Zdzieszowice Przewodnik Do Podgladu

1
Gmina
Zdzieszowice
przewodnik
Urzad
, Miejski w Zdzieszowicach
ul. Bolesława Chrobrego 34
47-330 Zdzieszowice
tel.: +48 77 40 64 400
fax: +48 77 40 64 444
e-mail: [email protected]
Gmina Zdzieszowice
2
Piękne okolice Zdzieszowic
Gmina Zdzieszowice położona jest w środkowowschodniej części województwa opolskiego,
w powiecie krapkowickim, u podnóża Parku
Krajobrazowego „Góry Świętej Anny”. Jest to
gmina stosunkowo młoda, która prawa miejskie
uzyskała dopiero 7 lipca 1962 r. Wcześniej była
to mała osada przylegająca do Odry o wdzięcznej
nazwie Solownia, pochodzącej zapewne od soli,
która była transportowana tu Odrą tratwami
z Pomorza i stąd rozwożona lądem do miast i wsi
Górnego Śląska.
Gmina Zdzieszowice zajmuje obszar 57 km2,
graniczy z gminami: Gogolin, Leśnica, KędzierzynKoźle, Krapkowice, Strzelce Opolskie, Reńska
Wieś i Walce. Gmina liczy 16 423 mieszkańców,
z czego 12 206 mieszka w mieście. Przeciętna
gęstość zaludnienia wynosi 288 osoby na km2.
W skład administracyjny gminy wchodzi miasto
Zdzieszowice i 6 sołectw: Jasiona, Krępna, Oleszka, Rozwadza, Januszkowice (laureat konkursu
Najlepszy Start w Odnowie Wsi) i Żyrowa
(Zdobywca tytułu Najpiękniejsza Wieś Opolska
2002, wyróżniona w prestiżowym Międzynarodowym Konkursie Europejska Nagroda Odnowy
Wsi w 2004 roku oraz laureat konkursu Wieś
Przyszłości w 2008 roku).
Budowa koksowni w Zdzieszowicach (z inicjatywy
hrabiego von Schaffgotscha) w latach 1929-1932
Gminy ościenne
Gminy Zdzieszowice
przyczyniła się do podniesienia rangi miejscowości oraz do wzrostu liczby mieszkańców.
Teraz mieści się tu jeden z najnowocześniejszych
zakładów koksowniczych w Polsce i w Europie.
W czasach II wojny światowej ze względu na
produkcję koksu, benzyny syntetycznej, olejów
lekkich i ciężkich Zakłady Koksownicze
stanowiły ważny punkt strategiczny. Dlatego
podczas nalotu wojsk alianckich uległy one
częściowemu zniszczeniu. Po wojnie w latach
pięćdziesiątych zakład stale rozbudowywano
i modernizowano, dlatego do Zdzieszowic jak
do Mekki przybywali i osiedlali się ludzie z całej
Polski. Dziś Zdzieszowice stanowią ważny ośrodek przemysłowy na Opolszczyźnie.
Wyróżnienia Gminy Zdzieszowice
Zdzieszowice charakteryzują się również tym, że
sąsiadują tu obok siebie duże nowoczesne zakłady
przemysłowe, Park Krajobrazowy „Góra Świętej
Anny” oraz Obszar Chronionego Krajobrazu
„Łęk Zdzieszowicki”. Niewiele jest takich miejsc
w Polsce, gdzie walory przyrodnicze i kulturowe
splatają się w jedno, stanowiąc krajobraz tak
urzekająco piękny i niepowtarzalny. Do tych
miejsc należy właśnie Park Krajobrazowy „Góra
Świętej Anny” utworzony w 1988 r. Obejmuje
on Grzbiet Chełmu, tj. zachodnią część Wyżyny
Śląskiej. Ciągnie się on z północnego zachodu
na południowy wschód na odcinku ok. 20 km
i średniej szerokości 5 km. Najwyższym wzniesieniem Grzbietu Chełmu, a zarazem całej Wyżyny
Śląskiej jest Góra Świętej Anny (404 m n.p.m.).
Głównym kreatorem działań promocyjnych
i inwestycyjnych Gminy Zdzieszowice jest burmistrz Dieter Przewdzing, w Urzędzie Miejskim
w Zdzieszowicach zatrudniony od 1 lutego 1975 r.
najpierw jako sekretarz, następnie zastępca
naczelnika, a od 20 grudnia 1985 r. naczelnik
miasta i gminy Zdzieszowice, po reformie
administracyjnej burmistrz. Funkcje burmistrza
pełni do dziś. Za swoją pracę zawodową i społeczną został wyróżniony m.in.:
5
Burmistrz Zdzieszowic
Dieter Przewdzing
3
•Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia
Polski
•Zasłużonym dla Opolszczyzny
•Orderem Uśmiechu
•Platynowym i Złotym Laurem Umiejętności
i Kompetencji.
Zakłady Koksownicze Zdzieszowice
4
Widok na Zdzieszowice z drogi na Górę Świętej Anny, na pierwszym planie kaplica Trzech Braci
L e g e n d a
XIX-wieczna kaplica-dzwonnica
6
Nazwa miejscowa Zdzieszowice wywodzi się od imienia Zdziesz(a), będącego
skróceniem XII-wiecznego imienia
Zdziesław. Pierwsza wzmianka o Zdzieszowicach pochodzi z 1405 roku:
Zduieszowicz, kolejna z 1484 roku:
Zdziechowicz. Pod wpływem niem.
Deschowitz w 1845 roku pojawiła się
wtórna forma Dzieszowice/Deschowitz,
którą w 1936 roku zmieniono na
Odertal (Dolina Odry).
W średniowieczu wieś ta przechodziła
z rąk do rąk. Od 1615 roku jej właścicielami były kolejno hrabiowskie
rody: von Redern, von Promnitz,
Colonna (od połowy XVII wieku),
von Nostiz i Jockisch (po wojnach napo-
Przeprawa promowa na rzece Odrze
7
leońskich aż do końca XIX wieku). W 1845 roku miejscowość
ta uzyskała połączenie kolejowe z Opolem i Kędzierzynem
(integralna część linii kolejowej Berlin – Wrocław –
Wiedeń). Podjęte w 2. połowie XIX w. próby uprzemysłowienia
wsi (wapiennik, cegielnia, gorzelnia, cukrownia) zakończyły
się niepowodzeniem z powodu braku miejscowego surowca.
Z tamtych czasów pochodzi najstarszy zabytek w Zdzieszowicach, XIX-wieczna kaplica-dzwonnica pw. Narodzenia św.
Jana Chrzciciela patrona Zdzieszowic, która znajduje się
w starej części miasta, obecnie przy ul. Bolesława Chrobrego.
Dopiero budowa koksowni przyczyniła się do podniesienia
rangi tej miejscowości oraz do wzrostu liczby mieszkańców. Koniecznością stała się więc budowa kościoła,
albowiem przybudowany w 1920 roku kościółek pw. św.
Antoniego z Padwy do domu (obecnie mieści się tu urząd
miejski), będącego własnością ks. Hawlitschki – proboszcza
z Leśnicy, nie mógł już pomieścić wszystkich wiernych.
