Untitled - czytanie poetów polskiego oświecenia

2
czytanie naruszewicza
Profesor Barbarze Wolskiej
Autorzy
CZYTANIE
POETÓW POLSKIEGO OŚWIECENIA
RADA NAUKOWA
PRZEWODNICZĄCA
TERESA KOSTKIEWICZOWA
CZŁONKOWIE
TOMASZ CHACHULSKI, MARCIN CIEŃSKI,
PRZEMYSŁAWA MATUSZEWSKA, BOŻENA MAZURKOWA, PAWEŁ PLUTA,
JÓZEF TOMASZ POKRZYWNIAK, JERZY SNOPEK, BARBARA WOLSKA
₃**
TOM
INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH PAN
Recenzent tomu
Barbara Judkowiak
Opracowanie bibliografii i indeksu osobowego
Anna Wolska
Przekład streszczeń
Joanna Pluta
Opracowanie graficzne
Mateusz Chachulski
Korekta
Joanna Sawicka
Skład i łamanie
Renata Witkowska
Publikacja finansowana w ramach
programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą
„Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2013–2018
© Copyright by Uniwersytet Śląski w Katowicach
ISBN 9
78-83-64703-59-1 (całość)
978-83-64703-55-3 (cz. 2)
Druk
i oprawa
OPRAWA Sp. z o.o.
ul. Dowborczyków 17
90-019 Łódź
Spis treści
Przedmowa............................................................................................................... 9
Liryka
Oda do Obłoków w czasie suszy napisana.............................................................. Małgorzata Pawlata, Człowiek wobec potęgi natury: Oda do Obłoków w czasie
suszy napisana........................................................................................................... Résumé..................................................................................................................... 15
Do poety starego...................................................................................................... Agata Seweryn, I cóż po starości? Do poety starego............................................. Résumé..................................................................................................................... 31
33
48
O powinności człowieka w towarzystwie ludzkim.................................................. Jolanta Kowal, W kręgu refleksji utylitarystycznej: O powinności człowieka w towarzystwie ludzkim..................................................................................................... Résumé..................................................................................................................... 49
Fajerwerk z ludzi...................................................................................................... Jerzy Snopek, Fajerwerki na tle gwiazd: Fajerwerk z ludzi.................................... Résumé..................................................................................................................... 69
71
86
17
29
53
68
Do potwarców.......................................................................................................... 87
Roman Doktór, W obronie heroizmu: Do potwarców......................................... 89
Résumé..................................................................................................................... 104
Do Mądrości............................................................................................................ 105
Małgorzata Marcinkowska, Głosem racjonalisty i stoika: Do Mądrości......... 109
Résumé..................................................................................................................... 121
Cztery części roku.................................................................................................... Wiosna................................................................................................................ Lato..................................................................................................................... Jesień................................................................................................................... Zima.................................................................................................................... 123
123
124
125
126
6
Spis treści
Aleksandra Norkowska, Obrazy i dźwięki piórem utrwalone: Cztery części
roku........................................................................................................................... 127
Résumé..................................................................................................................... 167
Sielanki
Sielanka V. Dafne..................................................................................................... 171
Marcin Cieński, Sielska kraina między Szwajcarią a Polesiem: Sielanka V.
Dafne........................................................................................................................ 173
Résumé..................................................................................................................... 188
Satyry
Satyra I. Sekret........................................................................................................ 191
Anna Petlak, Głosem krytyka o niedyskrecji: Satyra I. Sekret............................. 199
Résumé..................................................................................................................... 217
Satyra VII. Reduty................................................................................................... 219
Józef Tomasz Pokrzywniak, Barwna maskarada warszawska: Satyra VII.
Reduty....................................................................................................................... 227
Résumé..................................................................................................................... 240
Satyra VIII. Małżeństwo......................................................................................... 241
Agata Demkowicz, Różnica wieku – różnice potrzeb: Satyra VIII. Małżeństwo.... 247
Résumé..................................................................................................................... 261
Bajki
Bajka IX. Celestyn kapucyn.................................................................................... 265
Artur Ziontek, Z morałem o pewnej kradzieży: Bajka IX. Celestyn kapucyn....... 269
Résumé..................................................................................................................... 285
Gwido hrabia Blezu.
Tragedia we trzech aktach
Irena Kadulska, Krucjata dziecięca w teatrze: Gwido hrabia Blezu. Tragedia
we trzech aktach.......................................................................................................... 289
Résumé..................................................................................................................... 301
Spis treści
7
Utwory rozproszone
Głos umarłych.......................................................................................................... 305
Jacek Głażewski, Polityczna diagnoza w cieniu królewskich grobów: Głos
umarłych.................................................................................................................... 309
Résumé..................................................................................................................... 326
Odpis od Dzieduszyckiego Karpińskiemu.............................................................. 327
Przemysława Matuszewska, Poeta jako ghostwriter (?): Odpis od Dzieduszyckiego Karpińskiemu.................................................................................................... 329
Résumé..................................................................................................................... 346
Do astronoma.......................................................................................................... 347
Danuta Kowalewska, Poeta, kobieta i gwiazdy: Do astronoma.......................... 349
Résumé..................................................................................................................... 361
Duma....................................................................................................................... 363
Magdalena Bober-Jankowska, Lirycznie o zwiedzionych nadziejach: .
Duma........................................................................................................................ 365
Résumé..................................................................................................................... 378
Bibliografia............................................................................................................... 379
Indeks osobowy....................................................................................................... 389
Przedmowa
D
ruga część trzeciego tomu serii wydawniczej Czytanie Poetów Polskiego Oświecenia również zawiera materiały z seminarium Nad tekstami
Naruszewicza, które w maju 2014 roku odbyło się w leżącym nieopodal
Janowa Podlaskiego „Dworku Łukowiska”. Pięciodniowe obrady, toczące
się w ramach zespołowego projektu badawczego Czytanie poetów polskiego
oświecenia. Krasicki – Naruszewicz – Trembecki – Karpiński, uczestnicy zadedykowali Barbarze Wolskiej – znakomitej badaczce i edytorowi poezji
osiemnastowiecznego twórcy.
Spotkanie naukowe zaplanowano w bliskiej okolicy miasta wciąż przyjaznego Naruszewiczowi – poecie i biskupowi brzesko-łuckiemu, który
po otrzymaniu tej godności w 1790 roku właśnie Janów wybrał jako swą
siedzibę i przebywał tu aż do śmierci w 1796 roku. Tutaj znajduje się położony na wzniesieniu zamek biskupi (w renowacji), tu również (obecnie
przy ulicy Naruszewicza) wznosi się piękny barokowy kościół kolegiacki
pod wezwaniem Trójcy Świętej (wybudowany wraz z dzwonnicą w latach
1714–1735). W jednej z trzech naw świątyni stoi okazały pomnik poety,
w XIX wieku wykonany przez Oskara Sosnowskiego z białego marmuru
karraryjskiego, a w podziemnej krypcie złożone zostały doczesne szczątki
pisarza. W pobliżu zamku znajduje się dobrze zachowany park biskupi
wraz z Grotą Naruszewicza, podobno ulubionym miejscem medytacji
i rozmyślań politycznych poety.
Podczas naukowego seminarium królewski poeta był z nami w „Dworku
Łukowiska”. Spoglądał na rozprawiających o jego twórczości uważnym
wejrzeniem utrwalonym na znanym portrecie wykonanym przez Mateusza
Tokarskiego około roku 1791. Historiograf, pisarz i poeta o rozległym
i zróżnicowanym dorobku, autor wierszy oryginalnych oraz przeróbek
i adaptacji utworów poetów zachodnioeuropejskich (Salomona Gessnera, Antoine’a Léonarda Thomasa, Jeana-Baptiste’a Rousseau), tłumacz
wierszy Anakreonta i Horacego oraz dzieł Tacyta – wsłuchiwał się w głosy
uczestników seminarium. Referentom i dyskutantom pilnie przyglądał
się wychowawca niewahający się wytykać współczesnym sobie wielorakich win, zaniedbań i partykularyzmów, a jednocześnie autor wierszy
panegirycznych i pochwalnych, które są świadectwem jego pozaartystycznych zobowiązań i kalkulacji, ale też ilustracją pozytywnych wzorców
10
Przedmowa
etyczno-moralnych. Uczestnikom janowskich obrad przysłuchiwał się poeta odsłaniający czytelnikom swoich dzieł to, co uznawał za cenne w sferze
idei i potrzebne w otaczającej rzeczywistości, wreszcie także – człowiek
zaangażowany w trudne sprawy państwa, próbujący wskazywać kierunek
koniecznych zmian w dramatycznych czasach kolejnych rozbiorów.
