Mini Przewodnik - Polska Niezwykła

Tykocin - Wielka Synagoga
Dostałeś bezpłatny przewodnik z 7 atrakcjami. Chcesz więcej?
Za 2,46 zł otrzymasz wersję rozszerzoną z 21 miejscami. Kliknij w link:
http://www.polskaniezwykla.pl/miniprzewodnik/generate.aspx?lat=53,2067008421961&lng=22,7669978141785
Aby zobaczyć mapę miejsc zawartych w mini przewodniku kliknij lub skopiuj do przeglądarki poniższy link:
http://www.polskaniezwykla.pl/miniprzewodnik/map.aspx?lat=53.2067008421961&lng=22.7669978141785&pl=21
Tykocin
Tykocin
Wielka Synagoga
Dom Talmudyczny (Mała Synagoga)
Ciekawym zabytkiem jest Tykocińska Wielka Synagoga.
Uważa się ją za drugą pod względem wielkości w Polsce,
po Starej Synagodze w Krakowie. Jej budowę ukończono w
1642 r. Wielkość świątyni wynikała z roli Tykocina jako
ponadlokalnego ośrodka społeczności żydowskiej. Żydzi po
raz pierwszy osiedli w Tykocinie w 1522 r. Dość szybko
zdominowali miejscowy handel oraz niektóre z rzemiosł, od
XVIII w. do II wojny światowej stanowili blisko połowę
mieszkańców miasta.
Mała Synagoga w Tykocinie, została zbudowana w XVIII
wieku w stylu barokowym. Mieściła się tu szkoła kahalna i
dom talmudyczny. Po zniszczeniach wojennych została
odbudowana. Obecnie jest siedzibą Muzeum Kultury
Żydowskiej. Oprócz judaików obejrzymy w nim wystawę
poświęconą Zygmuntowi Glogerowi etnografowi i
krajoznawcy, oraz galerię prac malarza Zygmunta
Bujnowskiego. W piwnicy budynku mieści się restauracja
"Tejsza" z przysmakami kuchni żydowskiej
W sierpniu 1941 r. za sprawą Niemców Tykocin w połowie
opustoszał. Obecni tu od ponad 400 lat Żydzi zniknęli,
zostali rozstrzelani w lesie pod wsią Łopuchowo. Bardzo
ciekawym dowodem istnienia żydowskiego Tykocina jest
budynek Wielkiej Synagogi. Oparł się o dziwo kataklizmowi
wojennemu i stał się atrakcją turystyczną dzięki
wspaniałemu stanowi zachowania wnętrz. Mieści się tu
Muzeum w Tykocinie (Oddział Muzeum Podlaskiego w
Białymstoku), które warto zobaczyć. Oprócz bogatego
zbioru judaików wnętrze zaskakuje wieloma oryginalnymi
elementami wyposażenia. Bardziej religijny aniżeli
muzealny nastrój zawdzięcza malowidłom ściennym, w tym
wielu hebrajskim tekstom modlitewnym. Zlokalizowana
pośrodku głównej sali bima (odpowiednik kazalnicy w
kościele chrześcijańskim) sprawia wrażenie gotowej do
wystąpienia rabina.
Położony tuż obok XVIII-wieczny dawny Dom Talmudyczny
także mieści Muzeum w Tykocinie. Oprócz galerii malarstwa
można zobaczyć wnętrze starej apteki. W budynku działa
restauracja "Tejsza", serwująca potrawy kuchni żydowskiej.
Niewiele jest w Polsce miejsc, gdzie lepiej niż w Tykocinie
można zrozumieć, czym było polsko-żydowskie sąsiedztwo.
Dla dzisiejszego Polaka to pouczająca wycieczka w
nieznany, miniony świat.
53°12'24"N 22°46'01"E | na mapie:A
53°12'24"N 22°45'58"E | na mapie:B
Tykocin
"Wstąp na cymes do kozy"
Cymes to słodka, tłusta potrawa kuchni żydowskiej,
spożywana z okazji święta Rosz-ha Szana (na Nowy Rok).