Nad Odrą w Zdzieszowicach. Raj dla wędkarzy
8
9
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Antoniego w Zdzieszowicach
Dotąd bowiem Zdzieszowiczanie chodzili pieszo
do oddalonego o 5 km kościoła parafialnego
w Leśnicy. Z inicjatywy ks. Fryderyka Czernika
w 1936 roku rozpoczęto (przy ul. Pokoju) budowę
nowego, jednonawowego kościoła pw. św. Antoniego z kamienia wapiennego, którą ukończono
w 1937 roku. Został on zaprojektowany przez
inż. Feliksa Hinssena z Nysy. Ciekawostką jest
fakt, że wśród
malowideł postaci świętych
i wiernych na
ścianie półokrągłego prezbiterium znajduje
się podobizna
hrabiny Johanny,
babci Hansa
10
Ulricha von
Obelisk upamiętniający pisarkę Schaffgotsch,
Valeski von Bethusy-Huc
która wspierała
11
Kościół i budynek Urzędu Miejskiego w Zdzieszowicach
finansowo budowę świątyni. Podczas bombardowania Zdzieszowic w 1944 roku świątynia została
poważnie uszkodzona. Po wojnie ją odbudowano, a w latach sześćdziesiątych odnowiono
jej wnętrze. W Zdzieszowicach znajdują się
ruiny dworku niemieckojęzycznej pisarki –
hrabiny Valeski von Bethusy-Huc, która w latach
1869 – 1905 mieszkała w Zdzieszowicach. Obecnie
jest on w rękach prywatnych.
Warto zobaczyć
• Jedyną w Europie czynną przeprawę promową
na rzece Odrze napędzaną siłą ludzkich mięśni,
zbudowaną w 1903 r.
• Łęg Zdzieszowicki – przebogaty w okazy fauny
i flory Obszar Chronionego Krajobrazu.
• Pomnik Ofiarom Powodzi 1997 ufundowany przez
Natalię i Jana Płonków.
• XIX-wieczną kaplicę-dzwonnicę pw. Narodzenia
św. Jana Chrzciciela patrona Zdzieszowic – najstarszy
zabytek.
12
• Ruiny dworku niemieckojęzycznej pisarki – hrabiny
Valeski von Bethusy-Huc, która w latach 18961905 zamieszkiwała Zdzieszowice. W 2009 roku
koło budynku Urzędu Miejskiego w Zdzieszowicach postawiono obelisk z tablicą upamiętniającą
pisarkę.
• Pomnik Powstańców Śląskich z 1981 roku zaprojektowany przez opolskiego rzeźbiarza Jana
Borowczaka.
• Jednonawowy kościół pw. św. Antoniego.
13
Usytuowana jest po
prawej stronie rzeki
Odry, 5 kilometrów
od Zdzieszowic. Nazwa
tej miejscowości po raz
pierwszy pojawia się
14
około 1300 roku jako
Crampna w Księdze
uposażeń biskupów wrocławskich w związku
z uiszczaniem dziesięciny na rzecz kościoła
w Otmęcie, zaś jej pochodzenie wiąże się ze staropolskim słowem krępa, które oznacza suchą
wyniosłość, sterczącą ponad moczarami. Ludzie
osiedlali się w tym miejscu już w epoce neolitu
(ok. 4000-1800 r. p.n.e.), co związane było z życiodajną rzeką Odrą i dawnym szlakiem handlowym,
łączącym Koźle z Opolem. Na przestrzeni wieków
nazwa wsi zmieniała się, najpierw na Kampa
w 1687 roku, potem – w 1845 roku na Krempa,
która funkcjonowała aż do 1936 roku. W latach
1936-1945 przyjęła brzmienie niemieckie Ambach.
Obecna jej forma obowiązuje od 1949 roku, choć
w języku potocznym mieszkańcy często używają
formy Krampa.
W centrum wsi przy głównej drodze, po lewej
stronie, od ponad 150 lat stoi kapliczka w stylu
neoromańskim z krucyfiksem ludowym i obrazem
śś. Apostołów - Piotra i Pawła, ufundowanym
przez parafian. Do momentu wybudowania kościoła pełniła ona rolę miejscowej dzwonnicy,
oznajmującej śmierć kogoś bliskiego lub pożar
we wsi. Tu także przez dziesiątki lat odbywały się
nabożeństwa majowe, różańcowe w październiku
i msze odpustowe. Ponadto można wyróżnić kilka
mieszkalnych domów prywatnych, niosących ze
sobą wartość zabytkową.
10
Warto zobaczyć
• Liczącą ponad 150 lat kapliczkę w stylu neoromańskim z krucyfiksem ludowym i obrazem
śś. Apostołów - Piotra i Pawła, stojącą wśród lip
w centrum wsi przy głównej drodze nr 423 po
lewej stronie (jadąc od Krapkowic).
• Wybudowany w latach 1983-1985 za sprawą
ks. Józefa Jureczka i mieszkańców Krępnej filialny
kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła naprzeciw kapliczki po prawej stronie.
• Budynek starej szkoły z 1861 roku, rozbudowanej
w latach osiemdziesiątych.
• Śluzę „Krępa” na Odrze, wzniesioną w 1894 roku
wraz z nowo wybudowanym jazem z elektrownią
wodną.
• Na szlaku natkniemy się na dziękczynną, przydrożną słupkową kapliczkę ku czci św. Rocha
– patrona chroniącego od zarazy, zwanej na
Śląsku „morem”.
Wjeżdżając do Krępnej od strony Krapkowic
można skręcić w lewo do Jasionej. Tam można
się natknąć na tzw. zielony krzyż, ufundowany
przez Dorotę i Jana Smiatków ok. 1890 roku,
a odnowiony w latach siedemdziesiątych XX
wieku przez mieszkańców Krępnej. Z kolei, jadąc
drogą główną przez Krępną, wśród lip przy stawie
powita nas krzyż, którego historia sięga czasów
przedwojennych. Jego fundatorem był ówczesny
sołtys Johann Lipka. W 1936 roku w tym miejscu
wzniesiono pomnik poświęcony ofiarom I wojny
światowej. Po jego zburzeniu w 1969 roku po raz
wtóry postawiono krzyż.
16
Kościół filialny w Zdzieszowicach
15
11
17
Wioska leży u stóp góry
Świętej Anny na starym
szlaku handlowym, łączącym Koźle z Opolem.
Tą drogą przechodziły
w 1241 roku wojska
18
tatarskie, a w 1807 roku
oddziały napoleońskie.