Tom obejmuje siedemnaście rozpraw poświęconych utworom biskupa
łuckiego. Siedem dotyczy wierszy pochodzących z trzeciej i czwartej księgi
liryków z drugiego tomu wydanych przez Franciszka Bohomolca Dzieł
(1778) poety. Autorzy opracowali również monograficznie kilka utworów
z trzeciego tomu tej edycji: trzy satyry (Sekret, Reduty, Małżeństwo), jedną
sielankę (Dafne) i jedną bajkę (Celestyn kapucyn). Tom obejmuje ponadto
rozprawy poświęcone dramatowi Naruszewicza Gwido hrabia Blezu. Tragedia we trzech aktach (1770) oraz czterem utworom pochodzącym spoza
Dzieł. Te rozproszone wiersze zostały opublikowane w XVIII stuleciu
w postaci druku ulotnego (Głos umarłych) lub później (XIX–XX) na podstawie druku pośmiertnego (Odpis od Dzieduszyckiego Karpińskiemu) oraz
przekazu rękopiśmiennego (Do astronoma). Jeden z liryków (Duma), na
podstawie autografu przeoczonego dotąd przez badaczy, po raz pierwszy
zaprezentowany jest jako tekst autorstwa królewskiego poety.
Dla większości tekstów umieszczonych przed rozprawami i charakteryzowanych przez autorów podstawę cytowań i analityczno-interpretacyjnych dociekań stanowi druczek przygotowany na potrzeby pięciodniowych obrad1. Dwa utwory (Fajerwerk z ludzi i Celestyn kapucyn)2
zaczerpnięto tu z krytycznego wydania poezji Naruszewicza i analogicznie do pozostałych wierszy zastosowano w nich drobne zmiany (między
innymi w zakresie interpunkcji) jak w edycji seminaryjnej. Jeśli nie
wskazano inaczej, pozostałe wiersze Naruszewicza przywoływane i cytowane są w rozprawach według wydania krytycznego Barbary Wolskiej3.
Natomiast dla wspomnianego utworu dramatycznego podstawą jest
edycja dokonana na podstawie odnalezionego po przeszło dwustu latach
egzemplarza druku tego dzieła4.
1 Czytanie poetów polskiego oświecenia. Adam Stanisław Naruszewicz, edycja tekstów B. Wolska, red. naukowa B. Wolska, B. Mazurkowa, Warszawa 2014, ss. 156, 4 nlb. „Teksty
zgromadzone w tej edycji zostały dokładnie przejrzane; wprowadzono drobne zmiany
interpunkcyjne, w zakresie pisowni łącznej i rozdzielnej, użycia wielkich i małych liter,
także w odniesieniu do formuł konwencjonalnych i grzecznościowych w tytułach wierszy
i w przypisach autorskich” (Nota edytorska, s. 156).
2 Zob. te utwory w edycji: A.S. Naruszewicz, Poezje zebrane, t. 2–3, wyd. B. Wolska,
Warszawa 2009–2012, Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia, t. 9, 11.
3 Zob. także A.S. Naruszewicz, Poezje zebrane, t. 1, wyd. B. Wolska, Warszawa 2005,
Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia, t. 4.
4 Idem, Gwido hrabia Blezu. Tragedia, posłowiem opatrzył Z. Libera, Warszawa 1997.
11
Przedmowa
Zamieszczone w tomie rozprawy ukazują różnorodność gatunków
uprawianych przez Naruszewicza, który nie tylko jako liryk został
tu ukazany, ale także jako autor poematu opisowego IV, 24 Cztery części
roku oraz twórca satyr, sielanek i bajek. Szersze przedstawienie problemów podejmowanych w utworach przynależnych do tych gatunków
stało się możliwe dzięki przywołaniu przez autorów rozpraw rozległych
kontekstów prezentowanych dzieł, niekiedy mało znanych, a ważnych
z punktu widzenia wiedzy o dorobku pisarskim tego poety.
Autorzy małych monografii utworów Naruszewicza proponują nowe
odczytania wierszy, które były już wielokroć przywoływane w opracowaniach jego twórczości. Inni prezentują szczegółowo ujęte interpretacje
utworów mniej dotąd wykorzystywanych w badaniach, rzadko wspominanych, a niesłusznie, ich zdaniem, pomijanych lub traktowanych marginesowo – ze względu na utrwalone, z góry przyjęte i niekorygowane przez
lata opinie o ich mniejszej atrakcyjności artystyczno-literackiej. Jeszcze
inni autorzy pomieszczonych w tomie rozpraw znakomicie dopełniają
dotychczasowy stan badań, między innymi dzięki bliższej obserwacji
stosowanych przez tego poetę rozwiązań warsztatowych i uwzględnieniu
w rozważaniach faktów pozaliterackich, które miały znaczący wpływ na
ukształtowanie i przeznaczenie charakteryzowanych utworów.
Stosowane w rozprawach metody badawcze z kręgu analizy i interpretacji dzieła literackiego są wielorakie, wszystkie jednak prowadzą do
jednego celu: poszerzenia i wnikliwego odczytania sensów wpisanych
w wypowiedzi literackie oraz charakterystyki środków poetyckich, jakimi
autor się posłużył. Ukazują niebywały kunszt artystyczny poety i jego
umiejętności sprawnej prezentacji w utworach rozmaitych treści oraz
jakości ideowo-estetycznych. Adam Naruszewicz odsłania przed czytelnikami tej części tomu swoje oblicze pisarza wszechstronnego, umiejętnie realizującego różne konwencje gatunkowe, operującego wieloma
środkami artystycznymi, a przede wszystkim – obejmującego refleksją
rozległe obszary współczesnej mu rzeczywistości, której ocenie i naprawie
poświęcił swój talent i twórcze wysiłki.
Redaktorzy
Łódź – Warszawa – Katowice, listopad 2015 r.
Bibliografia
Dzieła Adama Stanisława Naruszewicza
Czytanie poetów polskiego oświecenia. Adam Stanisław Naruszewicz, edycja
tekstów B. Wolska, red. naukowa B. Wolska, B. Mazurkowa, Warszawa 2014.
Diariusz podróży Najjaśniejszego Stanisława Augusta, Króla Polskiego, na
Ukrainę i bytności w Krakowie aż do powrotu do Warszawy dnia 22 lipca
roku 1787, Warszawa [1787].
Duma, Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, rkps 938.
Dzieła, t. 4: Tłumaczenia rozmaite, [Horacjusza pieśni zebrane], [wyd. F. Bohomolec], Warszawa 1778.
Gwido hrabia Blezu. Tragedia, posłowiem opatrzył Z. Libera, [reprint],
Warszawa 1997.
Korespondencja Adama Naruszewicza 1762–1796, z papierów po L. Bernackim uzupełnił, oprac. i wyd. J. Platt, red. T. Mikulski, [teksty
i zwroty łacińskie tłum. K. Zathey, teksty francuskie tłum. H. Devechy], Wrocław 1959, s. 534–535, Źródła Historycznoliterackie, t. 1.
Liryki wybrane, wybrał i wstępem poprzedził J.W. Gomulicki, Warszawa
1964.
Poezje zebrane, t. 1–3, wyd. B. Wolska, Warszawa 2005–2012, Biblioteka
Pisarzy Polskiego Oświecenia, t. 4, 9, 11.
Wiersze różne, t. 1, edycja T. Mostowskiego, Warszawa 1804.
Opracowania
(wybór)
Abramowska J., Polska bajka ezopowa, Poznań 1991.
Affek M., Monarchiczna wizja dziejów Polski według Adama Naruszewicza, [w:] Wkład jezuitów do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga
380
Bibliografia
Narodów i pod zaborami, red. naukowa I. Stasiewicz-Jasiukowa,
Kraków – Warszawa 2004.
Aleksandrowicz A., Twórczość satyryczna Adama Naruszewicza, Wrocław
1964, Studia z Okresu Oświecenia, t. 1.
Aleksandrowska E., „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1770–1777: monografia
bibliograficzna, [wyd. 2 zmienione i poprawione], Warszawa 1999
(wyd. 1 – Wrocław 1959).
Bernacki L., Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. Źródła i materiały,
t. 1, Lwów 1925.
Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, [t.] 5: Oświecenie. Hasła osobowe: I–O, oprac. E. Aleksandrowska z zespołem, red. tomu do r. 1958
T. Mikulski, Warszawa 1967.
Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, [t.] 6, [cz. 1:] Hasła osobowe:
P–Ż. Addenda A–O, oprac. E. Aleksandrowska z zespołem, red. tomu
do r. 1958 T. Mikulski, Warszawa 1970.
Bober-Jankowska M., Komentarze, [w:] A.S. Naruszewicz, Dyjaryjusz
podróży Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński, wyd. M. Bober-Jankowska, Warszawa 2008, s. 93, Biblioteka Pisarzy Polskiego
Oświecenia, t. 8.
Bober-Jankowska M., Naruszewiczowy przekład dzieł Tacyta, [w:] Antyk
oświeconych. Studia i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej
XVIII wieku, red. T. Chachulski, Warszawa 2012.
Bogucka M., Białogłowa w dawnej Polsce. Kobieta w społeczeństwie polskim
XVI–XVIII wieku, Warszawa 1998.
Borowy W., O poezji polskiej w wieku XVIII, [Naruszewicz], [nota historycznoliteracka Z. Goliński, posłowie Z. Stefanowska], [wyd. 2],
Warszawa 1978 (wyd. 1 – Kraków 1948).