Przyrządza się ją z marchwi, ziemniaków, suszonych śliwek,
miodu, rodzynek oraz koszernego mięsa, zwykle wołowiny.
Podsmażone mięso dusi się z marchewką, ziemniakami,
suszonymi śliwkami i dodatkami (cynamon, olej, masło,
miód itp.). Na końcu dodaje się zasmażkę bądź, po
rozdrobnieniu, całe danie zapieka w piekarniku. Oczywiście
każdy kucharz ma własny przepis na cymes.
Jak smakuje słodki gulasz, warto spróbować w restauracji
"Tejsza" w Tykocinie, gdzie potrawa podawana jest nie
tylko w Nowy Rok. To ciekawe miejsce nazywa się tak
nieprzypadkowo: w języku jidysz tejsza znaczy koza. Dla
podlaskich Żydów była ona symbolem szczęścia i dostatku.
Restauracja mieści się tuż obok synagogi, przy ulicy...
Koziej.
53°12'23"N 22°45'58"E | na mapie:C
2
Tykocin
Pamięci Markusa Zamenhofa
Markus Mordechaj Zamenhof – ojciec twórcy
esperanto Ludwika Zamenhofa, urzędnik, prywatny
nauczyciel w Białymstoku, później profesor Warszawskiej
Szkoły Realnej. On także posiadał zdolności lingwistyczne
odziedziczone po własnym ojcu Fabianie, nauczycielu
języków obcych.
Markus urodził się w Tykocinie. Na znajdującym się
naprzeciw Wielkiej Synagogi domu umieszczono
dwujęzyczną tablicę o treści „Pamięci Marka
Zamenhofa który urodził się 27-01-1837 r. w Tykocinie.
Autor podręczników i nauczyciel języków francuskiego i
niemieckiego. Ojciec Ludwika Zamenhofa, twórcy języka
esperanto. Społeczeństwo miasta i gminy Tykocin”
Ciekawostka:
Markus Zamenhof do tego stopnia nie akceptował prób
utworzenia przez syna sztucznego języka, że podczas jego
pobytu poza domem (studia w Moskwie), zniszczył
wszystkie notatki dotyczące esperanto. Zdanie zmienił
dopiero w 1887 r., kiedy język ten został oficjalnie
opublikowany.
Tykocin
Najstarszy pomnik
Pogromcę Szwedów, hetmana polnego Stefana
Czarnieckiego, Sejm Rzeczypospolitej uhonorował w
uznaniu zasług nadaniem w 1661 r. dóbr tykocińskich, z ich
ośrodkiem - Tykocinem. Sto lat później prawnuk hetmana,
Jan Klemens Branicki ufundował bohaterowi kampanii
szwedzkiej pomnik.
Wzniesiony pośrodku tykocińskiego rynku w latach 17611763, należy do najstarszych polskich pomników
postawionych na miejskim placu i dedykowanych postaci
niebędącej hierarchą kościelnym czy koronowanym władcą.
Barokowy monument hetmana dzierżącego złotą buławę to
atrakcja turystyczna wyróżniająca Tykocin i przydająca
niezwykłości małemu miastu, które ze względu na swój
urok, klimat i piękne zabytki bywa nazywane "podlaskim
Kazimierzem".
53°12'28"N 22°46'21"E | na mapie:E
53°12'26"N 22°46'04"E | na mapie:D
Tykocin
Zespół klasztoru Bernardynów
Klasztor w stylu barokowym zbudował Jan Klemensa
3
Branicki w latach 1771-1790. Była to już trzecia tykocińska
siedziba Ojców Bernardynów, sprowadzonych w 1479 roku
przez litewskiego magnata i polityka Marcina Gasztołda.
