ani eg atunk` owd rzerv

*koliey
*rzell's li#eiastenajf:trizszej
anie gatunk'ow drzerv
Propoe,vcje crvic zen- r az13c.'211aln'
W codziennymzabieganiunie nwacamy uwagi na drzewarosnecew najblizszejokolicy,
chyb4 2e podziwiamyje wiosn4 kiedy przyrodabudzi sig do irycia,kwiaty i liSciezachwycaj4nas
barw,jesieniq gdy lifcie przebarwiaj4siQw ciepleodcieniebr1an,czerwieni,hc>lci...
SwiezoSci4
Nasz wzrok prrycirya pigkno staregolasu, pachnqcejlqki, egzotycznaro$linnoS6w innych
''l
krajach...Czasempojawia sig refleksja,co takiego, ciekawego,mamy u siebie Mohe my rowniez
mamy sig czym pochwalii? Moze mijaneprzeznascodzienniedrzewote2 zaslugujena uwagg?
Ludzie przewuhnierozpoznajqnajbardziejpopularnegatunki drzew'.lipg, kasztanowca,
brzazg, klon. Gorzej jest ze znajomoSci4drzew owocowychczy krzew6w. Sk4dludzie majqznac
gatunki innych drzewskoronikt ich przy nich nie nazvral?Nawet nie wiadomokogo spy'tai...Warto
przekazacnaszymuczniomtak4 podstawowewiedzg- nazry gatunk6w drzewrosnqcychw poblizu
szkoly.Jednez gatunk6ws4popularneinne nie. Warto wskazaigatunkiwyj4tkowe,nie wystqpuj4ce
czgstow naszymmie6cie.
jest zadbana
W poblizu szkotyro6niez pewno6ciqcho6bykilka drzewi krzewow,ro6linno66
i sprawia mile wruheniena przechodniach.Moze warto zapoznacdzieciz nazwamipodstawowych
t4 wiedzqdalej?
Moze nasiuczniowieprzekuhq
gatunk6w drzew,nauczyl ich rozpoznawania?
Rzadko kiedy uczniowie zapytaniprzezemnie na lekcji przyrody o gatunki drzew rosn4ce
przed szkol4 na boisku, czy w najbli2szejokolicy znEq ich nazry. Nieliczni znajq niekt6re
klon mozebyi:
gatunki...te najbardziejpospolite.Inni dziwiq sip, ze taka ich r6znorodnoSc,2e
pospolity, srebrzysty,jawor. Kazdy z nich ma inne liScie,inne ,,noski" mo2nazbieracjesieniq...
Po lekcji uczniowie cieszq sig, ze potrafi4 naztryaddrzewa,kt6re do tej pory byly dla nich
anonimowe.
Chyba najlatwiej rozpoznadgatunek drzewapo li$ciach.Dodatkow4pomocQmog4 byc
owoce (nasiona)drzew.Czasemdrzewo mo2narozpoznalpo korze, kwiatach,pokroju korony.
dla
Wykorzystamtutaj wszystkie spostrzezeniai cechy, kt6re s4 najbardziejcharakterystyczne
danegogatunku.Pamiqtajmyo tym, ze bezpo5rednikontakt z przyrod4 jest najlepszaform4
jej poznawania.
ZapoznamteL z niektorymi ciekawostkami dotyczqcymi drzew, ich pochodzeniem,
przeznaczeniem,
czy dawnymi wierzeniami.Opiszg drzewalifciaste rosnqcena boisku i przed
Szkolq Podstawowqff 9 w Tarnowskich Gorach. Dla poW6rzenia i utrwalenia zdobytych
g iwiczenia.
wiadomo3cizaproponuj
Charakterystyka drzew
Klon zwyczajny - rozpoznajemypo charakterystycznychpigciopalczasfych
li6ciach (10 - 15cm dlugo6ci,ogoneklifcia uydziela rnlecznysolq jesieni4 li5cie
przebarwiaj4sipna 261tei czerwonebarny) Owoceklonu to ,,skrzydlaki", popularnie
przez dzieci zwane,,noskand". Skrzydlaki to flaskie orzeszki , zro6nigtepo dwa, z
izeroko rozstan'ionyrni skrzydelkami,dojrzewaj4 i opadajana przelornie rvrzeSniai
paidzierntka.
okazy w PaszczyBialou{eskiej osi4gaj4 38m. Klon zyje do
Ciekawostki'.t:p1jwy|gg;e
150lat.
Rozpoznanie:po liSciac[ nasionach(skzydlakach).
Klon jesionolistny - drzewo o szerokiejkoronie ze an'isaj4qtni galgziami. Li6cie sq
pierziste, osadzonena dlugich ogonkach.Owoc - podw6jny skrzydlak o stykaj4cych
siq kofcach shzydelek. Utrzymuj4 sip na drzewieprzez calazimp.
Rozpoznanie:po polcrojudrzewa,po liSciach.