Borucki M., W kręgu króla Stanisława, Warszawa 1998.
Cassirer E., Filozofia oświecenia, przekł. T. Zatorski, Warszawa 2010.
Chachulski T,. Wstęp, [w:] F. Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, wyd. 2 zmienione, Wrocław 1997, Biblioteka Narodowa,
seria I, nr 89.
Chachulski T., O „Odjeździe”, [w:] Czytanie Naruszewicza. Interpretacje, red.
T. Chachulski, Wrocław 2000.
Chachulski T., Powrót nad Prut: 1. W kręgu lwowskich tradycji, [w:] Idem,
Opóźnione pokolenie. Studia o recepcji „głębokiej” Jana Kochanowskiego
w poezji polskiej XVIII wieku, Warszawa 2006.
Bibliografia
381
Chmielowski P., Adam Naruszewicz jako poeta, [w:] A.S. Naruszewicz, Wybór
poezyj z dołączeniem kilku pism prozą oraz listów, wstęp P. Chmielowski, wyd. [5] poprawione według druków pierwotnych i opatrzone
słowniczkiem archaizmów, Warszawa 1882.
Cieński M., Kompozycja „Sielanek” Adama Naruszewicza, [w:] Od Kochanowskiego do Mickiewicza. Szkice o polskim cyklu poetyckimi, red. B. Kuczera-Chachulska, Warszawa 2004.
Cieński M., Pejzaże oświeconych. Sposoby przedstawiania krajobrazu w literaturze polskiej w latach 1770–1830, Wrocław 2000.
Czytanie Naruszewicza. Interpretacje, red. T. Chachulski, Wrocław 2000.
Dąbrowski S.P., Odwołania do świata islamu w poezji Adama Naruszewicza,
[w:] Wiek XVIII (nie tylko) w szkole. Literatura – historia – kultura – sztuka,
red. B. Mazurkowa, z udziałem M. Marcinkowskiej, Katowice 2013.
Doktór R., Adam Naruszewicz – poeta „zwabionych serc”, [w:] A.S. Naruszewicz, Poezje wybrane, wybór, wstęp i oprac. R. Doktór, Lublin 2001.
Dziechcińska H., Oglądanie i słuchanie w kulturze dawnej Polski, Warszawa
1986.
Filipczak W., Sejm 1778 roku. Monografia oparta na badaniach archiwalnych,
Warszawa 2000.
Frączyk T., Adam Kazimierz Czartoryski. Biografia historyczno-literacka na
tle przemian ideowych polskiego Oświecenia, Kraków 2012.
Głowacka-Maksymiuk U., Aleksandra z książąt Czartoryskich Ogińska,
Siedlce 2003.
Goliński Z., Bajka, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, wyd. 3 bez zmian, Wrocław 2002 (wyd. 1 – Wrocław 1977).
Gomulicki J.W., Krzywda Naruszewicza, [w:] A. Naruszewicz, Liryki wybrane, wybrał i wstępem poprzedził J.W. Gomulicki, Warszawa 1964.
Górska M., „Balon”, [w:] Czytanie Naruszewicza. Interpretacje, red. T. Chachulski, Wrocław 2000.
Grzeszczuk S., Naruszewicza satyra „Sekret” i jej źródła, „Pamiętnik Literacki” 1964, z. 2.
Grzeszczuk S., Warsztat satyryczny Adama Naruszewicza, „Pamiętnik
­Literacki” 1962, z. 1.
Grzeszczuk S., Wstęp, [w:] A.S. Naruszewicz, Satyry, oprac. S. Grzeszczuk,
Wrocław 1962, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 179.
Kaczmarczyk K., Sensomotoryczny wymiar doświadczania osiemnastowiecznego ogrodu, [w:] Codzienność i niecodzienność oświeconych, [cz.] 2:
382
Bibliografia
W rezydencji, w podróży i na scenie publicznej, red. B. Mazurkowa,
z udziałem M. Marcinkowskiej i S.P. Dąbrowskiego, Katowice 2013.
Kaczyński P., Rodzina w literaturze stanisławowskiej. Motywy – konwencje –
poglądy, Wrocław 2009.
Kadulska I., Akademia Połocka – ośrodek kultury na Kresach (1812–1820),
Gdańsk 2004.
Kadulska I., Ze studiów nad dramatem jezuickim wczesnego oświecenia (1746–
1765), Wrocław 1974, s. 38–39, Rozprawy Literackie, t. 8.
Kasperski E., O poezji cmentarnej (graveyard poetry) – Robert Blair i Edward
Young, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2012, nr 2.
Klimowicz M., Oświecenie, wyd. 9, Warszawa 2008 (wyd. 1 – Warszawa
1972).
Kopczyńska Z., Wiersz sylabiczny regularny, [w:] Słownik literatury polskiego
oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, wyd. 2 poszerzone i poprawione,
[dodruk], Wrocław 1996 (wyd. 1 – Wrocław 1977).
Kostkiewiczowa T., Czytanie Naruszewicza, [w:] Wśród pisarzy oświecenia.
Studia i portrety, red. A. Czyż, S. Szczęsny, Bydgoszcz 1997.
Kostkiewiczowa T., Duma, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia,
red. T. Kostkiewiczowa, wyd. 2 poszerzone i poprawione, [dodruk],
Wrocław 1996 (wyd. 1 – Wrocław 1977).
Kostkiewiczowa T., Horyzonty wyobraźni. O języku poezji czasów Oświecenia,
Warszawa 1984.
–– Człowiek i walka namiętności. Alegoria i personifikacja jako środki
przedstawiania działań ludzkich
–– Cztery pory roku
Kostkiewiczowa T., Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach
literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975.
Kostkiewiczowa T., Model liryki sentymentalnej w twórczości Franciszka
Karpińskiego, Wrocław 1964, Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, t. 2.
Kostkiewiczowa T., Myśl moralna Seneki w polskiej poezji XVIII wieku, „Pamiętnik Literacki” 2000, z. 1.
Kostkiewiczowa T., Oda w poezji polskiej. Dzieje gatunku, Wrocław 1966.
Kostkiewiczowa T., Oda, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red.
T. Kostkiewiczowa, wyd. 4 bez zmian, Wrocław 2006 (wyd. 1 –
Wrocław 1977).
Bibliografia
383
Kostkiewiczowa T., Osiemnastowieczne drogi do szczęścia. Perspektywa europejska – perspektywa polska, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2006,
t. 45.
Kostkiewiczowa T., Paradoksy refleksji Naruszewicza o poezji, „Wiek Oświecenia” 1998, t. 13: W dwusetną rocznicę śmierci Adama Naruszewicza.
Kostkiewiczowa T., Poeci wobec pierwszego rozbioru. Typy wypowiedzi, [w:]
Poezja okolicznościowa w Polsce w latach 1730–1830. W kręgu spraw
publicznych i narodowych, red. M. Nalepa, G. Trościński, R. Magryś,
Rzeszów 2014.
Kostkiewiczowa T., Polski wiek świateł. Obszary swoistości, Wrocław 2002.
Kostkiewiczowa T., Przekłady dzieł pisarzy antycznych w czasach polskiego
oświecenia, [w:] Antyk oświeconych. Studia i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku, red. T. Chachulski, Warszawa
2012.
Kostkiewiczowa T., „Wiersze późne” jako kategoria historycznoliteracka (zarys
problemu), [w:] Wobec romantyzmu. Studia i szkice ofiarowane Profesor
Danucie Zamącińskiej-Paluchowskiej, red. M. Łukaszuk, M. Maciejewski, Lublin 2006.
Kotarska J., Erotyk staropolski. Inspiracje i odmiany, Wrocław 1980, Rozprawy Literackie, t. 30.
Kowalewska D., Motywy paralelne autorów kręgu „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”. (Na podstawie wybranych wierszy I. Krasickiego i A. Naruszewicza), [w:] „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, nr 289: „Filologia
Polska”, z. 45, Toruń 1995.
Kraszewski J.I., Naruszewicz jako poeta, [w:] Idem, Nowe studia literackie,
t. 2, Warszawa 1843.
Kulesza-Woroniecka I., Kobieta wobec problemów małżeńskich w epoce nowożytnej – propagowane wzorce i postawy, [w:] Nad społeczeństwem staropolskim, t. 1: Kultura – instytucje – gospodarka w XVI–XVIII stuleciu,
red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007.
Libera Z., Posłowie: „Gwido hrabia Blezu” – zapomniana tragedia Adama
Naruszewicza, [w:] A. Naruszewicz, Gwido hrabia Blezu. Tragedia,
posłowiem opatrzył Z. Libera, [reprint], Warszawa 1997.
Libera Z., Rola pisarza w kulturze polskiego Oświecenia, [w:] Idem, Wiek
oświecony. Studia i szkice z dziejów literatury i kultury polskiej XVIII
i początków XIX wieku, Warszawa 1986.
