językoznawstwo kognitywne w 2014 roku

Transkrypt

Book of
Abstracts
Językoznawstwo Kognitywne w Roku 2014
Cognitive Linguistics in the Year 2014
Częstochowa, 15-16 września/September
JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE W 2014 ROKU
COGNITIVE LINGUISTICS IN THE YEAR 2014
CZĘSTOCHOWA, 15-16 WRZESIEŃ/SEPTEMBER 2014
Spis treści
Plenary Speakers: ............................................................................................................................................... 4
Prof. Leonard Talmy (University at Buffalo, USA) ............................................................................................... 4
Prof. Dirk Geeraerts (Katholieke Universiteit Leuven, Belgia) .............................................................................. 5
Prof. Zoltan Kövecses (Eötvös Loránd University, Budapest) ............................................................................... 5
Prof. nadzw. Kamila Turewicz (Akademia Humanistyczno - Ekonomiczna, Łódź) ............................................. 6
Dr hab. Agnieszka Mikołajczuk (Uniwersytet Warszawski) .................................................................................. 7
Speakers:................................................................................................................................................................ 8
Augustyn Rafał ...................................................................................................................................................... 8
Banaszek-Szapowałowa Aneta .............................................................................................................................. 9
Barczewska Shala .................................................................................................................................................. 9
Bartosiak Mariusz ................................................................................................................................................ 10
Biela-Wołońciej Aleksandra ................................................................................................................................ 10
Bielak Jakub, Mirosław Pawlak, Anna Mystowska-Wiertelak............................................................................. 11
Bierwiaczonek Bogusław ..................................................................................................................................... 11
Brzozowska-Zburzyńska Beata ............................................................................................................................ 12
Cetnarowska Bożena ............................................................................................................................................ 12
Chłopicki Władysław ........................................................................................................................................... 13
Chojnacka-Kuraś Marta ....................................................................................................................................... 13
Czech Dawid ........................................................................................................................................................ 14
Deditius Sabina .................................................................................................................................................... 16
Drożdż Grzegorz .................................................................................................................................................. 16
Fabiszak Małgorzata ............................................................................................................................................ 17
Filar Magdalena ................................................................................................................................................... 18
Filipowska Katarzyna .......................................................................................................................................... 19
Florczuk Marta ..................................................................................................................................................... 20
Gieroń-Czepczor Ewa .......................................................................................................................................... 20
Głaz Adam ........................................................................................................................................................... 21
Góralczyk Iwona .................................................................................................................................................. 21
Kaleta Agnieszka ................................................................................................................................................. 22
Karpińska-Musiał Beata ....................................................................................................................................... 22
Kasperek Roksana ................................................................................................................................................ 23
Kermer Franka ..................................................................................................................................................... 23
Klos Jerónimo Sylwia .......................................................................................................................................... 24
2
Kokorniak Iwona ................................................................................................................................................. 24
Korwin-Szymanowska Adamina, Jacek Tadeusz Waliński .................................................................................. 25
Korżyk Krzysztof ................................................................................................................................................. 26
Kosecki Krzysztof ................................................................................................................................................ 26
Kozieł Renata ....................................................................................................................................................... 27
Krawczak Karolina .............................................................................................................................................. 27
Kuczok Marcin .................................................................................................................................................... 29
Kudła Marcin ....................................................................................................................................................... 30
Kuncy-Zając Anna ............................................................................................................................................... 31
Kurpanik-Malinowska Gizela .............................................................................................................................. 31
Kwapisz-Osadnik Katarzyna ................................................................................................................................ 32
Libura Maria, Agnieszka Libura, Paweł Bechler ................................................................................................. 33
Lisczyk-Kubina Karolina ..................................................................................................................................... 34
Aleksandra Majdzińska ........................................................................................................................................ 35
Marcinkiewicz Józef ............................................................................................................................................ 36
Masny Barbara ..................................................................................................................................................... 37
Midor Kamila....................................................................................................................................................... 37
Mierzwińska-Hajnos Agnieszka .......................................................................................................................... 38
Miodek Wacław ................................................................................................................................................... 39
Nalewajko Paulina ............................................................................................................................................... 40
Niekra Urszula ..................................................................................................................................................... 40
Nowakowska-Kempna Iwona .............................................................................................................................. 41
Ostanina-Olszewska Julia .................................................................................................................................... 42
Paszenda Joanna .................................................................................................................................................. 43
Pawlikowska-Asendrych Elżbieta ........................................................................................................................ 44
Pawłowski Grzegorz ............................................................................................................................................ 44
Pluta-Wojciechowska Danuta .............................................................................................................................. 45
Podhorodecka Joanna ........................................................................................................................................... 45
Popek-Bernat Katarzyna ...................................................................................................................................... 46
Putz Orsolya......................................................................................................................................................... 47
Rewiś-Łętkowska Anna ....................................................................................................................................... 47
Rosiński Maciej ................................................................................................................................................... 48
Sakaguchi Alicja .................................................................................................................................................. 49
Skrzypczak Waldemar ......................................................................................................................................... 49
Słoń Anna ............................................................................................................................................................ 50
3
Szawerna Michał .................................................................................................................................................. 51
Szcześniak Konrad ............................................................................................................................................... 51
Szymańska Jolanta ............................................................................................................................................... 52
Taraszka-Drożdż Barbara..................................................................................................................................... 52
Trojszczak Marcin ............................................................................................................................................... 53
Tyupa Sergiy, ....................................................................................................................................................... 53
Wachowski Wojciech .......................................................................................................................................... 54
Waliński Jacek T. ................................................................................................................................................. 55
Waszakowa Krystyna ........................................................................................................................................... 56
Wiliński Jarosław ................................................................................................................................................. 57
Wilk Przemysław ................................................................................................................................................. 57
Woźny Jacek ........................................................................................................................................................ 58
Wychorska Ewa ................................................................................................................................................... 58
Wyrwa Anna ........................................................................................................................................................ 58
Plenary Speakers:
Prof. Leonard Talmy (University at Buffalo, USA)
The Targeting System of Language
As a speaker communicates with a hearer, her attention can come to be on something in the environment -her "target" -- that she wants to refer to at a certain point in her discourse. This target can be located near or
far in either the speech-external(deictic) or the speech-internal (anaphoric) environment. She thus needs the
hearer to know what her intended target is and to have his attention on it jointly with her own at the relevant
point in her discourse. The problem, though, is how to bring this about. She cannot somehow directly reach
into the hearer's cognition, take hold of his attention, and place it on her selected target at the intended
moment. Language solves this problem by initiating a certain three-stage procedure in the hearer's cognition.
For this function, it uses a specialized set of mostly closed-class lexical forms: "triggers". English triggers
include: this/these, that/those, here, there, yonder, now, then, thus, so, such, yay, thisaway, thataway, personal
pronouns, relative pronouns, and tense markers. The speaker initiates the hearer's procedure by placing a
trigger at the relevant point in the current sentence of her discourse. In the first stage, the trigger directs the
hearer to find certain elements of information to which he does have ready access. These are "cues" to the
speaker's intended target. Such cues belong to ten distinct categories, representing ten different sources of
information. In the second stage, equipped with the cues he has found, the hearer uses them in combination
to determine the speaker's intended target. In the third stage, having determined the target, the hearer maps
his concept of it back onto the trigger in the speaker's sentence. This system of "targeting" holds for both deixis
and anaphora.
4
Prof. Dirk Geeraerts (Katholieke Universiteit Leuven, Belgia)
The Dictionary and the Data Deluge
Possibly the most exciting (and arguably also the most challenging) recent perspective for lexicography is the
advent of massive amounts of digital corpus data: how can the data tsunami be channeled for lexicographical
purposes, and does the availability of big data change our idea of what a lexicographical description should
look
like?
On one hand, for the traditional descriptive purposes of the standard-language dictionary, the mass of
currently available text data constitutes an opportunity and a challenge: more raw information holds a
promise of better descriptions, but at the same time, the quantitative tools for tracing meaning changes in the
vastness of the data, for selecting the most relevant items for description, or for identifying the most
illustrative
quotations
need
further
development.
