Tekst / Artykuł

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI
POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOFIZYCZNEGO
2009-2012
Informacje ogólne
W styczniu 2009 r. odbyło się Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Geofizycznego, które
ustaliło kierunki działania Towarzystwa i zatwierdziło plan pracy na lata 2009-2012. Walne Zgromadzenie wybrało Prezesa, Zarząd Główny i Komisję Rewizyjną. Struktura organizacyjna, składy osobowe
Zarządu Głównego i Zarządów Oddziałów PTGeof., ustalone przez ostatnie Walne Zgromadzenie
pozostały przez całą kadencję niezmienione. Towarzystwo liczy 350 członków, w tym 13 członków
honorowych.
W okresie ostatnich 4 lat odeszli na zawsze:
– 2009 – dr Janusz P o d o g r o c k i z Oddziału Warszawskiego;
– 2011 – dr Janusz M a r i a n i u k z Oddziału Fizyki Wnętrza Ziemi i Przestrzeni Okołoziemskiej;
prof. dr Wojciech C h e ł m i c k i , prof. dr Janina L e w i ń s k a i prof. dr hab. inż. Tadeusz B e d n a r c z y k
z Oddziału Krakowskiego, dr Stefan K o p c z y ń s k i z Oddziału Pomorskiego;
– 2012 – prof. dr Henryk M a r u s z c z a k z Oddziału Lubelskiego, prof. dr hab. inż. Juliusz S t a c h y i doc. dr inż. Andrzej D o b r o w o l s k i z Oddziału Warszawskiego.
Zarząd Główny
Prezes – Alfred D u b i c k i , wiceprezesi – Urszula K o s s o w s k a - C e z a k i Rajmund P r z y b y l a k ,
sekretarz generalny – Jerzy S z k u t n i c k i , skarbnik – Irena S a w i c k a , członkowie prezydium – Bogusław M. K a s z e w s k i i Danuta L i m a n ó w k a , członkowie Zarządu Głównego – Ewa B o g d a n o w i c z , Sławomir M a j , Dorota O l e a r c z y k , Joanna W i b i g .
Główna Komisja Rewizyjna: przewodnicząca – Magdalena B o g u c k a , członkowie – Elżbieta
C e b u l a k , Krzysztof F o r t u n i a k , Romana K o c z o r o w s k a , Anna S z c z e p a n k i e w i c z -Szmyrka.
Sekcja Meteorologii: przewodnicząca – Joanna Wibig.
Oddziały terenowe Towarzystwa
Bałtycki (Gdynia) – przewodniczący Mirosław M i ę t u s , Fizyki Wnętrza Ziemi i Przestrzeni
Okołoziemskiej – Zbigniew C z e c h o w s k i , Katowicki – Leszek O ś r ó d k a , Krakowski – Danuta
L i m a n ó w k a , Lubelski – Eugeniusz F i l i p i u k , Łódzki – Krzysztof F o r t u n i a k , Pomorski (Toruń)
– Rajmund P r z y b y l a k , Poznański – Jerzy J a ń c z a k , Warszawski – Ewa B o g d a n o w i c z , Wrocławski – Dorota O l e a r c z y k .
Prz. Geof. LVIII, 1–2 (2013)
110
Z życia Towarzystwa
Podstawowe formy działania
Realizowano następujące główne zadania:
– publikacja Przeglądu Geofizycznego;
– organizacja lub współorganizacja 14 konferencji naukowych, w tym 4 o charakterze międzynarodowym (oddziały: Fizyki Wnętrza Ziemi i Przestrzeni Okołoziemskiej, Lubelski, Łódzki, Pomorski,
Wrocławski, Poznański) i 101 seminariów naukowych o rozległej i zróżnicowanej problematyce;
– publikacja materiałów z konferencji, w większości o charakterze monograficznym lub w postaci
artykułów w Przeglądzie Geofizycznym;
– uczestnictwo członków Towarzystwa w konferencjach i seminariach krajowych i międzynarodowych w ramach pracy w macierzystych instytucjach;
– współpraca z instytutami badawczymi, uczelniami oraz urzędami administracji państwowej
i samorządowej;
– utrzymywanie stron internetowych Zarządu Głównego i niektórych oddziałów;
– opieka nad biblioteką PTGeof. i sporządzenie katalogu elektronicznego zasobów książkowych;
– popularyzacja wiedzy w spotkaniach z młodzieżą szkolną i akademicką;
– popularyzacja wiedzy w kontaktach ze środkami masowego przekazu.