384
Bibliografia
Libera Z., Zagadnienia wojny i pokoju w literaturze polskiego Oświecenia, [w:]
Idem, Rozważania o wieku tolerancji, rozumu i gustu. Szkice o literaturze
XVIII stulecia, Warszawa 1994.
Maciejewski J., Wstęp, [w:] Literatura barska. (Antologia), wyd. 2 zupełnie
zmienione, oprac. J. Maciejewski, Wrocław 1976, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 108.
Mackiewicz S., Stanisław August, Warszawa 1991 (wyd. 1 – London 1953).
Mazurkowa B., Motta w drukach oświeceniowych jako źródło do badań recepcji
antyku w dawnej Polsce. Rekonesans, [w:] Antyk oświeconych. Studia
i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku, red.
T. Chachulski, Warszawa 2012.
Mazurkowa B., Owidiusz i Wergiliusz. O kilku wątkach w wierszach dedykacyjnych Franciszka Zabłockiego, adresowanych do ludzi pióra, „Prace
Polonistyczne” 2012, t. 67: Jak literat z literatem. Słowem i czynem
na tak i na nie.
Mitzner P., Fajerwerki, „Pamiętnik Teatralny” 1983, z. 1.
Norkowska A., Codzienne zapachy miasta utrwalone w piśmiennictwie polskiego oświecenia, [w:] Codzienność i niecodzienność oświeconych, [cz.] 2:
W rezydencji, w podróży i na scenie publicznej, red. B. Mazurkowa,
z udziałem M. Marcinkowskiej i S.P. Dąbrowskiego, Katowice 2013.
Norkowska A., Urodzinowy podarunek dla króla – „Do Stanisława Augusta
[…] w dzień urodzenia 1771”, [w:] Czytanie Naruszewicza. Interpretacje,
red. T. Chachulski, Wrocław 2000, s. 98).
Norkowska A., Wizerunki władcy. Stanisław August Poniatowski w poezji
okolicznościowej (1764–1795), Kraków – Warszawa 2006, Biblioteka
Badań nad Wiekiem Osiemnastym. Studia i Źródła, Studia, nr 2.
Opałek K., Fizjokratyzm i jego rola w rozwoju nauki i kultury w Polsce okresu
Oświecenia, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1962, nr 1–2.
Otwinowska B., Dowcip, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red.
T. Kostkiewiczowa, wyd. 2 poszerzone i poprawione, Wrocław 1991
(wyd. 1 – Wrocław 1977).
Petlak A., Bajki Adama Naruszewicza wobec innych realizacji gatunku w oświeceniu, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”
2002, z. 5.
Platt J., Adam Naruszewicz (1733–1796), [w:] Pisarze polskiego oświecenia,
t. 1, red. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa 1992.
Bibliografia
385
Platt J., Horacjanizm, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red.
T. Kostkiewiczowa, wyd. 4 bez zmian, Wrocław 2006 (wyd. 1 –
Wrocław 1977).
Platt J., Inspiracje literackie Naruszewicza i innych poetów „Zabaw Przyjemnych
i Pożytecznych”, „Pamiętnik Literacki” 1970, z. 2.
Platt J., Sielanki i poezje sielskie Adama Naruszewicza, Wrocław 1967, s. 160,
Studia z Okresu Oświecenia, t. 6.
Platt J., Wstęp [w:] „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” (1770–1777). Wybór,
oprac. i wstępem poprzedził J. Platt, Wrocław 1968, Biblioteka
Narodowa, seria I, nr 195.
Platt J., „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1770–1777. Zarys monografii pierwszego polskiego czasopisma literackiego, Gdańsk 1986. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Rozprawy i Monografie, t. 63.
–– Stanisław August w utworach drukowanych na łamach „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”
–– „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” wobec idei moralnych swego czasu
Pluta P., „Kościół śmierci” Adama Naruszewicza i Mateusza Czarnka, „Wiek
Oświecenia” 2007, t. 23: Miscellanea.
Poplatek J., Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce, [słowo
wstępne J. Lewański], Wrocław 1957.
Prokop K.R., Adam Naruszewicz, Kraków 2010.
Prószyńska Z., Zegary Stanisława Augusta, Warszawa 1994.
Przyjaźń w kulturze staropolskiej, red. A. Czechowicz i M. Trębska, Lublin
2013.
Roćko A., Astronomowie w poetyckiej apostrofie Adama Naruszewicza i Ludwika Osińskiego, [w:] Literatura, historia, dziedzictwo. Prace ofiarowane
Profesor Teresie Kostkiewiczowej, red. T. Chachulski i A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 2006.
Sinko Z., Oświeceni wśród Pól Elizejskich. Rozmowy zmarłych. Recepcja – twórczość oryginalna, Wrocław 1976, Studia z Okresu Oświecenia, t. 14.
Sinko Z., Youngizm, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, wyd. 2 poszerzone i poprawione, [dodruk], Wrocław
1996 (wyd. 1 – Wrocław 1977).
Skwarczyński Z., Wstęp, [w:] Bajka polska wieku Oświecenia w wyborze,
oprac. Z. Skwarczyński, wyd. 2 zmienione, Warszawa 1951, s. XII,
Biblioteka Pisarzy Polskich i Obcych, t. 22 (wyd. 1 – Warszawa
1947).
386
Bibliografia
Snopek J., Oświecenie. Szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.
Sobol R., Ze studiów nad Karpińskim, Wrocław 1967, Studia z Okresu
Oświecenia, t. 7.
Stasiewicz K., Elżbieta Drużbacka. Najwybitniejsza poetka czasów saskich,
Olsztyn 1992.
Suder P., Język i wartości pisarza. Słownictwo poezji Adama Naruszewicza,
Wałbrzych 2002.
Szymor M., W kręgu wartości moralnych. Motywy i tematy wybranych ód
filozoficzno-refleksyjnych Adama Naruszewicza, „Acta Universitatis
Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2007, z. 9.
Szymor M., W świecie pojęć niepojętych. Obrazowanie w utworach Adama
Stanisława Naruszewicza, „Prace Polonistyczne” 2007, t. 62.
Ślusarska M., Motywy antyczne w kaznodziejstwie okolicznościowym czasów
stanisławowskich, [w:] Antyk oświeconych. Studia i rozprawy o miejscu
starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku, red. T. Chachulski, Warszawa 2012.
Ślusarska M., Przyjemności wszeteczne, czyli o prostytucji w Warszawie stanisławowskiej, [w:] Przyjemność w kulturze epoki rozumu, red. T. Kostkiewiczowa, Warszawa 2011, Biblioteka Badań Nad Wiekiem Osiemnastym. Studia i Źródła, Studia, nr 5.
Tarnowski S., Historia literatury polskiej, t. 3: Wiek XVIII, wyd. 2 uzupełnione, Kraków 1904 (wyd. 1 – Kraków 1900).
Tuta Z., Jesień 1773 [roku]. Wiersz Józefa Koblańskiego jako źródło inspiracji
dla Franciszka Karpińskiego i Adama Naruszewicza, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2003, z. 6.
Wallis M., Późna twórczość wielkich artystów, Warszawa 1975.
Wolska B., Adam Naruszewicz – droga życia i twórczości, [w:] A. Naruszewicz, Wiersze, wstęp B. Wolska, oprac. tekstów studenci filologii
polskiej Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego, uczestnicy specjalizacji edytorskiej pod kierunkiem i przy współudziale
B. Wolskiej, Łódź 2001.
Wolska B., Adama Naruszewicza przekłady nowożytnej poezji europejskiej,
„Wiek Oświecenia” 2013, t. 29: Przekład.
Wolska B., Bez winy i wstydu. Seksualność w polskiej poezji obscenicznej o tematyce erotycznej doby Oświecenia, „Napis” 2012, t. 18: Tabu i wstyd.
Bibliografia
387
Wolska B., Komentarze, [w:] A.S. Naruszewicz, Poezje zebrane, t. 1–3, wyd.
B. Wolska, Warszawa 2005–2012, Biblioteka Pisarzy Polskiego
Oświecenia, t. 4, 9, 11.
Wolska B., Mity, literatura i historia starożytnej Grecji i Rzymu w twórczości
poetyckiej Adama Stanisława Naruszewicza, [w:] Antyk oświeconych.
Studia i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku,
red. T. Chachulski, Warszawa 2012.
Wolska B., Motyw „przodków poczciwych” w poezji Adama Naruszewicza,
„Opuscula Polonica et Russica” 1994, vol. 2.
Wolska B., Ogólne uwagi o twórczości okolicznościowej Adama Naruszewicza.
Wiersze podarunkowe i bukiety, „Prace Polonistyczne” 2004, t. 59:
Tobie – teraz. W kręgu literackich ofiarowań.
Wolska B., Poezja pochwalna i panegiryczna Adama Naruszewicza. Pochwały
władcy, [w:] „Byle w ludziach światło było...”. Księga pamiątkowa ku czci
Profesora Wacława Woźnowskiego w dziesiątą rocznicę jego śmierci, red.