Klasztor pozostał niezmieniony do dzisiejszych czasów, do
zabytków oprócz samego budynku klasztornego oraz
kaplicy Św. Elżbiety zaliczone zostały również: dzwonnica,
brama z ogrodzeniem, ogród z dziedzińcem i zabudowania
gospodarcze. Z zabytkowego wyposażenia klasztoru
pozostała Pasja Chrystusa (domniemane dzieło Wita
Stwosza) oraz relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego, obecnie
znajdujący się w kościele św Trójcy. Obecnie w klasztorze
mieści się dom księży emerytów.
królewskich. W tykocińskiej twierdzy umieszczono arsenał,
skarbiec m. in. arrasy wawelskie, oraz bibliotekę. Po
wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, za wybitne zasługi dla
Rzeczypospolitej miasto otrzymał hetman Stefan
Czarniecki. W XVIII wieku, po pożarze Tykocin został
odbudowany w stylu barokowym i w takim układzie
pozostał do dzisiaj.
53°12'27"N 22°46'24"E | na mapie:G
53°12'13"N 22°46'15"E | na mapie:F
Tykocin
Pomisjonarski zespół klasztorny z
Kościołem św. Trójcy (1742-1750).
Późnobarokowy zespół klasztorny pomisjonarski (XVIII w.)
z kościołem Świętej Trójcy (1742-1750). Został
zaprojektowany przez architektów hetmana Branickiego.
Kościół ma piękną elewację frontową z dwoma wieżami,
oraz świetnie zachowane wnętrze. Polichromie ścienne
wykonał Sebastian Eckstein. Ołtarze i wyposażenie wnętrza
powstało ok 1750 r. Obrazy w nawach bocznych
namalowane zostały przez malarza polskiego baroku
Szymona Czechowicza. Natomiast portrety małżonków
Branickich pochodzą z pracowni Sylwestra Mirysa. Całość
uzupełnia plebania wzniesiona w połowie XVIII wieku.
53°12'27"N 22°46'25"E | na mapie:H
Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl
Tykocin
Barokowy układ przestrzenny
miasta.
Tykocin, to małe miasto niedaleko Białegostoku, z
zachowanym do dzisiaj barokowym układem
przestrzennym. Prawa miejskie otrzymał w 1425 r. Za
czasów Zygmunta Augusta był siedzibą podlaskich dóbr
4
Tykocin
Alumnat, czyli dom weteranów
Czworoboczny budynek z dziedzińcem znajdujący się
pomiędzy mostem na Narwi a barokowym kościołem
Świętej Trójcy to obiekt szczególny. Oprócz najstarszego
pomnika Tykocin ma również najstarszy w Polsce
państwowy dom starców. Najstarszy, bo zbudowany w
latach 1633-1636. Służył za ostatnie schronienie starym
wiarusom, zasłużonym dla Rzeczypospolitej żołnierzom,
którzy wojując za ojczyznę nie zdołali dorobić się własnego
majątku.
Obowiązek utrzymania alumnatu spoczywał na
miejscowych starostach, dlatego można powiedzieć, że
była to placówka państwowa. Obecnie w budynku działa
restauracja. W miejscu, gdzie dożywali swych dni
kombatanci spod Beresteczka i Chocimia, Zieleńców i
Dubienki, można przenocować (tel. 085 718 16 49).
53°12'28"N 22°46'26"E | na mapie:I
Tykocin
Kirkut (założony XV w.)
Kirkut (założony XV w., najstarsze macewy - XVIII w.).
53°12'17"N 22°45'30"E | na mapie:J
Tykocin
Pamięci dwóch sławnych Polaków
Udający się do tykocińskiego zamku turyści z pewnością
zauważą stojący na poboczu wyniosły krzyż, a tuż obok
niego drewnianą figurę. Większość przejeżdża obok w
przeświadczeniu, że to kolejne wotywne miejsce, jakich
wiele nie tylko na Podlasiu. Zgarbiona postać przypomina z
dala świątka lub pielgrzyma. Ma się wrażenie, jakby
pilnowała krzyża. Jak złudna bywa nasza wyobraźnia,
przekonamy się dopiero wtedy, gdy zdecydujemy się
zjechać na parking i przeczytamy umieszczone tam
inskrypcje.
