Stowarzyszenie Autorów ZAiKS - Czytelnictwo i rynek ksi±¿ki

Czytelnictwo i rynek książki Doświadczenia polskie i francuskie
Pod auspicjami Instytutu Francuskiego i Ambasady Francji zorganizowano podczas 6. Warszawskich
Targów Książki panel dyskusyjny pod hasłem ,,Czytelnictwo i rynek książki: Francja ? Polska ?
Europa''. Paneliści ? wśród nich ministrowie Rafał Trzaskowski (MSZ) i Piotr Żuchowski (MKiDN), prezes
SAIW Copyright Polska Barbara Jóźwiak, wydawca Sonia Draga, dyrektor Instytutu Książki Grzegorz
Gauden, Małgorzata Seck kierująca Kontentem Orange Polska, Eustachy Rylski reprezentujący ZAiKS oraz
ambasador Buhler, Jean-Guy Boin, prowadzący Międzynarodowe Biuro Wydawców Francuskich, pisarz
Eric-Emmanuel Schmitt i zastępca dyrektora biblioteki Centre Pompidou Emmanuel Aziza ? skupili się na
wyzwaniach, jakim sprostać musi rynek książki cyfrowej. Należą do nich: ujednolicenie rynku cyfrowego w
UE i dostosowanie obowiązujących standardów, zmiany w prawie autorskim, walka z piractwem , weryfikacja
wyjątków bibliotecznych na potrzeby edukacji i badań, ustalenie zasad sprzedaży kontentu cyfrowego,
wreszcie ustalenie warunków dostępności treści w Internecie.
Minister Trzaskowski nie ukrywał, że ,,konfrontacja z rynkiem sfragmentowanym, ujawniającym indywidualne
potrzeby poszczególnych państw członkowskich'' jest trudna. Dlatego cieszy nas, że w budowaniu rynku
cyfrowego ważnym partnerem Polski jest właśnie Francja, czego dowodem podpisany przez ministrów
kultury obu krajów list w sprawie wprowadzenia obniżonej stawki VAT na e-booki. Ambasador Pierre Buhler
podkreślił starania podejmowane przez Francję w kwestii zmiany dyrektywy europejskiej na
korzystniejszą dla sektora kreatywnego, chroniącą autorów i stwarzającą im godziwe warunki do
prowadzenia działalności twórczej.
Jedynie wystąpienie Barbary Jóźwiak poświęcone było w pełni wszystkim wymienionym wyżej
zagadnieniom. Omówiła ona pokrótce przedłożone w Parlamencie Europejskim raporty Julii Redy i Pavla
Svobody, podkreślając najważniejsze zawarte w nich postulaty: Reda chce skrócenia czasu ochrony z 70 lat
do 50, wprowadzenia do naszej jurysdykcji klauzuli tzw. fair use, ,,uczciwego wykorzystania'', oraz przeglądu
obecnych wyjątków dla celów edukacyjnych, bibliotecznych i badawczych, kwestionuje poza tym zasadność
wypłaty opłat reprograficznych. Z kolei Pavel Svoboda, skupiając się na działaniach dla zapewnienia ochrony
własności intelektualnej, twierdzi ? co wzbudziło niepokój panelistki ? że piractwo jest konsekwencją braku
dostępu do legalnych treści, że naruszenia prawa autorskiego są konsekwencją modeli biznesowych
stosowanych przez przemysły kreatywne i że występuje pewien stopień tolerancji dla piractwa wśród
Europejczyków, który można uznać za uzasadniony, szczególnie wśród młodych ludzi. Svoboda postuluje
również wprowadzenie ścieżki zwanej ,,follow the money'', podążania za pieniądzem, czyli prześledzenie, w
jaki sposób pieniądze przepływają w branżach kreatywnych.
