docPasze lecznicze – wybrane aspekty prawne
download 
Reklamacja Transkrypt
Pasze lecznicze – wybrane aspekty prawne
ISSN 2080–489X 6(18)/2011 Dwumiesięcznik „Trouw i MY” Pasze lecznicze – wybrane aspekty prawne wytwarzania, wprowadzania do obrotu i stosowania Prof. dr hab. Krzysztof Kwiatek 2 3 OD REDAKCJI Dwumiesięcznik „Trouw i MY” 6(18)/2011 Szanowni Czytelnicy! WETERYNARIA Oddajemy w Wasze ręce ostatnie wydanie biuletynu „Trouw i MY” w tym roku. Za pośrednictwem ekspertów przedstawiamy możliwości zmniejszenia kosztów żywienia tuczu. Opisujemy aspekty prawne dotyczące wytwarzania i stosowania pasz leczniczych. Odwiedzamy rodzinne gospodarstwo rolne w Koszarach w powiecie zwoleńskim. Na łamach numeru znajdą Państwo odpowiedź na pytanie: skąd przybył Święty Mikołaj? W ramach relaksu proponujemy rozwiązanie krzyżówki zimowej. Za chwilę rozpoczniemy z nową energią kolejny rok. Ze wszystkich sił życzymy, by nowy rok był szczęśliwszy od poprzednich. Z serdecznymi życzeniami świątecznymi, dr Jolanta Gdala Wydawca: Pasze lecznicze – wybrane aspekty prawne wytwarzania, wprowadzania do obrotu i stosowania Prof. dr hab. Krzysztof Kwiatek Zakład Higieny Pasz Państwowy Instytut Weterynaryjny – PIB w Puławach Trouw Nutrition Polska Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 21/25 05–825 Grodzisk Mazowiecki telefon: +48 22 755 03 00 fax: +48 22 755 03 72 03 Wprowadzony w 2006 roku zakaz stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu w produkcji zwierzęcej spowodował zwiększone zapotrzebowanie na pasze lecznicze. Wprowadzenie do szerokiego stosowania w żywieniu zwierząt gospodarskich tego rodzaju pasz, w których występuje weterynaryjny produkt leczniczy w dawkach terapeutycznych, rodzi szereg nowych problemów w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa surowców żywnościowych pochodzenia zwierzęcego. 09 www.trouwnutrition.pl SPIS TREŚCI Redakcja: Redaktor naczelna: 12 Możliwości ograniczenia kosztów żywienia w tuczu 03 dr inż. Marian Kamyczek dr Jolanta Gdala Pasze lecznicze – wybrane aspekty prawne wytwarzania, wprowadzania do obrotu i stosowania REDAKTORZY NAUKOWI: prof. dr hab. Krzysztof Kwiatek Prof. dr hab. Krzysztof Kwiatek dr inż. Marian Kamyczek 08 16 Pod szczególną uwagę muszą być wzięte takie aspekty, jak: sposób mieszania i zapew- Technowinki okresu karencji czy określenie przeznaczenia gatunkowego zwierząt. Należy też mieć Gdy praca staje się pasją Anna Klimecka sób, aby nie było pozostałości w surowcach i produktach zwierzęcych przeznaczonych Opracowanie: Skąd przybył do nas Święty Mikołaj? uniknięcia błędów i optymalizacji procesu Nie bój się ryzyka! Martin&Jacob Sp. z o.o. Anna Klimecka ul. Fabryczna 14 D, 53–609 Wrocław Martin&Jacob Sp. z o.o. www.martin-jacob.com ZAMÓW BEZPŁATNĄ PRENUMERATĘ „Trouw i MY” ZADZWOŃ: 71 792 06 90 NAPISZ: [email protected] do spożycia przez ludzi. Z punktu widzenia kontroli wewnętrznej i urzędowej celem 19 09 świadomość, że oprócz efektów terapeutycznych ważne jest ich stosowanie w taki spo- 18 Martin&Jacob Sp. z o.o. 5000 egzemplarzy nienia homogeniczności paszy, zastosowana dawka substancji aktywnej, przestrzeganie 17 Agrociekawostki Nakład: Pasze lecznicze – uregulowania prawne Krzyżówka zimowa produkcji oraz stosowania pasz leczniczych gotowania, wprowadzania do obrotu i uży- względu na swoje właściwości lecznicze, w żywieniu zwierząt ważne jest wdrożenie cia pasz leczniczych. Zgodnie z art. 4 punkt a czasem profilaktyczne, podawane są zwie- prawnych uregulowań tego zagadnienia 9 tej ustawy pod pojęciem „pasza lecznicza” rzętom w formie niezmienionej, czyli w for- i zapewnienia bezpieczeństwa w łańcuchu należy rozumieć mieszaninę jednego lub kil- mie takiej, w jakiej zostały wyprodukowane. żywnościowym. W warunkach krajowych ku premiksów leczniczych dopuszczonych Szczegółowe zasady ich produkcji i dystry- zasadniczym aktem prawa w tym zakresie do obrotu, na podstawie przepisów prawa bucji określone są odrębnymi przepisami jest ustawa o paszach z dnia 22 lipca 2006 farmaceutycznego, z jednym lub kilkoma w artykułach 16–22 wymienionej ustawy. roku, która określa warunki dotyczące przy- materiałami paszowymi. Pasze lecznicze ze Przed przystąpieniem do wytwarzania pasz 4 5 WETERYNARIA leczniczych przeznaczonych do obrotu pod- określonego etapu cyklu produkcyjnego, ne zgodnie z obowiązującymi wytycznymi miot zamierzający prowadzić działalność a zarazem umożliwiały ich czyszczenie po i zasadami dobrej praktyki produkcyjnej. w tym zakresie powinien złożyć wniosek zakończeniu produkcji każdego asortymentu o zatwierdzenie zakładu do Wojewódzkiego oraz zachowanie homogeniczności i utrzy- Lekarza Weterynarii, w terminie co najmniej manie stałej zawartości substancji czynnej 30 dni przed datą rozpoczęcia planowanej w jednym gramie paszy leczniczej. Jeżeli Wewnętrzna kontrola jakości działalności. Spis załączników wymaganych zakład spełnia wymienione warunki, Woje- Do wytworzenia paszy leczniczej przezna- do wniosku określa art. 10 ust. 3 ustawy. wódzki Lekarz Weterynarii zatwierdza, decy- czonej do obrotu lub produktu pośredniego Normy bezpieczeństwa podczas wytwarzania pasz leczniczych zją administracyjną, zakład do wytwarzania stosuje się premiksy lecznicze dopuszczone paszy leczniczej przeznaczonej do obrotu, do obrotu na podstawie art. 3 ust. 1 i 2 usta- nadając numer identyfikacyjny. Zatwierdze- wy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farma- nie to uprawnia również do wytwarzania ceutyczne. Zawartość premiksu leczniczego w zakładzie tzw. produktu pośredniego, czyli w produkcie pośrednim powinna być taka, Obowiązkiem Wojewódzkiego Lekarza We- przeznaczonej do wytworzenia paszy lecz- aby udział produktu pośredniego wynosił nie terynarii, do którego wpłynął wniosek o za- niczej mieszaniny jednego lub kilku dopusz- mniej niż 5%. Udział produktu pośredniego twierdzenie zakładu, jest przeprowadzenie czonych do obrotu, na podstawie przepisów w paszy leczniczej przeznaczonej do obrotu kontroli w celu sprawdzenia warunków prawa farmaceutycznego, premiksów leczni- powinien zapewniać dawkę premiksu lecz- technicznych i organizacyjnych, jakie powi- czych z materiałem paszowym stanowiącym niczego w tej paszy określoną przez lekarza nien spełniać ubiegający się o zatwierdzenie nośnik dla premiksu leczniczego w stężeniu weterynarii w wystawionym zleceniu. Pasze zakład. Kontrola ta obejmuje zazwyczaj po- umożliwiającym wytworzenie tej paszy. lecznicze i produkty pośrednie mogą być ziom wdrożenia systemu wewnętrznej kon- Zgodnie z artykułem 17 ustawy o paszach wprowadzone do obrotu, jeżeli ich wytwór- troli jakości wytwarzanych produktów (pasz z dnia 22 lipca 2006 r. dopuszcza się produk- ca spełni szereg określonych wymagań. Do leczniczych), z uwzględnieniem monitoro- cję pasz leczniczych nieprzeznaczonych do