Klon jawor - piglne, do(6 duZe drzewo, o brunatnoszarej,gladkiej kotze, kt6ta z
czasemtlrszczyiig. t-isci" olaqglawe,pigcioklapowe,trzy przednieklapy mniej wiecej
tej samejwielkofci, obie tylne ultaznie mniejsze.Ou'oceto skra'dlaki, tworz4c€pary'
s4ustawionewzajemnieprawie pod k4temprostFn.
Ciekawostki:moie osi4gn46ok. 500 lat. Drewno uiywane do uyrobu gitar" skrzlpiec.
Ja** j"st "eiekunem -akochanych.Dawni Slowianie przlpislrvali jaworowi moce
magScine,UaiisiEgo ize strachubardzoszanowali.Nie wolno bylo lama6 iego galpzi,
tauae jego drewna. Jesti ktos skaIecryl to drzewo, sam kaleczyl siQ pr4' b:4e
sposobno6cii nie opuszczalgo pech.
Rozpoznanie:po liSciach,po owocach.
Klon srebrzl-stt - drzervoo bujnej koronie"klapv li6ci brzegiemnier6n'norvcinane.
li6cie z wierzchu blyucz4ce, spodemsrebrzysto zabarwione'Owoce slszydlaki
zwykle jeden nta orzeszekdobrzewyksztalcony.
Ciil<avistlti: w ojczyjnie (AmerykaP6lnocna)dorastado 40m $ys.(u nas ok. 20m),
j"ri.*4li6ri. ^iz6i",w
oiczy2ner62owe,z czerwonymodcieniern.Ksaaft li6cia
zrranyz flagi kanadyjskiej.
Rozpoznanie;po liSciach.
Btzozabrodawkow tta -bardzo polskie drzewo o charakterystycznejsrebrzystobialej
korze, z poprzeczqTni, ciemnl'rni paskani, w dotaej czg5ci pnia prarvie czamej i
sppkanej.KoronQllla Luin4ze iwisajacyml galqzkaml.Liscie s4 owalne lub tr6jk4tne
* )"ryri", wydaja sig w dotyku cienkie i lekkie, mlode lepkie. Krdaty zwisai4ce,
skrzydelkami.
z
cienkirni
kotkowatel$riatostany Owocebrzozyto malutkie orzeszki
Ciekav,ostki: nazwa,,brodawkowata wziqla siA st44 2e najmlodsze czp(;ci galrylla;
p"ktl4" 14 gesto drobrdutkimi jakby brodaweczkami.S4 to lropelki zywic-v. Brzoza
jalowych, na nieuZ-rtkacll
i"rt gutr*i.i.m pionierskim io$nie na glebach suchych,
lat.
120
do
DoZpTa
znosizaniecryszczeniaafilosfery.
Rozpoznanie:po korzepnia.
Robinia akacjowa (grochodzew)- popularnie drzewo i lieprawidlowo nazJwaneu
nasakacj4.
Ciekawisiki: Mozna uczniomufwiadonri6,ze wla$ciua akacjanigdy u nasnie rosla'
potue*ar jest drzewernstref gor4cychi roinie np. rv Afi1'ce na sawarurie.jej lis6ni
..Dlaaczego-ktoi'ttat*Arobinig akacja?Nasionka drzewasprouadzil
-eomocnei
4ru.ia sip ty"r*
do Europy (do Francji) w 1600r.JeanRobin, botanik i ogrodnik
r-e-.wiC
lv. st4aoar*a robinia. zEranqirobiniazawpdrowalado
Henryka
kr6lafrancuskiego,
Niemiec, g&ie nazwanojq,,Akade" lub ,,Akazienbaum"st4dpqvjpla sip nazwa
jest
.,akacja';.ivooo. kwiary ioUl"ii pr'ciryaj4pszczfr, a robiony przezrue mi6d
dawriej
szcregOtoi"smaczny.luti*o swolcLzalet drewnorzadkorykorzystl'rwane
istnialprzes4d,Ze ,jak w chatupiejest cosz kolczastegodrewra. to siq tam kolczasto
Zvie;'
1
Wierzba - charalcerystycznes4 w4skie, vrydluZone1i6cie,osadzonena mlodych,
zwisaj4cychpgdach.Konary drzew skierouanes4ku g6rze.
Ciekqwostki:W Polscero6nie28 odmian i mieszaric6w.Moze osi4gn4cwiek 100 lat.
Rofnie bardzo szybko. Wierzlry ,,vopenowskie", rosn4ce do dziS nad Utrat4 to
wierzby biale i wiezby kruche. Z kory pozyskuje sig surowiec leczrl.czy stosowany
przeciwb6lom glowy, reumaSzmowii przeciwgor4czkowy.
Rozpoznanie:po liSciactLzwisaj4rychpEdach(,,galqpkactf').