On the other hand, the data explosion should not be envisaged only from the point of view of traditional
descriptive practices. Treating all the new data with a classical amount of attention is a practical impossibility,
but that difficulty seems to carry its own solution: the magnitude of the data makes it easier to analyze
tendencies in the vocabulary that transcend the level of the individual word. Why would (historical)
dictionaries not include such an analysis of underlying trends in the lexicon?
This double new challenge for lexicography will be discussed against the background of the contributions
made by Cognitive Linguistics to lexicology and lexical semantics. It will be argued, in general, that the shift
away from a lexeme-centred lexicographical approach correlates with the usage-based approach advocated
by Cognitive Linguistics, and more specifically, that the sociolectometrical techniques necessary to detect
lexical trends link up with developments in corpus-based cognitive lexicology.
Prof. Zoltan Kövecses (Eötvös Loránd University, Budapest)
Contextual factors in metaphor creation in discourse
A missing element of metaphor production and metaphorical meaning making in general in cognitive
linguistics is context. I suggest that an account of metaphor production in context must begin with a general
characterization of communication and, within that, metaphorical communication. The crucial elements of this
include the notions of relevant context, referential scene, joint attention, joint action, and common ground, as
proposed by a number of scholars in the past decade or so. I will point out the significance of these notions for
a theory of metaphor creation in context.
In the talk, I will propose a dozen or so commonly occurring contextual factors that seem to play a role in the
creation of metaphors in real discourse. These contextual factors can be grouped into four larger types:
situational, linguistic, conceptual-cognitive, and bodily factors. The contextual factors can be arranged along
two important gradients: one, the local to global gradient, the other, the gradient of time.
The reconceptualization of the nature and role of context in metaphor creation is intended to improve and
enrich existing versions of conceptual metaphor theory.
5
Prof. nadzw. Kamila Turewicz (Akademia Humanistyczno - Ekonomiczna, Łódź)
Towards more radical solutions for categorization problem in phonology: a Cognitive Grammar
perspective.
Aiming “to set the background for a psycho-linguistically plausible account of the classification of the
allophones involved in category overlaps (…) and in the so-called positions of neutralization” Jose. A.
Mompean-Gonzalez (2004:429) assumes “the conceptual view of the phoneme as a conceptual category to
which speakers assign different sounds”. Having discussed models of categorization as applying to phonology,
the author points to the ‘radial category’ (Nathan 1986, 1994, 1996, Taylor 1989) and ‘network’ models
(Langacker 1988) postulated with cognitive phonology research as the ones capable of accounting for, though
not explaining, the fact that actual occurrences of an allophonic variant may be classified as belonging to
different phonemic categories. What the two models cannot explain are results of psycholinguistic
investigation suggesting that (Mompean-Gonzalez (2004:454) “the classification of sounds as members of
phoneme categories does not depend exclusively on a supposedly objective phonetic –similarity computation
of phonetic feature similarity between the to-be-classified sound and the prototype and/or category members
of a given phoneme category”. Closing up the discussion on speakers classifications in phonology, hence also
the hearers’ categorization of what they hear, the author states that “Failure to have recourse to speakers to
obtain evidence on the psychological validity of phonological units and solutions is one of the strongest
reasons for doubting the psychological reality of phonological analysis”( Mompean-Gonzalez (2004:457).
Furthermore, the author points out that “cognitive phonology has the opportunity to overcome the
methodological limitations of previous approaches” if it takes into account “speaker’s actual classification of
speech sounds and the type of information that they use”. While agreeing with the mode of reasoning as
regards the limitations of existing models of categorization for phonology, I do not find the solutions offered
in the article as convincing enough to prevent research into a radically new perspective on the (hearers’)
categorization of speech sounds. The starting point for the research of psycho-linguistically real categorization
model for phonology is the notion of profile /base alignment, as a Cognitive Grammar tool capable of
organizing conceptual material into specific cognitive / semantic structure (Langacker 1987).
References:
Mompean-Gonzalez, Jose. A. (2004) Category overlap and neutralization: The importance of speakers’
classifications in phonology. Cognitive Linguistics 15–4 (2004), 429–469
Langacker, Ronald W. (1987) Foundations of Cognitive Grammar, vol. I: Theoretical Prerequisites. Stanford,CA:
Stanford University Press.
Langacker, Ronald. W.( 1988) A usage-based model. In Rudka-Ostyn, Brygida (ed.), Topics in Cognitive
Linguistics. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 127–161.
Nathan, Geffrey S. (1986) Phonemes as mental categories. Proceedings of the Berkeley Linguistic Society 12,
212–223.
Nathan, Geffrey S. (1994) How the phoneme inventory gets its shape: Cognitive grammar’s view of
phonological systems. Rivista di Linguistica 6, 275–287.
Nathan, Geffrey S (1996) Steps towards a cognitive phonology. In Hurch, Berhard and Richard Rhodes (eds.),
Natural Phonology: The State of the Art. Berlin/New York:
Mouton de Gruyter, 107–120.
Taylor, John R. (1989) Linguistic Categorization: Prototypes in Linguistic Theory. Oxford: Clarendon.
6
Dr hab. Agnieszka Mikołajczuk (Uniwersytet Warszawski)
From studies into the conceptualization of emotions in Polish (in a cross-linguistic perspective):
Points of view in the understanding of terms of emotions from the category of WSTYD/SHAME
The first part of my paper includes an outline presentation of previous research into the category of
WSTYD/SHAME-like-emotions and their conceptualization in Polish as well as in selected other languages, in
particular English. Taken into consideration are the results of linguistic studies (both structuralistic and
cognitive) and psychological, philosophical, anthropological and interdisciplinary works (see e.g.: Apresjan
2011 a,b; Bednarek 2004, 2005; Darwin 1988; Deonna, Rodogno, Teroni 2012; Fontaine, Scherer, Soriano
(eds.) 2013; Gilbert, Andrews (eds.) 1998; Grabowski (ed.) 2003; Hurtado-de-Mendoza, Molina, FernándezDols 2012; Jędrzejko 2000; Kövecses 1998; Lewandowska-Tomaszczyk, Wilson 2013; Lewis 2005a,b; Łotman
1977; Mikołajczuk 2012, 2013, in print/2014; Miller 2000; Potkański, Pruszczyński (ed.) 2011; Schweder,
Haidt 2005; Wierzbicka 1992, 1999; Wojtyła, 1960; Zaron 2006; Zimbardo 2000). This allows us to look at the
category of WSTYD/SHAME from many points of view and to see both similarities and divergences in the way
it is understood by representatives of various disciplines, theories and languages.
The second part of the paper presents some results of my analysis of materials gathered in the National
Corpus of Polish and in a small thematic subcorpus created by myself from texts concerning WSTYD/SHAMElike-emotions (written originally in Polish or translated into it). The goal of this research is to check if and to
what extent the choice of conceptual models of WSTYD/SHAME (recorded in Polish, and in other languages,
under the names of WSTYD/SHAME-like-emotions) may depend on the different points of view shown in texts
and hence if they may be determined by genres and media, by intentions of authors (which represent specific
social roles and internalize or only declare specific systems of values) and by languages (which have been
learned and are used by those participating in communication).
References
Apresjan V.J., 2011a, Opyt klasternogo analiza: russkie i anglijskie emocional’nye koncepty. “Voprosy
Jazykoznanija” 1, p. 19-51.
Apresjan V.J., 2011b, Opyt klasternogo analiza: russkie i anglijskie emocional’nye koncepty. “Voprosy
Jazykoznanija” 2, p. 63-88.
Bednarek A., 2004, Z pewnym zażenowaniem o onieśmieleniu... Próba analizy semantycznej, [in:] Studia z
gramatyki i semantyki języka polskiego, eds. A. Moroz, M. Wiśniewski, Toruń, p. 251-259.
Bednarek A., 2005, Z nieśmiałością o nieśmiało..., [in:] Przysłówki i przyimki. Studia ze składni i semantyki języka
polskiego, ed. M. Grochowski, Toruń, p. 125-132.