1/4
Barbara Jóźwiak mówiła także o założeniach europejskiej reformy jednolitego rynku cyfrowego,
postulującej zmiany w trzech ogólnie sformułowanych sferach. Chodzi w nich o lepszy dostęp konsumentów i
przedsiębiorstw do towarów i usług w Internecie w całej Europie, tworzenie odpowiednich warunków do
rozwoju sieci i usług cyfrowych oraz o maksymalizację wzrostu gospodarczego wytworzonego przez
europejską gospodarkę cyfrową. Umożliwić to ma regulacja transgranicznego handlu elektronicznego
(e-commerce) oraz zniesienie tzw. terytorialności, czyli zapobieganie nieuzasadnionemu blokowaniu
geograficznemu (geoblocking). Lepszy dostęp do treści cyfrowych miałby również dotyczyć zmniejszenia
transgranicznych obciążeń związanych z VAT-em. Jóźwiak zwróciła jednak uwagę na zagrożenie dla praw
autorskich, jakie może nieść zbyt pochopne całkowite zniesienie terytorialności ? prawa wszak związane są z
konkretnym rejonem. Mogłoby to grozić monopolem ze strony dużych graczy globalnych, a to z kolei może
wywołać wzrost cen dla konsumentów, gdyż zabraknie lokalnych dostawców treści.
Jóźwiak dziękowała Francji za wszystko, co kraj ten zrobił, by zrównać stawkę VAT-u za publikacje
elektroniczne do obniżonej wartości. Brak niestety wyraźnej definicji, czym jest elektroniczna książka,
produktem czy usługą, co przeszkadza w podjęciu jednoznacznej decyzji.
Prowadzący spotkanie Jerzy Kisielewski przypomniał sporną wciąż u nas kwestię opłat
reprograficznych i rozszerzenia listy czystych nośników o urządzenia najnowszej generacji. Jean-Guy
Boin przyznał, że dziwi go raport Redy ? przyjęcie jego postulatów wywróciłoby swoisty ekosystem
obowiązujący w kulturze: prawo autorskie łączące autora, wydawcę i użytkowników. ,,Nie można
wprowadzać cyfryzacji, nic sobie nie robiąc z kultury, z ludzi ją tworzących'', brzmiała jego teza. Różne stawki
VAT na książki drukowane i elektroniczne uznał za bzdurę ? chodzi o dostarczenie czytelnikowi treści, co
zapewniają obie formy książki, podział nie ma więc sensu.
W dyskusji mocno zabrzmiał głos Eustachego Rylskiego, który apelował, by zaakceptować ?
niezależnie od własnych preferencji ? cyfrową rewolucję, ogarniającą coraz więcej dziedzin kultury. Nie
wolno jednak zapominać o twórcach, którym postulowany powszechny dostęp do ich dzieł może odebrać i
tak skromne środki do życia. Dlatego wprowadzenie opłat od czystych nośników, obecne już we Francji od
dawna, jest w Polsce niezbędne mimo głośnych protestów producentów i importerów tych urządzeń. Rylski
podkreślił również rolę organizacji zbiorowego zarządu (takich jak ZAiKS), która wzrośnie po ujednoliceniu
rynku cyfrowego ? autorom trudno się będzie w elektronicznym gąszczu swobodnie poruszać.
Mówiąc o problemach prawa autorskiego w sieci, Stanislas Pierret, attaché kulturalny ambasady i
dyrektor Instytutu Francuskiego w Warszawie, zwrócił uwagę na niebezpieczny dla twórców brak woli
politycznej, niezbędnej do obrony czytelników, autorów, właściwego funkcjonowania Internetu ? a w Polsce
próby regulacji prawnych traktowane są niestety jako powrót do interwencjonizmu państwowego. Również
minister Żuchowski wspomniał o problemie fałszywie pojmowanej ,,wolności'' i swobody dostępu ? wszelkie
próby kontroli Internetu przed coraz częstszymi naruszeniami praw autorskich traktowane są przez
społeczeństwo jako zamach na indywidualną wolność, próbę cenzury.