najważniejszych należy zapewnienie, że ich wania miejsc, w których może nastąpić po- obrotu, jeżeli są one wytwarzane wyłącznie wytwarzanie odbywa się w sposób wyklu- gorszenie jakości wytwarzanych produktów, z produktu pośredniego w zatwierdzonym czający powstanie niepożądanych interakcji metody badań oraz sposobu postępowania do tego celu zakładzie. Procedura uzyskania pomiędzy premiksami leczniczymi, dodat- z produktami niespełniającymi wymagań takiego zatwierdzenia jest analogiczna do kami paszowymi i innymi paszami. Wszystkie jakościowych. Wytwórca powinien przygo- procedury zatwierdzania zakładów produ- tować i udostępnić plan zakładu, na którym kujących pasze lecznicze przeznaczone do zostały umieszczone pomieszczenia pro- obrotu. Procesem produkcji pasz leczniczych dukcyjne, magazynowe, socjalne i sanitarne nieprzeznaczonych do obrotu może kiero- z zaznaczeniem linii technologicznej, dróg wać osoba, która posiada co najmniej śred- Proces produkcji i przechowywania pasz leczniczych przemieszczania paszy leczniczej oraz sta- nie wykształcenie rolnicze, weterynaryjne nowisk pracy. W każdym zakładzie, w którym lub o kierunku technologia żywności oraz możliwe jest wytwarzanie pasz leczniczych, produkty znajdujące się w zakładzie powinny nieprzeznaczonych do obrotu”). Wszelkie czenia i odkażania kontenerów lub cystern, być przechowywane wyłącznie przez okres informacje dotyczące zakładów zatwierdzo- w których pasze te są transportowane. We ich trwałości, pasze wykorzystywane do pro- nych do wytwarzania pasz leczniczych oraz wszystkich pomieszczeniach zakładu wyma- dukcji pasz leczniczych nie mogą zawierać tej wszelkie zmiany dokonywane w tym zakresie gana jest instalacja urządzeń wentylacyjnych samej substancji czynnej, która jest używana W oparciu o artykuł 18 ustawy o paszach są przekazywane Głównemu Lekarzowi We- oraz zapewnienie oświetlenia dostosowa- w premiksach. Dzienna dawka premiksu lecz- wytwórca pasz leczniczych przeznaczonych terynarii. Na podstawie artykułu 18 ustawy nego do wykonywanych czynności. Podłogi niczego zawarta w ilości paszy leczniczej co najmniej 3-letnie doświadczenie w zakre- do obrotu zobligowany jest do prowadzenia o paszach Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi i ściany pomieszczeń powinny być wykona- przeznaczonej do obrotu powinna odpowia- należy wyznaczyć osobę odpowiedzialną za sie wytwarzania pasz lub złożyła z wynikiem dokumentacji dotyczącej stosowania pre- dnia 1 lutego 2007 r. wydał rozporządzenie ne ze zmywalnego, gładkiego, odpornego na dać co najmniej połowie dawki dziennego kontrolę jakości wytwarzanego produktu. pozytywnym egzamin ze znajomości zagad- miksów leczniczych w procesie produkcji, dotyczące szczegółowych wymagań przy ścieranie, łatwego do czyszczenia i odkażania zapotrzebowania pokarmowego leczonych Całym procesem produkcji pasz leczniczych nień dotyczących wytwarzania pasz leczni- przechowywania, wytwarzania pasz leczni- wytwarzaniu i obrocie paszami leczniczy- materiału. Ważne jest także zabezpieczenie zwierząt (w przypadku przeżuwaczy – poło- może kierować osoba, która ukończyła stu- czych z produktu pośredniego przed komisją czych z produktów pośrednich („raport wy- mi przeznaczonymi do obrotu i produktami zakładu przed obecnością szkodników. Jed- wie dziennego zapotrzebowania leczonego dia wyższe na jednym z kierunków: biologia, powołaną przez Wojewódzkiego Lekarza twarzania”) oraz obrotu paszami leczniczymi pośrednimi (DzU nr 27, poz. 183). Zgodnie nym z najważniejszych warunków, jakie po- zwierzęcia na niemineralną paszę uzupełnia- chemia, farmacja, rolnictwo, zootechnika lub Weterynarii. Zamiar przystąpienia do egza- i produktami pośrednimi („raport obrotu”). z rozporządzeniem każdy zakład, w którym winna spełniać pasza lecznicza, jest jej homo- jącą). Wprowadzenie pasz leczniczych do ob- weterynaria. Parametry, konstrukcja i roz- minu należy zgłosić Wojewódzkiemu Leka- Podmiot wytwarzający pasze lecznicze nie- produkuje się pasze lecznicze przeznaczone geniczność, dlatego istotne jest stosowanie rotu powinno następować tylko wtedy, gdy mieszczenie urządzeń stosowanych do wy- rzowi Weterynarii co najmniej 30 dni przed przeznaczone do obrotu zobowiązany jest do obrotu lub produkty pośrednie, powinien urządzenia mieszającego, które pozwoli na ich wytwórca prowadzi wewnętrzną kontrolę twarzania pasz leczniczych muszą być tak wybranym terminem egzaminu określonym do prowadzenia dokumentacji dotyczącej na czas produkcji wyodrębnić oddzielne spełnienie tego warunku, a zarazem będzie jakości i przestrzegania zasad higieny w pro- dobrane, aby uniemożliwiały zanieczyszcze- w harmonogramie. Egzamin ma formę testu wytwarzania pasz leczniczych z produk- miejsca do rozdrabniania, mieszania, pako- łatwe do dokładnego czyszczenia. Sprawdza- cesie ich wytwarzania. Kontrola ta powinna nie pasz i zmianę kolejności lub pominięcie pisemnego jednokrotnego wyboru. tu pośredniego („raport wytwarzania pasz wania i przechowywania pasz oraz czysz- nie homogeniczności winno być dokonywa- obejmować ocenę jakości wytwarzanych 6 7 WETERYNARIA przekazuje posiadaczowi leczonego zwierzę- tego premiksu do produkcji paszy leczniczej przeznaczonych do obrotu i produktów po- produktu pośredniego), dane wytwórcy paszy cia, Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii i le- przeznaczonej do obrotu. Kolejny akt prawny średnich (DzU nr 27, poz. 184). Transport pasz leczniczej, datę i miejsce wytworzenia paszy karzowi weterynarii, który wystawił zlecenie. to rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Roz- leczniczych przeznaczonych do obrotu i pro- leczniczej lub produktu pośredniego, okres W przypadku transportu pasz leczniczych woju Wsi z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie pasz duktów pośrednich odbywa się w zamknię- trwałości i okres karencji oraz numer serii wy- przeznaczonych do obrotu lub produktów leczniczych nieprzeznaczonych do obrotu tych środkach transportu, które wykluczają tworzonej partii paszy leczniczej lub produktu pośrednich ważne jest zabezpieczenie i od- (DzU nr 24, poz. 157). W tym akcie prawnym możliwość ich zanieczyszczenia oraz zapew- pośredniego, dane osoby kontrolującej proces powiednie określono takie elementy, jak: niają ochronę opakowań, w których są one produkcji. Po przekazaniu paszy leczniczej lub produktów. Opakowanie jednostkowe zabez- 1. szczegółowe warunki organizacyjne i tech- transportowane. Wymagane jest zapewnie- produktu pośredniego odbiorcy, na podsta- piecza się w taki sposób, aby jego otwarcie niczne, jakie powinien spełniać zakład, w któ- nie odpowiednio przystosowanych miejsc wie zlecenia, dystrybutor wpisuje na zleceniu powodowało uszkodzenie zabezpieczenia, rym wytwarza się pasze lecznicze nieprzezna- lub pomieszczeń do przechowywania pasz dane dotyczące