G. Zając, Kraków 2012, Studia Dziewiętnastowieczne. Rozprawy, t. 10.
Wolska B., Poezja polityczna czasów pierwszego rozbioru i sejmu delegacyjnego,
Wrocław 1982, Studia z Okresu Oświecenia, t. 19.
Wolska B., W świecie żywiołów, Boga i człowieka. Studia o poezji Adama Naruszewicza, Łódź 1995.
Wolska B., Wątki historyczne w poezji Adama Naruszewicza, „Wiek Oświecenia” 1998, t. 13: W dwusetną rocznicę śmierci Adama Naruszewicza.
Wolska B., Wprowadzenie do lektury, [w:] A.S. Naruszewicz, Poezje zebrane,
t. 2–3, wyd. B. Wolska, Warszawa 2009–2011, Biblioteka Pisarzy
Polskiego Oświecenia, t. 9, 11.
Wolska B., Wstęp, [w:] A.S. Naruszewicz, Satyry, wstęp i oprac. B. Wolska,
Kraków 2002.
Woźnowski W., Dzieje bajki polskiej w zarysie, Warszawa 1990.
Woźnowski W., Bajka w literaturze polskiej Oświecenia, Kraków 1974.
Zahorski A., Spór o Stanisława Augusta, wyd. 2 poprawione, Warszawa
1990 (wyd. 1 – Warszawa 1988).
Zahorski A., Stanisław August – biała i czarna legenda, [w:] Życie kulturalne i religijność w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego, red.
M.M. Drozdowski, Warszawa 1991.
Zamoyski A., Ostatni król Polski, tłum. E. Horodyska, oprac. A. Zgorzelska,
Warszawa 1994.
388
Bibliografia
Zgorzelski C., Naruszewicz – poeta, [w:] Idem, Od Oświecenia ku Romantyzmowi i współczesności. (Szkice historycznoliterackie), Kraków 1978.
Ziętarska J., Sztuka przekładu w poglądach literackich polskiego oświecenia,
Wrocław 1969, Studia z Okresu Oświecenia, t. 10.
Ziontek A., Żywioł towarzyski Aleksandry Ogińskiej utrwalony w piśmiennictwie XVIII wieku, [w:] Kobieta epok dawnych w literaturze, kulturze
i społeczeństwie, red. I. Maciejewska, K. Stasiewicz, Olsztyn 2008.
Żal A., Wizerunek „Innego” w osiemnastowiecznych diariuszach podróżniczych
na Bliski Wschód, [w:] Staropolski ogląd świata – problem inności, red.
naukowa F. Wolański, Toruń 2007.
Żal-Kędzior A., Obraz Ziemi Świętej w polskim piśmiennictwie geograficznym
i podróżniczym osiemnastego wieku, Toruń 2010.
Żórawska-Witkowska A., Muzyka na dworze Augusta II w Warszawie, Warszawa 1977.
Żórawska-Witkowska A., Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta,
Warszawa 1995.
Żórawska-Witkowska A., Muzyka na polskim dworze Augusta III, cz. 1,
Lublin 2012.
Życie kulturalne i religijność w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego,
red. M.M. Drozdowski, Warszawa 1991.
Indeks osobowy
Abramowiczówna Zofia 37
Abramowska Janina 35, 270, 272–273,
275, 379
Adalberg Samuel 129, 215
Affek Mariusz 297, 379–280
Ajdukiewicz Kazimierz 112
Albertrandi Jan Chrzciciel 54, 270, 289
Alberyk (Albéric) z Trois Fontaines 293
Aleksander III Wielki, król macedoński 25, 43, 106, 114
Aleksandrowicz Alina 200, 212, 213,
214, 227, 228, 230, 232–233, 235,
237, 247, 248, 250, 251, 256, .
380
Aleksandrowska Elżbieta 17, 36, 38, .
53, 55, 76, 90, 97, 110, 177, 199,
270, 279, 290, 295, 312, 331, .
380
Alembert Jean le Rond d’ 66
Anakreon, Anakreont (Anacréon) 9,
156, 367
Antoniusz Marek (Marcus Antonius) 106, 116
Arcimboldo Giuseppe 128
Arendt Hannah 310
Ariosto Lodovico 276
Arystofanes (Aristophanes) 16, 21,
22–23, 24, 29
Arystoteles 43, 58, 62, 155, 310
August II Mocny, król polski 72, 388
August III Wettin, król polski 72, 230,
231, 388
Augustyn z Hippony (Aurelius Augustinus), św. 36
Augustyniak Urszula 313
Bachmińscy, rodzina 330
Bachmińska Franciszka 330
Backer Aloys de 292, 295
Backer Augustin de 292, 295
Baka Józef 81–83
Baranowski Włodzimierz 298
Barss Franciszek 291, 294
Bartoszewicz Julian 75, 326
Barycz Henryk 73
Bednarek Henryk 309
Bednarz Mieczysław 298
Bernacki Ludwik 291, 292, 312, 333.,
365–366, 379, 380
Bessat François 289
Białoszewski Miron 35
Bizior Magdalena 154
Blair Robert 369, 382
Bober-Jankowska Magdalena 174, 315,
365, 378, 380
Bobrowicz Jan Nepomucen 312
Boccaccio Giovanni 276
Bogucka Maria 258, 380
Bohnen Klaus 185
Bohomolec Franciszek 10, 17, 53, 74,
110, 112, 129, 155, 176, 182–183,
200, 203, 209, 229, 247, 270, 271,
289, 291, 294, 295, 323, 333, 372
Boileau-Despréaux Nicolas 247–248,
260, 261
Bois Jean Pierre 34
Bokszczanin Maria 355
Bolesław II Śmiały, król polski 100
Borkowska Aleksandra 280
Borkowska Ewa 35
Borkowski Andrzej 274
390
Indeks osobowy
Borkowski Robert 33
Borowski Andrzej 40, 299
Borowski Władysław 19
Borowy Wacław 37, 41, 176, 214, 272,
326, 339, 380
Borucki Marek 322, 380
Borzęcki Piotr 141
Böschenstein-Schäfer Renate 184
Branicki Franciszek Ksawery 342, 367
Brienne Jan zob. Jan z Brienne
Brodrick James 298
Brodziński Kazimierz 41, 227, 291
Brodzka Alina 35
Bronarska Maria 21
Brotier (Brottier) Gabriel 174
Brown Józef 291–292, 295
Brutus (Marcus Iunius Brutus) 106
Brzostkiewicz Stanisław Roman 349
Brzozowski Wawrzyniec 98, 284
Buchwald-Pelcowa Paulina 132
Buksiński Tadeusz 160
Burdziej Bogdan 355
Bursztyńska Halina 269
Butrymowicz Bogusław 22
Bykowski Ignacy 369
Caccini Giovanni Battista 128
Cámara Ludovico Gonsalves da 298
Cassirer Ernst 112, 380
Cezary Franciszek 293
Chachulski Tomasz 24, 38, 97, 111,
127, 128, 130, 141, 157, 159, 174,
281, 317, 332, 351, 356, 359, 367,
368, 373, 380, 381, 383, 384, 385,
386, 387
Charczewska Anna z Krasickich 333
Chigerowa Maria 43
Chmielowski Piotr 247, 269, 272, 312,
381
Chociszewski Józef 19
Chreptowicz Joachim Litawor 341, .
343
Chreptowicz Władysław 281
Chrościcki Juliusz A. 78
Chrzanowski Ignacy 247, 250
Ciechowski Grzegorz 360
Cieński Marcin 130, 152, 180–181,
188, 373, 381
Clairmont Christine 74
Clark Jonathan Charles Douglas 311
Courrière Joseph 289
Curtius Ernst Robert 39–40
Curtz Daniel 366
Cyceron (Marcus Tullius Cicero) 39
Cyncynat (Lucius Quinctius Cincinnatus) 106, 114
Cynna zob. Cyncynat
Czarnek Mateusz 314, 370, 385
Czartoryscy, rodzina 98, 280, 332, .