Darwin K., 1988, Samoświadomość – Wstyd – Nieśmiałość – Skromność – Rumienienie się, [in:] Darwin K., O
wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt, transl. Z. Majlert, K. Zaćwilichowska, Warszawa, p. 333-370.
Deonna J.A., Rodogno R., Teroni F., 2012, In Defence of Shame. The Faces of an Emotion, Oxford, New York.
Fontaine J.J.R., Scherer K.R., Soriano C. (eds.) 2013, Components of Emotional Meaning. A Sourcebook, Oxford.
Gilbert P., Andrews B. (eds.) 1998, Shame. Interpersonal Behavior, Psychopathology, and Culture, New York,
Oxford.
Grabowski M. (ed.) 2003, Wstyd i nagość, Toruń.
Hurtado-de-Mendoza A., Molina C., Fernández-Dols J.-M., 2012, The Archeology of Emotion Concepts: A
Lexicographic Analysis of the Concepts Shame and Vergüenza. „Journal of Language and Social Psychology”
[www.academia.edu/2453904/The_archeology_of_emotion_concepts...; access online: 11.09.2013].
7
Jędrzejko E., 2000, O językowych wykładnikach pojęcia WSTYD w różnych koncepcjach opisu, [in:] Język a
Kultura, vol. 14: Uczucia w języku i tekście, eds. I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław,
p. 59-77.
Kövecses Z., 1998, Are there any emotion-specific metaphors? [in:] Speaking of Emotions. Conceptualisation and
Expression, eds. A. Athanasiadou, E. Tabakowska, Berlin, New York, p. 127-151.
Lewandowska-Tomaszczyk B., Wilson P., 2013, A Contrastive Analysis of Shame and Guilt in English and Polish
[the paper presented during the 19th International Congress of Linguists in Geneva, 23.07.2014].
Lewis M., 2005a, Emocje samoświadomościowe: zażenowanie, duma, wstyd, poczucie winy, [in:] Psychologia
emocji, eds. M. Lewis, J.M. Haviland-Jones, Gdańsk, p. 780-797.
Lewis M., 2005b, Wyłanianie się ludzkich emocji, [in:] Psychologia emocji, eds. M. Lewis, J.M. Haviland-Jones,
Gdańsk, p. 342-360.
Łotman J., 1977, O semiotyce pojęć <<wstyd>> i <<strach>> w mechanizmie kultury (Tezy), transl. J. Faryno, [in:]
Semiotyka kultury, eds. E. Janus, M.R. Mayenowa, Warszawa, p. 171-174.
Mikołajczuk A., 2012, Konceptualizacja wstydu w polszczyźnie (na tle porównawczym), [in:] Odkrywanie
znaczeń w języku, eds. A. Mikołajczuk, K. Waszakowa, Warszawa, p. 124-145.
Mikołajczuk A., 2013, On benefits and problems of research into the cross-linguistic (and cross-cultural)
conceptualization of emotions (using SHAME/WSTYD as an example) [the paper presented during the 19th
International Congress of Linguists in Geneva, 23.07.2014].
Mikołajczuk A., in print/2014, O nieśmiałości (i wstydliwości) w języku polskim (ujęcie semantyczne). „Prace
Filologiczne”, pp. 20.
Miller R., 2000, Niepewność i zakłopotanie. O pokonywaniu niechcianych uczuć, tłum. I. Sowa, Gdańsk.
Potkański J., Pruszczyński R. (eds.) 2011, Spojrzenie – spektakl – wstyd, Warszawa.
Schweder R.A., Haidt J., 2005, Psychologia kulturowa emocji – od starożytności po czasy współczesne, [in:]
Psychologia emocji, eds. M. Lewis, J.M. Haviland-Jones, Gdańsk, p. 504-524.
Wierzbicka A., 1992, Semantics, Culture, and Cognition. Universal Human Concepts in Culture-Specific
Configurations, New York, Oxford.
Wierzbicka A., 1999, Emotions across Languages and Cultures: Diversity and Universals, Cambridge.
Wojtyła K., 1960, Metafizyka wstydu, [in:] Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin
[www.katedra.uksw.edu.pl/wojtyla/milosc_i_odpowiedzialnosc/r3_2.html; access online: 29.06.2013].
Zaron Z., 2006, Wstyd - ostatnia niecnoty zapora. O pojęciu wstydu, [in:] Czynić słowami. Studia ofiarowane
Krystynie Długosz-Kurczabowej, ed. H. Karaś, Warszawa, p. 392-399.
Zimbardo P.G., 2000, Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić?, transl. A. Sikorzyńska, Warszawa.
Speakers:
Augustyn Rafał
Dealing with a varying degree of concept granularity in specialised translation
According to Langacker (2000), speakers manifest the ability to mentally construe the same situation in
alternative ways, thus the very wording that we select in order to encode a situation linguistically rests on the
manner in which the situation has been mentally construed or, to use Langacker’s terms, conceptualised. The
notion of construal is a multifaceted phenomenon and is dependent on a number of distinct human cognitive
8
capacities and dimensions. One of them is granularity or specificity, which determines the level of precision
and detail at which various aspects of the surrounding world are characterised (cf. Langacker 2008).
If we assume, following Lewandowska-Tomaszczyk (2010), that the act of translation is a series of reconceptualisations performed by speakers/conceptualisers, with one particular stage being the translator’s
re-conceptualisation of a source text into a target text, one of the most problematic challenges involved in
translating specialised texts is the fact that potentially equivalent terms in source and target languages
demonstrate a varying degree of granularity concerning their conceptualisation. Put differently, the semantic
potentials of the corresponding concepts accessed via particular linguistic forms may be relatively richer or
poorer in the cross-linguistic comparison.
With this in mind, the paper investigates the influence of the abovementioned phenomenon on the translation
of specialised texts featuring EU-specific terminology, as well as it analyses possible translational solutions to
be applied when dealing with this problem.
References:
Langacker, R.W. 2008. Cognitive Grammar. A Basic Introduction. New York: Oxford University Press.
Langacker, R. W. 2000. Grammar and Conceptualization. Berlin, New York: Mouton de Gruyter.
Lewandowska-Tomaszczyk, B. 2010. “Re-conceptualization and the emergence of discourse-meaning as a
theory of translation”. In Lewandowska-Tomaszczyk, B. & M. Thelen (eds.): Meaning in Translation, pp.105148. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Banaszek-Szapowałowa Aneta
Przestrzeń sąsiedzka w kontekście przejawów sensytywnych
Artykuł wpisuje się we wspólny dla wielu dyscyplin współczesnej nauki nurt zainteresowań przestrzenią, miejskim stylem
życia, codziennością, a zogniskowanych tu w relacjach sąsiedzkich. Autor poddaje opisowi nazwy obiektów i miejsc
współdziałania w sąsiedztwie, akcentując wyobrażenia związane ze sferą mówiących, których klasyfikuje jako nosicieli
pewnego typu postrzegania. Analiza ma na celu określenie wzajemnej zależności między elementami przestrzeni
sąsiedzkiej a uczestnikami (uczestnikiem) komunikacji i stanowi ujęcie kognitywno-pragmatyczne. Badanie opiera się na
materiale języka polskiego i rosyjskiego.
Barczewska Shala
Discursive effects of propositional and metaphorical categorization
Langacker describes a category as “a set of elements judged equivalent for some purpose” (2008, p. 17). These
purposes are often social and discursive and may vary depending on culture or social group (Lakoff, 1987;
Kövecses, 2002). In his study of the interaction between categorization and cognitive processes, Lakoff
identifies four models of
conceptual categorization: Propositional models, Image-schematic
models, Metaphoric models, and Metonymic models (Lakoff, 1987).
This paper explores the differences in rhetorical uses of categorization according to propositional claims and
metaphorical relations. To do this, it looks at a specially designed corpus of newspaper and magazine articles
on the debate over evolution education
in the US and analyses the participants’ classification of
9
their opponents as (ir)religious and (un)scientific. Such construals are based on the different ways in which
the groups use shared cultural knowledge of prototypical qualities of the domains of science and religion as
the background for propositional and metaphorical categories. The conclusion analyzes the cline between
the two models of categorization in discourse creation and includes comments as to the discursive aims
achieved by such linguistic choices in terms of entailment and implicature.