tej paszy lub produktu i prze- uniemożliwiając ponowne użycie tego opa- czone do obrotu; leczniczych, w których powinny znajdować kazuje po jednym egzemplarzu kopii odbiorcy kowania. Każda transportowana pasza, bez 2. sposób produkcji pasz leczniczych nieprze- się urządzenia wentylacyjne, kalibrowane paszy leczniczej, lekarzowi weterynarii, który względu na sposób transportu i pakowania, znaczonych do obrotu; termometry, odpowiednie oświetlenie, urzą- wystawił zlecenie, oraz Powiatowemu Leka- powinna posiadać dokumentację zawierającą: 3. dokumenty składające się na raport wytwa- dzenia sanitarne oraz zabezpieczenia przed rzowi Weterynarii. Główny Lekarz Weterynarii 1. nazwę wytwórcy paszy leczniczej prze- rzania paszy leczniczej nieprzeznaczonej do dostępem szkodników. wydaje decyzję administracyjną, na podsta- znaczonej do obrotu, jego siedzibę i adres obrotu i sposób prowadzenia tego raportu; 4. warunki i sposób przechowywania pasz Od wytwórcy do odbiorcy wie której dystrybutor pasz leczniczych uzy- oraz oznaczenie formy prawnej prowadzonej działalności, a w przypadku osoby fizycznej – leczniczych nieprzeznaczonych do obrotu; Każdy dystrybutor pasz leczniczych prze- i zostaje wpisany do krajowego rejestru. Jeżeli jej imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres; 5. warunki i sposób pobierania próbek pasz znaczonych do obrotu lub produktów po- z opinii Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii 2. imię i nazwisko lekarza weterynarii, któ- leczniczych nieprzeznaczonych do obrotu. średnich zobowiązany jest do prowadzenia właściwego ze względu na miejsce, w którym oznakowanie przewożonych skuje indywidualny numer identyfikacyjny pasz leczniczych i produktów pośrednich wprowadzenie do obrotu pasz leczniczych ry wystawił zlecenie na zastosowanie paszy Po dokładnym zapoznaniu się z treścią po- dokumentacji obrotu paszami, która powinna mają być przechowywane pasze lecznicze oraz ocenę ich homogeniczności. Ponadto i produktów pośrednich (DzU nr 24, poz. leczniczej przeznaczonej do obrotu, oraz ad- szczególnych rozporządzenia zawierać: nazwę i dane wytwórcy paszy lecz- lub produkty pośrednie, wynika, że podmiot ocenę prawidłowości i skuteczności proce- 155). Przed jego wystawieniem lekarz obo- res zakładu leczniczego dla zwierząt; można stwierdzić, że wymagania stawiane niczej lub produktu pośredniego oraz numer ubiegający się o wpisanie na listę nie spełnia dur stosowanych w procesie wytwarzania wiązany jest upewnić się, czy pasze lecznicze 3. czas podawania i dawkowanie paszy lecz- wytwórcom pasz leczniczych nieprzeznaczo- identyfikacyjny nadany przez Wojewódzkiego warunków wymaganych do produkcji pasz pasz leczniczych i produktów pośrednich. przeznaczone do obrotu i pasze stosowane niczej przeznaczonej do obrotu; nych do obrotu nie odbiegają od wymagań, Lekarza Weterynarii, nazwę i dane dystrybu- leczniczych, Główny Lekarz Weterynarii może Każdy etap produkcji paszy leczniczej lub w żywieniu leczonych zwierząt nie zawierają 4. okres karencji paszy leczniczej przeznaczo- które muszą spełniać zakłady produkujące tora oraz numer identyfikacyjny nadany mu odmówić rejestracji tego podmiotu. Możliwe produktu pośredniego powinien być opisany tej samej substancji czynnej. Zastosowanie nej do obrotu; pasze lecznicze przeznaczone do obrotu lub przez Głównego Lekarza Weterynarii, nazwę jest też skreślenie z listy, jeżeli Główny Lekarz odpowiednią procedurą. Ważne jest prowa- zleconej paszy leczniczej przeznaczonej do 5. okres trwałości paszy leczniczej przezna- produkty pośrednie. i dane odbiorcy paszy leczniczej lub produktu Weterynarii w wyniku kontroli ustali, że pasze dzenie okresowych badań wytworzonych obrotu jest uzasadnione w odniesieniu do czonej do obrotu lub produktu pośredniego; pośredniego, datę dokonania wpisu, nazwę, lecznicze lub produkty pośrednie są przewo- pasz leczniczych i produktów pośrednich, określonego w zleceniu gatunku zwierząt, 6. warunki i temperaturę przechowywania żone środkami transportu lub przechowywa- które powinny mieć na celu ustalenie homo- a podawanie premiksu leczniczego zawar- paszy leczniczej przeznaczonej do obrotu wprowadzonych do obrotu pasz leczniczych ne w miejscach, które nie spełniają warunków geniczności na podstawie stopnia wymie- tego w paszy leczniczej nie jest sprzeczne lub produktu pośredniego. Pasze lecznicze przeznaczone do obrotu ilość i numer serii przechowywanych oraz lub produktów pośrednich (stan na koniec technicznych zapewniających zachowanie szania składników oraz zawartości substancji z wcześniej zastosowanym leczeniem. Każ- Pasze lecznicze i produkty pośrednie, w opar- danego dnia), datę trwałości wprowadzonej wymaganej jakości tych pasz i produktów, lub czynnej w 1 g paszy leczniczej przeznaczonej de wydane zlecenie dotyczy konkretnego ciu o artykuł 22 ustawy o paszach, może do obrotu paszy leczniczej, numer zlecenia dystrybutor nie prowadzi dokumentacji obro- do obrotu lub produktu pośredniego. przypadku chorobowego i jest ważne przez wprowadzać do obrotu ich wytwórca lub wystawionego przez lekarza weterynarii oraz tu tymi paszami lub produktami pośrednimi. podmiot, który dostarcza pasze lecznicze numer dokumentu poświadczającego zbycie Reasumując, należy stwierdzić, że weterynaryj- lub produkty pośrednie, zwany „dystrybu- paszy przeznaczonej do obrotu lub produktu ne produkty lecznicze, stosowane coraz szerzej okres 3 dni od daty wystawienia. Zazwyczaj Skrupulatna dokumentacja zlecenie jest wystawiane w 5 egzempla- Pasze lecznicze nieprzeznaczone do obrotu punktów rzach lub 3, jeśli produkty pochodzące od Premiksy lecznicze przechowuje się w zakła- torem”, wpisany na listę prowadzoną przez pośredniego. Wytwórca pasz przekazuje dys- w intensywnej produkcji zwierzęcej w postaci zwierząt lub ze zwierząt nie są przeznaczone dzie w oddzielnych pomieszczeniach w zabez- Głównego Lekarza Weterynarii. Wymagania trybutorowi, na podstawie jego pisemnego pasz leczniczych, w przypadku niewłaści- Dokumentem umożliwiającym wprowadze- do spożycia przez ludzi. Lekarz weterynarii pieczonych opakowaniach jednostkowych. stawiane dystrybutorowi pasz leczniczych zamówienia, dokumentację zawierającą in- wego postępowania producentów zwierząt nie paszy leczniczej lub produktu pośrednie- zatrzymuje jeden egzemplarz, a pozostałe Każdy używany premiks powinien posiadać i produktów pośrednich przy wprowadza- formacje umożliwiające identyfikację premik- rzeźnych mogą dostawać się do surowców go do obrotu jest odpowiednie zlecenie wy- przekazuje posiadaczowi leczonego zwie- dokumentację zawierającą datę nabycia, na- niu ich do obrotu określa artykuł 21 ustawy sów leczniczych wchodzących w skład paszy żywnościowych i produktów żywnościowych dane przez lekarza weterynarii. Wzór takiego rzęcia. Posiadacz przekazuje oryginał zlecenia zwę premiksu, jego producenta, numer serii, o paszach i rozporządzenie Ministra Rolnic- leczniczej lub produktu pośredniego (nazwę zwierzęcego pochodzenia. Stąd temu proble- zlecenia określony jest w rozporządzeniu i pozostałe kopie wytwórcy paszy leczniczej. wielkość opakowania jednostkowego, datę twa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lutego 2007 r. premiksu i jego producenta, numer serii i datę mowi w aspekcie konieczności systemowego Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 Wytwórca natomiast zatrzymuje oryginał ważności, datę użycia premiksu leczniczego w sprawie wymagań przy wprowadzaniu do ważności premiksu leczniczego, ilość premik- zapewnienia produkcji bezpiecznej żywności stycznia 2007 r. w sprawie wzoru zlecenia na wypełnionego przez siebie zlecenia, a kopie do produkcji paszy leczniczej oraz ilość uży- obrotu przez dystrybutora pasz leczniczych su użytą do wytworzenia paszy leczniczej lub poświęca się tak wiele uwagi. 