Po raz pierwszy jej nazwę zarejestrowano w 1302
roku jako Rosvatzha lub Rozwadze w bulli
papieża Bonifacego VIII, wcześniej pojawia się
w zapiskach kroniki cystersów z Jemielnicy
w 1282 roku. Głowa Kościoła zobowiązała wieś
Rosvatzha do płacenia dziesięciny na rzecz
klasztoru cystersów w Gemelnitz (dawna nazwa
dzisiejszej Jemielnicy). Nazwa tej miejscowości
pochodzi najprawdopodobniej od staropolskiego
imienia Rozwad (z 1155 roku). Dalsze wzmianki o wsi Rozwadza można znaleźć w Tablicy
genealogicznej rodziny książęcej von Pűckler
w rodzinnym muzeum w Bad Muskau
(pol. Mużaków) w Górnych Łużycach. Jak
podaje to źródło, najmłodszy syn August Sylvius
baron von Pűckler otrzymał od swego ojca
w 1680 roku liczne dobra leżące na Śląsku,
w tym Rozwadzę. To on był budowniczym dziś
już mocno zniszczonego pałacu w stylu angielskim i kilkuhektarowego parku dworskiego
założonego w 1804 roku przez słynnego
ogrodnika z rodziny Pűcklerów – architekta
parków w Bad Muskau i Cottbus. W latach 18431872, kiedy to majątek rozwadzki wraz z zamkiem
nabył Franz Grűnert, nastąpił dynamiczny rozwój
tej wsi, albowiem nowy właściciel w 1854 roku
wybudował cukrownię, która dała zatrudnienie
150 robotnikom z Rozwadzy i okolicy. Były tu w tym czasie 3 młyny i gorzelnia W latach 18551861 miejscowy zamek przebudował Franz
11
12
Warto zobaczyć
• Ruiny zamku w stylu angielskim wraz z kilkuhektarowym parkiem przyrodniczym założonym
w 1804 roku przez słynnego ogrodnika z rodziny
Pűcklerów – architekta parków w Bad Muskau
i Cottbus.
• Kościół pod wezwaniem św. Jana Nepomucena.
• Szkołę podstawową oddaną do użytku w 1912 r.
Eduard Brecht z Berlina. W 1881 roku pałac przeszedł do rąk hrabiego Alberta von Schwerten. Z jego inicjatywy przy wjeździe do Rozwadzy od
strony Zdzieszowic, na niewielkim wzniesieniu
w roku 1888 zbudowano kościółek ewangelicki
z kamienia wapiennego połączonego z czerwoną
cegłą. Był to dar dziękczynny za szczęśliwy
powrót z wojny francusko-pruskiej w latach 18711872. Grób fundatora, zmarłego w Rozwadzy w
1924 roku, wraz z okazałym obeliskiem znajduje
się tuż przy wspomnianym kościele. Obecnie
kościółek jest własnością prywatną jednego z
mieszkańców wsi. Po śmierci hrabiego wdowa
przekazała majątek wraz z zam-kiem skarbowi
państwa pruskiego.
Nowym użytkownikiem pałacu od 1938 r. był pan
Scholz. Od tego czasu rozpoczęła się parcelacja
majątku. Znaczenie zamku, zbudowanego
w 1861 r. upada. Na ziemiach rozwadzkich,
należących kiedyś do zamku, w latach 19381942 wybudowano nowe osiedle mieszkaniowe
(Carlshof). W wyniku reformy nazewnictwa
w całych Niemczech nazwa miejscowości została
zamieniona na Annengrund na okres 1936-1945.
Po II wojnie światowej, gdy Niemcy utraciły Śląsk
na rzecz Polski, wieś otrzymała nazwę Rozwadza.
W roku 1945 na tutejsze tereny wkroczyła polska
władza ludowa i od tego momentu rozpoczął
się okres totalnej dewastacji zamku i parku.
W latach 1946-1967 zamkiem zarządzała służba
zdrowia, lokując w nim dom starców. Gdy zamek
podupadł, służba zdrowia przeniosła dom starców
do innej miejscowości. Następnymi użytkownikami zamku byli: Huta Pokój w Świętochłowicach,
• Starą remizę strażacką, zbudowaną ze składek
rzemieślników, kupców, fabrykantów i właścicieli
ziemskich. Obecnie znajduje się w niej pizzeria
Alba.
• Przy wyjeździe z Rozwadzy w stronę Zdzieszowic,
na niewielkim wzniesieniu po prawej stronie
kościółek ewangelicki zbudowany w 1888 roku
przez hrabiego Alberta von Schwedera.
Kościół pw. św. Jana Nepomucena w Rozwadzy
19
PGR, Urząd Miasta i Gminy w Zdzieszowicach,
a obecnie właściciel prywatny.
Od dawna ważnym elementem społeczności
lokalnej jest kult św. Nepomucena, dlatego też
w centrum wsi znajduje się murowana kapliczka
z drewnianą figurą tego czeskiego świętego
– patrona dobrej spowiedzi. W wiosce w pięknym
ceglanym budynku mieści się miejscowa szkoła
wzniesiona w 1912 roku. W tym też roku została
oddana do użytku remiza strażacka, zbudowana
ze składek rzemieślników, kupców, fabrykantów
i właścicieli ziemskich. Obecnie remiza została
wyremontowana i prowadzone są w niej usługi
gastronomiczne.
13
20
Wieś położona na szlaku handlowym Opole – Koźle
w obrębie gminy Zdzieszowice, po raz pierwszy
odnotowana w formie Januschkowitz w 1532 roku, zaś
nazwa wywodzi się od imienia Januszek (z 1394 roku).
Integralną częścią Januszkowic są Wielmierzowice,
leżące tuż przy głównej drodze. W ich centrum znajduje
się stara kapliczka-dzwonnica z 1927 roku oraz krzyż
z kapliczką Maryi z 1900 r., upamiętniający śmierć córki
jednego z mieszkańców. W wiosce zachowały się ruiny
wielmierzowickiego dworu. W centrum Januszkowic
znajduje się nowo wyremontowana kolejna kapliczkadzwonnica. Jednak ponad wszystkimi budowlami góruje
kościół pw. św. Błażeja (patrona chorób gardła i uszu)
z 1934 roku.
Dobrym stanem zachowania cieszy się mała architektura w postaci kapliczek przydrożnych i cmentarnych,
regularnie odnawiana przez miejscową ludność lub
parafie. Podwyższają one walory estetyczne miejscowości,
w której są położone.
Kościół pw. św. Błażeja w Januszkowicach
13
21
14
Warto zobaczyć
• Starą kapliczkę-dzwonnicę z 1927 roku w Wielmierzowicach, wybudowaną przez Franciszka
Sowę.
• Figurę św. Jana Nepomucena przy głównej drodze, przeniesioną z terenu zalewowego po wielkiej
powodzi w 1843 roku.
• Kapliczkę-dzwonnicę w centrum Januszkowic.
• Kościół pw. św. Błażeja (patrona chorób gardła
i uszu) z 1934 roku.
• Liczne krzyże przydrożne.
• Akwen wodny, stanowiący integralną część gospodarstwa agroturystycznego „Jezioro Srebrne”.
Śluza na Odrze w Januszkowicach
24
Kapliczka-dzwonnica
Jezioro w Januszkowicach
Uroczystości
Co roku mieszkańcy uczestniczą w organizowanych przez Radę Sołecką dożynkach, a 1 maja
w moiku, zwanym też maibaum lub mojem.
Mieszkańcy Januszkowic podtrzymują ten stary,
opolski zwyczaj, który przywędrował na Śląsk
z Bawarii, Moraw, Słowacji i Górnych Węgier po
wojnie 30-letniej, tj. po 1648 r.
Drzewko majowe – „Majski bom”
Drzewko majowe i majowe łodygi ze świeżą zielenią symbolizują ducha wzrostu, zdrowia i płodności. W ludowych kalendarzach różnych ludów
1 maja był momentem przełomowym, rozpoczynał
bowiem okres letni.