References:
Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Cary, NC: Oxford University Press.
Lakoff, G. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things. Chicago: The University of Chicago Press.
Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction. New York: Oxford University Press.
Bartosiak Mariusz
Inspiracje kognitywne w badaniach nad dramatem
Prezentacja obejmuje propozycje wykorzystania osiągnięć kognitywistyki do badań nad dramatem.
Jakkolwiek jest już wiele prac poświęconych aplikacjom nauk kognitywnych w szeroko rozumianych
badaniach teatrologicznych, a renomowane wydawnictwa naukowe poświęcają im swoje dedykowane
kognitywnym badaniom teatralnym serie wydawnicze (np. Cognitive Studies in Literature and Performance,
Palgrave Macmillan), dramat jest w nich traktowany przede wszystkim albo jako element praktyki teatralnej
w ogóle, albo jako jeden z wielu składników przedstawienia teatralnego . Niewielu badaczy skupia swoją
uwagę na samym tekście dramatycznym, dlatego przede wszystkim właśnie te propozycje zostaną szerzej
omówione. Wśród nich znajdą się pionierskie badania Donalda C. Freemana stosującego teorię metafory
poznawczej i schematów pojęciowych (G. Lakoff, M. Turner) do analizy dramatów Shakespeare’a (Freeman
1993, 1998, 1999), propozycja Mary Thomas Crane odczytania dramatu za pomocą teorii słownika
umysłowego (Crane 2000) oraz aplikacje teorii przestrzeni mentalnych i amalgamatów pojęciowych (G.
Fauconnier, M. Turner) oraz mechanizmu neuronalnego odzwierciedlenia (V. Gallese) do analizy Hamleta
przeprowadzone przez Amy Cook (Cook 2010). W zakończeniu przedstawione zostaną uwagi dotyczące
autonomicznych, tzn. odróżniających od form poetyckich i narracyjnych, wyznaczników dramatu pozwalające
na sformułowanie kognitywnej poetyki dramatu.
Biela-Wołońciej Aleksandra
Humor And Axiology In Metaphor And Metonymy
Humorous aspects appear in figurative expressions for various sociolinguistic, psycholinguistic and cognitive
reasons, conscious or not. Humorous metaphors and metonyms draw our attention, entertain, and inspire a
second thought on their meaning. The humorous aspect is often not axiologically indifferent to the meaning of
the given expression. Figurative language tools, especially those with humorous aspects, often function as
language masks that simultaneously express and hide the content, both reveal and conceal the given meaning,
and the axiological charge of the content is likely to be flexible and hardly predictable. This is especially the
case with concepts that are complex, and difficult – cognitively, emotionally, socially or in other ways. The
10
paper presents study results and an analysis of the axiological aspects of figurative expressions that contain
various humorous aspects.
Bielak Jakub, Mirosław Pawlak, Anna Mystowska-Wiertelak
Teaching the English voice with the help of Cognitive Grammar revisited
Functionally-oriented linguistic theories such as cognitive grammar (CG) offer nuanced descriptions of the
meanings and uses of grammatical features. A simplified characterization of the semantics of the English active
and passive voice grounded in CG terms and based on the reference point model is presented, as it was the
basis of the instructional treatment offered to one of the groups in the quasi-experimental pretest-posttest
study reported in the paper. The study is a partial replication of another study by the present authors (Bielak,
Pawlak, & Mystkowska-Wiertelak, 2013) and compares the effects of feature-focused grammatical instruction
covering the meaning/use and form of the two English voices based on CG with those of teaching based on
standard pedagogical grammar rules. The results point to relatively high effectiveness of both instructional
options in fostering the use of the target structures in both more controlled and more spontaneous
performance. In addition to presenting the design and results of the study, the most important arguments for
using CG as a foundation of pedagogical grammar will be reviewed. Also, some tentative implications of the
study for the teaching of foreign language grammar will be offered.
References
Bielak, J. Pawlak, M., & Mystkowska-Wiertelak, A. (2013). Teaching the English active and passive voice with
the help of cognitive grammar: An empirical study. Studies in Second Language Learning and Teaching, 3(4),
581-620.
Bierwiaczonek Bogusław
Toward a typology of constructions
The presentation is an attempt to examine critically the approaches to constructions represented by Taylor
(2002) and Goldberg (2006) and propose a tentative typology of constructions based on Langacker’s basic
insight that language is an inventory of symbolic units, i.e. conventional pairings of linguistic forms and
meanings. Without denying that in fact constructions form a continuum The typology divides all constructions
into lexical, syntactic and asyntactic ones. Furthermore, a category of illocutionary constructions is
distinguished, which cuts across the syntactic vs. asyntactic boundary. It is also speculated that we should
extend the notion of construction to conventional discourse units called “discourse constructions”. The
presentation is meant as an introduction to the theme session on construction grammar.
References:
Goldberg, A. (2006) Constructions at Work. The Nature of Generalization in Language. Oxford: Oxford
University Press.
Taylor, J. (2002) Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
11
Brzozowska-Zburzyńska Beata
Analiza porównawcza bezprzyimkowych wyrażeń czasowych pełniących funkcję okolicznika w
językach: polskim, hiszpańskim i francuskim
Przedmiotem badania są bezprzyimkowe wyrażenia czasowe, które pełnią funkcję okolicznika w trzech
językach europejskich: polskim, hiszpańskim i francuskim. Obserwacja elementów językowych, które mogą
pełnić funkcję okolicznika czasu, pozwala zauważyć, że duża część z nich ma postać grup nominalnych, które
poprzedzone są przyimkiem. Istnieje jednak, w każdym z trzech analizowanych języków, taka grupa
jednostek, które mogą pełnić tę funkcję syntaktyczną bez przyimka. Naszym zdaniem taka możliwość wynika
ze statusu semantycznego rzeczowników (najczęściej temporalnych), które tworzą bazę dla tych wyrażeń.
Naszym zadaniem będzie więc poddanie analizie porównawczej takie właśnie konstrukcje i sprawdzenie, z
jakimi rzeczownikami są one możliwe, w każdym z trzech języków. Na podstawie wstępnej obserwacji
możemy stwierdzić, że sposób konceptualizowania interwałów czasowych nie jest jednorodny w językach,
które badamy. To powoduje, że rzeczowniki, które te interwały opisują, mogą wchodzić w relacje syntaktyczne
z różnymi elementami językowymi (takimi jak: rodzajniki, zaimki, przymiotniki). Wybór poszczególnych
elementów wpływa na charakter funkcji semantyczno-pragmatycznych, które takie złożone wyrażania
bezprzyimkowe mogą pełnić w dyskursie.
Wychodzimy również z założenia (za Wilk-Racięską, 2012), że zarówno pojawienie się jakiegoś elementu
językowego jak i jego brak nie są przypadkowe, a wynikają z właściwego danej wspólnocie językowej sposobu
widzenia i rozumienia świata. Na podstawie różnic i podobieństw w konstruowaniu wyrażeń czasowych, w
trzech wybranych językach, spróbujemy wysnuć wnioski natury bardziej ogólnej, na temat tego jak trzy
kultury europejskie pojmują czas i relacje w nim zachodzące.
Cetnarowska Bożena
Polysemy of ‘light verbs’ in light verb constructions in English
The present paper examines light verb constructions in English, i.e. multi-word units which consist of a
common verb (e.g. have, take, give) and a countable noun which is formally identical to a verb, such as take a
look, have a jog, and give someone a push (cf. Wierzbicka 1982, Dixon 1991, Allerton 2002). Differences are
shown between the interpretation of verbo-nominal combinations containing the same event noun but
different ‘light’ verbs (e.g. have a sip - take a sip; have a cry – give a cry). Relationship is investigated between
multiple meanings of have, give and take (recognized by Brugman 2001) and the occurrence of various types
of light verb constructions (identified by Wierzbicka 1982 and Dixon 1991). It is argued that the knowledge
of the polysemy of have, give and take as “heavy” verbs may be useful for non-native speakers of English in
solving the ambiguity of sentences containing multi-word predicates.