Ta u stóp krzyża jest dla zwykłego turysty raczej mało
czytelna. Bynajmniej nie dlatego, że napis jest zatarty. Po
prostu z upływem wieków coraz mniej ludzi posługuje się
na co dzień… łaciną. Na szczęście wyżej umieszczono
polskie tłumaczenie, które brzmi: „Łukaszowi
Górnickiemu, tykocińskiemu i wasilkowskiemu staroście
czterech królów Polski Zygmunta Augusta, Henryka,
Stefana Batorego, Zygmunta III, sekretarzowi wielkiemu na
dworze i w Rzeczpospolitej mężowi, mały ten pomnik Jan i
Łukasz, synowie ojcu (postawili). On sam duchem,
umysłem pismami i obyczajami większą sobie i wieczną
pamięć u ludzi zostawia. Zmarł roku pańskiego 1603 dnia
22 miesiąca lipca wieku swego 71 lat”.
5
Łukasz Górnicki - wspaniały kronikarz polskiego renesansu,
poeta i pisarz - na trwałe zapisał się w historii ojczystej
literatury. Kiedy na przełomie XVI i XVII wieku był
tykocińskim starostą, podobno przyjeżdżał do niego w
gości Jan z Czarnolasu.
Górnicki zmarł w pobliskich Lipnikach. Zgodnie ze swą wolą
pochowany został w Tykocinie, a synowie wznieśli
pamiątkowy krzyż w pobliżu tamtejszego klasztoru
bernardynów. Narew nie wyglądała wtedy tak jak dziś.
Płynęła kilkunastoma plączącymi się odnogami, a klasztor i
zamek stały na wystających ponad bagniska wyspach.
W trakcie przeprowadzonej 50 lat temu melioracji rzekę
wtłoczono w jedno koryto. Zniknęły fantastyczne
rozlewiska, na których bezkrwawe łowy uprawiał pionier
polskiej fotografii przyrodniczej Włodzimierz Puchalski.
Stojącą w pobliżu krzyża rzeźbę poświęcono właśnie jego
pamięci. Inskrypcja, umieszczona u stóp figury, jest
następująca: „W setną rocznicę urodzin 1909-2009
Włodzimierza Puchalskiego światowej sławy przyrodnika,
fotografika i reżysera filmów przyrodniczych pod uznaną
nazwą <<Bezkrwawe łowy>> Tykocin 22.08.2009&rdquo;.
Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ mistrz Włodzimierz autor wielu albumów i książek przyrodniczych - upodobał
sobie szczególnie podtykocińskie Morusy. Lwia część jego
fotografii powstała na narwiańskich rozlewiskach, niemal
na progu jego chałupy.
Krzyż poświęcony Łukaszowi Górnickiemu i rzeźba
Włodzimierza Puchalskiego stoją w miejscu po dawnym
klasztorze bernardynów, niedaleko mostu na Narwi.
53°12'38"N 22°46'27"E | na mapie:K
Zbudowany w połowie XV w. przez wojewodę Marcina
Gasztołda i rozbudowany przez króla Zygmunta Augusta w
latach 1550-1582, miał plan zbliżony do trapezu,
dziedziniec oraz 4 cylindryczne baszty w narożach. W
latach 1611-1632 został otoczony rozległymi,
czworobocznymi fortyfikacjami bastionowymi o powierzchni
ponad 6 ha. Długość jednego boku fortecy wynosiła około
250 m.
Podczas najazdu szwedzkiego zamek obsadziły wojska
Radziwiłłów, które przez ponad dwa lata odpierały
oblężenie wojsk Jana Pawła Sapiehy, aż do stycznia 1657
r., kiedy to wybuch prochu spowodował częściowe
zniszczenie zamku. 1 listopada 1705 r. doszło tu do
spotkania polskiego króla Augusta II Sasa z carem Rosji
Piotrem I. August II wystąpił wówczas z inicjatywą
ustanowienia Orderu Orła Białego (przywrócony w 1992 r.,
jest obecnie najwyższym orderem Rzeczypospolitej). Po
pożarze w 1734 r. zaczęto rozbiórkę zamku, dokończoną w
czasie I wojny światowej przez wojska niemieckie. Z zamku
na powierzchni nie pozostało nic. W 1965 r. na podstawie
zachowanych fundamentów odtworzono jego przyziemie.