22
Św. Jan Nepomucen
23
25
Ustawione pośrodku wsi i strzeżone drzewko
majowe jest centrum życia całej społeczności.
W wielu miejscowościach młodzież stawia drzewko majowe 30 kwietnia wieczorem, w niektórych
rankiem pierwszego maja.
Do czubka kilkumetrowego, obłupanego z kory
pnia wtyka się zieloną brzozę, poniżej zawiesza
się dwa lub trzy wieńce z kolorowymi wstążkami.
Pień obwija się często długą zieloną girlandą.
Drzewko majowe w pierwszą noc musi być dobrze
pilnowane. Jeśli uda się komuś z innej wsi ściąć je,
a nawet ukraść, oznacza to hańbę dla całej wioski.
Wówczas nie wolno przez następne siedem lat
stawiać tam drzewka majowego.
15
26
Położona jest w połowie drogi z Gogolina na
Górę Świętej Anny. Jest
najstarszą wsią w zdzieszowickiej gminie.
Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Jasiony pochodzą z okresu
wpływów rzymskich,
27
tj. pierwszych wieków
naszej ery. Zostały one odkryte przypadkowo
w 1971 roku. W dokumentach historycznych
wieś wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1285
roku jako Jassona, a jej nazwa pochodzi od nazwy
gatunku drzewa jesion. W centrum wsi znajduje
się neobarokowy kościół parafialny pw. św.
Marii Magdaleny, najcenniejszy obiekt zabytkowy architektury gotyckiej na Śląsku Opolskim
i w gminie Zdzieszowice. Przez długie lata stanowił
on parafię nie tylko dla mieszkańców Jasionej,
Żyrowej, Oleszki, Dąbrówki i Zakrzowa, ale
i Obrowca, Rozwadzy oraz Krępnej.
W obecnym kształcie jasiońska świątynia została
wzniesiona w 1911 roku przez parafian i właściciela
żyrowskiego pałacu Johannesa von FranckenSierstorpff. Jednak jej początki datuje się na wiek
XIV. Świadczy o tym ocalały fragment poprzedniej
świątyni, zbudowanej z kamienia łamanego. Mowa
tu o pierwotnym, dwuprzęsłowym prezbiterium,
służącym obecnie za boczną kaplicę. Wnętrze
prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo
– żebrowym z gładkimi zwornikami. Profilowane żebra sklepienia spływają w narożach na
wsporniki z wizerunkami głów ludzi i zwierząt,
a między przęsłami na wsporniki hermowe. Na
ścianach zachowała się gotycka polichromia
15
16
Zabytki
• Murowana kapliczka z obrazem Matki Boskiej
Częstochowskiej.
• Zabytkowy, neobarokowy kościół parafialny pw.
św. Marii Magdaleny z bogatą polichromią
gotycką w kaplicy bocznej, najcenniejszy obiekt
zabytkowy architektury gotyckiej na Śląsku Opolskim i w gminie Zdzieszowice.
z 2. połowy XIV stulecia, odsłonięta spod późniejszych warstw w 1912 roku, przestawiająca
cykl pasyjny. Spośród tych 600-letnich malowideł wyróżniają się zwłaszcza dwie kompozycje:
Ukrzyżowania i Sądu Ostatecznego. Znajdują się
one w kręgu wpływów czeskich 1. połowy XIV
wieku. W kościele dominuje barokowy wystrój.
Na ostrym zakręcie wsi, przy rozdrożu prowadzą-
• Kapliczka dziękczynna św. Teresy od Dzieciątka
Jezus, wzniesiona przez Józefa Namysło, który
w ten sposób chciał podziękować za szczęśliwy
powrót z I wojny światowej.
• Liczne krzyże przydrożne, z których każdy
posiada osobliwą historię.
Warto zobaczyć i się zatrzymać:
• w domu Rekolekcyjnym na Helioszu z przepięknym ogrodem – arboretum.
cym z Jasionej do Krępnej, istnieje niewielka,
murowana kapliczka z obrazem Matki Boskiej
Częstochowskiej. Natomiast na wyjeździe ze wsi
w kierunku Zakrzowa po lewej stronie zlokalizowana jest kapliczka dziękczynna św. Teresy od
Dzieciątka Jezus, wzniesiona przez mieszkańca
wsi w podzięce za szczęśliwy powrót z I wojny
światowej.
Neobarokowy kościół pw. św. Marii Magdaleny
28
17
29
Leży na trasie pieszych wędrówek na Górę Świętej
Anny, w odległości 5 kilometrów na północ od
Zdzieszowic. Tereny tej wsi wchodzą w skład
parku krajobrazowego, który ma na celu ochronę
i zabezpieczenie istniejącej fauny i flory.
Jest to malutka, z ponadsiedemsetletnią tradycją
wieś, której nazwa, podobnie jak Jasiona, pochodzi od nazwy gatunku drzewa olcha albo olsza,
zaś Oleszka oznacza małą osadę wśród olch. Jej
nazwa po raz pierwszy została wymieniona w bulli
papieża Bonifacego VIII w 1302 r. wśród wielu wsi,
które składały cystersom z Jemielnicy dziesięcinę.
W centrum wsi znajduje się neobarokowa kaplica
pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, zbudowana obok dawnej studni na górce, najprawdopodobniej w 1875 roku, kiedy to z Oleszki wyruszyła
1. procesja odpustowa na Górę Świętej Anny.
W 1925 roku została przebudowana i wzbogacona
o nawy boczne i wieżyczkę.
Kapliczka pw. Nawiedzenia NMP
30
17
18
Warto zobaczyć
• Czworoboczna kapliczkę, wzniesioną
ku czci poległych w wojnie trzydziestoletniej (1618-1648)oraz pamiątkowy
obelisk umieszczony tam z okazji
700-lecia wsi.
• Neobarokową kaplicę pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
zbudowaną obok dawnej studni na
górce.
• Prywatny ogród botaniczny państwa
Gabrieli i Joachima Poradów.
Głaz upamiętniający 700-lecie Oleszki
Przydrożna kapliczka w Oleszce
31
32
19
33
Leży na północ od Zdzieszowic, u stóp zachodniego podnóża Góry Świętej Anny. Po raz pierwszy
wzmiankowana w 1302 roku w bulli papieża
Bonifacego VIII jako Zirova, składająca dziesięcinę
klasztorowi cystersów z Jemielnicy. Jej nazwa pochodzi od imienia Żyro (z 1198 roku). Niemieccy
uczeni wywodzą te nazwę od rośliny żyr zajęczy
(przynęt zajęczy), która jest często spotykana w tej
okolicy. Jak wynika ze źródeł historycznych, wieś
należała początkowo do klasztoru cysterskiego
z Jemielnicy, a potem do rodziny Żyrowskich,
od której odkupił ją w 1631 roku znany fundator
klasztoru franciszkanów na Górze Świętej Anny
– hrabia Melchior Ferdynand Gaszyna. W Żyrowej
magnat ten pozostawił po sobie stylowy, wczesnobarokowy pałac z lat 1631-1644 (gr. I), wchodzący
w skład większego zespołu zabudowań.