References:
Allerton, David J. 2002. Stretched verb constructions in English. London: Routledge.
Brugman Claudia. 2001. Light verbs and polysemy. Language Sciences 23, 551-578.
Dixon, Robert M.W. 1991. A new approach to English grammar, on semantic principles. Oxford: Oxford
UniversityPress.
12
Chłopicki Władysław
The Amazing ‘’Po”
In the paper I will try to apply the cognitive approach to one intriguing aspectual case in Polish, lexicalized in
the form of the prefix po. I will argue the prefix described in Polish grammar books and dictionaries as usually
perfective (e.g. Dunaj 1999) in fact can be claimed to be a “semi-perfective aspect”, as it can be attached to
verbs which prototypically describe activities (in the sense of Radden and Dirven 2007) that are atelic and
voluntary, referring to iterative actions of one or more subjects (“small stretches” at a time – basic meaning in
Doroszewski’s, Szymczak’s and Dubisz’s dictionaries of Polish), and most importantly imply little, insignificant
effort on the part of the agent (cf. analysis of aspect in Radden and Dirven 2007). The centre of the conceptual
category is occupied by such formations as popracować, poczytać, pobiegać (interestingly never occurring in
the present tense), where the activities are spatially conceptualized as involving small, multidirectional ,
effortless motions, giving no sense of completeness. The po- verbs can be inchoative too (poczuć, pokochać,
unmentioned by Szymczak), but these activities are also atelic, so no finality can be attributed to them. The
essentially iterative or perfective senses are claimed to occupy positions on the periphery of the category,
although aspectual ambiguity (typical of pre-19th c. Polish) occurs often too (e.g. pomalować). In addition, the
po category coexists with other semantically similar prefixal categories, such as pod or na, as well as co-occurs
in interesting ways with other prefixes as (e.g. w as in powtykać) and the sobie particle (the compatibility of
the latter with the po central usages enhances the “small effort” meaning adding the “enjoyment” meaning
typical of sobie (cf. Tabakowska and Schulze 2007). Such schematic conceptualisations are interpretable
culturally in the sense of Kemmer (2003), who discusses the Slavic perception of lack of essential control over
events. Significant examples of the use of the “small effort” iterative, semi-perfective po will be provided from
Jerzy Pilch novels.
References
Dunaj, B. 1999. Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wilga.
Kemmer, Susan. 2003. “Human cognition and elaboration of events” In: The new psychology of language:
Cognitive and functional approaches to language structure, Vol. 2. Mahwah: Lawrence Erlbaum. 89-118.
Radden G, and R. Dirven, 2007. Cognitive English grammar. Amsterdam: John Benjamins.
Tabakowska, E. and B. Schulze, 2002.”The case of SOBIE: On poetics of grammar. Kwartalnik Neofilologiczny
1/2002. 3-25.
Chojnacka-Kuraś Marta
Kategoria ‘małżeństwo’ w systemie leksykalnym i pojęciowym współczesnej polszczyzny
Przedmiotem referatu jest charakterystyka dość obszernego i zróżnicowanego fragmentu leksyki,
obejmującego jednostki i wyrażenia odnoszące się znaczeniowo do zjawiska małżeństwa. Badany materiał
pochodzi z wybranych słowników ogólnych języka polskiego oraz z Narodowego Korpusu Języka Polskiego;
część przykładów to konteksty wyekscerpowane z Internetu za pomocą przeglądarki Google.
W pierwszej części wystąpienia przedstawiam propozycję uporządkowania pola semantycznego,
obejmującego m.in. określenia kobiet i mężczyzn ze względu na ich relację do związku małżeńskiego: panna,
13
kawaler, stara panna, wolny, wolna, niezamężna, nieżonaty, narzeczony i narzeczona, mąż i żona, zamężna,
żonaty, rozwodnik, wdowa, a także wyrażenia charakteryzujące różne aspekty związku małżeńskiego (np.
małżeństwo z rozsądku, bezdzietne małżeństwo, pokój małżeński) oraz wydarzenia wyznaczające jego różne
fazy (np. zaręczyny, narzeczeństwo, ślub, separacja, rozwód).
W drugiej części referatu przedstawiam strukturę pojęcia ‘małżeństwo’ w postaci ogólnej ramy
interpretacyjnej (w ujęciu Ch. Fillmore’a), złożonej z elementów obligatoryjnych (centralnych dla omawianej
kategorii) i komponentów fakultatywnych (dookreślających zjawisko małżeństwa i pokazujących, jakie jego
aspekty w społeczności posługującej się językiem polskim są uznawane za istotne).
W trzeciej części pracy ujmuję ‘małżeństwo’ jako element szerszej kategorii pojęciowej z zakresu relacji
międzyludzkich ‘bliskiego związku dwóch osób’. Na podstawie analizy semantyki wyrażeń odnoszących się do
tego typu relacji (np. związek nieformalny, wolny związek, związek niesakramentalny, związek partnerski,
konkubinat czy niezobowiązująca przyjaźń) pojęciu ‘małżeństwo’ przypisuję centralną pozycję w obrębie tej
kategorii. Zwracam przy tym szczególną uwagę na „pozytywną” semantykę wyrażenia związek partnerski,
które wnosi nowe treści do obrazu bliskich relacji łączących dwoje ludzi i swoim zakresem może obejmować
wszystkie typy związków: nieformalne, małżeńskie i homoseksualne.
Bibliografia:
Fillmore C., 1982, Frames Semantics, [w:] Linguistics in the Morning Calm. Selected Papers from SICOL-1981,
Seoul.
Fillmore C., 1985, Frames and the Semantics of Understanding, [w:] „Quaderni di Semantica”, vol. 2, s. 222–254.
Kövecses, Z., 2011, Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie, tłum. A. Kowalcze-Pawlik, M. Buchta,
Kraków.
Langacker R.W., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, przeł. E. Tabakowska i in, Kraków.
Ryś M., 1999, Psychologia małżeństwa w zarysie, Warszawa.
Tokarski R., 2006, Pola znaczeniowe i ramy interpretacyjne – dwa spojrzenia na język, [w:] „LingVaria” nr 1,
Kraków, s. 35–46.
Tokarski R., 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin.
Zaron Z, 2013, O pojęciu ‘małżeństwo’. Analiza diachroniczno-synchroniczna, [w:] Język i logopedia, red. Z.
Zaron,
J. Porayski-Pomsta, Warszawa, s. 67-75.
Czech Dawid
Embodied technology: Compatibility effects between body movement and language
comprehension in a virtual environment
Recent developments in the embodied mind theory (Wilson, 2002; Glenberg & Kaschak, 2002; Gallese &
Lakoff, 2005; Gibbs, 2006; Bergen, 2012) along with the discovery of mirror neurons (Gallese et.al. 1996;
Rizzolatti & Craighero, 2004) has led many cognitive scientists to the idea that language comprehension is a
result of mental simulation performed by engaging the perceptual and motor systems of the brain. Since its
conception, the embodied simulation hypothesis has found support in a number of behavioral and brain
imaging studies (Stanfield & Zwaan, 2001; Yaxley & Zwaan, 2007 Aziz-Zadeh & Damasio, 2008; Boulenger
et.al., 2009; Raposo et.al., 2009). However, ecological validity has become a growing concern with regard to
the experimental methods employed in the current research. Despite presenting a cogent argument and
providing reliable evidence of priming effects between perception, action and language, the studies on
14
embodied simulation have been criticized for their artificial design (c.f. Repetto et al. 2012; Bergen, 2013). In
other words, linking an increased or decreased reaction time to certain types of stimuli when pressing buttons
in front of a computer screen with an actual communicative event seems to be somewhat of a stretch. This
preliminary study will attempt to verify whether virtual reality systems could help to resolve this problem on
account of the body transfer illusion (Slater et.al, 2010). VR could provide a way to test a wider range of actionrelated language in a more natural environment, while preserving all of the necessary requirements of the
scientific method (c.f. Repettto et.al., 2012). Hence, this paper will investigate the compatibility effects
between linguistic stimuli and actions in a delayed lexical decision task in Polish and in English performed in
a virtual 3D environment.