8 9 Z ŻYCIA TNP Pan Konrad Pochwała z Radomia od ponad trzech lat zajmuje się dystrybucją produktów Trouw Nutrition Polska. W pracę zaangażował się tak bardzo, że określa ją jako swoją życiową pasję. Mimo licznych sukcesów pan Konrad pragnie nadal rozwijać swoją działalność. REPORTAŻ Jacek Sałek wraz z żoną Ireną, mieszkający w Koszarach, w powiecie zwoleńskim od 10 lat zajmują się hodowlą bydła mlecznego mlecznego prowadząc gospodarstwo rodzinne. Każdy, nawet najmłodszy domownik angażuje się w pracę. Dzięki współpracy z Trouw Nutrition Polska gospodarze oceniają zdrowotność swoich zwierząt jako rewelacyjną. Zachęcają innych rolników do wypróbowania produktów Trouw Nutrition Polska, które według nich przynoszą wymierne efekty. Gdy praca staje się pasją Nie bój się ryzyka! Anna Klimecka Martin&Jacob Sp. z o.o. Precz z monotonią! W mojej głowie zrodziła się idea, by swoją firmę nazwać „Świat Rolnika”. – Pracuję pięć Anna Klimecka – Rok 2007 był dla mnie okresem przełomo- dni w tygodniu. Miesięcznie przemierzam Martin&Jacob Sp. z o.o. wym. Otworzyłem spółkę rodzinną „Świat około 6 tysięcy kilometrów. U indywidual- Rolnika”, zajmującą się dystrybucją produk- nego rolnika jestem raz na dwa tygodnie. tów dla bydła - premiksów, koncentratów Dodatkowo, w razie jakichkolwiek proble- i produktów dla cieląt firmy Trouw Nutrition mów, zawsze mogą porozmawiać ze mną Polska. Postawiłem wtedy wszystko na jed- przez telefon. Staram się jak najwięcej ną kartę. Z pięcioma tysiącami w portfelu, rozmawiać z hodowcami i przekonywać jednym polonezem truckiem, wielką na- ich do wysokiej jakości produktów Trouw dzieją i optymizmem rozpocząłem współ- Nutrition Polska. Niektórych od kupna pro- pracę z Trouw Nutrition Polska. Była to duktów TNP powstrzymuje nieco wyższa cena. Tłumaczę im wówczas, że wyższa Nie tylko sprzedaż! wątpliwie dla Sałków byli rodzice, hodowla jedyna firma, która zaufała mi na tyle, by powierzyć dystrybucję swoich produktów. cena wiąże się z rewelacyjną jakością, a co Wysoka sprzedaż Konrada Pochwały opie- przede wszystkim – hobby, które motywuje Współpraca z TNP oparta na otwartości za tym idzie – wymiernymi efektami i bar- ra się przede wszystkim na doradztwie. Bez ich do ciągłego rozwoju i ulepszania go- i zaangażowaniu, trwa już ponad 3 lata. dzo wysoką zdrowotnością bydła. Jeśli te ar- tego z pewnością nie miałby aż tylu klientów. spodarstwa. – W 2001 roku straciłem pracę. Prawdę mówiąc, nie wyobrażam sobie, że gumenty nie przekonują, mówię wówczas, Wie, co sprzedaje, a przede wszystkim jest Zastanawiałem się, co dalej. Mam przecież mogłaby się ona kiedykolwiek zakończyć by wypróbowali produkty Trouw Nutrition przekonany, że produkty Trouw Nutrition Pol- rodzinę na utrzymaniu. Trzeba z czegoś żyć! – mówi pan Pochwała. Pan Konrad zapyta- Polska na krowach z którymi mają najwię- ska są skuteczne. Stawia na profilaktykę oraz Zdecydowaliśmy z żoną, że rozpoczniemy ny, czy obecna praca daje mu satysfakcję, cej kłopotów. Wtedy zazwyczaj przekonują zdrowie. Przyznaje, że wolałby zajmować się produkcję mleka. Dodatkowy atut stanowiło bez zastanowienia odpowiada: – W końcu się do następnego zakupu – opowiada pan samym doradztwem, a nie sprzedażą. Chciał- 9 ha ziemi, które odziedziczyliśmy po rodzi- czuję, że spełniam się zawodowo. Ciągle Konrad. by móc poświecić hodowcy tyle uwagi, ile cach. Mieliśmy więc podstawę, dzięki której mogliśmy rozpocząć działalność – opowiada nię. Posiadam magazyn w Radomiu o po- Nauka nie idzie w las on jej potrzebuje. To niewątpliwie całkowicie inny styl prowadzenia biznesu. gospodarz. – Obecnie dzierżawimy 43 ha. wierzchni 100 m², w którym przechowuję – TNP daje mi szansę rozwoju poprzez or- – Gdy moja pomoc jest skuteczna, rolnik Swojej ziemi mamy około 15 ha. Na samym premiksy, koncentraty, pasze pełnoporcjo- ganizowanie częstych szkoleń, na których dzieli się taką informacją z innymi, co staje się początku mieliśmy jedynie dwie krowy, ale we, preparaty mlekozastępcze firmy Trouw staram się zawsze być obecnym. Dla mnie dla mnie swojego rodzaju reklamą – opowia- zwiększaliśmy tę liczbę praktycznie każdego Nutrition Polska, artykuły zootechniczne najważniejsze jest nabywanie nowej wiedzy, da pan Konrad. – Spośród moich dystrybu- kolejnego miesiąca – kontynuuje pan Jacek. oraz środki do higieny i dezynfekcji. Mam którą mogę wykorzystać w praktyce – stwier- torów Konrad Pochwała jest jedynym, który ponad 100 stałych klientów. dza przedsiębiorca. ma wykształcenie zootechniczne i jest ukie- Rozwój gospodarstwa Świat Rolnika Od trzech lat pan Konrad współpracuje runkowany na jeden gatunek zwierząt. Za- – Zajęliśmy się adaptacją starych budynków pieniądze. Otrzymaliśmy wówczas dota- kukurydzy i sprzedażą sianokiszonki – do- z Marcinem Winiarskim, regionalnym przed- dowolony klient daje motywację, żeby starać na bydło mleczne. Później wybudowaliśmy cję „Młodego Rolnika”, która pomogła nam daje pani Irena. – Jednak przede wszystkim – Jeżdżąc do pracy w mleczarni, codziennie stawicielem handlowym TNP. Jest to bardzo się i dalej pracować, a Konrad ambicji ma aż zbiorniki na gnojowicę – opisuje pan Jacek. w rozkręceniu interesu. Oprócz hodowli by- skupiamy się na produkcji mleka. Dominuje mijałem sklep z napisem „Świat Dziecka”. udana współpraca. nadto – dopowiada pan Marcin. – Oczywiście, na to wszystko potrzebne były dła mlecznego zajmujemy się także uprawą u nas bydło rasy holsztyńsko-fryzyjskiej, się rozwijam. Nie mam czasu na monoto- Konrad Pochwała (po lewej), dystrybutor produktów TNP, oraz Marcin Winiarski, regionalny przedstawiciel handlowy TNP. Wszystko od początku Od najmłodszych lat sumiennie angażowali się w pracę na rodzinnych gospodarstwach. Dzięki wzorcom z dzieciństwa, jakimi niestała się nie tylko sposobem na zarobek, ale Irena i Jacek Sałkowie prowadzą gospodarstwo z myślą o swoich