Rozległy kompleks budynków założony jest wokół czworobocznych dziedzińców – pałacowego
i gospodarczego – oddzielonych od siebie wąskim
skrzydłem parawanowym z bramą przejazdową
Brama z basztą przed wejściem do parku pałacowego
34
pośrodku. Dwupiętrowy korpus główny wyraźnie
góruje nad pozostałymi, znacznie niższymi od
niego, skrzydłami, jednak piękną sylwetką i wyważonymi proporcjami architektonicznymi odznacza
się zwłaszcza skrzydło frontowe, zaopatrzone aż
w trzy wieże. Nad przejazdem piętrzy się czworoboczna wieża bramna. Towarzyszą jej po bokach
dwie ośmioboczne, częściowo wtopione w korpus,
wieże narożne.
19
20
Dookoła dziedzińca pałacowego biegnie arkadowy
krużganek. Do zespołu pałacowego prowadzi zabytkowa brama wjazdowa. Zabytkowy kompleks
pałacowy otacza rozległy park o powierzchni
11,5 ha. Znajdują się w nim unikalne okazy flory,
takie jak: miłorząb dwuklapowy, buk pospolity,
pnący się po nim bluszcz pospolity, klon jawor,
kasztan jadalny, pigwowiec japoński, choina
kanadyjska bądź daglezja zielona, zawilec gajowy
i żółty, śnieżyczka przebiśnieg i cebulica dwulistna. W bezpośrednim sąsiedztwie pałacu wznosi się
kościół filialny św. Mikołaja (gr. II), zbudowany
około 1300 roku w stylu gotyckim, a powiększony
i przekształcony w duchu barokowym w 1. połowie
XVIII wieku.
Wczesnogotyckie prezbiterium, którego struktura
architektoniczna zachowała się w pierwotnym
stanie, przypomina proste układy i rozwiązania
stosowane w kościołach cysterskich. Jest ono
nakryte sklepieniem krzyżowo - żebrowym z gładkimi zwornikami i profilowanymi żebrami, spływającymi na zworniki. Niespodzianką w żyrowskim
kościele są również dwa obrazy z 2. połowy XVIII
stulecia, zdobiące boczne ołtarze. Wyszły one spod
pędzla znakomitego artysty śląskiego Franciszka
Sebastiniego.
Świadkiem dawnej historii Żyrowej jest stary
folwark „Leśnik”, zwany Waldhofem, z którego
obecnie pozostały jedynie ruiny. W Żyrowej
znajduje się również, jedyna na Opolszczyźnie,
okrągła, dwufunkcyjna kapliczka-studzionka,
35
Kościół pw. św. Mikołaja w Żyrowej
wzniesiona na początku XIX wieku. Studnia ta
służy jednocześnie za kapliczkę przydrożną. Na
pobliskim cmentarzu znajduje się stara zabytkowa kaplica cmentarna w stylu klasycystycznym
z 1. połowy XIX wieku. W centrum wsi, po lewej
stronie widnieje kapliczka św. Jana Nepomucena
- patrona dobrej spowiedzi, opiekuna mostów
i obrońcy przed powodzią.
Kozi Rynek w Żyrowej
36
Uroczystości
• Wszystkich chętnych zapraszamy do Żyrowej po
Bożym Narodzeniu a przed Nowym Rokiem.
W tym okresie po wszystkich wsiach naszej parafii
pw. św. Marii Magdaleny chodzą kolędnicy, którzy
głoszą dobrą nowinę o narodzinach Pana w pięknej gwarze śląskiej.
• Warto też tu zawitać w ostatnim tygodniu karnawału, kiedy to młodzież gimnazjalna i dzieci ze
szkoły podstawowej kultywują tradycyjny obrzęd
„wodzenia niedźwiedzia”, podobnie jak dorośli
w Krępnej. Różnica polega jedynie na tym, że
symboliczną krew niedźwiedzia stanowi sok
wiśniowy.
21
Warto zobaczyć
• W centrum wsi, po lewej stronie, kapliczkę św.
Jana Nepomucena - patrona dobrej spowiedzi,
opiekuna mostów i obrońcy przed powodzią.
Ksiądz Jan Nepomucen został zamordowany
przez czeskiego króla Wacława IV i utopiony
w rzece Wełtawie za to, że nie wyjawił tajemnicy
spowiedzi jego żony.
• Kozi Rynek – niezbyt duże rondo z pomnikiem kozy
oraz tzw. „woziwodą”, czyli ręcznym wózkiem
z beczką, w której prawie przez 170 lat mieszkańcy wsi wozili wodę z pobliskiej kapliczki„studzionki”.
• Rozłożysty dąb cesarski, posadzony na pamiątkę
pobytu w Żyrowej w 1911 roku niemieckiego
cesarza Wilhelma II.
• Jedyną na Opolszczyźnie okrągłą, dwufunkcyjną
kapliczkę-studzionkę, wzniesioną na początku
XIX wieku.
37
• Prawie stuletni budynek szkoły podstawowej. Od
1997 roku mieści się w nim izba regionalna,
w której uczniowie zgromadzili bezcenne pamiątki minionych czasów, stare eksponaty typowe dla
górnośląskiej chaty - wielokulturowe świadectwo
historii tej ziemi.
• Basztę zamkową z zabytkową bramą wjazdową do
pałacu, obok której mieści się najstarszy budynek
we wsi – stara plebania z XIV wieku.
• Wczesnobarokowy kompleks pałacowo-parkowy
z 1. połowy XVII wieku, wzniesiony przez hrabiów
von Gaschin, a przebudowany przez ostatnich
właścicieli - rodzinę von Francken-Sierstorpff.
Zabytkowy kompleks pałacowy otacza rozległy
park o powierzchni 11,5 ha.
• Gotycko-barokowy, pocysterski kościół filialny
pw. św. Mikołaja z 1300 roku. W kaplicy bocznej
mieści się grobowiec ostatnich właścicieli pałacu
– Johannesa i Mary von Francken-Sierstorpff oraz
ich syna Edwina Victora.
Pałac rodziny von Gaschin w Żyrowej
21
22
Atuty Gminy Zdzieszowice
•bardzo dobra infrastruktura komunikacyjna
/autostrada – A4 w odległości 15 km, droga
wojewódzka, międzynarodowa magistrala
kolejowa wraz z bocznicą/,
•w pełni uzbrojony teren pod inwestycje
o wielkości ponad 30 ha,
•długookresowa strategia rozwoju gminy,
•kompleks nowoczesnych boisk sportowych,
•doskonałe warunki naturalne /Park
Krajobrazowy Góra Świętej Anny, unikalna
enklawa lasu łęgowego – Łęg Zdzieszowicki
nad rzeką Odrą stanowiący Obszar
Chronionego Krajobrazu/
•dynamiczny rozwój gospodarczy.
Priorytety rozwojowe
• zachowanie i ochrona środowiska
naturalnego,
• wykorzystanie technologii bezpiecznych dla
środowiska,
• kompleksowa kanalizacja wsi,
• kompleksowa modernizacja kąpieliska
miejskiego,
• kompleksowa rozbudowa boisk sportowych
z pełną infrastrukturą.