Key words: embodied simulation, virtual reality, priming
References:
Aziz-Zadeh L, Damasio A. (2008). Embodied semantics for actions: Findings from functional brain imaging. J
Physiol Paris. 102(1-3):35-39.
Bergen, B. (2012). Louder Than Words: The New Science of How the Mind Makes Meaning. New York: Basic
Books.
Bergen, B. et. al. (2013). The crosstalk hypothesis: Why language interferes with driving. Journal of
Experimental Psychology 142(1)
Boulenger, V., Hauk, O. and Pulvermüller, F. (2009) Grasping ideas with the motor system: Semantic
somatotopy in idiom comprehension. Cerebral Cortex 19 , p. 1905-1914.
Fedman, J.A. and Narayanan, S. (2011). Simulation Semantics, Embodied Construction Grammar, and the
Language of Events. Language Action Tools for Cognitive Artificial Agents, Workshop Proceedings of the
Conference of the American Association for Artificial Intelligence (AAAI), San Francisco, September 2011
Gallese, V., Fadiga, L., Fogassi, L., Rizzolatti, Giacomo (1996). Action recognition in the premotor cortex. Brain
119 (2) p. 593–609. doi:10.1093/brain/119.2.593.
Gallese, V. & G. Lakoff. 2005. The brain's concepts: The role of the sensory-motor
system in conceptual knowledge. Cognitive Neuropsychology 22, 455–479.
Gibbs, R. W. (2006). Embodiement and Cognitive Science. New York: Cambridge University Press.
Glenberg, A.M, and Kaschak, M.P. (2002). Grounding language in action. Psychonomic Bulletin & Review, 9 (3),
p. 558-565
Raposo, A., Moss, H.E., Stamatakis, E.A. and Tyler, L.K. (2009). Modulation of motor and premotor cortices by
actions, action words and action sentences. Neuropsychologia, 47, p. 388-396.
Repetto, C., Colombo, B., and Riva. G. (2012). The link between Action and Language: Recent Findings and
Future Perspectives. Biolinguistics, 6 (3-4), p. 462-474.
Rizzolatti, G. And Craighero, L. (2004). “The Mirror Neuron System,” Annual Review of Neuroscience 27 p. 169192.
Slater M., Spanlang B., Sanchez-Vives M.V., Blanke O., (2010). First Person Experience of Body Transfer in
Virtual Reality. PLoS ONE 5(5).
Stanfield, R.A. and Zwaan, R.A. (2001). The effect of implied orientation derived from verbal context on picture
recognition. Psychological Science, 12 p. 153-156
Yaxley, R.H., and Zwaan, R.A. (2007). Simulating visibility during language comprehension. Cognition 105(1)
p. 229-236
Wilson, M. (2002). Six views of embodied cognition. Psychonomic Bulletin & Review 9, 625–636.
15
Deditius Sabina
Wyrażanie emocji poprzez obelgę w ujęciu kognitywnym
Głównym celem niniejszego artykułu jest analiza obelg rytualnych, zdefiniowanie zjawiska językowego jakim
jest obelga rytualna oraz jej typologia w kontekście języka ludzi młodych. Bazę metodologiczną stanowią
założenia lingwistyki kognitywnej oraz pragmatyki, jednakże w artykule wielokrotnie odnoszę się do pojęć
zaczerpniętych z, socjolingwistyki, antropologii, wśród innych dyscyplin, których włączenie do analizy
zaoferowało pełne wyjaśnienie badanego zjawiska, a które zwykle nie znajdują odbicia w dokonywanym
opisie obelgi. Uważam, iż analiza obelgi traktowanej jako rytuał w oparciu o Teorię Relewancji (Sperber i
Wilson, 1986) powinna za punkt wyjścia przyjąć następującą tezę: obelgą rytualną są wszystkie czynności
posiadające kognitywny lub kontekstualny rezultat, który można sparafrazować jako dyskwalifikujący lub
ośmieszający przeciwnika. Model komunikacji zaproponowany przez Sperbera i Wilson pozwala na
racjonalną interpretację zjawisk, które wykraczają poza czystą literalność. Proponuję zarys analizy obelgi
rytualnej, łącząc aspekty pragmatyczne w ramach Teorii Relewancji z semantycznymi odnoszącymi się do
leksyki tzw. obraźliwej na podstawie badań, m.in. Stanisława Grabiasa (1981), Marii Peisert (2005), Beaty
Mikołajczyk (2007), Ewy Kołodziejek (2008).
Drożdż Grzegorz
What does it take to teach the count-mass distinction in English to Polish students?
Teaching English as a foreign language poses both many problems and challenges. Handbooks abound in
linguistic structures whose rationale is either not stressed or it is omitted altogether. As a consequence,
students have to rely on their memory and mechanical mastery of structures rather than on understanding
why the given structure is applied and what it brings into the utterance.
The theoretical framework that seems to overcome these problems is Cognitive Grammar (Langacker 1987,
1991, 2000, 2008a, etc.). Three of its claims are of special significance for the present research (Langacker
2001, 2006, 2008b): first, CG indicates that differences in accounts of reality that are found in various
languages stem from alternate construals of reality that these languages afford. Second, the source of these
construals is the cultural context in which these languages are embedded (Langacker 2008a: 25-28). Finally,
the observation that directly inspired the present research – that the English count and mass categories are
flexible (Langacker 2008a: 142). These assumptions were applied in an experiment conducted among 3 rd
grade junior high school students in Poland who were taught the English count-mass distinction. The
presentation compares the consequences of applying two methods of teaching the English count-mass
distinction: the one commonly found in grammar books and the one stemming from CG.
After outlining the major assumptions of CG, the author analyses their applicability to foreign language
teaching. From this standpoint, the results of the two experiments are analysed. The presentation is concluded
with a comparison of the efficiency of both approaches.
16
Fabiszak Małgorzata
Historical Dynamic Approach to Metaphor
Within cognitive linguistics it has often been pointed out that the Conceptual Metaphor Theory as originally
proposed by Lakoff and Johnson (1980, 1999) lacks the historical dimension (cf. Bernardez 2007, Grondelaers
and Geeraerts 1995). Some attempts to investigate the diachronic variation in metaphorical linguistic
expressions – or more specifically their mutation in new genres has been made by Semino (2011, Semino –
Deignan – Littlemore 2013). Also Musolff (2004) looks at the historical evolution of the body-politic metaphor.
Other attempts looked at the metaphorical conceptualization of emotions in earlier stages of English (Fabiszak
2001, Fabiszak and Hebda 2007, Gevaert 2005, Tissari 2001).
The present paper looks at metaphor in communication, in particular, how metaphor spreads from one
user/mind to another over time. It combines cognitive and social aspects of metaphor evolution and employs corpus
methodology to investigate it. Historical Dynamics Approach to Metaphor (HDAM) implements the framework of
evolutionary linguistics, successfully applied to phonological change (Ritt 2004), to study how metaphors emerge
in language use, how they spread through communication, and how and why they achieve (or fail to achieve)
stability in historically developing speaker populations. Croft (2006) claims that language evolution takes place
in two stages: innovation and propagation. Innovation is defined as “‘functional’, in that it arises from the relationship
between linguistic form and its meaning or function” (p. 124), while propagation is social. This paper specifically
focuses on the propagation stage and analyses frequencies of metaphorically used expressions (cf. Stefanowitsch’s
MPA (2006)). As within evolutionary linguistics the replicating competence constituents (here the conceptual
metaphors) are characterised by longevity, fecundity and copying fidelity we need to operationalize these notions in
corpus linguistic terms. Fecundity is understood as the frequency of metaphorical linguistic expressions; longevity –
evidence of continuous use of metaphorical linguistics expressions while copying fidelity is related to the number of
linguistics expressions expressing the same conceptual mapping (but see the reservations of Zinken (2007) about
subsuming various linguistic representations under the same mapping). In a pilot study employing the COHA data
on the metaphor MIGRATION IS MOVEMENT OF WATER the competition between two metaphorical patterns:
(1) movement of migrants is flow of water and (2) migrants are a reservoir (of cheap labour) has been investigated.