dzieciach, by zapewnić im beztroskie dzieciństwo oraz łatwiejszy start w dorosłe życie. Małżeństwo Sałków z córką Natalką w otoczeniu krów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej. 10 11 REPORTAŻ znakomite efekty w laktacji. Niestety ciągle Powroźny całkowicie zmienił sposób żywie- nosi wymierne efekty? – pyta pan Jacek i od mało jest hodowców, którzy przywiązują do nia naszych zwierząt – dodaje pani Irena. razu sam odpowiada na pytanie: – Dla mnie tego wagę. – Najbardziej zadowala mnie fakt, że po oszczędzanie to inwestycja w coś, co się Nierozłączny duet zastosowaniu produktów Trouw Nutrition zwróci. Trzeba umiejętnie wydawać pienią- Polska znacznie zmniejszyła się częstość wy- dze. Nas nie stać na złe inwestowanie. Jeżeli Z Trouw Nutrition Polska gospodarstwo Sał- stępowania chorób metabolicznych i upad- na przykład ocieli się krowa i po porodzie ków współpracuje od 2,5 roku. Stosują na- ku krów, doją się lepiej, a lekarz weterynarii występują powikłania, płacimy za wizytę le- stępujące produkty Trouw Nutrition Polska: odwiedza nas rzadziej - opisuje pan Jacek karza weterynarii. Dzięki produktom Trouw Lidermix Biotimax, Lidermix Biobufor, Lider- Strach przed sukcesem? Nutrition Polska tych problemów jest o wiele mix KWZ, Milkivit M–lux, Lenomilk, Mlekopan, koncentraty KMU, KMB, Ketokomplex, Rolnicy boją się inwestować w nowości. Oba- sumę. Calfix, Prelaktop. – Dawki żywieniowe dla wiają się, że będzie gorzej i stracą pieniądze. Miejmy nadzieję, że takich gospodarzy jak krów układa pan Jakub Powroźny, regional- – Nie przywiązują dużej wagi do tego, co państwo Sałkowie wkrótce będzie więcej, ny kierownik TNP. To właśnie dzięki jego po- się dzieje w oborze oraz jaki jest stan zwie- bo właśnie dzięki takim ludziom rolnictwo mocy i wiedzy zwierzęta są zdrowe i w do- rząt – stwierdza pani Irena. – To jest dla nich w Polsce może znacznie się rozwinąć oraz brej kondycji – wymienia pan Marcin. – Pan oszczędność, ale czy ta oszczędność przy- unowocześnić. mniej i tak naprawdę zaoszczędzamy sporą Produkcja mleka w gospodarstwie państwa Sałków jest pod stałą kontrolą Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka, która bada i ocenia stan mleka każdego miesiąca. Próbka jest mierzona od każdej sztuki i dzięki temu wiadomo, ile mleko danej krowy jest warte, jaka jest zawartość tłuszczu, białka, czy też jak wysoka jest somatyka. Codzienna praca jemy wydruk z wynikami badań. Na ich pod- robimy, robimy z myślą o naszych dzieciach. Państwo Sałkowie rozpoczynają dzień o 5.30. Jesteśmy na trzeciej pozycji wśród producen- Mamy ich czworo: Dagmarę, Kingę, Natalię Karmią zwierzęta, sprzątają oborę, a następ- tów naszego regionu - opowiada pan Jacek. oraz Szymona. Nasz synek ma co prawda nie zajmują się dojem, który trwa ok. godzi- – Najbardziej satysfakcjonowałby nas wynik dopiero 3 latka, ale już bacznie przygląda się ny i odbywa się dwa razy dziennie – o 7.00 10 tysięcy litrów od sztuki w 305 dni. Jest to naszej pracy. Mamy nadzieję, że to właśnie i 19.00. Wydajność od jednej krowy wynosi możliwe do osiągnięcia i dlatego do tego dą- on w przyszłości przejmie gospodarstwo – 8750 kg za 305 dni laktacji. Nasza produkcja żymy – dodaje pan Marcin Winiarski, przed- dodaje pani Irena. Przyzwyczailiśmy się już jest pod stałą kontrolą Polskiej Federacji Ho- stawiciel handlowy Trouw Nutrition Polska. do tego, że od dłuższego czasu nie mamy dowców Bydła i Producentów Mleka, która co Państwo Sałkowie dużą uwagę przykładają urlopu, bo całkowicie podporządkowaliśmy miesiąc bada i ocenia jakość mleka. Od każ- do profilaktyki, np. podając krowom tuż po się hodowli. Dzięki takiemu systemowi pra- dej krowy pobierana jest próbka mleka, która wycieleniu preparat Mamina Drink skutecz- cy możemy być zawsze blisko dzieci i prze- poddana jest dokładnej analizie. Dzięki temu nie eliminują występowanie zalegań poporo- żywać wspólnie z nimi radosne chwile. Ro- wiemy, jaka jest jakość mleka od naszych dowych. Pan Jacek Sałek zdaje sobie sprawę dzina jest dla nas najważniejsza – stwierdza krów – zawartość tłuszczu, białka, liczebność z faktu, że równie ważny jest okres zasusze- pan Jacek. komórek somatycznych. Co miesiąc otrzymu- nia. Jeśli dobrze zasuszy krowy, wówczas ma ogółem mamy 40 sztuk, z czego 24 to krowy dojne – relacjonuje pan Sałek. – Wszystko co stawie PFHBiPM tworzy ranking hodowców. Krowy są badane raz w miesiącu. Dzięki temu wiadomo, o jakie składniki powinna być uzupełniona ich dieta. Po produktach Trouw Nutrition Polska znacznie zmniejszyła się częstość występowania chorób metabolicznych i upadku krów. 13 12 Trzoda chlewna Możliwości ograniczenia kosztów żywienia w tuczu Rys. 2. Zmiany kosztów produkcji 1 kg wieprzowiny w wybranych krajach UE (VIII/2011 w porównaniu z VIII/2010 – wg Interpig, 2011) 200 dr inż. Marian Kamyczek 180 Instytut Zootechniki PIB – Zakład Doświadczalny Pawłowice 160 140 Dla wielu producentów koszty żywienia świń są podstawowym czynnikiem niskiej opłacalności produkcji. Szacuje się, że od początku roku 2010 w krajach Unii Europejskiej średni wzrost kosztów żywienia trzody chlewnej wyniósł około 40%. Tymczasem porównując średnią cenę w roku 2010 płaconą producentom za 1 kg wbc w klasie E z cenami utrzymującymi się w październiku 2011 roku, można zauważyć, że wzrost wynosi jedynie około 20% (w krajach UE–27) i 25% (w Polsce). 120 100 80 60 40 Czy można oczekiwać, że ceny zbóż wrócą do poziomu sprzed roku 2007? na rynkach światowych. Również w Polsce jest wzrost cen surowców paszowych (w tym w omawianym okresie nastąpił znaczący zbóż), który spowodował zachwianie opła- wzrost średnich cen pasz dla trzody chlew- calności. Jednocześnie nie postępował za nej. We wrześniu 2011 ceny mieszanek dla tym proporcjonalny wzrost cen na żywiec tuczników spadły poniżej 1100 zł, ale i tak wieprzowy. Jak wynika z październikowego były o 41,7% wyższe w porównaniu ze stycz- raportu Międzynarodowej Rady Zbożowej, Według danych Komisji Europejskiej w okre- niem 2010. Wysokie ceny pasz przekładają również tegoroczne zbiory zbóż na świecie sie styczeń 2010 – sierpień 2011 w krajach UE się na istotny wzrost kosztów produkcji wie- będą niższe aniżeli światowa konsumpcja. średni koszt mieszanek stosowanych w pro- przowiny. Według aktualnych danych kosz- W tej sytuacji trudno przypuszczać, że na- dukcji trzody chlewnej zwiększył się o ponad ty produkcji 1 kg wbc wzrosły do poziomu 80 € (rys. 1). Wzrost ten jest w znacznym stop- 1,58 € we Francji i aż 1,86 € w Wielkiej Brytanii niu spowodowany wyższymi cenami zbóż (rys. 2). Główną przyczyną wysokich kosztów 20 0 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 Dania Francja Niemcy Wlk. Bryt. Irlandia Holandia Szwecja 880-900 g. W okresie tuczu kontrolnego na wynosiła od 59,4 do 61,6% (tab. 2). Wysoki każdy 1 kg przyrostu zużyto