Budżet Towarzystwa w latach 2009-2012
Każda działalność, organizacji pozarządowych także, wymaga określonej ilości środków finansowych. Głównym sponsorem Towarzystwa jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które
systematycznie ogranicza wysokość dotacji (tab. 1). Szczególnie niekorzystny był rok 2011. Otrzymano
wówczas tylko 4500 zł, kwotę szokującą tych wszystkich, którzy z wielkim wysiłkiem i starannością
realizują zadania badawcze i popularyzatorskie w społeczeństwie. Podjęliśmy działania społecznego
nacisku poprzez samodzielnych pracowników nauki, Polską Akademię Nauk, w celu uzyskania środków na naszą działalność, zwłaszcza wydawanie Przeglądu Geofizycznego. Odniosło to pewien sukces
w roku 2012, w którym wysokość dotacji była na poziomie roku 2009. W kryzysowym roku 2011
z pomocą Zarządowi Głównemu przyszedł Oddział Lubelski PTGeof., który z własnych zaoszczędzonych środków pomógł utrzymać zaplanowane wydanie 2 zeszytów Przeglądu Geofizycznego. Bardzo
dziękuję za zrozumienie trudnej sytuacji finansowej Towarzystwa i okazaną pomoc Panu Profesorowi
Bogusławowi Kaszewskiemu i przewodniczącemu oddziału dr. Eugeniuszowi Filipiukowi. Gwarancję
pomocy mieliśmy także od Pana Przewodniczącego Rady Redakcyjnej Przeglądu Geofizycznego Profesora
Marka Grada. Proszę przyjąć moje podziękowanie.
Okres sprawozdawczy 2009-2012 był trudny pod względem lokalowym i materialnym. Najpierw
konieczna była zmiana pomieszczenia, jakie PTGeof. zajmuje na mocy umowy – użyczenia z IMGW.
Następnie zaistniała obawa utraty siedziby. W wyniku zabiegów Prezesa i Zarządu Głównego siedziba
została zachowana, lecz należało dokonać kolejnej przeprowadzki. Wymagało to wysiłku organizacyjnego. Obecnie Towarzystwo zajmuje w IMGW pokój o powierzchni 7 m2, z możliwością użyczenia
sal seminaryjnych na liczniejsze spotkania. W dalszym ciągu wymaga rozwiązania pomieszczenie
biblioteki Towarzystwa.
Z życia Towarzystwa
111
Tabela 1. Środki finansowe z dotacji MNiSW w latach 2009-2012 oraz wpływy ze składek członkowskich i dochody własne Towarzystwa
Wykorzystanie dotacji
Rok
Wysokość
dotacji w zł Konferencje
Przegląd
Geofizyczny
Biblioteka
Strona
internetowa
Składki
członkowskie
Środki
własne
2009
30 350
8 000
13 500
6 350
2 500
6 804
7 733
2010
59 850
33 000
1 8 000
6 350
2 500
5 824
54 026
2011
4 500
0
0
4 500
0
8 419
16 856
2012
30 000
12 000
18 000
0
0
12 395
3 369
Członkowie Towarzystwa
Z otrzymanych z oddziałów danych o stanie liczbowym członków w okresie sprawozdawczym
wynika, że Towarzystwo liczy 350 członków, w tym 13 honorowych (tab. 2).
Najmniej liczne oddziały to Katowicki i Łódzki. Tylko o kilku członków są liczniejsze oddziały
Lubelski i Bałtycki. Jeśli mała liczebność Oddziału Katowickiego prawdopodobnie jest związana z likwidacją oddziału IMGW, to zaskakująca jest niewiele większa liczebność oddziałów Towarzystwa w dużych
ośrodkach akademickich, takich jak Łódź, Lublin czy Gdynia. Odnoszę wrażenie, że potrzebna jest
wieksza aktywność tych oddziałów poza własną uczelnią czy instytutem. Przykładem może być Oddział
Pomorski, który utworzył w Olsztynie terenowe koło Towarzystwa. Można skorzystać z doświadczeń
oddziału Pomorskiego. Patrząc na mapę lokalizacji oddziałów, widzimy, że do zagospodarowania są:
Białystok, Szczecin, Zielona Góra, Opole, Słupsk. W latach 1980. w Słupsku był oddział PTGeof.
kierowany przez prof. Andrzeja Ewerta. Nałeżałoby podjąć próbę odbudowy tego oddziału. To zadanie mogłoby się znaleźć w zainteresowaniu Oddziału Bałtyckiego w Gdyni. Zwiększenie liczby członków Towarzystwa to jedno z pierwszoplanowych zadań na kadencję 2013-2016.