365
Czartoryska Izabela z Flemmingów 47,
353
Czartoryska Maria Zofia z Sieniawskich,
1° voto Denhoffowa 84, 372
Czartoryski Adam Kazimierz 24, 85,
98, 109, 162, 182, 185, 209, 294,
331, 332, 341, 368, 381
Czartoryski August Aleksander 109
Czartoryski Fryderyk Michał 280
Czechowicz Agnieszka 62, 385
Czochron Sebastian 56
Czyż Antoni 235, 382
Czyż Jan 44, 289
Data Krystyna 132
Dąbrowska Anna 132
Dąbrowski Szymon Piotr 131, 258, 296,
298, 382, 384
Delille Jacques 128
Demkowicz Agata 247, 261
Dernałowicz Maria 230
Deszcz Marian 269, 272
Devechy Helena 291, 312, 333, 379
Dębowski Marek 98, 284
Diderot Denis 66
Diogenes Laertios (Laertes) 25
Dłuska Maria 367
Dmitruk Krzysztof M. 68
Dmochowski Franciszek Ksawery 24,
343, 344, 370
Dmowski Rafał 280
Dobrzycki Jerzy 350
Indeks osobowy
Dogrumowa (D’Ogriumow, Ugriumow)
Maria Teresa 341
Doktór Roman 89, 104, 228, 381
Drozdowski Marian Marek 99, 387, 388
Drużbacka Elżbieta z Kowalskich 127,
129, 131, 132, 133, 143, 255, 259,
386
Dryll Wanda 34
Dubicki Alfred 18
Durini Angelo Maria 175
Dynarski Kazimierz 19
Dziechcińska Hanna 131, 381
Dzieduszyccy, rodzina 330, 331
Dzieduszycka Helena 331
Dzieduszycka Salomea z Bieberstein-Trembińskich 330
Dzieduszycki Antoni 10, 327, 329–330,
331, 333, 334, 335–336, 338–339,
342–344, 346
Dzieduszycki Maurycy 330
Dzieduszycki Tadeusz 331
Dzierzbicki Ignacy 281
Dzierzbicki Józef 281
Dzierzbicki Franciszek 281
Eliade Mircea 359
Erazm z Rotterdamu.. 298, 299
Erbel Joanna 310
Estreicher Karol 292
Eurypides 33
Ezop (Aisopos) 212
Ferguson John 62
Feutry Aimé (Amé)-Ambroise-Joseph 314, 370
Filip II August, król francuski 295
Filipczak Witold 313, 381
Flis-Czerniak Elżbieta 34
Florian, św. 19
Foucault Michel 158
Francavilla Pietro 128
Frankowska Barbara 74
Frączyk Tadeusz 98, 381
Frézier Amédée-François 73, 83
Fryderyk II Wielki, król pruski 54, 372
Fülleborn Georg Gustav 76
Galileusz (Galileo Galilei) 249
391
Gaszyński Konstanty 37
Gdacjusz Adam 253
Gdula Maciej 310
Gessner Salomon 9, 128, 134, 162, 176,
177, 178, 179, 180, 181–182, 183,
184, 185, 187, 188
Gleń Adrian 34, 35
Gloger Zygmunt 20, 72, 73, 230
Głażewski Jacek 78, 309, 326, 370
Głębicka Ewa Jolanta 43
Głowacka-Maksymiuk Urszula 280, 381
Goethe Johann Wolfgang 39
Goliński Zbigniew 36, 66, 72, 131, 176,
210, 214, 230–231, 235, 261, 272,
275, 284, 289, 314, 326, 331, 333,
380, 381, 384
Gołębiowski Łukasz 365, 366
Gomulicki Juliusz Wiktor 38, 42, 116,
228, 292, 312, 350, 351, 379, 381
Górnicki Łukasz 73
Górska Barbara 21
Górska Magdalena 97, 381
Górski Konrad 37
Górski Konstanty Maria 330, 332
Grabski Ksawery 57–58
Gramatowski Wiktor 291
Gray Thomas 369
Gresset Jean-Baptiste 54
Grimal Pierre 21
Grzebień Ludwik 289, 299
Grzeszczuk Stanisław 203–204, 207,
212, 214, 215, 227, 236–237, 238,
248, 251, 253, 259–260, 381
Grześkowiak Radosław 55, 78, 284
Grześkowiak-Krwawicz Anna 98, 351,
385
Guzek Andrzej Krzysztof 281
Habert Philippe 43, 314, 370
Halkiewicz-Sojak Grażyna 355
Hanusiewicz Mirosława 276
Hart Antoni 366
Hazard Paul 310
Heidegger Martin 48
Herbert Zbigniew 35
392
Indeks osobowy
Hernas Czesław 47
Hervey James 369
Hezjod (Hesiodos) 43, 127, 129
Hoffmanowa Klementyna z Tańskich 280
Hölderlin Friedrich 47–48
Holzhäuser Jan Filip
Hombek Danuta
Homer (Homeros) 31, 33, 34, 37, 219,
237, 239
Horacy, Horacjusz (Quintus Horatius
Flaccus) 9, 42–43, 55, 112, 120,
123, 126, 128, 129–130, 133, 137,
140, 141, 142, 144, 150, 203, 213,
275, 323, 335, 341, 372, 379
Horodyska Ewa 342, 387
Huber Michel 134, 162, 177, 181–182,
184, 187, 188
Humiecka Teresa z Pociejów 109, 334
Husarzewski Aleksy 312
Ignacy Loyola, św. 298, 299
Ines Wojciech (Adalbert)
Innocenty III (właśc. Lotario de’ Conti
di Segni), papież 294, 295
Innocenty XI (właśc. Benedetto Odescalchi), papież 293
Iwaszkiewicz Jarosław 41–42
Izabela Jagiellonka, królowa węgierska 73
Izajasz, prorok 28
Izydor z Sewilli (Isidorus Hispanensis),
św. 36
Jabłonowski Jan Stanisław 212–214
Jaeger Werner 309
Jagiellonowie, dynastia 306
Jakubowski Józef 72
Jakubowski Wojciech 367
Jan II Kazimierz Waza, król polski 307,
316
Jan z Brienne, król jerozolimski 295
Janeczko Dorota 132
Janicka Anna 34
Jankowski Augustyn 19
Janocki Jan Daniel Andrzej 74
Jarecka Urszula 33
Jarzyna Abraham (Abram) 254
Jarzyna Anita 34
Jarzyna Anna z Dębińskich 254
Jarzyna Zofia z Lipskich 254
Jezierska z Eysymontów Magdalena zob.
Rybińska Magdalena z Eysymontów
Jezierski Kazimierz 350
Jędrzejko Paweł 35
Jokiel Irena 34
Jørgensen Swen Aage 185
Judkowiak Barbara 157
Juliusz Cezar (Gaius Iulius Caesar), dyktator rzymski 114
Jurewicz Oktawiusz 55, 130
Juwenalis (Decimus Iunius Iuvenalis) 242, 247
Kaczmarczyk Katarzyna 131, 158, 381
Kaczyński Józef 281
Kaczyński Paweł 257, 261, 382
Kado Michał 73
Kadulska Irena 74, 289, 290, 294, 296,
298, 301, 382
Kalaga Wojciech 35
Kaleta Roman 274, 350
Kamińska-Szmaj Irena 132
Kamiński Ludwik 55
Kant Immanuel 160
Karol V Habsburg, cesarz rzymsko-niemiecki 356
Karpiński Adam 55, 78
Karpiński Franciszek 9, 10, 127, 281,
327, 329–333, 334, 335, 336–339,
340, 341, 342, 343–344, 345, 346,
367, 380, 382, 386
Kasperski Edward 369, 382
Katarzyna II, carowa rosyjska 99
Katarzyna Jagiellonka, królowa szwedzka 73
Katon Starszy (Marcus Porcius Cato zw.