od 2,66 do 2,77 genetyczny potencjał wymaga jednak do- stąpi znaczący spadek cen zbóż, a przy- Możliwości ograniczenia kosztów żywienia kg mieszanki pełnoporcjowej. Średnia mię- starczenia wszystkich niezbędnych skład- najmniej taki, który istotnie może obniżyć W marcu 2011 roku w Niemczech, podczas sność badanych świń (wbp, pbz, linia 990) ników pokarmowych w paszy, tak aby koszty żywienia. konferencji na temat możliwości zmniejsze- Rys. 1. Średni koszt pasz stosowanych w produkcji trzody chlewnej w okresie styczeń 2010 – sierpień 2011 (wg danych Komisji UE, 2011) nia kosztów paszowych w tuczu świń, przed- Tabela 1. Możliwości zmniejszenia kosztów paszowych w tuczu świń wyliczone na podstawie cen stawiono kilka rozwiązań, których wprowa- – marzec 2011 – Niemcy (Durst, 2011) dzenie może ograniczyć koszty tuczu (tab. 1). cena za 1 tonę (€) Poniżej omówione zostaną kolejno poszcze- 310 gólne z nich. Według przedstawionych da- 290 Wyszczególnienie nych poprawa wykorzystania paszy o 0,1 270 kg pozwala na zmniejszenie kosztów tuczu 250 o około 2,50 €/tucznika. Jak wiadomo, wykorzystanie paszy jest powiązane z wielkością 230 Szacowana skala zmniejszenia kosztów w tuczu Poprawa wykorzystania paszy o 0,1 kg -2,50 €/tucznika Tucz 2- lub 3-fazowy w porównaniu z 1-fazowym -2,50 €/tucznika Wprowadzenie PŚR do mieszanek dla tuczników od -0,6 do -1,5 €/100 kg przyrostów dziennych, a tym samym długo- 210 ścią trwania tuczu. Cechy tuczne są w około 20-40% warunkowane genotypem zwierząt. 190 170 150 Współczesne świnie charakteryzują się do- Bilansowanie mieszanek na podstawie rzeczywistej brą efektywnością odkładania tkanki mięsnej zawartości białka w zbożach stosowanych w gospodarstwie w przyroście masy ciała. Wyniki oceny świń I II rok i miesiąc III IV V VI VII 2010 VIII IX X XI XII I II III IV 2011 V VI VII VIII w SKURTCh za rok 2010 pokazują, że najliczniej ocenione grupy rasowe świń (wbp, pbz, linia 990) posiadały przyrost dzienny w tuczu -0,25 €/100 kg Stosowanie w bilansowaniu aminokwasów syntetycznych -0,25 €/100 kg Zastąpienie soi 44% soją HP -0,20 €/100 kg 14 15 Trzoda chlewna Tabela 2. Średnie wyniki oceny w Stacjach Kontroli w roku 2010 natomiast w makuchach rzepakowych około mniej korzystna, gdyż w ziarnie kukurydzy jest suszony wywar podestylacyjny (DDGS) (wg: Stan hodowli i wyniki oceny świń w roku 2010 – Instytut Zootechniki 2011) 14–15 mmol/kg. Podane wartości wskazują, że jest nawet dwukrotnie mniej tryptofanu ani- pochodzący z przerobu kukurydzy, pszenicy, nawet wprowadzenie 15% udziału śruty rze- żeli w jęczmieniu i pszenicy. W porównaniu jęczmienia, pszenżyta lub żyta na bioetanol. pakowej do mieszanki dla tuczników nie po- z innymi zbożami ziarno kukurydzy odznacza Zawartość białka ogólnego w DDGS zależna winno powodować przekroczenia zawartości się również niskim poziomem fosforu ogól- jest od rodzaju użytego surowca i wynosi Grupa rasowa wbp Liczba zwierząt (szt.) 548 Przyrost dzienny w okresie tuczu kontrolnego (g) Zużycie paszy na 1 kg przyrostu 887 2,66 glukozynolanów 1,5 mmol/kg mieszanki. Taka nego, z którego jedynie około 15% stanowi zwykle około 26% (DDGS kukurydziany) lub Zawartość mięsa ilość została przyjęta jako wartość graniczna, strawny fosfor. Dlatego w żywieniu trzody około 36% (DDGS pszenny). Suszony wywar w tuszy (%) powyżej której następuje istotne pogorszenie chlewnej, przy stosowaniu pasz z udziałem może zastępować w pewnym stopniu śrutę cech tucznych. W warunkach niemieckich sza- ziarna z kukurydzy, wymagane jest zwrócenie poekstrakcyjną sojową czy rzepakową. W cuje się, że częściowe zastąpienie poekstrak- uwagi na prawidłowy bilans aminokwasowy mieszankach dla tuczników zaleca się, by 59,4 cyjnej śruty sojowej poekstrakcyjną śrutą rze- dawki oraz ilość strawnego fosforu. Aktualnie udział DDGS nie przekraczał 20%. Większy w kraju cena mokrego ziarna kukurydzy wy- udział DDGS może wpływać niekorzystnie pbz 679 898 2,68 59,4 pakową pozwala zmniejszyć koszty żywienia Duroc 62 899 2,83 60,8 od 0,60 do 1,50 €/100 kg żywca. Warto także nosi około 450–480 zł, natomiast wysuszone- na tempo wzrostu, wykorzystanie paszy wspomnieć o innych surowcach paszowych, go ziarna około 700 zł. Prowadzone w latach oraz wydajność rzeźną tuczników. Przy spo- których stosowanie może ograniczyć koszty 2005-2007 analizy w jednym z gospodarstw rządzaniu receptur mieszanek dla świń nale- paszowe w tuczu. W ostatnich latach dzięki na terenie Wielkopolski wykazały, że opłacal- ży przestrzegać ograniczeń ilościowych dla wprowadzeniu nowych technologii zakisza- ność uprawy kukurydzy na ziarno zależała stosowanych surowców paszowych (tab. 3). nia pasz coraz częściej stosuje się w żywieniu głównie od wysokości uzyskanych plonów. Ograniczenia udziału podawane są w nor- trzody chlewnej kiszone ziarno kukurydzy. Suma poniesionych kosztów w przeliczeniu mach żywienia świń dla różnych kategorii Badania wykonane w Niemczech wykazały, że na 1 tonę ziarna niepoddanego suszeniu zwierząt. Wartości te zostały opracowane na Pietrain 24 849 2,90 68,8 Linia 990 309 900 2,77 61,6 realne było efektywne ich przetworzenie Na podstawie danych z marca 2011 szacuje kg żywca sięgają 0,25 €. Również podobnej tuczniki otrzymujące w dziennej dawce 40% wynosiła od 350 zł (przy plonie wynoszą- podstawie licznych wykonanych doświad- na przyrost masy mięśniowej. Dlatego przy się, że w Niemczech wariant tuczu dwu- lub skali oszczędności można oczekiwać przy kiszonego ziarna kukurydzy lub CCM charak- cym 10,7 t/ha) do 450 zł (przy plonie 5,7 t/ czeń oraz aktualnego stanu wiedzy w celu stosowaniu pasz o zaniżonej w stosunku do trójfazowego jest znacznie korzystniejszy wykorzystaniu aminokwasów do bilansowa- teryzowały się podobnym tempem wzrostu, ha). W żywieniu tuczników coraz częściej efektywnego wykorzystania różnych surow- norm żywienia ilości energii, białka, amino- w porównaniu z tuczem jednofazowym. nia receptur mieszanek dla tuczników. pobraniem paszy i wykorzystaniem paszy jak wykorzystywanym surowcem paszowym ców paszowych. kwasów tuczniki będą rosły wolniej, a tym Oszczędność na kosztach żywienia tuczni- samym pogorszy się wskaźnik wykorzystania ka może sięgać 2,50 €/tucznika. Raport za Surowce paszowe zwierzęta otrzymujące 40% ziarna kukurydzy. Nie stwierdzono istotnych różnic w mięsności Tabela 3. Ograniczenia udziału wybranych pasz w żywieniu tuczników (na podstawie danych paszy. Czynnikiem decydującym o potencja- 2010 rok dotyczący efektywności produkcji Do surowców paszowych, które mogą stano- zwierząt, a jedynie tusze zwierząt żywionych duńskich i niemieckich) le w zakresie tempa wzrostu oraz mięsności tuczników w Bawarii zawiera dane pokazu- wić alternatywę dla śruty sojowej wtedy, kiedy dawką z 40% udziałem CCM wykazywały po jest odkładanie białka w przyroście masy jące, że jedynie 10,6% produkowanych