Gmina Zdzieszowice
- podsumowanie
Położenie: we wschodniej części powiatu krapkowickiego, u podnóża Góry Świętej Anny i szlaku
żeglugowego na Odrze; w odległości 15 km od
zjazdu w Gogolinie z międzynarodowej autostrady
A-4 Berlin - Wrocław - Kraków - Kijów, przy drodze
wojewódzkiej nr 423 Opole - Kędzierzyn - Koźle
i linii kolejowej Kraków - Wrocław.
Graniczy z gminami: Gogolin, Leśnica, Kędzierzyn - Koźle, Krapkowice, Strzelce Opolskie,
Reńska Wieś i Walce.
Skład administracyjny: miasto Zdzieszowice
i 6 sołectw: Januszkowice, Jasiona, Krępna,
Oleszka, Rozwadza i Żyrowa
Powierzchnia: 57 km2
Liczba mieszkańców: 16 423 mieszkańców,
z czego 12 206 mieszka w mieście.
Przeciętna gęstość: 288 osoby na km2
Bike Maraton w Zdzieszowicach
38
23
Informacji na temat atrakcji turytycznych,
szlaków rowerowych, noclegów itp. udziela:
Referat Promocji i Funduszy Europejskich
Urząd Miejski w Zdzieszowicach
ul. Bolesława Chrobrego 34, 47-330 Zdzieszowice
www.zdzieszowice.pl, [email protected]
+48 77 40 64 439
Dane teleadresowe
Urząd Miejski w Zdzieszowicach
ul. Bolesława Chrobrego 34, 47-330 Zdzieszowice
Godziny pracy Urzędu:
poniedziałek 800 – 1600, wtorek-piątek 730-1530
tel.: +48 77 40 64 400, fax: +48 77 40 64 444
e-mail: [email protected]
strona internetowa: www.zdzieszowice.pl
NIP: 749-10-93-999
REGON: 000530347
KONTO BANKOWE:
44 8883 1015 2002 0010 5910 0001
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury,
Sportu i Rekreacji w Zdzieszowicach
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Zdzieszowicach jest instytucją prowadzącą
działalność kulturalną, edukacyjną oraz sportoworekreacyjną w ramach zadań własnych miasta
i gminy Zdzieszowice. Ośrodek jest jednostką
organizacyjną kultury samodzielną pod względem
prawnym, organizacyjnym i ekonomicznym.
Ośrodek swoją działalnością obejmuje miasto
i gminę Zdzieszowice.
Do podstawowych zadań Ośrodka należy:
– rozpoznawanie i rozbudzanie zainteresowań
oraz potrzeb kulturalnych, sportowych;
– tworzenie wartości kulturalnych i przygotowanie do ich odbioru;
– kształtowanie wzorców i nawyków aktywnego
uczestnictwa w życiu kulturalnym i sportowym;
Zawodnicy klubu MGOKSiR Azymek Zdzieszowice
39
– tworzenie warunków dla amatorskiego ruchu
artystycznego oraz zainteresowania wiedzą
i sztuką;
– tworzenie warunków dla rozwoju folkloru;
– współpraca ze środkami masowego przekazu.
Ponadto ośrodek może realizować dodatkowe
zadania polegające na organizacji spektakli, koncertów, imprez rozrywkowych, sportowo-rekreacyjnych, prowadzeniu kursów doskonalących,
świadczeniu wszelkich usług (na miarę swoich
możliwości lokalowych i sprzętowych), prowadzeniu wypożyczalni sprzętu technicznego, realizacji
imprez zleconych, okolicznościowych, rodzinnych, obrzędowych, prowadzeniu działalności kinowej oraz prowadzeniu innej działalności zgodnej
z przepisami prawa i związanej z pozyskiwaniem
środków finansowych na potrzeby Ośrodka.
XIII Dni Zdzieszowic (fot. UM w Zdzieszowicach)
23
40
24
Kompleks boisk sportowych w Zdzieszowicach
41
Miasto i Gmina Zdzieszowice posiada dobrą bazę do
uprawiania sportu, na którą składa się:
– Hala Sportowa, w której znajduje się widownia
z trybunami na 500 miejsc, pełne zaplecze socjalne, boisko pełnowymiarowe do piłki ręcznej,
koszykówki, siatkówki, tenisa ziemnego oraz
zapasów. W hali znajduje się również jedna
z nowocześniejszych sztucznych ścian wspinaczkowych w województwie opolskim;
– Miejski Kompleks Sportowo-Wypoczynkowy,
w skład którego wchodzą: stadion sportowy,
korty do gry w tenisa, koszykówki, boisko treningowe, bieżnia do uprawiania lekkiej atletyki
oraz trybuny;
– kryta pływalnia w Publicznym Gimnazjum
z pełnym zapleczem socjalnym, podgrzewaną
wodą i 5 torami o długości 25 m;
– kąpielisko miejskie, w skład którego wchodzi
brodzik oraz basen o wymiarach 50 x 20 m,
obiekt socjalny, magazynowy, pomieszczenie
ratownika, sanitariaty oraz pomieszczenie
kawiarni.
ul. Powstańców Śląskich
47-330 Zdzieszowice
tel./fax 77 48 42 392
tel. 77 48 42 634
e-mail: [email protected]
www.zdzieszowice.pl
Dyrektor: mgr Edward Szymainda
Kąpielisko miejskie w Zdzieszowicach
42
Basen sportowy w budynku PG w Zdzieszowicach
43
Ściana wspinaczkowa
44
25
Restauracja Bazylia
45
Bazylia
Bazylia to przyprawa jedyna w swoim rodzaju,
bardzo wyrazista. Bez niej mnóstwo potraw pozbawionych byłoby smaku. Istnieje jednak jeszcze
jedna Bazylia, która nie jest ani przyprawą, ani tym
bardziej potrawą — to miejsce, gdzie niebo w gębie
niczym obcym nie jest i gdzie można poskromić
swój głód.
Restauracja Bazylia
ul. Pionierów 2a (Stare Osiedle)
47-330 Zdzieszowice, tel. 77 484 50 01
[email protected], http://bazylia.info/
Montanaro
Nazwa naszej restauracji pochodzi od słowa Montanaro. Jest wiele znaczeń tego wyrazu:
Montanaro cafe restaurant
•Montanaro to po włosku człowiek z gór, montanaro to góra. Montanaro to także nazwa
miejscowości w Emilia Romagna w północnym
regionie Włoch.
•Montanaro to słowo związane również z muzyką
operową. Znana solistka Patrizia Montanaro
nosi to nazwisko, a muzyka instrumentalna ma
też swoją gwiazdę Michela Montanaro.
•Montanaro to wyznacznik wysokiej jakości salami montanaro czy kawa montanaro to
symbol oryginalnego wyjątkowego smaku.
Wszystkie te skojarzenia, a przede wszystkim
smakowite i melodyjne brzmienie słowa montanaro zainspirowało nas do nazwania właśnie
tak naszej restauracji. Jest dla nas wielką
przyjemnością gościć Państwa w Montanaro
cafe restaurant.