Tabela 2. Stan liczbowy członków PTGeof. w oddziałach
Lp.
Oddział
Liczba członków
zwyczajnych
Liczba członków
honorowych
1.
Bałtycki w Gdyni
26
1
2.
Fizyki Wnętrza Ziemi i Przestrzeni Okołoziemskiej
46
1
3.
Katowicki
20
4.
Krakowski
48
3
5.
Lubelski
27
1
6.
Łódzki
22
7.
Pomorski (w Toruniu)
38
8.
Poznański
29
9.
Warszawski
56
1
5
Uwagi
Koło w Olsztynie
Z życia Towarzystwa
112
10. Wrocławski
38
11. Sekcja Meteorologii
50
Razem
350
1
Członkowie z różnych oddziałów
13
Merytoryczna działalność Zarządu Głównego i oddziałów
Zarząd Główny
Zgodnie ze statutem do obowiązków Zarządu Głównego należały zadania organizacyjno-koordynacyjne, inicjujące i wspierające:
– koordynacja prac wynikających z postanowień Walnego Zgromadzenia i bieżących potrzeb organizacyjno-technicznych;
– zabezpieczenie środków finansowych na: konferencje, Przegląd Geofizyczny, bibliotekę, sekretariat,
księgowość, stronę internetową;
– współpraca z Ministerstwem Środowiska m.in. w sprawie prezentowania ekspertów Towarzystwa
do realizacji prac naukowo-badawczych z dziedzin odpowiadających specjalizacji PTGeof.;
– współpraca z MNiSW w zakresie zabezpieczenia środków finansowych, przygotowania wniosków
i sprawozdań z realizacji dotowanych zadań, sprawozdań rocznych itp.;
– zapewnienie siedziby PTGeof.;
– współpraca z Komitetem Redakcyjnym i Rada Redakcyjną Przeglądu Geofizycznego;
– zawieranie umów na prace zlecone;
– współorganizacja konferencji;
– organizacja posiedzeń Prezydium i Zarządu Głównego PTGeof.
Chciałbym podkreślić wykonanie przez członków Zarządu Głównego Irenę S a w i c k ą i Jerzego
S z k u t n i c k i e g o z udziałem Jolanty K r u p y - M a r c h l e w s k i e j nieplanowanego zadania – katalogu
elektronicznego zbiorów bibliotecznych PTGeof., niedostępnych członkom Towarzystwa ze względu
na złe warunki lokalowe. Za tę pracę wymienionym osobom pięknie dziękuję.
Organ Towarzystwa – kwartalnik Przegląd Geofizyczny
W okresie sprawozdawczym nastąpiły zmiany w Radze Redakcyjnej i Komitecie Redakcyjnym
kwartalnika. Radę Redakcyjną uzupełniono osobami prof. Józefa L i t y ń s k i e g o z Kanady i dr. inż.
Mieczysława O s t o j s k i e g o ; obecny skład Rady Redakcyjnej jest następujący: Marek G r a d – przewodniczący, Czesław D r u e t , Krzysztof H a m a n , Jerzy J a w o r s k i , Józef L i t y ń s k i (Montreal,
Kanada), Zdzisław M i k u l s k i , Mieczysław O s t o j s k i , Janusz P a s z y ń s k i, Maciej S a d o w s k i ,
Roman Te i s s e y r e.