tucz- jej cena jest relatywnie wysoka, należą pasze uboju nieznacznie niższą mięsność. W wa- ciała. Odłożenie 1 g białka przekłada się na ników pochodzi z gospodarstw stosujących rzepakowe. Zarówno poekstrakcyjna śruta runkach niemieckich przyjmuje się, że koszt przyrost około 4,5 g masy beztłuszczowej, tucz jednofazowy. W raporcie podkreślono, rzepakowa, jak i makuch rzepakowy mogą 100 MJ energii metabolicznej w wysuszonym gdyż w tkance mięsnej zwykle 22-23% stano- że w porównaniu z tuczem jednofazowym być zastosowane w żywieniu tuczników. Za- ziarnie kukurydzy wynosi około 0,2-0,35 €, na- Śruta sojowa wi białko, a reszta to woda, tłuszcz i składniki w tuczu dwu- i trójfazowym uzyskuje się: lecenia opracowane w latach 70. ubiegłego tomiast w kiszonym ziarnie kukurydzy jedynie Śruta rzepakowa mineralne. Odkładanie 1 g tłuszczu w tuszy • o 3% wyższe przyrosty dzienne, wieku znacznie ograniczały możliwość szer- 0,15-0,20 €. Możliwość tak znaczącej obniżki skutkuje w efekcie tylko 1 g przyrostu masy • o 1,5% mniejsze zużycie paszy na 1 kg szego zastosowania pasz rzepakowych, niż kosztów żywienia jest wystarczającym powo- ciała. Zwierzęta o wysokich predyspozycjach przyrostu, jest to obecnie. Przyczyną tego była wysoka dem, by zainteresować się kiszeniem ziarna ku- do odkładania białka w przyroście masy ciała • o 10-18% więcej tusz w klasie ekstra. zawartość substancji antyodżywczych, takich kurydzy. W porównaniu z ziarnem innych zbóż są w stanie najefektywniej przetwarzać skład- Im bardziej żywienie dopasowane jest do jak kwas erukowy, glukozynolany, związki po- kukurydza odznacza się wysoką zawartością niki paszy na mięso. Dlatego warto inwesto- fazy wzrostu tuczników, tym lepsza będzie lifenolowe. Dzięki prowadzonym pracom ge- skrobi (tym samym energii metabolicznej), wać w zakup dobrego knura lub nasienia efektywność tuczu. Przedstawione w tabeli netycznym nad poprawą składu chemiczne- natomiast zawiera najmniej białka w 1 kg. Jeśli pochodzącego od wysokiej jakości rozpłod- 1 możliwości ograniczenia kosztów tuczu go nasion w znacznej mierze wyeliminowano chodzi o wartość białka zawartego w ziarnie nika, gdyż w ten sposób możemy poprawić związane są z wprowadzeniem bilansowania zawartość kwasu erukowego oraz zmniej- kukurydzy, a szczególnie jego profil amino- cechy tuczne, w tym zużycie paszy na 1 kg mieszanek na podstawie rzeczywistej zawar- szono zawartość glukozynolanów. Średni kwasowy, to zwraca uwagę stosunkowo niska, przyrostu masy ciała. Kolejna możliwość tości białka w zbożach stosowanych w go- poziom glukozynolanów w śrucie rzepako- w porównaniu z innymi zbożami, zawartość ograniczenia kosztów żywienia związana jest spodarstwie. W tym przypadku szacowane wej znajdującej się w handlu w Niemczech lizyny. Zawartość innego aminokwasu eg- z liczbą rodzajów pasz stosowanych w tuczu. oszczędności w nakładach na produkcję 100 wynosi obecnie jedynie około 8–9 mmol/kg, zogennego, jakim jest tryptofan, jest jeszcze Tuczniki o masie ciała Wyszczególnienie < 40 kg > 40 kg m.c. % 25 25 % 10 15 Makuch rzepakowy % 10 10 Śruta słonecznikowa % 5 5 Makuch słonecznikowy % 3 3 Groch % 20 20 Drożdże % 10 10 Żyto % 20 40 Pszenica % 50 50 Pszenżyto % 50 50 Owies % 10 10 Kukurydza % 40 40 Otręby pszenne % 10 10 DDGS % 20 20 16 17 TECHNOWINKI AGROCIEKAWOSTKI Sok z wiśni na dłuższy sen Automatyczny kopciuszek do zbierania truskawek Już nie tylko szklanka gorącego mleka oddaje nas w ramiona Morfeusza. Osobom, które mają kłopoty z zasypianiem, naukowcy proponują sok z wiśni. niczy ilość odpadów. Wszystko zaczęło przedziałów spektrum elektromagnetycz- się w 2009 r., kiedy naukowcy postanowili nego: fale radiowe, terahercowe, mikrofale Najnowsze badania przeprowadzone przez ale również poprawiał jego jakość. To odkrycie pomóc ludziom zbierającym kalafiory, któ- i podczerwień. Jak tłumaczą twórcy meto- naukowców ze School of Life Sciences at może okazać się pomocne dla osób, które rzy przez gęstwinę liści nie byli w stanie dy, bezpiecznie penetrują one poszczegól- Northumbria University wskazują, że sok z wi- cierpią na bezsenność. – Wyniki tych badań stwierdzić, czy warzywa są już dojrzałe, czy ne warstwy owocu/warzywa i pozwalają śni podnosi poziom melatoniny, hormonu są ekscytujące. Pokazują, że stosunkowo nie- jeszcze nie. Technologię ukończono, spadł stwierdzić, czy produkt spełnia zadane kry- odpowiadającego za jakość snu. Potwierdza to wielka ilość soku z kwaśnych wiśni widocznie jednak popyt na kalafiory i projekt utknął teria dojrzałości. Zanim uzyskano oprogra- eksperyment przeprowadzony na grupie ba- wpływa na jakość snu – podsumowuje efekty w martwym punkcie. Po jakimś czasie mowanie w dzisiejszej uczącej się postaci, danych, którzy przed snem wypijali szklankę eksperymentu dr Jason Ellis, dyrektor centrum doktor Richard Dudley wpadł na pomysł, w laboratorium i w terenie przeprowadza- kwaśnego soku z wiśni. Ten prosty zabieg nie badań snu w School of Life Sciences. by rozszerzyć gamę plonów, w przypadku no szereg żmudnych pomiarów. W ten spo- tylko wydłużał długość snu średnio o 25 minut, których można wykorzystać nową meto- sób powstało tzw. spektrum statystyczne. Źródło: PAP dę obrazowania. Wybór padł na truskawki, Na tej podstawie stworzono algorytm, Naukowcy z brytyjskiego National Physical ponieważ są cenionym produktem, a ich który pozwala podjąć decyzję o stopniu Laboratory (NPL) opracowali technologię zrywanie pochłania bardzo dużo czasu. dojrzałości na przykładzie pojedynczego obrazowania, która pozwala stwierdzić Straty finansowe powodowane przez zbie- wskazania. Brytyjska technologia znajdzie przed zerwaniem, czy truskawki są doj- ranie niedojrzałych owoców bywają bar- zapewne zastosowanie w wielu gałęziach rzałe. Dzięki niej będzie można stworzyć dzo wysokie, nic więc dziwnego, że rolnicy przemysłu. Już teraz wiadomo, że przyda (ang. direct thermal desorption), połączonej robota, który nie tylko wyręczy ludzi przy stale poszukują skuteczniejszych metod. się przy segregacji odpadów. z chromatografią gazową sprzężoną ze spek- tej kopciuszkowej czynności, ale i ogra- Technologia NPL wykorzystuje fale z 4 Zdrowa kawa z pistacji Źródło: kopalniawiedzy.pl trometrią mas przelotu. W przypadku w pełni uprażonych owoców pistacji terpentynowej wykryto aż 104 związki, głównie limonen Robot na owady co prawdopodobnie służy zwiększeniu pręd- oparł się na sztucznych mięśniach z pokrytej o zapachu cytrusów (5,56%) i α-pinen o zapa- Roboty wzorowane na muchołówkach ame- kości przekazywania sygnału. Shahinpoor złotymi elektrodami polimerowej membrany. chu sosny/terpentyny (4,84%). Czas palenia rykańskich mogą być zasilanie owadami. podkreśla, że sposób, w jaki liście pułapko- Prąd płynący przez błonę powoduje, że wy- i temperatura naprawdę wpływają na wy- Powstały już dwa prototypy