarki województwa pomorskiego analizowanych funduszy wpłynął równieŜ
na wzrost nakładów brutto na środki trwałe, zarówno w sektorze publicznym (o dodatkowe
10.8 mld zł w latach 2005-2009, jak i prywatnym (o dodatkowe 9.9 mld zł w latach 2005-
45
Dzięki realizacji SRWP wspomniany wskaźnik ma osiągnąć w 2009 r. wartość 59.1%.
60
2009). W efekcie zwiększonego popytu inwestycyjnego wzrosły dochody do dyspozycji46,
przyczyniając się tym samym do zwiększenia konsumpcji prywatnej o 18.9 mld zł (łącznie w
okresie 2005-2009).
Przeprowadzone symulacje wskazały równieŜ na pozytywne oddziaływanie środków
pozyskanych w ramach SRWP na wartość dodaną brutto wytworzoną w województwie
pomorskim w latach 2005-2009. Realizacja Strategii przyczyniła się do wzrost poziomu
WDB o dodatkowe 31.6 mld zł (łącznie w latach 2005-2009), w tym o 21.5 mld zł w sektorze
usług rynkowych i o 2.1 mld zł w sektorze przemysłowym.
W efekcie wdraŜania Strategii w latach 2005-2009 poprawiła się wydajność pracy, co
oddziałuje na wzrost produkcji i wpływa na poprawę konkurencyjności gospodarki. Badanie
wykazało, Ŝe środki finansowe w ramach SRWP przyczyniły się do zwiększenia tego
wskaźnika o 3.0 pkt. proc. w roku 2009. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe obserwowany wzrost
produktywności wiązał się z podniesieniem wielkości wynagrodzeń, co z kolei spowodowało
zwiększenie przeciętnych kosztów związanych z zatrudnieniem (dodatkowo łącznie o 12.4
mld zł).
Mniejsza skala oddziaływania środków w ramach SRWP na rozwój społeczno-gospodarczy
województwa pomorskiego w latach 2010-2020 jest wyłącznie wynikiem załoŜonego na
potrzeby badania wygasania, a następnie ustania zasilania gospodarki w fundusze pozyskane
w ramach SRWP w okresie 2005-2009. W rzeczywistości wydatki w zakresie wspomnianej
Strategii będą w dalszym ciągu kontynuowane przyczyniając się wydatnie do rozwoju
analizowanego regionu.
46
Keynesowski mechanizm mnoŜnikowy- wzrost inwestycji prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i
w efekcie wywołuje zwielokrotniony wzrost popytu oraz dochodu narodowego.
61
Literatura
Bovas A., Ledolter J. (2005), “Statistical Methods for Forecasting”, John Wiley and Sons,
New Jersey.
Birkes D., Dodge Y. (1993), “Alternative Metchods of Regression”, John Wiley and Sons,
New York.
Bradley J. (2000). "The Impact of Community Support Framework on Objective 1 countries:
Greece, Ireland, Portugal and Spain 1989-2006", Economic and Social Research Institute,
Dublin.
Bradley J., Herce J.A., Modesto L. (1995). "Modelling in the EU Periphery. The Hermin
Project", Economic Modelling 12, special issue, 219-220.
Bradley J., Modesto L., Sosvilla-Rivero S. (1995): "HERMIN. A macroeconometric
modelling framework for the EU periphery". Economic Modelling 12, special issue, 221-247.
Bradley J., Mitze T, Morgenroth E. and Untiedt G. (2006). “How can we know if EU
cohesion policy is successful? Integrating micro and macro approaches to the evaluation of
Structural Funds”, GEFRA Working paper, March 2006.
Bradley J., Untiedt G. (2007). “The COHESION system of HERMIN country and regional
models: Description and operating manual”. Contract no. 2005 CE 16 0 AT 027, GEFRA,
Muenster, April 10, 2007.
Bradley J., Zaleski J. (2003). „Modelling EU Accession and Structural Fund Impacts Using
the New Polish HERMIN Model”, w: W. Welfe (red.), Modelling Economies in Transition,
Proceedings of the 7th Conference of the International Association, AMFET, Łódź.
Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M. (2007). “Ocena efektu
makroekonomicznego Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego
na lata 2007-2013 (RPO WP) na gospodarkę województwa pomorskiego za pomocą modelu
HERMIN”, Analiza wykonana na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Pomorskiego, Wrocław, WARR, kwiecień (Raport nr 1), lipiec (Raport nr 2), grudzień
(Raport nr 3).
Bradley J., Malara M., Mogiła Z., Tomaszewski P., Zaleski J., Zembaty M. (2009). Wpływ
realizacji Polityki Spójności na kształtowanie sie głównych wskaźników dokumentów
strategicznych: Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 i Narodowej Strategii Spójności
2007-2013 oraz innych wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie
krajowym za pomocą modelu Hermin, WARR, Wrocław.
Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M., Wojtasiak-Terech A. (2008). "Wpływ
realizacji inwestycji finansowanych z funduszy unijnych na kształtowanie się głównych
62
wskaźników dokumentów strategicznych – Narodowego Planu Rozwoju i Narodowej
Strategii Spójności oraz innych wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie
krajowym i regionalnym za pomocą modelu krajowego i modeli regionalnych”, WARR,
Wrocław, maj.
Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M. (2007). "Wskaźniki realizacji
Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013 - ocena makroekonomicznego
wpływu 16 RPO na gospodarki regionalne przy uŜyciu modeli HERMIN", Wrocław, WARR,
wrzesień.
Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Wojtasiak A, Zembaty M. (2006). "Ocena wpływu
Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i wybranych Programów Operacyjnych na lata
2007-2013 na gospodarki polskich województw przy pomocy modeli regionalnych
HERMIN", WARR, grudzień.
Eksport oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne firm województwa pomorskiego, red. S.
Umiński, PBS i Uniwersytet Gdański, Gdańsk, 2009.
Gakova Z., Grigonyte D., Monfort P. (2009), "A Cross-Country Impact Assessment of EU
Cohesion Policy. Applying the Cohesion System of HERMIN Models". Working paper, No
01/2009, Directorate-General for Regional Policy, European Commission.
Good P.J., Hardlin J. (2009), “Common Errors in Statistics (and How to Avoid Them) “, John
Wiley and Sons, Hoboken, New Jersey.
Jureckova J., Sen Pranab K. (1996), “Robust Statistical Procedures: Asymptotics and
Interrelations”, John Wiley and Sons, New York.
Kaczor T., Mackiewicz-Łyziak J., Michniewicz M., Socha R., Soszyński K. (2010). "Wpływ
realizacji polityki spójności na kształtowanie się głównych wskaźników dokumentów
strategicznych NPR 2004 – 2006 i NSS 2007 – 2013 ", Gdańsk, Warszawa.
Kupiszewski M., Bijak J. (2008): Zmiany i problemy demograficzne a rozwój przestrzenny,
[w:] K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. śuber (red.), Ekspertyzy do koncepcji
przestrzennego zagospodarowania kraju 2008-2033, Tom IV, Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego, Warszawa, s. 291-308.
Layard R., Nickell S., Jackman R., (1991). ”Unemployment, macroeconomic performance
and the labour market”, Oxford University press, Oxford, Great Britain.
Lucas, R. E., Jr. (1988). ”On the Mechanics of Economic development”, Journal of Monetary
Economics, Vol. 22(1), pp. 3-42.
"Measuring structural funds employment effects" (2006). Working document No. 6, European