Ostatnio białostocki biznesmen Jacek Nazarko postanowił
odbudować zamek. Konserwator zabytków zatwierdził
projekt autorstwa Agnieszki Dudy oparty na odnalezionych
w archiwum w Petersburgu planach warowni. W trakcie
budowy jej teren był nadzorowany przez archeologów.
Odkryte znaleziska są być eksponowane w zamkowym
muzeum. Od 2011 r. stał się kolejną atrakcją turystyczną
miasta. Oprócz muzeum jest w nim restauracja i pokoje
hotelowe.
Zamek można zwiedzać codziennie w godzinach od 11.00
do 17.00
53°12'45"N 22°46'15"E | na mapie:L
Tykocin
Jest zamek!
W XVI w. tykociński zamek należał do najpotężniejszych w
Polsce i mieścił główny arsenał Rzeczypospolitej.
6
Tykocin
Dworek administratora
Tuż nad Narwią stoi, zbudowany w połowie XVIII wieku
przez J. K. Branickiego, dworek administratora. Dworek był
częścią kompleksu tzw. "rezydencji ekonomicznej",
stanowiącej siedzibę zarządu dóbr tykocińskich. Obecnie w
budynku działa Dom Kultury.
53°12'30"N 22°46'42"E | na mapie:M
Tykocin
Tykocin
Wiatrak koźlak
Drewniany wiatrak koźlak (1887).
53°12'15"N 22°46'42"E | na mapie:N
Tykocin-Pentowo - Europejska
Wioska Bociania
W 1991 r. wierzchołki połamanych przez huragan drzew w
Pentowie upodobały sobie bociany. Na drzewach, a także
na dachach domów i słupach pobudowały gniazda.
Ponieważ były one źle umocowane, Północnopodlaskie
Towarzystwo Ochrony Ptaków wybudowało we wsi
specjalne platformy na gniazda dla 23 par bocianów.
Prawdziwym rekordzistą jest gospodarstwo państwa
Toczyłowskich, na którego terenie znajduje się aż 31
gniazd. Takie zbiegowisko bocianów warto zobaczyć. W
2001 r. Pentowo otrzymało od niemieckiej organizacji
proekologicznej "Euronatur" tytuł Europejskiej Wioski
Bocianiej. Wyróżnienie ma charakter prestiżowy, bowiem
nadawane jest tylko jednemu miejscu w danym kraju i
świadczy o jego wyjątkowych walorach ekologicznych. W
Pentowie wzniesiono specjalną 12-metrową "bocianią"
wieżę z zadaszoną platformą, z której można wygodnie i
bezpiecznie obserwować życie rodzinne bocianów. W
odremontowanej stodole państwa Toczyłowskich została
otwarta unikatowa Galeria Bociania. Są tam zdjęcia
bocianów autorstwa zawodowych fotografików, a także
plakaty, pocztówki, ulotki, książki, albumy i inne przedmioty
poświęcone tym ptakom. Warto wspomnieć, że co czwarty
bocian spędza lato w naszym kraju.
53°12'17"N 22°44'15"E | na mapie:O
7
Kiermusy
Od czworaków po kasztel
W Kiermusach podejmują gości zapewniając, że wszystko z
czym się tu spotkają można uznać za kwintesencję
staropolskiej szlacheckiej tradycji. Posilimy się w - sądząc z
wyglądu - chyba prawdziwej "karczmie Rzym", gdzie nawet
podawaną gorzałkę pędzi się wyłącznie na potrzeby
kiermuskiej klienteli. Nigdzie indziej nie spróbujemy
kiermusianki czy chrzanówki żurawinowej.