Nastąpiła również zmiana na stanowisku redaktora naczelnego i w składzie Komitetu Redakcyjnego: dotychczasowy redaktor Zdzisław M i k u l s k i został Redaktorem Honorowym, a redakcję objęła
Ewa B o g d a n o w i c z ; została też ona powołana na redaktora statystycznego. Redaktorem językowym
została Urszula K o s s o w s k a - C e z a k . Skład Komitetu Redakcyjnego obecnie jest następujący: Zdzisław M i k u l s k i – Honorowy Redaktor Naczelny, Ewa B o g d a n o w i c z – redaktor naczelna i redaktor statystyczny, Michał O s o w i e c – sekretarz redakcji, Marek G r a d , Janusz B o r k o w s k i i Janina
Tr e p i ń s k a – redaktorzy działowi, Urszula K o s s o w s k a - C e z a k – przedstawiciel Zarządu Głównego i redaktor językowy.
Pomimo trudności finansowych w roku 2011, zachowano ciągłość wydawniczą i przyspieszono
cykl wydawniczy. Zmieniono sposób przygotowania do druku i dystrybucję. Ostatnia punktacja Przeglądu Geofizycznego w ocenie czasopism według Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wynosi
4 punkty w grupie B czasopism.
Z życia Towarzystwa
113
Działalność oddziałów PTGeof.
Działalność oddziałów Towarzystwa, zgodnie ze statutem, koncentrowała się na organizacji konferencji i seminariów, samodzielnie bądź przy współpracy z uczelniami, pokrewnymi merytorycznie
instytutami i towarzystwami oraz instytucjami państwowymi i samorządowymi. Niektóre oddziały
wykonywały zlecone projekty badawcze lub uczestniczyły w badaniach naukowych.
Tabela 3. Liczba konferencji i seminariów naukowych
Lp.
Oddział
Liczba konferencji
Liczba
seminariów
Tematyka
1.
Bałtycki (w Gdyni)
-
8
klimatologia, oceanografia
2.
Fizyki Wnętrza Ziemi
i Przestrzeni Okołoziemskiej
4
3
historia oragnizacji geofizycznych
i biografii geofizyków
3.
Katowicki
-
2
klimatologia
4.
Krakowski
-
12
klimatologia
5.
Lubelski
3
11
klimatologia, meteorologia, hydrologia
6.
Łódzki
1
15
klimatologia
7.
Pomorski w Toruniu
2
23
meteorologia, hydrologia, ochrona
środowiska, gospodarka wodna
8.
Poznański
2
11
meteorologia, hydrologia, limnologia
9.
Warszawski
-
4
klimatologia, hydrologia
10. Wrocławski
1
12
hydrologia, klimatologia
11. Sekcja Meteorologii
1
-
14
101
Razem
klimatologia
Tematyka konferencji i spotkań seminaryjnych w większości była związana z meteorologią i klimatologią. Problematyka hydrologiczna i gospodarki wodnej pojawiła się w oddziałach Poznańskim,
Pomorskim, Wrocławskim i w niewielkim stopniu także w Lubelskim. W najbliższym okresie należałoby więcej uwagi poświecić hydrologiczno-meteorologicznym zjawiskom ekstremalnym – suszom
i powodziom – jako wskaźnikowi zmian klimatycznych.
W okresie sprawozdawczym odbyło się 14 konferencji i 101 spotkań seminaryjnych. To bardzo
dobry rezultat pracy, za którą wszystkim bardzo dziękuję. Szczególne podziękowanie składam jednak
oddziałom: Pomorskiemu, Poznańskiemu, Lubelskiemu, Łódzkiemu oraz Fizyki Wnętrza Ziemi i Przestrzeni Okołoziemskiej.
Inną bardzo ważną formą działalności jest publikowanie wyników badań naukowych w Przeglądzie
Geofizycznym bądź innych wydawnictwach monograficznych. Wyróżniającymi się w tym względzie są
oddziały: Fizyki Wnętrza Ziemi i Przestrzeni Okołoziemskiej, Lubelski Pomorski, Łódzki i Poznański.
Wielu członków uczestniczy w innych konferencjach krajowych i zagranicznych. Wszystkie oddziały
współpracują ze szkołami, niektóre z pokrewnymi towarzystwami naukowymi (Bałtycki, Lubelski)
i uczelniami. Jest utrzymywany kontakt z mediami – telewizja, radio, prasa.
114
Z życia Towarzystwa
Wykaz konferencji i referatów wygłoszonych na seminariach zawierają sprawozdania szczegółowe.
Tym niemniej chciałbym zwrócić uwagę na 4 konferencje istotne zarówno ze względu na przedstawioną
w nich problematykę, jak i liczbę uczestników i ich międzynarodowy charakter.
