Komunikologia i politologia. Razem czy osobno? 18 lat ZKSiDz w

Sprawozdanie z konferencji „Komunikologia
i politologia. Razem czy osobno? 18 lat ZKSiDz
w Instytucie Politologii UWr”,
Wrocïaw, 23 stycznia 2015
Paulina Barczyszyn, Jacek Noĝewski
Z
akáad Komunikowania Spoáecznego
i Dziennikarstwa Instytutu Politologii
Uniwersytetu Wrocáawskiego osiągnąá dojrzaáy
wiek – skoĔczyá osiemnaĞcie lat. Urodzinowa
okazja to dobry powód, by przyjrzeü siĊ roli, jaką
wrocáawski oĞrodek odgrywa w polskim i europejskim Ğrodowisku naukowym; jak prezentuje
siĊ jego dorobek, a takĪe – by zastanowiü siĊ nad
przydatnoĞcią badaĔ medioznawczych i komunikologicznych dla politologii. Tym zagadnieniom
byáa poĞwiĊcona konferencja „Komunikologia
i politologia. Razem czy osobno? 18 lat ZKSiDz
w Instytucie Politologii UWr”, która odbyáa siĊ
we Wrocáawiu 23 stycznia 2015 roku.
Uczestników powitaá prof. dr. hab. Robert
Alberski, dyrektor Instytutu Politologii, którego krótkie wystąpienie zainaugurowaáo konferencjĊ. RolĊ gospodyni wydarzenia peániáa
kierująca ZKSiDz prof. dr hab. Bogusáawa
Dobek-Ostrowska, która na wstĊpie przedstawiáa historiĊ oraz dorobek Zakáadu. Wskazaáa
m.in. 23 publikacje, które ukazaáy siĊ w serii „Komunikowanie i Media” Wydawnictwa
Uniwersytetu Wrocáawskiego i prace zbiorowe w serii „Studies in Communication and
Politics” Wydawnictwa Peter Lang. Profesor
zaprezentowaáa równieĪ czasopismo naukowe
„Central European Journal of Communication” oraz przypomniaáa organizowane przez
ZKSiDz krajowe i zagraniczne konferencje
naukowe.
Pierwszą sesjĊ, poĞwiĊconą roli projektów
miĊdzynarodowych w rozwoju ZKSiDz, rozpoczĊáo wystąpienie Media Accountability and
Transparency in Europe (MediaAct) poĞwiĊcone
7. Ramowemu Programowi Unii Europejskiej.
Prof. dr hab. Bogusáawa Dobek-Ostrowska, dr
Michaá KuĞ oraz dr Michaá Gáowacki przedstawili
oĞrodki badawcze, które wchodziáy w skáad konsorcjum oraz gáówne cele projektu – rozpoznanie
systemów odpowiedzialnoĞci mediów, porównanie wpáywów systemów tradycyjnych i innowacyjnych, a takĪe opracowanie zaleceĔ odnoĞnie
dalszego rozwoju polityki medialnej UE. Zaprezentowali równieĪ metodologiĊ badaĔ, wybrane
rezultaty oraz publikacjĊ, która powstaáa na bazie
projektu Journalists and Media Accountability. An
International Study of News People in the Digital
Age (Peter Lang, New York 2014).
Kolejny projekt Journalism in Change. Journalistic culture in Poland, Russia and Sweden zaprezentowali prof. dr hab. Bogusáawa
Dobek-Ostrowska, dr Michaá Gáowacki, mgr
Adam Michel, mgr Magdalena Krzanowska,
mgr Jacek NoĪewski, mgr RóĪa Smolak i mgr
Waldemar Sobera. Wskazali oni oĞrodki zaangaĪowane w badania (Uniwersytet Sodertorns
w Sztokholmie, Uniwersytet im. àomonosowa
w Moskwie oraz Uniwersytet Wrocáawski),
a takĪe przedstawili etapy prowadzonych badaĔ
oraz metodologiĊ, która umoĪliwiáa przeprowadzenie 500 ankiet i 20 pogáĊbionych wywiadów
162
w kaĪdym z badanych krajów. Zaprezentowano
teĪ publikacje, które powstaáy na bazie projektu
i te, które są planowane na rok 2015.
Media in transition in Latvia, Poland, Russia and Ukraine to tytuá projektu przedstawionego przez prof. dr hab. BogusáawĊ Dobek-Ostrowską, mgr AnnĊ Paluch oraz mgr Pawáa Baranowskiego. Prelegenci zaprezentowali
zaáoĪenia projektu, który miaá pomóc w nawiązaniu kontaktów z naukowcami i praktykami
z regionu, aby diagnozowaü stan mediów w Europie ĝrodkowej i Wschodniej. Zrelacjonowali
teĪ spotkania badaczy, które odbyáy siĊ w Polsce, àotwie, Ukrainie i Rosji.