Censorius albo Maior) 39
Katullus (Gaius Valerius Catullus) 352
Kawińska Teresa 230
Kazimierz III Wielki, król polski 307,
316
Indeks osobowy
Kazimierz IV Jagiellończyk, król polski 307
Kepler Johannes 349
Kiejnowski Władysław 292
Kilijanek Marek 160
Kitowicz Jędrzej 230–233
Kizwalter Tomasz 313
Klejtos zw. Czarnym 106, 114
Klimas Wacław 39
Klimowicz Mieczysław 118, 119,
311–312, 314, 382
Kłak Czesław 68
Knapik Eugeniusz 35
Kniaźnin Franciszek Dionizy 37,
127–128, 141, 281, 344
Koblański Józef 337, 338, 339, 386
Kochanowski Jan 20, 35–36, 44, 63,
128, 130, 131–132, 133, 135, 137,
140, 141, 143, 148, 149, 150, 151,
153, 160, 181, 187, 200, 207,
235–236, 323, 335, 336, 340, 355,
357, 367–368, 372, 380, 381
Kochanowski Piotr 295
Kolumb Krzysztof (Colombo Cristoforo) 356
Kołacz Jakub 292
Kołłątaj Hugo 60
Kołodziejczyk Arkadiusz 280
Komendant Tadeusz 158
Konarski Kazimierz 74
Konarski Stanisław Hieronim
Konarski Stanisław, historyk 74
Kopczyńska Zofia 367, 382
Kopernik Mikołaj 132, 349
Kornatowski Wiktor 118
Kossakowski Antoni Korwin 110,
260–261, 262, 350
Kossowska Barbara z Bielińskich 128
Kossowski Michał 289
Kostkiewiczowa Teresa 10, 35, 36, 44,
45, 46, 54, 89, 92, 101, 111, 113,
115, 118, 119, 120, 127, 128, 129,
131, 132, 132, 135, 141, 142, 143,
144, 151, 157, 158, 160, 162, 165,
166, 174, 175, 179–180, 204, 235,
258, 269, 275, 276, 280, 289, 314,
393
319, 320, 344, 351, 354, 367, 381,
382–383, 384, 385, 586
Kosz Stanisław 35
Kotarska Jadwiga 357, 383
Kott Jan 199, 339, 353
Kowal Jolanta 53, 68
Kowalewska Danuta 227, 229, 236,
238, 239, 349, 361, 383
Kowalski Grzegorz 34
Kowalski Jerzy 22
Koźmian Kajetan 109
Krajewski Michał Dymitr.. 41
Krasicka Anna zob. Charczewska Anna z
Krasickich
Krasicki Antoni 66, 330
Krasicki Ignacy 10, 24, 40, 61, 66, 72,
74, 109, 111, 209–211, 227, 235,
236, 239, 260–261, 273, 282, 316,
333, 339, 343, 344, 383
Krasicki Ignacy, bratanek poety 333,
339
Krasiński Zygmunt 37
Kraszewski Józef Ignacy 200, 269, 383
Kruk Stefan 34
Krzyżanowski Julian 20, 45, 62, 129,
131, 215
Ksenofont z Aten (Ksenophon) 129
Kuchowicz Zbigniew 258
Kuczera-Chachulska Bernadetta 152,
181, 381
Kukulski Leszek 80
Kulesza Ryszard 43
Kulesza-Woroniecka Iwona 383
La Fontaine, Lafontaine Jean de 42,
269, 272, 273, 276
Lam Andrzej 55
Landini Taddeo 128
Lassus François 73
Le Tourneur, Letourneur Pierre-Prime-Félicie 370
Leajna, hetera rzymska 206–207
Leforowa Anna 155
Legeżyńska Anna 35
Lessing Gotthold Ephraim 310
Leśniak Kazimierz 43
394
Indeks osobowy
Lewański Julian 292, 355, 385
Lewinówna Zofia
Lewiński Piotr 33
Libera Antoni 48
Libera Zdzisław 48, 291, 292, 298, 300,
301, 322, 379, 383, 384
Linde Samuel Bogumił 65, 72, 91, 134,
152, 154, 161, 163, 205, 335, 354
Lippershey Hans 349
Lisiecka Sława 48
Liwiusz (Titus Livius Patavinus) 110
Lohn Władysław 141
Lubomirska Elżbieta z Czartoryskich 74
Lubomirski Stanisław Herakliusz 355
Lucyliusz (Gaius Lucilius) 118
Ludwik XIV Wielki, król francuski 293
Ludwik XVI, król francuski 365
Łagodzka Anna 310
Łanowski Jerzy 21, 37
Ławińska-Tyszkowska Janina 27
Ławski Jarosław 34, 39
Łopatecki Karol 253, 383
Łukaszuk Małgorzata 35, 383
Maciąg Kazimierz 68
Maciejewska Iwona 275, 280, 388
Maciejewski Janusz 99, 284
Maciejewski Marian 35, 383
Mackiewicz Stanisław 99, 384
Macpherson James 184
Maggs Barbara Widenor 74
Magier Antoni 230
Magryś Roman 320, 383
Maimbourg Louis 293, 296
Majeran Roman 43
Maleszyński Dariusz Cezary 320
Mamczarz Iréne 293
Maniliusz (Marcus Manilius) 125, 145
Marcinkowska Małgorzata 109, 131,
258, 296, 382, 384
Marczewska Katarzyna 34
Maria Antonina Habsburg, królowa francuska 178
Matejko Jan 349–350
Mateusiak Anna 270
Matuszewicz Marcin 231
Matuszewska Przemysława 329, 346
Mayenowa Maria Renata 236
Mazurkowa Bożena 10, 11, 61, 79, 128,
130, 141, 157, 166, 258, 296, 379,
382, 384
Melquinod Jean 289
Michalec Danuta 280
Michalska Jadwiga 292
Michalski Jan 292
Michalski Krzysztof 48
Michał Anioł (Michelangelo Buonarroti) 33, 39
Mickiewicz Adam 35, 37–38, 40–41,
62, 72, 181, 381
Mier Wojciech (Albert) 128, 281
Mikulski Tadeusz 290, 291, 295, 312,
330, 333, 379, 380
Minasowicz Józef Epifani 36, 183
Minois Georges 34, 36
Mitzner Piotr 73, 74, 384
Modzelewski Michał 350
Montaigne Michel de 34
Monteskiusz (Charles Louis de Secondat
de la Brède et de Montesquieu) 310
Morawski Kazimierz 330
Morsztyn (Morstin) Jan Andrzej 80,
139, 239, 355
Morsztyn Zbigniew 55, 359
Mostowski Tadeusz 90, 312, 329, 343,
379
Moszyński August Fryderyk 74, 75
Moszyński Fryderyk Józef 75
Moszyński Jan Kanty 75
Mouffe Chantal 310
Mrowcewicz Krzysztof 55, 78
Naborowski Daniel 55, 79
Nagurczewski Ignacy 289
Nalepa Marek 320, 383
Narbutt Teodor 73
Naruszewicz Adam Stanisław passim
Nasiłowska Anna 353
Nawarecki Aleksander 82
Neron (Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus), cesarz rzymski 106, 116
Indeks osobowy
Niemcewicz Julian Ursyn 128, 230
Nikliborc Anna 21
Norblin Jan Piotr 366
Norkowska Aleksandra 24, 98–99, 101,
103, 127, 130, 167, 199–200, 317,
384
Norwid Cyprian Kamil 34, 35, 35, 42,
47, 72
Nowaszczuk Jarosław 120
Obirek Stanisław 289, 299
Ochocki Julian Duklan 230
Ogińska Józefa Aleksandra z Czartoryskich, 1° voto Sapieżyna 265,
273–274, 279–281, 282, 283, 284,
285, 381, 388
Ogiński Michał Kazimierz 273, 281
Ogiński Michał Kleofas 369
Ogrodzki Jacek 200, 211, 312
Øhrgaard Per 185
Okoń Jan 298–299
Oktawian August (Gaius Iulius Caesar
Octavianus), cesarz rzymski 106,
114–115, 116
Olszewski Witold 43
Opaliński Krzysztof 236, 253–254, 255,
256, 260, 261
Opałek Kazimierz 56, 384
Oraczewski Feliks 257–258
Osiński Ludwik 291, 351, 385
Ossoliński Józef Maksymilian 110, 289
Ostaszewska Danuta 356
Ostrowska Ewa 132
Otwinowska Barbara 132, 354, 384
Owidiusz (Publius Ovidius Naso) 128,
148, 162, 205, 352, 367, 384
Paluszkiewicz Felicjan 289
Pannard (Panard) Charles François 153
Paprocki Franciszek 289
Parkitny Maciej 360
Pasek Jan Chryzostom 47
Paszenda Jerzy 289
Pawlata Małgorzata 17, 29, 139
Pawłowiczowa Janina 294
Pelc Janusz 78, 340
395
Pełka Leonard 20
Pertz Georg Heinrich 293
Petlak Anna 180, 199, 217, 269–270,
384
Petrarca Francesco 357
Piastowie, dynastia 306
Piechnik Ludwik 289, 295, 299
Pietraszko Stanisław 310
Pigoń Stanisław 330
Piotrowicz Ludwik 43
Pitagoras z Samos (Pythagóras) 36
Pizzolato Luigi Franco 62
Platon (Plato) 39, 43
Platt Julian 55, 56–57, 65, 97–98, 102,
110, 112, 115, 128, 129, 176, 177,
178–179, 183, 289, 291, 292, 312,
313–314, 333, 350, 379, 384–385
Plersch Jan Bogumił 102
Plezia Marian 309
Pliszka Marcin 274
Pluta Paweł 314, 370, 385
Plutarch z Cheronei (Ploútarchos) 36,
207
Płonka-Syroka Bożena 352
Podbielski Henryk 34, 43
Pokrzywniak Józef Tomasz 210, 227,
235, 240, 261
Pomian Krzysztof 48
Pompejusz Sekstus (Sextus Pompeius
Magnus Pius) 106, 116
Poniatowski Michał Jerzy 117
Poniński Adam 229
Pope Alexander 55, 128, 210
Poplatek Jan 292, 294, 385
Porus (Poros), władca indyjski 106, 114
Potocki Ignacy 152, 330
Potocki Stanisław Kostka 291
Potocki Stanisław Szczęsny 341
Potocki Wacław 204, 236, 254, 255,
256, 260, 261
Praczlewic Piotr 293
Prejs Marek 78
Prokop Krzysztof Rafał 312, 385
Propercjusz (Sextus Propertius) 352
Prószyńska Zuzanna 283, 385
Przybylski Ryszard 37
396
Indeks osobowy
Przybył Maria 19
Pszczołowska Lucylla
Puchowski Kazimierz 290, 295, 299
Rabowicz Edmund 279
Radzicki Józef 109
Raubo Grzegorz 350, 355
Raynaud Philippe 310
Regiewicz Adam 33
Rej Mikołaj 44–45, 157
Reklewski Wincenty 128
Renaud, l’abbé 366
Repnin Nikołaj Wasiljewicz 100
Roćko Agata 280, 351, 385
Rogowski Kazimierz 280–281
Romaniuk Kazimierz 19
Rostan Aleksander 289
Roszkowska Wanda 355
Rousseau Jean Jacques 55, 56, 68, 184
Rousseau Jean-Baptiste 9, 54, 110, 336
Runciman Steven 295, 296
Rusin Joanna 68
Ryba Renata
Rybińska Magdalena z Eysymontów, .