A correlation between relative frequencies of use and the selected historical events has been observed. We interpret
it to be evidence of the influence of selectional restrictions (here: socio-political and economic context) exerted on
the fecundity of specific patterns of use, favouring the replication of the best-fit metaphor.
References:
Bernárdez, Enriqué. 2007. “Synergy in the construction of meaning”. In: Fabiszak, M. (ed.) Language and
meaning. Cognitive and functional perspectives. Peter Lang. 15-37.
Croft, William. 2006. “The relevance of an evolutionary model to historical linguistics”. In: Thomsen, OleNedergaard (ed.) Competing Models of linguistic change. Evolution and beyond. Amsterdam/Philadelphia:
Benjamins. 91-132.
Fabiszak, Małgorzata and Anna Hebda. 2007. “Emotions of Control in Old English: Shame and Guilt”. Poetica
66: 1-35.
Fabiszak, Małgorzata. 2001. The concept of 'joy' in Old and Middle English. A semantic analysis. Piła: WSB.
Geeraerts, Dirk and Stefan Grondelaers. 1995. “Looking back at anger: Cultural traditions and metaphorical
patterns”. In: John R. Taylor and Robert E.MacLaury (ed.) Language and the Cognitive Construal of the World,
Berlin: Gruyter. 153–179.
17
Gevaert, Caroline. 2005. “The anger is heat question: Detecting cultural influence on the conceptualization of
anger through diachronic corpus analysis”. In: Delbecque, Nicole, Johan van der Auwera and Dirk Geeraerts
(eds.), Perspectives on Variation. Sociolinguistic, Historical, Comparative. Berlin: Mouton de Gruyter. 195-208.
Lakoff, George and Mark Johnson. 1980. Metaphors we live by. Chicago University Press.
Lakoff, George and Mark Johnson. 1999. Philosophy in the flesh. The embodied mind and the challenge to
Western thought. New York: Basic Books.
Musolff, Andreas. 2004. Metaphor and Political Discourse. Analogical Reasoning in Debates about Europe.
Palgrave-Macmillan.
Ritt, Nikolaus. 2004. Selfish Sounds and Linguistic Evolution: A Darwinian Approach to Language Change. CUP.
Semino, Elena, Deignan, Alice and Janette Littlemore. 2013 “Metaphor, genre and recontextualisation”.
Metaphor and Symbol 28/1: 41-59.
Semino, Elena. 2011 “The adaptation of metaphors across genres”. Review of Cognitive Linguistics 9/1: 130152.
Stefanowitsch, Anatol. 2006. “Words and their metaphors: A corpus-based approach” in Stefanowitsch, Anatol;
Gries, Stefan Thomas (eds.), Corpus-based approaches to metaphor and metonymy, 63-105. Berlin/New York:
Mouton de Gruyter.
Tissari, Heli. 2001. “Metaphors we love by: On the cognitive metaphors of love from the 15th century to the
present”. Studia Anglica Posnaniensia 36, 217-242.
Zinken, Jörg. 2007. “Discourse metaphors: The link between figurative language and habitual analogies.”
Cognitive Linguistics 18(3): 445–466.
Filar Magdalena
Obrazowanie w tekście i w przekładzie – analiza wiersza Wisławy Szymborskiej Świat
umieliśmy… w przekładach na język niemiecki
Celem referatu jest omówienie potencjału semantycznego wiersza Wisławy Szymborskiej Świat umieliśmy…
w oparciu o założenia kognitywnej teorii języka i ustalenie, w jakim stopniu udało się zachować treść
oryginału w przekładach tego tekstu na język niemiecki autorstwa Karla Dedeciusa i Jutty Janke.
Punktem wyjścia dla naszych rozważań jest założenie, że tłumacz, podobnie jak autor tekstu, dokonuje w
procesie przekładu konstrukcji znaczeń, a ekwiwalencja w przekładzie jest nie tyle ekwiwalencją na poziomie
leksemów czy struktur gramatycznych, co przede wszystkim ekwiwalencją na poziomie całego obrazu.
Analiza tekstu będzie się wobec tego koncertować głównie na zagadnieniu obrazowania w rozumieniu
gramatyki kognitywnej Langackera (2009), na które składają się m.in. takie wymiary/parametry konstrukcji
sceny, jak poziom schematyczności i szczegółowości (ang. schematicity/specificity), zakres predykacji (scope
of predication), układ figura-tło (ang. figure-ground organisation), perspektywa, rozumiana przede wszystkim
jako perspektywa oglądu (ang. perspective) której najważniejszym składnikiem jest punkt widzenia (ang.
vantage point), a także postulowana przez Tabakowską (2001) i Bartmińskiego (2007) ocena
epistemologiczna i aksjologiczna.
Analiza porównawcza przekładów będzie natomiast polegać na omówieniu konkretnych wyborów
językowych dokonanych przez tłumaczy pod kątem ich ekwiwalencji na poziomie obrazowania.
18
Filipowska Katarzyna
Językoznawstwo kognitywne a przekład poezji
Jedną z wielu dziedzin nauki znajdujących się w obszarze zainteresowań współcześnie rozwijanej
kognitywistyki, oprócz uznanych dyscyplin jak psychologia, neurolingwistyka czy antropologia, jest
przekładoznawstwo1. Celem prezentacji jest przedstawienie wybranych teorii wywodzących się
z językoznawstwa kognitywnego oraz zbadanie ich przydatności dla zrozumienia istoty procesu tłumaczenia.
Podczas wystąpienia zostaną opisane podstawowe założenia zaczerpnięte z dorobku twórcy Gramatyki
Kognitywnej – Ronalda Langackera oraz autora książki Metafory w Naszym Życiu – George’a Lakoffa.
Wystąpienie zakłada również ustosunkowanie się do opracowanej przez Gillesa Fauconniera i Marka Turnera
„teorii amalgamatów kognitywnych”, czy też „integracji pojęciowej”, czyli połączenia dwóch lub więcej
przestrzeni wyjściowych w jedną, która według Agnieszki Libury (2007: 31) „tworzy nowe znaczenia, pozwala
uzyskać globalny wgląd w zawikłane aspekty rzeczywistości i ułatwia zrozumienie wymiarów doświadczenia,
niedostępnych bezpośrednim działaniom i percepcji”. Przedstawienie takiego tła teoretycznego wynika
z chęci zbadania, czy rozumienie procesów kognitywnych umożliwia stworzenie tłumaczenia godnego
oryginału. Istotną częścią wystąpienia będzie zaprezentowanie wyników obszernej analizy polskich
tłumaczeń poezji Philipa Larkina autorstwa Stanisława Barańczaka oraz Jacka Dehnela. Zaprezentowane
zostaną fragmenty tekstów tłumaczonych, w których pominięto lub zastąpiono treści oryginalne oraz na
podstawie których można zbadać, czy znajomość podstawowych pojęć i teorii wywodzących się z lingwistyki
kognitywnej mogłaby wpłynąć na zrozumienie istoty procesu tłumaczenia utworów poetyckich.
Bibliografia:
Evans, V. i Melanie Green. 2006. Cognitive Linguistics: an Introduction. Mahwah, New Jersey: Lawrence
Erlbaum Associates.
Fauconnier, G. 1994. Mental Spaces: Aspects of Meaning Construction in Natural Language. Cambridge:
Cambridge University Press.
Fauconnier, G. i Mark Turner. 2002. The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind's Hidden
Complexities. New York: Basic Books.
Hejwowski, K. 2004. Translation. A Cognitive – Communicative Approach. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy
Mazurskiej.
Lakoff, G. i Mark Johnson. 1980. Metaphors We Live By. Chicago, London: The University of Chicago Press.
Lakoff, G. i Mark Turner. 1989. More Than a Cool Reason. A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago, London:
The University of Chicago Press.