Dalsza czĊĞü sesji zostaáa poĞwiĊcona nowemu projektowi badawczemu planowanemu na lata
2014–2017, a zatytuáowanemu Symbiotic leadermedia relations? Exploring interaction between
prime ministers and the media in Finland, Lithuania, Poland and Sweden. Prof. dr hab. Bogusáawa
Dobek-Ostrowska i mgr Jacek NoĪewski przedstawili zaáoĪenia projektu i narzĊdzia badawcze,
którymi bĊdą siĊ posáugiwaü podczas jego realizacji. Wskazali teĪ gáówne obszary badawcze, na
których koncentruje siĊ projekt – „prezydencjalizacjĊ”, personalizacjĊ i mediatyzacjĊ polityki.
Ostatnie wystąpienie w tej sesji to prezentacja Europejskiego Obserwatorium Dziennikarskiego, której dokonali dr Michaá KuĞ i mgr
Anna Paluch. Badacze przedstawili historiĊ konsorcjum oraz kraje, które wchodzą w jego skáad.
Wskazali, Īe projekt z zaáoĪenia koncentruje siĊ
na dziennikarstwie i ma przedstawiaü szerszą,
miĊdzynarodową perspektywĊ, a takĪe umoĪliwiaü przepáyw informacji i wyników badaĔ.
Drugą sesjĊ, zatytuáowaną „Badania indywidualne nad komunikowaniem i mediami”,
otworzyáa prof. dr hab. Janina Fras wystąpieniem Medialne przekazy biograÞczne i ich
wspóáczesne pole gatunkowe. Prelegentka
przedstawiáa podejĞcie genologiczne do typów
wypowiedzi oraz przyczyny popularnoĞci przekazów biograÞcznych, a wĞród nich intensywnoĞü treĞci, etnocentryzm, elitarnoĞü bohaterów
oraz atrakcyjnoĞü medialną personiÞkacji. Na-
Paulina Barczyszyn, Jacek NoĪewski
kreĞliáa równieĪ wspóáczesne pola gatunkowe
typowe dla omawianych przekazów.
Dr hab. Lucyna Szot oraz mgr Waldemar
Sobera w prezentacji Media lokalne i ich znaczenie dla polityki przedstawili charakterystykĊ
mediów regionalnych, odnosząc siĊ do wyników
badaĔ dotyczących ich oceny przez odbiorców.
Opisali teĪ relacje miĊdzy mediami regionalnymi a lokalną polityką, zauwaĪając negatywne
przedstawianie polityków, a takĪe eskapizm powodowany czynnikami rynkowymi.
W referacie Misja publiczna – wskazówki UE a casus Polski dr Maria Gmerek scharakteryzowaáa unijną politykĊ medialną oraz
wskazaáa kluczowe dla niej akty prawne i orzeczenia Trybunaáu SprawiedliwoĞci. Na tym tle
prelegentka zaprezentowaáa historiĊ rozwoju
polskiej polityki medialnej i przedstawiáa rozwaĪania deÞnicyjne poĞwiĊcone mediom publicznym i ich misji.
SesjĊ zakoĔczyá referat Rozwój sieciowego
komunikowania politycznego w perspektywie
badaĔ longitudinalnych dr Michaáa JacuĔskiego
i mgr Pawáa Baranowskiego. Przedmiotem zainteresowaĔ badaczy byáa ciągáoĞü i zmiany w systemie komunikowania politycznego, w tym potencjaá mediów spoáecznoĞciowych, rozwój mediów wáasnych aktorów politycznych i fenomen
wyborcy 2.0. Zaprezentowane zostaáy teĪ metody badawcze, a takĪe wstĊpne wyniki badaĔ.
Dalsza czĊĞü konferencji miaáa charakter
panelu dyskusyjnego, w którym wziĊli udziaá
kierownicy i przedstawiciele innych zakáadów
dziaáających w ramach Instytutu Politologii
UWr. DyskusjĊ rozpocząá prof. dr hab. Kazimierz Dziubka (Zakáad SpoáeczeĔstwa Obywatelskiego). Swoją wypowiedĨ opará na koncepcji The structure of scientiÞc revolution Thomasa Kuhna, zgodnie z którą nauka, rozwijając siĊ,
obrasta w róĪnego rodzaju nowe modele i schematy. Prof. dr hab. Teresa àoĞ-Nowak (Zakáad
MiĊdzynarodowych Stosunków Politycznych)
zwróciáa uwagĊ na postĊpujący proces segmentacji i fragmentyzacji nauk o polityce. Zdaniem
panelistki nauka coraz bardziej siĊ specjalizuje,
Sprawozdanie z konferencji „Komunikologia i politologia. Razem czy osobno?…
co moĪe szkodziü nie tylko samej politologii,
ale teĪ kaĪdej nowej dziedzinie, która powstaje w jej ramach. Kolejnym dyskutantem byá
prof. dr hab. Andrzej JabáoĔski (Zakáad Teorii
Polityki), który stwierdziá, Īe politologia oraz
komunikologia są sobie wzajemnie potrzebne.