JaporflskawiSnia pilkowana - jedno z pipkniejvych drzew rosn4cychprzed Szkol4
Podstawow4nr 9 rr- Tarnowskich G6rach. Swq uroda cieszy nas zwlaszczawiosnq
(pipkne r6zowepelne ku'iaty pojawiaj4 sip zanim pojawia sip 1i6cie)i jesieni4 @iekne
kolory 1i6ci).
Ciekawostki'.Jestto drzewo,kt6regolcrajempoclrodzeniajest Japonia(,,lsaj kwitnqcei
u'i6ni"). Slowo ,,pilko$ara" mozrulvyja6ni6 tsztatten, a wlafciu.ie brzegiemli$cia,
kt6ry przypominaz4bkowaneostrzepily.
Rozpoznawanie:po lifciach, r'r'iosn4po lflil/iatach.
Czeremcha amerykarfiska- drzewopochodzi z Ameryki Polnocnej, u nas osi4gado
20m wys., w srvojejojczylfie ponad30m.Zyje 50 - 60 lat.
Ciekawostki: owocami czerernchy4rri sig aZ 24 gawtkbw ptalcorvi 11 gatuk6w
ssak6w(np. w lasach- ntedzwieti brunatnl).
Rozpoznanie:jesieni4 po orvocach(pestkowce,pocz4tkowoczerwolle, pozniej czarne,
blyszczqce).LiScie elipty czne,na szcryciezaostrzone,9614lsni4ce,dolemjafniejsze.
10. Jwz4b pospolity - zwarlyjarzgbin4. Charakferystycznepierzasteliscie (mlode przl'
rozcieraniu wydzielaja zapach marcepana). Kwiaty biale zebrane w baldachy,
wy dzielaj4 raczejnieprzyjemny zapch. Owocekuliste, czers/one.
Ciekau,ostki: drzewo doZ1rrua120 lat. Owoce s4 pokannem ptak6rv, zawietaiq duZo
witaminy C.
Rozpoznanie:po li3ciachi po owocach,
Orzech n'loski - dze'wo o charakterystycznychlifciach, sitnie pachn4c,ychpo
roztarciu Owoce (pestkowce)- jadalne, zawgrtewewn4uzzielonej okrywy.
Ciekawostki: dlaezegonanryany wloslcim?Sw. JacelgapostolPolak6w (dominikanin
Jacek Odrowqg, domniemany autor pierwvej, najstarszej zwrotki hymnu
,,Bogurodzica"), bawi4c w Rzymie w l2l8t., tak zasmakorval w tamtejszych
orzechaclr"2e r:urpl.rrlnimi podr62n4sakwgi pr4wi6zl je do Polski. Orzech wloski
szybko rozpowszechnil siE w Polsce dziqki zakonnikom, kt6rzy byli pionierami
wszelkiego sadownictwa w naszym laaju. Drelrno ma zastosouanie przy u1'robie
wyku'intrych mebli.
po lifciach, po orzechach.
Rozpoznawanie:
pospolite drzewo w calej Polsce. Li6cie pojedlncze,
Lipa drobnolistna
mniejsze ni2 u lipy szerokolistnej,na szczyciezaostrzone,u nasady
szerokosercowate,
sercowatowcipte. K\iliatostany 26l1awobiale.na blaszkowatejpodsadce,lct6rapofniej
jest organem lomyn zwiegza sip 4 - 10 kn'iat6w o bardzo silnynr p:4jemnym
zapachu. Owoc to kulistr', gruszkowaty orzesze[ rngq, bez uystaj4cych Zebereku
zawieraj4cywewn4tu 1 - 2 nasiona.
Ciekawostki:moaeiry6 ok. 1000lat (najczg$ciej300 - 4001at).Najstarszaobecnies'
Polsce lipa drobnolistna roSnie m Oplucry|nie (ma ponad 450 1a0. Z drewtn
lipowego robi sip skr4pce. W &ennrie lipouym Wit Stwosz wFze2bil C[tarz
Mariacki w Krakowie. Lipa czarnoleskanie dofila na*'et korica X\4Ihv
Rozpoznanie:po li6ciach,po kn'iatach i owocach.
Topola -bar&o smukle, wysokie drzewo, o bocznych galpziachwspiptych Lrrt gone
niemal pionowo, r6wnolegledo pnia. Li$cie ma tr6jk4tre, na czubku ostro zakoriczone.
Kora pnrajest regularnie,gtpboko pbru2dlor:u' Krn'iatys4 zebranew wisz4cekotki i
pojan'iaj4 sig przed rozq'ojem 1i6ci. Owoce ujawniaj4 w npju nasiona na
lleniusierikich niteczkach,kl6re masowo unosz4sig rv polr.ietrzuniczFn male klaczki
saty.
Ciekawostki'.na obszarachdzisiejszejEuropy wystqpowalaju2 ok. 12 mln lat temu.
Obecnie obejmujeponad30 gatunk6w.
Rozpoznanie:po pokroju drzewa,po lifciach.