takich maszyn, we zaginają się do środka, w dużym stop- gina się ona w jedną stronę. Gdy zmieni się które wykorzystują spełniające funkcje mięśni niu przypomina zachowanie IPMC w polu bieguny, a zatem kierunek przepływu prądu, Powstała nowa wersja kawy bezkofeinowej, kawy. Używa się całych owoców, włącznie niektóre substancje odpowiadają głównie za jonowe kompozyty polimer–metal (ang. io- elektrycznym. Co więcej, mechanoelek- membrana wygina się w odwrotną stronę. choć tak naprawdę trudno mówić o kawie, ze skorupką i otaczającą ją skórką. Podczas charakterystyczny aromat, zmieniając czas nic polymeric metal composite, IPMC), na- tryczne właściwości czuciowe IPMC są rów- Samo wyginanie materiału także wytwarza bo produkuje się ją ze spokrewnionej z pi- produkcji kawy ziarna kawowca praży się. prażenia i temperaturę, można manipulować, noczujniki oraz nanosiłowniki albo materiały nież niezwykle podobne do cech włosków napięcie, co Shahinpoor wykorzystał w czuj- stacją właściwą pistacji terpentynowej (Pi- Powstają wtedy substancje lotne, które na- które z nich się pojawią. Artykuł brytyjsko- z pamięcią kształtu. Jak tłumaczy autor pierw- muchołówki. Seung-Won Kim z Seulskiego nikach. Niewielkie napięcie powstałe po wy- stacia terebinthus). Naukowcy chwalą się, że dają im charakterystyczny aromat. Özel i dr -tureckiego zespołu ukazał się właśnie w pi- szego z badań, Mohsen Shahinpoor z Univer- Uniwersytetu Narodowego (autor drugiego lądowaniu owada uruchamia większe źródło ich mała czarna jest naprawdę zdrowa. Co Fahrettin Gogus z Uniwersytetu w Gazian- śmie „Food Chemistry”. Ujawniono w nim, że sity of Maine, muchołówka chwyta owady z badań) wykorzystał materiały z pamięcią prądowe. Dochodzi do sytuacji, że jeden ważne, mogą ją też pić osoby z różnych po- tepie sprawdzali, co tak upodabnia pistację większość lotnych związków organicznych za pomocą dwóch liści pułapkowych. Gdy kształtu, które przełączają się między dwo- z liści jest naelektryzowany ujemnie, a drugi wodów unikające kofeiny, np. cierpiące na terpentynową do kawy. W tym celu anali- powstaje po 20 min. palenia w temperaturze zwabiona słodkim nektarem i czerwonym ma stabilnymi kształtami, kiedy podziała się dodatnio, a ponieważ przeciwne ładunki się chorobę refluksową. Dr Mustafa Özel z Wy- zowali, jakie związki lotne są wydzielane na 200 °C. Prażenie na patelni prowadzi do po- kolorem ofiara potrąci 2-krotnie jeden włosek na nie siłą, wysoką temperaturą bądź prą- przyciągają, klapy się zamykają. Warto przy- działu Chemii University of York podkreśla, że różnych etapach palenia. Poza tym określali wstania furanów i furanonów, pochodnych lub dwa różne włoski w odstępie mniej niż dem elektrycznym. Koreańczycy posłużyli pomnieć, że w przeszłości skonstruowano napar z owoców drzewa terpenowego ma idealny czas palenia, dzięki któremu uzysku- benzenu, pirazyny oraz innych lotnych związ- 1/2 minuty, pułapka zamknie się w zaledwie się muszlą z włókna węglowego, a między jej już robota na owady i resztki organiczne. Jest ten sam zapach i smak co prawdziwa kawa. je się najlepszy zapach i ogranicza do mini- ków typowych dla zapachu i smaku kawy. 100 milisekund. Pod wpływem zgięcia włoska klapami umieścili metalową sprężynę z pa- to Ecorobot naukowców z Bristol Robotics P. terebinthus zawiera wiele ważnych prze- mum zawartość niepożądanych produktów. To sugeruje, że P. terebinthus może stanowić czuciowego generowane są potencjały czyn- mięcią kształtu. Pod wpływem ciężaru owa- Lab. Prace specjalistów z USA i Korei Połu- ciwutleniaczy, które są korzystne dla zdro- Próbki całych owoców P. terebinthus palono świetną alternatywę dla przemysłu kawowe- nościowe (mamy do czynienia z bramkowa- da sprężyna się nagle kurczy, a pułapka za- dniowej na pewno przydadzą się przy jego wia. W ojczyźnie naukowca, Turcji, owoce przez 0,5, 10, 15, 20 i 25 min. w 200 °C. Związ- go i być skomercjalizowana jako zastępnik nymi napięciem kanałami jonowymi). Pobu- myka. Klapy ponownie się otwierają, gdy do dalszym rozwijaniu. P. terebinthus są suszone, palone i mielone, ki lotne wyizolowano i zidentyfikowano za kawy. dliwe są wszystkie komórki budujące klapy, sprężyny przyłoży się napięcie. Shahinpoor a następnie wykorzystywane jako substytut pomocą bezpośredniej desorpcji termicznej Źródło: kopalniawiedzy.pl twarzanie wielu związków lotnych. Ponieważ Źródło: kopalniawiedzy.pl 18 19 PO GODZINACH Skąd przybył do nas Święty Mikołaj? Czy wyobrażasz sobie święta Bożego Naro- wczesnej młodości został przygnieciony w ru- chodzą pieniądze. Zakradł się pod uchylone dzenia bez choinki, pierwszej gwiazdki i pre- inach zawalonego kościoła. Cudem wydostał okno najstarszej z córek i podrzucił sakiewkę. zentów od Mikołaja? Od wieków wszyscy za- się cały i zdrowy, trafiając prosto w objęcia W pokojach dwóch pozostałych okna były dają sobie to samo pytanie – skąd on pochodzi płaczącej matki. Jego ojciec wcześnie zmarł, pozamykane. Postanowił, że wrzuci sakiewki i przywozi nam podarki? Z bieguna, z Laponii, pozostawiając mu ogromny spadek. Bogo- przez komin, wprost do suszących się skarpet. a może z Turcji? Święty Mikołaj Biskup z Miry bojny Mikołaj postanowił spożytkować go na W wielu krajach to wydarzenie zapoczątkowa- urodził się około 280 roku n.e. w Patrze, w ly- dary dla ubogich. Podanie głosi, że pewien ło tradycję obdarowywania dzieci prezentami kijskim mieście leżącym u wybrzeży Morza bogacz z Miry, utraciwszy cały swój majątek, w okresie poprzedzającym święta Bożego Na- Śródziemnego, znajdującym się na terenie nie miał pieniędzy na posag dla swoich trzech rodzenia. Mikołaj pozostawia swoje prezenty dzisiejszej Turcji. Był synem bogatego kupca córek. Mikołaj postanowił mu pomóc, jednak pod choinką lub wrzuca je wprost do skarpet handlującego zbożem. Jak głosi legenda, we w taki sposób, aby nikt nie wiedział, skąd po- suszących się przy kominku. Krzyżówka zimowa burakiem Wesołych Świąt i Szczęśliwego Nowego Roku! Nagrodą za prawidłowe rozwiązanie „Krzyżówki zimowej” jest wybrany produkt z oferty Trouw Nutrition Polska. Hasło wraz z adresem i numerem telefonu prosimy przesłać do 15 stycznia 2012 r. na adres: Martin&Jacob Sp. z o.o., ul. Fabryczna 14 D, 53–609 Wrocław. Zwycięzcą „Krzyżówki z burakiem” została pani Marta Kołodziejska z Torunia. Serdecznie gratulujemy! SPRAYFO. Wzrost i ochrona cieląt w jednym! Zdrowe cielęta to klucz do sukcesu gospodarstwa nastawionego na produkcję mleka i opasów. Gwarancją tego sukcesu jest rodzina preparatów mlekozastępczych Sprayfo. Unikalna formuła i wysoka jakość składu surowcowego gwarantują najwyższą strawność a w rezultacie optymalny wzrost cieląt. Stosując preparaty mlekozastępcze Sprayfo, zapewniasz cielętom kompleksową ochronę, która decyduje o ich zdrowiu. Sprayfo. Zdrowie cieląt jest najważniejsze! www.trouwnutrition.pl