1° voto Jezierska 350, 351, 352,
353, 361
Ryck Teodor 174
Rydzewski Franciszek 369
Rzewuski Seweryn 27, 330
Sachse Joanna 21
Safadyn, władca tyrski 296
Saint-Lambert Jean-François de 128
Salwador (Salwator) 230
Sapieha Adam 162, 165
Sapieha Aleksander Michał 155
Sapieha Michał Antoni 280, 281
Sapieżanka Anna Teofila 155
Sapieżyna Elżbieta z Branickich 342
Sapieżyna Magdalena Agnieszka z Lubomirskich 155
Sarbiewski Maciej Kazimierz 85, 149,
175, 298, 335
Sawicka-Jurek Jolanta 280
Scheffer-Boichorst Paul 293
Schwakopf Jerzy 295, 296
Sekstius Lucjusz (Lucius Sextius Lateranus) 372
Sekstus zob. Pompejusz Sextus
Seneka Młodszy (Lucius Annaeus Seneca Minor) 101, 118, 310, 382
Serran (Aulus Atilius Serranus) 117
Seweryn Agata 33, 47, 48
Sęp Szarzyński Mikołaj 55, 78, 79, 80,
357
Siemek Andrzej 310
Siemek Marek Jan 48
Siemieński Lucjan 37
Sinko Zofia 314, 318, 369, 385
Skarżyńska Anna 230
Skrzetuski Kajetan 74, 318
Skwarczyński Zdzisław 272, 385
Słowacki Juliusz 35, 72
Smogorzewski Jazon Junosza 350
Snopek Jerzy 71, 78, 85, 86, 386
Sobol Roman 330, 331–332, 343–344,
386
Sofokles 33
Sofoniasz, prorok, św. 28
Sokołowska Jadwiga 79, 131, 359
Sokrates 16, 22–23, 24, 25, 26, 27, 28,
29, 62, 202
Solon, prawodawca ateński 117
Sommervogel Carlos 292
Sosnowski Oskar 9
Stabryła Stanisław 39
Stacherzak Jolanta 352
Stachowiak Lech 19
Stackelberg Otto Magnus 342
Stanisław August Poniatowski, król
polski 17, 18, 23, 24–25, 26, 27,
28–29, 46, 61, 72, 74, 75, 76, 85,
97–103, 104, 110, 117, 149, 157–
158, 187, 199–200, 216, 232, 265,
271, 273, 274, 280, 282–283, 284,
285, 289–290, 307, 312, 313, 315,
316–317, 322–323, 324, 326, 331,
332, 339, 341, 342, 365, 366–367,
379, 380, 384, 385, 387, 388
Stanisławczyk Dorota 209
Stasiewicz-Jasiukowa Irena 297, 299,
380
Indeks osobowy
Stasiewicz Krystyna 127, 255, 280,
386, 388
Staszewski Jacek 313
Stefan Batory, król polski 307, 316
Stefan z Cloyes 295, 297
Stefanowska Zofia 214, 272, 326, 380
Stoff Andrzej 360
Stroynowski Hieronim 60
Styś Stanisław 141
Suder Paweł 110, 111, 132, 386
Sudolski Zbigniew 37
Suwała Halina 310
Szaniawska Anna ze Scypionów 155
Szarska Olga 21
Szczerbicka-Ślęk Ludwika 323, 336,
367
Szczęsny Stanisław 44, 235, 382
Szerszunowicz Joanna 34
Szlandowski Marek 34
Szostowicz Urban 281
Szyjkowski Marian 177–178
Szymański Mikołaj 43
Szymczak Mieczysław 132
Szymor Marta 115, 119, 386
Ścisłowska Zofia 280
Ślusarska Magdalena 115, 258, 386
Świrko Stanisław 129, 215
Świtalska Bogumiła 43
Tacyt (Publius Cornelius Tacitus) 9,
173, 174, 380
Tarnowski Stanisław 71, 386
Tatarkiewicz Władysław 112, 117
Tazbir Janusz 313
Teokryt (Theokritos) 182
Thomas Antoine Léonard 9, 49, 53, .
54, 55, 57, 58, 64, 65, 66, 67, .
68, 156
Thomson James 128
Tibullus (Albius Tibullus) 352
Tischner Józef 48
Tokarski Mateusz 9
Tomasz z Akwinu, św. 310
Torkwat Maniliusz (Titus Manilius Torquatus) 129
397
Trembecki Stanisław 9, 109, 199, 333,
339, 343, 350, 353
Trębska Małgorzata 62, 385
Triaire Dominique 98, 284
Trościński Grzegorz 320, 383
Trybuś Krzysztof 35
Trzęsiok Marcin 35
Tukidydes (Tucydydes) 309
Tuta Zbigniew 337, 338, 339, 386
Tycjan (Tiziano Vecelli) 356
Tync Stanisław 318
Tyszkiewicz Aleksander Skumin 334
Tyszkiewicz Ludwik Skumin 154, 334
Ustrzycki Andrzej Wincenty 293 Villon François 35
Vion-Delphin François 73
Vivaldi Antoni Lucio 128
Voltaire (właśc. François-Marie Arouet) 61, 90, 153, 158, 372
Walczak Wojciech 253, 383
Walecki Wacław 209
Wallis Mieczysław 35, 386
Warron Marek Terencjusz (Marcus Terentius Varro) 36
Weintraub Wiktor 239
Wergiliusz, Wirgiliusz (Publius Vergilius
Maro) 127, 128, 178, 384
Werrett Simon 73
Wesołowska Elżbieta 34
Węgierska Zofia z Kamieńskich 42
Węgierski Tomasz Kajetan 90–91, 95,
282, 289
Wielgosz Ewa 67
Wierusz-Kowalski Jan 359
Wilczewska Krystyna 335
Witecka Helena 19
Witkowska Alina 62
Witosławski Ignacy 117, 331
Wittlin Józef 37
Władysław I Łokietek, król polski 307,
316
Władysław II Jagiełło, król polski 307,
316
398
Indeks osobowy
Włodarczyk Jarosław 350
Wolańczyk Maria 289
Wolański Filip 300, 388
Woleński Jan 112
Wolicki Krzysztof 48
Wolska Barbara 9, 10, 11, 18, 20, 21,
24, 26, 27, 28, 36, 38, 40, 53, 55,
56, 58, 64, 71, 75, 76, 84, 94, 97,
99, 110, 111, 113, 114, 116, 117,
118, 128, 129, 133, 135, 137, 139,
140, 141, 152, 155, 156, 157, 159,
161, 176–177, 178, 180–181, 182,
200, 201, 202, 204, 205, 207, 209,
210, 214–216, 227, 228–229, 234,
237, 247, 248–249, 250, 260, 270,
271, 272, 284, 290, 291, 298, 299,
312, 314–315, 316, 321–322, 323,
325, 334, 338, 351, 353, 355, 356,
357, 358, 370, 372, 373, 376, 379,
386–387
Wolter zob. Voltaire
Woronczakowa Lucyna 335
Woroniecka-Kulesza Iwona 253
Woźnowski Wacław 99, 212, 269, 271,
283, 290, 387
Wójcicki Jacek 165
Wójcik Tomasz 34, 35
Wujek Jakub 141
Wybicki Józef 230
Wydrych-Gawrylak Marzena 355
Wyrwicz Karol 289, 295
Zagórski Mariusz 352
Zahorski Andrzej 99, 100, 387
Zahrajówna [Wołoszyńska] Zofia 209
Zając Grzegorz 99, 290, 387
Zaleski Bronisław 341
Załuski Józef Andrzej 174
Zamącińska Danuta zob. Zamącińska-Paluchowska Danuta
Zamącińska-Paluchowska Danuta 35,
383
Zamoyski Adam 342, 387
Zamoyski Andrzej 98, 313, 314,
Zathey Kazimierz 291, 312, 333, .
379
Zatorski Aleksander Paweł 253
Zatorski Tadeusz 112, 380
Zawistowska-Toczek Dagmara 35
Zemło Mariusz 280
Zgorzelska Aleksandra 342, 387
Zgorzelski Czesław 38, 41, 44, 116,
214–215, 236, 377, 388
Zientara Benedykt 295, 296
Ziętarska Jadwiga 68, 175, 388
Zimorowic Józef Bartłomiej 157
Ziontek Artur 269, 274, 280, 281, .
285, 388
Zygmunt I Stary, król polski 73, 307,
316
Zygmunt II August, król polski 73
Zygmuntowie zob. Zygmunt I Stary,
Zygmunt II August
Young Edward 33, 314, 326, 369, 370,
Żal Agnieszka zob. Żal-Kędzior Agniesz-
382
Zabłocki Franciszek 128, 367, 384
Zachariae Justus Friedrich Wilhelm 73–74
ka
Żal-Kędzior Agnieszka 295, 300, 388
Żeleński Tadeusz (Boy) 35
Żórawska-Witkowska Alina 72, 366,
388