Zdaniem profesora badacze zajmujący siĊ polityką muszą, a przynajmniej powinni, badaü
kwestie komunikowania politycznego, które są
nieodáącznym elementem sprawnie funkcjonującego systemu demokratycznego w warunkach
mediatyzacji Īycia politycznego. Koncentrując
siĊ na zmianach w obrĊbie systemów politycznego i medialnego, gáos zabraáa dr hab. Lucyna
Szot, przedstawiając wybrane obszary badaĔ
z zakresu komunikologii. WĞród nich znalazáo siĊ analizowanie obcej dla politologii sfery komercyjnej, analizy zawartoĞci przekazów
zarówno politycznych, jak i medialnych oraz
badanie samych nadawców i ich wpáywów na
ksztaátowanie przekazów. Zdaniem prof. dr hab.
Janiny Fras za wspólny element politologii i komunikologii moĪna uznaü debatĊ publiczną. Jej
obserwacja pozwala na wyciąganie wniosków
natury politologicznej – znaczenia dla systemu politycznego – oraz komunikologicznej
– poszczególnych elementów procesu komunikowania. W celu dokáadnego zbadania tego
zagadnienia naleĪy spojrzeü na nie caáoĞciowo
– zarówno od strony politycznej, jak i czysto
komunikacyjnej. NastĊpnie prof. dr hab. Robert
Wiszniowski (Zakáad Systemów Politycznych
i Administracyjnych) zwróciá uwagĊ, Īe obok
sfery metodologicznej istnieje wymiar dydaktyczny. Jego zdaniem oddzielanie komunikologii od politologii jest podobnie bezzasadne, jak
rozáączanie od niej marketingu politycznego,
który de facto stoi pomiĊdzy sferą komunikacyjną a polityczną. Profesor Wiszniowski zacytowaá takĪe sáowa nieobecnego na konferencji
prof. dr hab. Andrzeja Antoszewskiego, który
równieĪ wskazuje na proces postĊpującej mediatyzacji Īycia politycznego i uzaleĪnienia go
od ekranu telewizora. Prof. dr hab. Bogusáawa
Dobek-Ostrowska wyraziáa opiniĊ, Īe komuni-
163
kologia i politologia powinny iĞü w parze. Nie
moĪna bowiem analizowaü problemów politycznych w oderwaniu od procesów komunikacyjnych. Jej zdaniem obie dziedziny mają wiele
podobnych obszarów zainteresowaĔ, a róĪnorodne sposoby ich eksplanacji pozwalają na dogáĊbne zbadanie interesujących nas zagadnieĔ.
W ramach dyskusji gáos zabraá dr Eugeniusz
Máyniec (Zakáad Teorii Polityki), wedáug którego trzeba tworzyü i modyÞkowaü programy dydaktyczne, aby pojawiające siĊ w nich problemy
byáy áatwo urzeczywistniane i rozwiązywane.
To, czy dana dziedzina nauki ma funkcjonowaü
w ramach lub przy wspóápracy z inną ma – jego
zdaniem – drugorzĊdne znaczenie. NastĊpnie
prof. dr hab. Dariusz SkrzypiĔski (Zakáad BadaĔ
AktywnoĞci Politycznej) stwierdziá, Īe w przypadku ZKSiDz spór o wspóáistnienie politologii
i komunikologii rozwiązuje siĊ sam. Zakáad prowadzi bowiem badania o proÞlu politologicznym
i medioznawczym. W jego opinii politologia
przechodzi gáĊboki kryzys i ze wzglĊdu na swoją
szeroką specjalizacjĊ ma problem z toĪsamoĞcią.
Problem dotyczy takĪe i tego, Īe nauka w Polsce
jest rozpatrywana w kategoriach administracyjnych. Taki stan oznacza, Īe bĊdą powstawaáy
nowe obszary i dyscypliny pozwalające uzyskiwaü wáadzĊ i wpáywy w Ğwiecie nauki.
Konferencja podsumowaáa dorobek naukowy badaczy związanych z ZKSiDz oraz ukazaáa
szerokie spektrum badaĔ zarówno indywidualnych, jak i realizowanych w ramach projektów
miĊdzynarodowych. Pytanie, czy politologia
i komunikologia powinny funkcjonowaü razem,
czy osobno pozostaje jednak otwarte. Uczestnicy spotkania doszli do wniosku, Īe mamy do
czynienia z kryzysem nauk o polityce i politologii oraz z jej postĊpującą segmentacją na poszczególne, wyspecjalizowane fragmenty. To,
czy nowo powstające dziedziny wiedzy bĊdą
siĊ wspieraáy, czy wzajemnie sobie szkodziáy,
zaleĪy od indywidualnego podejĞcia badawczego i odpowiedniego ukierunkowania zespoáów
naukowych do kooperacji oraz wymiany myĞli,
poglądów i metod badawczych.