1. Europejska Konferencja Klimatologii Stosowanej połączona z 12. spotkaniem Europejskiego
Towarzystwa Meteorologicznego – organizatorzy: Oddział Łódzki PTGeof., Uniwersytet Łódzki, IMGW;
391 uczestników, 315 referatów z 42 krajów;
2. Odrzańska Droga Wodna – stan obecny i perspektywiczny – organizatorzy: Oddział Wrocławski PTGeof., RZGW Gliwice, Wrocław, Poznań, Szczecin, Urząd Wojewódzki i Marszałkowski,
Uniwersytet Przyrodniczy; uczestniczyło ok. 120 osób, wygłoszono 41 referatów;
3. Klimat polarny i zmiany środowiska w ostatnim tysiącleciu – konferencja międzynarodowa
zorganizowana przez Oddział Pomorski PTGeof. oraz Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu;
4. Naturalne i antropogeniczne przemiany jezior – organizatorzy: Oddział Poznański PTGeof.,
Oddział IMGW w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Limnologiczne; uczestniczyło 95 osób; wygłoszono
46 referatów i przedstawiono 16 posterów.
Wiele znakomitych referatów wygłoszono także na seminariach, jakie odbyły się w oddziałach.
Podsumowanie
– Plan pracy na lata 2009-2012 i zalecenia Komisji Wnioskowej przyjęte na Walnym Zgromadzeniu w 2009 r. zostały zrealizowane.
– Stopień zaangażowania i realizacji w pracy poszczególnych oddziałów jest różny.
– Zorganizowano 14 konferencji, w tym 4 o charakterze międzynarodowym oraz 101 seminariów
naukowych.
– Publikacje to wydania monograficzne i artykuły w Przeglądzie Geofizycznym.
– Zmieniono sposób (przyspieszono) przygotowania do druku Przeglądu Geofizycznego.
– Rozszerzono Komitet Redakcyjny i Radę Redakcyjną Przeglądu Geofizycznego.
– W internecie są publikowane spisy treści i streszczenia artykułów zamieszczonych w kwartalniku.
– Czynione są starania w MNiSW o odpowiednia punktację Przeglądu Geofizycznego; w tej sprawie
składane są regularnie wnioski.
– Uporządkowano wymianę międzynarodową i zlikwidowano zaległości wydawnicze kwartalnika.
– Dystrybucję Przeglądu Geofizycznego wspierają społecznie członkowie Oddziału Warszawskiego.
– Spopularyzowano wiele postaci znanych geofizyków polskich.
– Nadano tytuły Członka Honorowego PTGeof. i odznaki Złote i Srebrne PTGeof.
– Przeszkodą w działalności Towarzystwa są coraz bardziej ograniczone środki finansowe z MNiSW.
– Podstawą działalności stają się składki członkowskie i prenumerata Przeglądu Geofizycznego.
Pomimo trudności Towarzystwo wypełniło zadania statutowe, osiągając znaczące wyniki w rozwoju
nauki i popularyzacji wiedzy. Za ten wielki wkład pracy w imieniu Zarządu Głównego i własnym
składam wszystkim członkom Towarzystwa i Oddziałom gorące podziękowania.
Dziękuję szczególnie członkom Zarządu Głównego, zwłaszcza Sekretarzowi Generalnemu, Wiceprezesom, Skarbnikowi oraz członkom Prezydium. Dziękuję Redaktorowi Naczelnemu Przeglądu Geofizycznego, członkom Komitetu Redakcyjnego i Rady Redakcyjnej. Dziękuję Przewodniczącej i członkom
Głównej Komisji Rewizyjnej za wnikliwą kontrolę i mądre wnioski. Słowa podziękowania kieruję na
ręce przewodniczących Oddziałów PTGeof., na których spoczywa główny ciężar realizacji zadań Towarzystwa. Dziękuję bardzo pani mgr Jolancie Krupie-Marchlewskiej, prowadzącej całość prac sekretariatu
Zarządu Głównego, biblioteki, a także strony internetowej. Pani Janinie Warpechowskiej dziękuję za
szczegółowe bilansowanie skromnych środków finansowych. Dziękuję za współpracę przyjaciołom
i sympatykom Polskiego Towarzystwa Geofizycznego.
Alfred Dubicki