W naszym lokalu, oprócz smacznych posiłków
i wyśmienitej kawy, oferujemy również inne formy
spędzania wolnego czasu. Jako jedyni w okolicy
naszym Klientom oferujemy grę w kręgle. Możemy się również poszczycić posiadaniem stołu
bilardowego o dużych wymiarach.
Oprócz specjałów kuchni polskiej i włoskiej oferujemy także ponad dwadzieścia rodzajów pizzy
własnego wyrobu.
Montanaro cafe restaurant
ul. Bolesława Chrobrego, Zdzieszowice
czynna:
poniedziałek: 1400 - 2300
wtorek - czwartek: 1200 - 2300
piątek i sobota: 1200 - 24 00
niedziela: 1200 - 2300
Telefon kontaktowy w sprawie rezerwacji oraz zamawiania pizzy (na terenie Zdzieszowic
dowóz gratis): 77 484 59 11
W sprawach, które nie wymagają kontaktu
telefonicznego, można pisać na adres:
e-mail: [email protected]
www.montanaro.com.pl
46
25
26
Promień
„Promień” Klub Integracyjny Lucyna Żur-Lamla
Wszelkich informacji udzielamy pod
numerami telefonu:
od pn. do pt. tel. 77 484 24 63
codziennie tel. kom. 668 307 679
e-mail: [email protected]
www.sosnowy-dworek.pl
Klub Integracyjny „Promień”
Lucyna Żur-Lamla
ul. Góry św. Anny 21a, 47-330 Zdzieszowice
Klub Integracyjny „Promień” przy ul. Góry Świętej
Anny 21 A w Zdzieszowicach świadczy szeroki
wachlarz usług gastronomicznych zarówno dla
klientów indywidualnych, jak i biznesowych,
oferując smaczne posiłki w umiarkowanej cenie.
Przyjmujemy rezerwację na obsługę gastronomiczną zorganizowanych, większych grup turystów. Organizujemy przyjęcia okolicznościowe:
wesela, urodziny, komunie, zabawy karnawałowe,
bankiety.
Czynne od poniedziałku do piątku od godz. 1200 do
1800 w soboty i niedziele od godz. 12.00 do 1600.
Sosnowy dworek
U podnóża Góry św. Anny w Żyrowej przy ul.
Bocznej na pięknie usytuowanym terenie sosnowego lasku powstał kompleks rekreacyjnogastronomiczny, gdzie oferujemy naszym
klientom możliwość organizacji imprez plenerowych połączonych z aktywnym i atrakcyjnym
wypoczynkiem (zabawy taneczne, gry terenowe,
biesiady przy ognisku, grill).
47
W razie niepogody zapewniamy kontynuację
imprezy w przytulnym, ogrzewanym pomieszczeniu.
Do Sosnowego Dworku
należy Stumilowy Lasek.
Oferta kierowana do dzieci
zawiera: zwiedzanie domków bohaterów bajki o Kubusiu Puchatku, grill lub
pieczenie kiełbasek przy
48
ognisku, konkursy, zabawy
i gry terenowe, np. strzelanie z łuku, a także przejażdżkę kolorowym wagonikiem po okolicznych
leśnych ścieżkach.
W sezonie zimowym proponujemy kulig, zjeżdżanie z górki na sankach.
Istnieje możliwość organizacji imprez okolicznościowych, np. balów urodzinowych dla dzieci
(do 40-50 osób).
Czynne:
- w sezonie letnim codziennie
- w sezonie zimowym w soboty i niedziele.
Grupy zorganizowane zapraszamy w dowolnie
wybranym terminie po wcześniejszym uzgodnieniu
telefonicznym.
46
Piękne okolice Zdzieszowic
27
Jezioro Srebrne
49
Tawerna Alba
50
Jezioro Srebrne
Gospodarstwo Agro - Turystyczne
„Jezioro SREBRNE”
ul. Lesiany 2, 47-330 Januszkowice - Lesiany
tel./fax.: +48/77/406466-0
kom.: +48/602 711 774
www.jeziorosrebrne.pl, [email protected]
Nasz ośrodek, zajmujący powierzchnię 50 ha, daje
Państwu idealne warunki do letniego wypoczynku,
jak i organizowania festynów, obozowisk, biesiad
pracowniczych.
Na terenie ośrodka znajduje się:
– jezioro o pow. 18 ha
– największa zjeżdżalnia wodna w woj. opolskim
– bar gastronomiczny
– plaża
– brodzik dla dzieci
– boiska do siatkówki
– baza sprzętu motorowodnego
– lądowisko dla małych samolotów i motolotni
–pole namiotowe i kempingowe
–baza noclegowa
–sala bankietowa.
Na terenie Gospodarstwa Agro - Turystycznego
istnieje możliwość wynajęcia pokoi gościnnych.
Do dyspozycji gości przebywających w pokojach
jest łazienka z prysznicem, kuchnia z wyposażeniem oraz świetlica. W każdym pokoju na
wyposażeniu znajduje się lodówka. Na życzenie
pensjonariuszy przygotowujemy śniadania, obiady
i kolacje.
Tawerna Alba
W przytulnym, ponad 100-letnim budynku remizy
strażackiej, w spokojnej zalanej zielenią i słońcem
Rozwadzy u stóp Góry Świętej Anny mieści się
niepowtarzalna, urokliwa tawerna Alba.
Dzięki wyjątkowo roztaczającej się w tym miejscu
atmosferze oraz wyśmienitej serwowanej tu PIZZY,
tawerna w niezwykle krótkim czasie zyskała sobie
liczne grono wiernych klientów, którzy stali się jej
najważniejszą częścią.
Tawerna „Alba” Elżbieta Osmańczyk
ul. W. Korfantego 33A, 47-330 Zdzieszowice
e-mail: [email protected], www.alba.home.pl
27
28
Obszar Chronionego Krajobrazu Łęg Zdzieszowicki znajduje się między Zdzieszowicami,
Mechnicą i Poborszowem koło Krapkowic.
Jest jednym z siedmiu tego typu form ochrony
obszarowej na terenie województwa opolskiego. Głównym ich celem jest ochrona terenów
o walorach przyrodniczych, mogących pełnić
również funkcje wypoczynkowe i rekreacyjne.
Zawilec majowy w Łęgu Zdzieszowickim
Przydrożna kapliczka na Łęgu Zdzieszowickim
51
52
Jest to enklawa dobrze zachowanych lasów liściastych w dolinie Odry z licznymi jej naturalnymi
starorzeczami. Najczęściej występują tu lasy pośrednie między łęgiem i grądem. Ich przejściowy
charakter jest związany z uregulowaniem koryta
Odry, co spowodowało pogorszenie warunków
wodnych i brak naturalnych zalewów.
Roślinność lasu Łęgu Zdzieszowickiego
53
29
Park Krajobrazowy „Góra Świętej Anny”
54
Widok na Górę Świętej Anny oraz Oleszkę z lotu ptaka
Niewiele jest miejsc w Polsce, gdzie walory przyrodnicze i kulturowe splatają się w jedno, stanowiąc
krajobraz tak urzekająco piękny i niepowtarzalny.
Do tych miejsc należy Park Krajobrazowy „Góra
Świętej Anny” utworzony w 1988 roku. Obejmuje
on Grzbiet Chełmu, tj. zachodnią część Wyżyny
Śląskiej, stanowiący próg strukturalny. Ciągnie się
on z północnego zachodu na południowy wschód
na odcinku ok. 20 km i średniej szerokości 5 km.