Łatwiejszym w dyskusji tematem okazało się czytelnictwo. Prowadzący panel Jerzy Kisielewski dawał
przykład Francji jako kraju, na który patrzeć można z zazdrością ze względu na ciągłość kultury i
uwarunkowania historyczne, dzięki którym czytanie jest wskaźnikiem statusu społecznego, a dobry przykład
dają piszący prezydenci Republiki. Według Grzegorza Gaudena Polacy już w dzieciństwie ,,uczą'' się
nieczytania książek, czemu winna jest szkoła, która odzwyczaja, nie wyrabia nawyku czytania. Pociechą jest
fakt, że MEN zdecydował się wspierać programy czytelnictwa w szkołach ? sami wydawcy temu nie zaradzą.
Potwierdziła to Sonia Draga, zwracając równocześnie uwagę na wyraźnie okazywany wydawcom brak
zainteresowania ze strony, paradoksalnie, ministerstwa kultury. Podając przykład Francji, gdzie nad
problemem branży debatują wspólnie wszyscy, od urzędników państwowych po księgarzy, ubolewała, że w
naszym kraju każda grupa sama musi rozwiązywać swe kłopoty. ? Nie mamy do kogo adresować naszych
postulatów. Staramy się, wzorem Francji, wprowadzić ustawę o książce, chroniącą to dobro kultury, ale nie
mamy z kim rozmawiać.
2/4
Draga zwróciła uwagę, że promocja czytelnictwa wymaga szerszego spojrzenia i wsparcia nie tylko dla
bibliotek, ale także dla księgarń i samych wydawców ? to układ połączony, pojedyncze branże nie utrzymają
się. Zakończyła jednak optymistycznie: ? Mimo złych wyników czytelnictwa w Polsce, 70 procent rodaków
twierdzi, że książka stanowi dla nich najważniejszą rozrywkę.
fot. ZAiKS
Tegoroczne Warszawskie Targi Książki, imprezy, której partnerem merytorycznym jest Stowarzyszenie
Autorów ZAiKS, zakończyły się w niedzielę 17 maja.
To czwarta co do wielkości impreza tego typu w Europie, co podkreśliła podczas ceremonii otwarcia
Anna Komorowska, małżonka Prezydenta RP. Tegoroczne Targi, uświetnione obecnością Francji jako gościa
honorowego, odwiedziło ponad 72 tys. gości, których na Stadionie Narodowym oczekiwało ponad 860
wystawców z 29 krajów oraz blisko 600 autorów, wśród nich liczni członkowie ZAiKS-u: Eustachy Rylski,
Jacek Cygan, Julia Hartwig, Maciej Wojtyszko, Anna Wasilewska, Jarosław Marek Rymkiewicz, Hanna Krall,
Janusz Odrowąż-Pieniążek, Sylwia Siedlecka, Stan Borys, Monika Małkowska, Janusz Majewski, Katarzyna
Stanny i wielu innych. Stowarzyszenie Autorów ZAiKS było także partnerem konkursu na najpiękniejszą
książkę roku, organizowanego przez PTWK (jury z udziałem prof. Janusza Foglera przyznało wyróżnienia i
nagrody w siedmiu kategoriach).
na zdjęciu: Pierre Buhler, ambasador Francji w Polsce, Anna Komorowska, małżonka Prezydenta RP i Jerzy
Wenderlich - wicemarszałek Sejmu; fot. Warszawskie Targi Książki
na zdjęciu: Eustachy Rylski; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Jacek Cygan; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Maciej Wojtyszko; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Anna Wasilewska; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Jarosław Marek Rymkiewicz; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Hanna Krall; fot. Marytka Czarnocka
3/4
na zdjęciu: Janusz Odrowąż-Pieniążek; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Sylwia Siedlecka ; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Stan Borys ; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Monika Małkowska; fot. Wanda Hansen
na zdjęciu: Grzegorz Kasdepke; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Janusz Majewski; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Józef Hen; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Barbara Wachowicz; fot. Marytka Czarnocka
na zdjęciu: Kira Gałczyńska; fot. Marytka Czarnocka
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 08.03.2017 06:25:57
PDF ze strony: http://www.zaiks.org.pl/961,196,czytelnictwo_i_rynek_ksiazki
4/4