Commission, Directorate-General Regional Policy, September.
63
Rubinstein R., Melamed B. (1998), “Modern Simulation and Modeling”, John Wiley and
Sons, New York.
Rubinstein R.Y., Kroese D.P. (2008), “Simulation and the Monte Carlo Method (Wiley Series
in Probability and Statistics)”, John Wiley and Sons, Hoboken, New Jersey.
Ryan T.P. (2009) “Modern Regression Methods”, John Wiley and Sons, Hoboken, New
Jersey.
Van Belle G. (2008), “Statistical Rules of Thumb”, John Wiley and Sons, Hoboken, New
Jersey.
The New Programming Period, 2007-2013: Methodological Working Papers. Draft Working
Paper on Ex Ante Evaluation. (2005). Draft: October 2005 European Commission,
Directorate-General Regional Policy.
64
Załącznik: Tablice wynikowe
Tab. A. Wartości w scenariuszu bazowym1 (z SRWP).
Zmienna
PKB w cenach bieŜących
Jednostka 2005
2006
2007
2008
2009
2005-2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
mld zł
55.6
60.3
67.1
71.0
74.9
328.8
79.2
84.5
91.1
98.2
105.7
114.1
122.0
131.5
142.2
154.1
167.0
PKB na 1 mieszkańca w PPS (UE
27=100)
%
50.0
51.0
54.0
56.3
59.9
59.9
61.2
62.6
64.2
65.8
67.1
68.4
69.5
70.7
72.2
73.7
75.3
PKB na 1 mieszkańca (Kraj=100)
%
100.7
99.9
100.3
99.9
100.5
100.5
100.0
99.9
99.2
99.6
99.6
99.6
99.2
99.2
99.4
99.7
100.1
NBnŚT w sektorze publicznym
mln zł
1706
2207
2807
3341
3876
13937
4341
4818
5300
5777
6239
6738
7210
7642
8025
8426
8763
NBnŚT w sektorze prywatnym
mln zł
8565
9844 14098 15609 15950
64066
16437 17116 17982 18912 19893 20989
21979
22979
24138
25366
26670
Konsumpcja prywatna w cenach
bieŜących
mln zł
33563 36060 39437 43505 45325
197890
47457 50091 53372 56926 60693 64903
68878
73416
78625
84316
90511
WDB ogółem
mln zł
48987 52927 58678 63428 67047
291067
70984 75855 81859 88320 95204 102910 110116 118793 128679 139519 151392
WDB w usługach rynkowych
mln zł
23732 25386 27769 30711 32268
139866
33754 35579 37849 40291 42910 45901
48485
51708
55530
59708
64268
WDB w przemyśle
mln zł
11181 12509 14030 14485 15349
67554
16558 18269 20553 23091 25818 28885
31940
35412
39266
43539
48272
WDB w budownictwie
mln zł
2960
3526
4209
4708
5051
20454
5471
5904
6384
6853
7300
7765
8220
8692
9282
9912
10570
Wydajność pracy
tys. zł
65.8
68.1
67.2
69.1
71.2
71.2
73.5
75.9
78.5
81.3
84.0
86.9
89.4
93.0
96.8
100.8
105.0
Koszty związane z zatrudnieniem w
cenach bieŜących
mln zł
45629
48798
52200
55896
59916
20070 21620 24253 27251 28933
122127
30711 32864 35379 37883 40413 43103
Wskaźnik zatrudnienia ogółem
%
47.1
48.8
53.6
55.9
55.2
55.2
55.2
55.6
56.4
57.2
57.8
58.4
59.1
59.4
59.6
60.0
60.2
Stopa bezrobocia ogółem
%
19.3
13.9
9.7
5.9
6.2
6.2
6.5
5.8
6.0
6.2
6.0
5.9
5.7
5.8
6.1
6.0
6.0
Pracujący ogółem
tys
674
686
746
778
772
772
773
778
789
797
801
805
812
810
809
809
810
1
Scenariusz bazowy nie powinien być traktowany jako średniookresowa prognoza dla rozwoju gospodarki województwa pomorskiego. W przypadku opracowywania średniookresowej prognozy,
trzeba przeprowadzić nie analizę ad hoc trendów rozwojowych, tylko znacznie bardziej dogłębne badanie jego gospodarki.
Tab. B. Wartości w scenariuszu alternatywnym (bez SRWP).
Zmienna
Jednostka 2005
2006
2007
2008
2009
2005-2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
mld zł
52.5
54.7
59.6
63.7
63.0
293.6
69.1
75.7
83.2
90.8
98.7
107.2
115.7
125.7
136.9
149.2
162.7
27=100)
%
47.5
46.9
48.7
51.5
51.5
51.5
54.7
57.2
59.7
61.8
63.5
65.0
66.5
68.2
70.0
71.8
73.8
%
95.6
91.8
90.4
91.3
86.4
86.4
89.3
91.3
92.2
93.5
94.2
94.6
95.0