Najwyższym wzniesieniem Grzbietu Chełmu,
a zarazem całej Wyżyny Śląskiej jest Góra Świętej
Anny (404 m n.p.m.). Od nazwy tego wzniesienia
pochodzi nazwa miejscowości będącej duchową
stolicą Śląska Opolskiego oraz nazwa Parku
Krajobrazowego - obszaru poddanego ochronie. Pod
względem administracyjnym Park Krajobrazowy
Przebiśnieg
55
29
30
Park Krajobrazowy „Góra Świętej Anny”
Kapliczka Trzech Braci w drodze na Górę Świętej Anny
56
31
Park Krajobrazowy „Góra Świętej Anny”
„Góra Świętej Anny” leży w środkowo- wschodniej
części województwa opolskiego na terenie dwóch
powiatów: Strzelce Opolskie i Krapkowice oraz
pięciu gmin: Leśnica, Gogolin, Strzelce Opolskie,
Zdzieszowice i Ujazd. Obejmuje obszar 5.051 ha.
Dla zniwelowania niekorzystnego oddziaływania
sąsiadujących z parkiem ośrodków przemysłowych i aglomeracji miejskich ustanowiono strefę
ochronną, tj. otulinę parku. Jej powierzchnia stanowi 6.374 ha. Autostrada A4 dzieli park na dwie
części: południową i północną.
Grzbiet Chełmu wyróżnia się swoją wyniosłością
i zróżnicowaną rzeźbą terenu na tle rozległej
płaskiej Niziny Śląskiej. Ku dolinie Odry Grzbiet
opada stromo, natomiast łagodnie przechodzi
w Równinę Opolską. Składa się z wielu wzniesień,
często bezimiennych. Najbardziej na północny
zachód wysunięta jest Ligocka Góra Kamienna
(326 m n.p.m.), na wschód od niej leży Biesiec
(350 m n.p.m.), Wysocki Las (385 m n.p.m.), Góra
Świętej Anny (400 m n.p.m.), Stoki (308 m n.p.m.)
i Bukowy Bór (308 m n.p.m.).
Najstarszymi rozpoznanymi utworami są piaskowce i zlepieńce zawierające odciski roślin z okresu karbonu. Trzonem Garbu są jednak utwory
triasowe, czyli wapienie i dolomity. Współczesny
krajobraz Grzbietu Chełmskiego ukształtował
się pod wpływem lądolodu skandynawskiego,
który nasuwał się tu dwukrotnie. Wynikiem tych
zlodowaceń są pozostałości w postaci margli lodowcowych, glin i piasków oraz różnej wielkości
okruchów skalnych (głazy narzutowe). Zlodowacenie bałtyckie przyczyniło się zaś do powstania
lessów i wydm. Na południowo-wschodnim stoku
Chełmu zalega płat o miąższości do 8 m. Z lessów
tych wytworzyły się na partiach wyżej położonych
gleby bielicoziemne, natomiast na obszarach
położonych niżej gleby brunatnoziemne. Góra
Świętej Anny była na Śląsku najdalej wysuniętym
na wschód wulkanem.
Znaczne wyniesienie Garbu Chełmskiego przyczyniło się do jego odrębności klimatycznej
polegającej na obniżeniu średniej i maksymalnej
57
temperatury rocznej, średniej temperatury najcieplejszego miesiąca oraz wyższych opadach
w porównaniu do pozostałego terenu województwa
opolskiego.
Specyficzne warunki glebowe oraz odrębność
klimatyczna miały decydujący wpływ na kształtowanie się szaty roślinnej. Lasy, tak powszechne
dawniej, dzisiaj zajmują zaledwie 21% ogólnej
powierzchni parku. Są one niejednolite i silnie
porozcinane polami uprawnymi. Pod względem
fitosocjologicznym są jednak nadal urozmaicone
i bardzo interesujące. Spotyka się tu drzewostany
iglaste, bukowe oraz mieszane. Gatunkami dominującymi są: buk (Fagus silvatica)- 28%, świerk
(Picea excelsa)-25%, sosna (Pinus)- 19% i brzoza
(Betula)- 11%. W domieszce występuje: olsza
(Alnus), jesion (Fraxinus), jawor (Acer pseudoplatanus), grab (Carpinus betulus), lipa (Tilia)
i klon (Acer). W tych lasach występuje łącznie
279 gatunków roślin, co stanowi 1/3 wszystkich
gatunków zanotowanych przez florystów na obszarze parku krajobrazowego.
Najbardziej cenne przyrodniczo obszary leśne
objęto ochronną rezerwatową. W 1997 roku
utworzono rezerwaty: „Lesisko”, „Boże Oko”
i „Grafik”, a w 2001 roku - „Biesiec”.
Park Krajobrazowy Góra Świętej Anny
ul. Leśnicka 10, 47-150 Góra Świętej Anny
tel.: 77 461 50 74
31
o p r a c o w a n i e
32
Gmina Zdzieszowice
2
Gmina Zdzieszowice - mapa
4
Zdzieszowice - plan miasta
5
Spacerem przez Gminę Zdzieszowice
6
Krępna
9
Rozwadza
11
Januszkowice
13
Jasiona
15
Oleszka
17
Żyrowa
19
Informacje o Gminie Zdzieszowice
22
Restauracje
25
Łęg Zdzieszowicki
28
Park Krajobrazowy „Góra Świętej Anny”
29
Wydanie I - 2009
ISBN 978-83-61829-57-7
ISBN 978-83-924061-xxx
Urząd Miejski w Zdzieszowicach
ul. Bolesława Chrobrego 34
47-330 Zdzieszowice
tel.: +48 77 40 64 400
fax: +48 77 40 64 444
e-mail: [email protected]
www.zdzieszowice.pl
Studio Plan
ul. Piotrkowska 72, 54-060 Wroc³aw
tel./fax 71 373 44 37, 71 354 25 07
e-mail: [email protected], www.plan.pl
Redakcja: Grzegorz Zwoliński
Teksty: Urząd Miejski w Zdzieszowicach
Fotografie:
Marek Zarankiewicz (nr: 2, 4, 5, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 34, 35, 36, 38, 39, 44, 46, 47, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57)
archiwum Urzędu Miejskiego w Zdzieszowicach
(nr: 1, 3, 7, 13, 17, 20, 26, 29, 33, 37, 40, 41, 42, 43)
Studio PLAN (nr: 6, 9)
Restauracja „Bazylia” (nr: 45)
Montaro (nr: 46)
Tawerna „Alba” (nr: 50)
„Promień” Klub Integracyjny (nr: 47, 48)
Gospodarstwo Agro-Turystyczne „Jezioro Srebrne” (nr: 49)
Kartografia: Monika Sibielec, Dariusz Wojciechowski
Romuald Guga
Opracowanie
graficzne: Anna Pawlak
Informacje zawarte w niniejszym wydawnictwie są prawnie chronione. Żadna część tego wydawnictwa nie może być w żaden sposób
powielana ani wykorzystana do innej publikacji bez zgody wydawcy.