Na spoczynek skierują nas, zależnie od zasobności portfela,
do schludnych czworaków lub do "Dworku nad Łąkami". Na
szczególne okazje zaprasza położony nad Narwią
"Jantarowy Kasztel" - współczesna kamienna stanica na
kresach, z basztami, bramą ze zwodzonym mostem i
prawdziwą armatą na murach. Na gości czekają komnaty i
sale rycerskie, z wielką dbałością o ich wygody
uszykowane. W drodze z parkingu do kasztelu (ok. 600 m)
możemy dowiedzieć się, którzy ze słynnych rodaków bywali
tu przed nami. Wśród rzędu młodziutkich dębów
znajdziemy drzewka sadzone ręką Krzysztofa
Pendereckiego, Kazimierza Górskiego, Daniela
Olbrychskiego, Janusza Gajosa czy Mirosława
Hermaszewskiego. tel. 85 742 16 02 e-mail:
[email protected]
Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl
Stelmachowo
Pozostałości zespołu dworskiego
(XIX w.)
Pozostałości zespołu dworskiego (XIX w.) z parkiem
dworskim.
53°09'41"N 22°44'37"E | na mapie:Q
Jeżewo Stare
Pozostałości zespołu dworskiego
(XIX w.)
Pozostałości zespołu dworskiego (XIX w.).
53°08'06"N 22°44'28"E | na mapie:R
Zawady
Kamienna Grota Matki Bożej
ogrodzona XVIII-wiecznym murem
53°12'20"N 22°42'14"E | na mapie:P
W Zawadach do 1956 roku istniał jeden drewniany kościół.
Był on ogrodzony kamiennym murem z neogotycką bramą
zbudowanym w XVIII wieku. Po wzniesieniu nowego
kościoła stary przeniesiono do pobliskiej wsi CiboryKołaczki. Pozostał plac z zabytkowymi drzewami, na którym
w latach 1999-2000 zbudowano kamienną Grotę Matki
Bożej. Obok groty w kwietniu 2011 roku posadzono dąb
pamięci dla uhonorowania nadkomisarza Straży Granicznej
Leopolda Weigela - więźnia obozu w Ostaszkowie
zamordowanego przez NKWD w Twerze w 1940 roku.
53°09'21"N 22°40'05"E | na mapie:S
8
Zawady
Kościół pw. Przemienienia
Pańskiego
Zawady to wieś w powiecie białostockim założona w 1413
roku. Pierwszy kościół zbudowano tu w pierwszej połowie
XV wieku, a następne w roku 1515 i 1548. W 1743 roku
wzniesiono drewniany kościół, który w związku z
wybudowaniem świątyni murowanej przeniesiono w 1956
roku do pobliskiej wsi Cibory-Kołaczki. Projekt nowego
murowanego kościoła w stylu neogotyckim powstał w 1938
roku; jego budowa trwała do 1956 roku z przerwą w latach
1939-48.
53°09'23"N 22°40'00"E | na mapie:T
Autorzy zdjęć (w kolejności): fot. arch.
www.polskaniezwykla.pl, fot. Betix, fot. Betix, bakhita, fot.
foto-nicewicz, fot. arch. www.polskaniezwykla.pl, fot. arch.
www.polskaniezwykla.pl, fot. arch.
www.polskaniezwykla.pl, fot. arch.
www.polskaniezwykla.pl, migjan, bakhita, fot. J. Sawicki,
km_nida, fot. J. Sawicki, fot. M. Kalski, fot. Laguna,
km_nida, km_nida, km_nida
Zawady
Pomnik w rocznicę niepodległości
W centralnym miejscu wsi Zawady, w parku, stoi niewielki
pomnik kamienny postawiony tu w 1928 roku w rocznicę
niepodległości. Na kamieniu wyryto napis: "1918-1928 w
10-tą rocz-cę Niepodległości Polski".
Przewodnik wygenerowany w serwisie
www.polskaniezwykla.pl. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Żadna część ani całość Mini przewodnika nie może być
reprodukowana ani przetwarzana w sposób elektroniczny,
mechaniczny, fotograficzny i inny; nie może być użyta do
innej publikacji oraz przechowywana w jakiejkolwiek bazie
danych bez pisemnej zgody Administratora serwisu.
Copyright © 2007 Polska Niezwykła
Wygenerowano:
środa 08 marca 2017 05:29:23
53°09'20"N 22°40'03"E | na mapie:U
9