95.6
96.3
97.1
98.0
mln zł
630
470
331
1230
440
3102
2644
3818
4700
5397
6004
6550
7210
7642
8025
8426
8763
mln zł
7553
8014 11484 13469 12252
54110
13356 14881 16283 17520 18711 19883
21136
22224
23465
24769
26146
bieŜących
mln zł
31845 33054 35436 39658 38955
178947
42234 45626 49431 53281 57248 61490
65773
70559
76016
81949
88388
WDB ogółem
mln zł
46259 47995 52020 56856 56306
259437
61759 67834 74687 81638 88858 96626 104335 113483 123829 135118 147440
mln zł
21744 21913 23182 26309 25179
118327
27906 30703 33668 36518 39414 42482
45438
48915
52978
57387
62176
WDB w przemyśle
mln zł
11172 12423 13712 13886 14223
65416
15219 16777 18945 21400 24069 27078
30116
33740
37749
42177
47070
WDB w budownictwie
mln zł
2328
2395
2848
3596
3213
14380
4149
4869
5556
6149
6685
7181
7756
8255
8880
9540
10226
Wydajność pracy
tys. zł
65.2
67.1
65.5
67.4
68.3
68.3
70.8
73.5
76.3
79.1
82.0
85.0
87.6
91.4
95.4
99.6
103.9
cenach bieŜących
mln zł
43347
46743
50350
54238
58443
19078 19742 21672 24541 24657
109691
26789 29503 32384 35127 37833 40600
%
45.1
45.5
49.6
52.4
49.6
49.6
51.1
52.5
54.0
55.1
56.0
56.7
57.8
58.2
58.7
59.1
59.5
%
22.7
19.7
16.5
11.8
15.8
15.8
13.4
11.0
10.1
9.6
8.9
8.5
7.9
7.6
7.6
7.2
7.0
Pracujący ogółem
tys
645
640
690
729
692
692
716
735
754
768
777
783
793
794
796
799
801
66
Tab. C. Wpływ realizacji SRWP na kształtowanie się głównych wskaźników makroekonomicznych województwa Pomorskiego.
Zmienna
Jednostka 2005
2006
2007
2008
2009
2005-2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
mld zł
3.1
5.5
7.5
7.2
11.8
35.2
10.1
8.8
7.8
7.3
6.9
6.9
6.3
5.8
5.3
4.8
4.3
27=100)
pkt.proc
2.5
4.1
5.3
4.8
8.4
8.4
6.6
5.4
4.6
4.1
3.7
3.4
3.0
2.6
2.2
1.9
1.6
pkt.proc.
5.1
8.1
9.9
8.6
14.0
14.0
10.7
8.6
7.0
6.1
5.4
5.0
4.2
3.6
3.0
2.5
2.1
mln zł
1076
1737
2476
2111
3435
10834
1697
1000
600
380
235
188
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
mln zł
1012
1830
2614
2140
3698
9957
3081
2235
1699
1393
1182
1106
843
756
673
597
525
bieŜących
mln zł
1718
3006
4001
3847
6371
18944
5223
4465
3940
3646
3445
3414
3105
2856
2609
2367
2123
WDB ogółem
mln zł
2728
4932
6658
6572 10741
31630
9225
8021
7172
6681
6346
6284
5781
5309
4850
4401
3953
mln zł
1988
3473
4587
4402
7089
21539
5848
4876
4181
3773
3496
3419
3047
2792
2552
2321
2092
WDB w przemyśle
mln zł
9
86
318
599
1126
2138
1339
1493
1609
1691
1749
1807
1824
1671
1518
1362
1201
WDB w budownictwie
mln zł
632
1131
1361
1112
1837
6074
1323
1035
828
704
614
583
464
437
403
372
343
Wydajność pracy
tys. zł
0.6
1.0
1.7
1.7
3.0
3.0
2.7
2.4
2.2
2.1
2.0
2.0
1.8
1.6
1.4
1.2
1.0
cenach bieŜących
mln zł
992
1878
2581
2710
4277
12436
3922
3361
2995
2756
2580
2504
2282
2055
1850
1657
1473
pkt.proc.
2.0
3.3
4.1
3.5
5.7
5.7
4.1
3.1
2.4
2.1
1.8
1.6
1.3
1.1
1.0
0.8
0.7
pkt.proc.
-3.4
-5.7
-6.8
-5.9
-9.6
-9.6
-6.9
-5.2
-4.1
-3.4
-2.9
-2.6
-2.1
-1.8
-1.5
-1.3
-1.0
tys
29
46
56
49
79
79
57
43
34
29
25
23
18
16
13
11
9
Liczba pracujących
(nowoutworzone miejsca pracy netto)
67

pobierz plik

Transkrypt

Podobne dokumenty

Koncepcja konsultacji społecznych aktualizowanej Strategii

Mogę, chcę i nie obawiam się pracować!

BAIT - South Baltic Academy of Independent Theatre

KARTA WIZUALIZACJI REGIONALNEGO

Pobierz w PDF / PDF

Dokumenty - Stowarzyszenie „Nigdy Więcej”

Konkurs " Strategie i audyty innowacyjne dla przedsiębiorstw

Rozporządzenie Nr 10/2007 Wojewody Pomorskiego z dnia 23

Uchwała o powołaniu Grupy roboczej do spraw polityki klastrowej