Langacker, R. 1987. Foundations of Cognitive Grammar. Vol. 1. Theoretical Prerequisites. Stanford: Stanford
University Press.
Langacker, R. 1991. Concept, Image, and Symbol. The Cognitive Basis of Grammar. Berlin, New York: Mouton de
Gruyter.
Langacker, R. 2008. Cognitive Grammar: An Introduction. New York: Oxford University Press.
Larkin, P. 1991. 44 Wiersze. Kraków: ARKA.
Larkin, P. 2008. Zebrane. Wrocław: Biuro Literackie.
Libura, A. 2007. Amalgamaty Kognitywne w Sztuce. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac
Naukowych „Universitas”.
1
(zob. np. Tabakowska 1993, Hejwowski 2004, Rojo 2013).
19
Rojo, A. i Iraide Ibarretxe-Antuńano, ed. 2013. Cognitive Linguistics and Translation. Berlin, Boston: Mouton de
Gruyter.
Stockwell, P. 2002. Cognitive Poetics. An Introduction. London, New York: Routledge.
Tabakowska, E. 1993. Cognitive Linguistics and Poetics of Translation. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Tabakowska, E. 2001. Kognitywne Podstawy Języka i Językoznawstwa. Kraków: Towarzystwo Autorów i
Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Florczuk Marta
Car, patron gazu, były, obecny i przyszły prezydent Rosji. Językowe i ikoniczne sposoby
konceptualizacji Władimira Putina w polskim dyskursie publicznym
W referacie przedstawiam sposoby konceptualizacji Władimira Putina w polskim dyskursie publicznym –
prasie (zwłaszcza publicystyce), mediach i komentarzach internetowych. Jak wiadomo, obecny przywódca
Rosji należy do grona najbardziej wpływowych ludzi na świecie, lecz jest także uznawany za jednego z
najbardziej kontrowersyjnych polityków XXI wieku. Wykorzystuje on, charakterystyczne dla zachodnich
demokracji, najnowocześniejsze techniki marketingu politycznego, a jednocześnie sprawuje rządy metodami
wymownie przypominającymi dawne, antydemokratyczne reżimy. Zamierzam odpowiedzieć na pytanie, jak
postrzegamy człowieka, który wywołuje nasz pobłażliwy uśmiech, gdy nurkując w Zatoce Tamańskiej,
wyławia antyczne dzbany i jednocześnie budzi nieprzeparty lęk, gdy na oczach całego świata bezkarnie
dokonuje aneksji części niepodległego państwa.
Celem podjętej analizy jest pokazanie, jakimi środkami językowymi posługują się użytkownicy polszczyzny,
by opisać nieprzystający do zachodnioeuropejskich realiów model rządów rosyjskiego polityka. Szczególną
uwagę zwracam na zjawisko etykietyzacji językowej i ikoniczne, metaforyczne sposoby przedstawienia
Prezydenta Federacji Rosyjskiej. Omawiane w tym ujęciu zagadnienie opiszę zgodnie z założeniami
dynamicznej teorii metafory Cornelii Müller.
Gieroń-Czepczor Ewa
POLITICIANS-ARE-ANIMALS metaphor in scenarios of breeding, hunting and natural selection
in Polish political discourse.
This paper applies the tools of cognitive semantics in political discourse analysis with a focus on mappings
between the source domain of ANIMALS and the target domain of POLITICS/POLITICIANS (as well as their
entailments, Lakoff & Johnson, 1980). Such mappings are readily exploited by politicians and the media due
to their conspicuous axiological function (Krzeszowski 1990; 1997). Scenarios of breeding, chasing, hunting,
fighting and natural selection as found in political discourse rely heavily on shared connotations (or
worldviews, Bartmiński 2007) with reference to specific animals, successfully implying admiration, criticism,
or abuse, and thus revealing the role of metaphor to be a pragmatic category. Apart from animal terms, lexical
exponents considered in this analysis also include elements of the natural environment and types of behaviour
normally associated with the animal world or forms of human-animal interaction which complement this
mental image.
20
The material for this study includes utteraces by Polish politicians culled from online newspapers and news
magazines in the period between 2010-2013. It illustrates a further dimension in the imagery of political
activity, conceptually correlated with POLITICS IS WAR/COMPETITION.
Głaz Adam
Why virtuality?
Contemporary over-technologized societies are said to live in a “virtual world”. Intuitively easy to
accommodate, for a cognitive linguist the claim begs at least the following three questions:
(1) Where in the history of ideas can one find inspiration for investigating the problem in the context of
language?
(2) What is virtuality in this context?
(3) Why/what for do we need it?
Question (1) will only be addressed briefly, with reference to the legacy of Duns Scotus, Charles S.
Peirce, Gilles Deleuze or Slavoj Žižek. Question (2) will receive more attention: we can talk about virtuality in
language or the virtuality of language. As for the former, the only mainstream cognitive linguistic model that
makes systematic use of the notion is Langacker’s (2009) Cognitive Grammar, but even there its treatment
calls for finer distinctions and greater descriptive precision. The latter is a virtually (pun coincidental!)
unexplored area and as such brings us to Question (3).
An answer to that question proposed here is that we need a serious inquiry into virtuality because
language is inherently virtual. By this is meant:
(i) the virtuality of the linguistic sign – an extension of Radden and Kövecses’ (1999) sign metonymy;
(ii) the virtuality of metaphorization – this may help shed light on an old problem identified by von Steinen
(1894): the Bororo “we are parrots” men.
In short, by exploring the virtual in and of language, cognitive linguists may hope to obtain insights
into the latter’s real nature.
References:
Langacker, Ronald W. 2009. Investigations in Cognitive Grammar. Berlin and New York: Mouton de Gruyter.
Radden, Günter and Zoltán Kövecses. 1999. Towards a theory of metonymy. In Klaus-Uwe Panther and Günter
Radden (eds.) Metonymy in Language and Thought. 17-59. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
von der Steinen, Karl. 1894. Under den Natürvolkern Zentral-Brasiliens. Berlin: Verlagsbuchlandlub Dieter
Reimer.
Góralczyk Iwona
The conceptual structure of silence?
As the title of the presentation suggests, the analysis goes back to Jason Merchant’s influential 2001 book “The
syntax of silence”. The aim of the analysis is essentially to “translate” some aspects of Merchant’s research,
which combines generative grammatical methodology and information structure, into analytic tools of
21
cognitive linguistics. The focus of the analysis is placed on those elements of the theory of ellipsis which seem
to be more adequately couched in terms of the generative grammatical paradigm.
References:
Langacker, R. W. 2012. Elliptic Coordination. Cognitive linguistics 23.555-599
Merchant, J. 2001. The syntax of silence. OUP
Kaleta Agnieszka
GET-passives in English: a corpus-cognitive study.
The present paper is concerned with the use of the English passive construction with the verb ‘get’. It begins
with a brief overview of the previous studies dealing with English passive constructions in general and with
get-passives in particular. The main part of the paper consists in the presentation of the results of a corpusbased study of get-passives, i.e. it discusses the main distributional tendencies of the construction in question
in present-day English, including the presentation of the relevant quantitative data. This is followed by a
qualitative analysis of the data collected, which aims at determining the underlying semantic factors that
motivate the use of marked get-passives rather than the more common be-passives.
Karpińska-Musiał Beata
Zmiana jako „pojęcie sporne z natury”. Konstrukcja znaczenia zmiany społecznej z perspektywy
lingwistyki kognitywnej i analizy dyskursu
Artykuł stanowi propozycję spojrzenia na zmianę instytucjonalną, związaną z wdrażaniem reformy
szkolnictwa wyższego w Polsce, z punktu widzenia teorii kategoryzacji językowej oraz krytycznej analizy
dyskursu. Przyjęta perspektywa zakłada dyskursywne tworzenie rzeczywistości społecznej i opiera się na
konstruktywizmie jako paradygmacie poznawczym, wytyczającym struktury myślowe i zdeterminowanym
tworzeniem semantycznych oraz kulturowych ram interpretacji (Kovecses 2011, Fillmore 1985). Krytyczna
analiza dyskursu pozwala natomiast na traktowanie zjawisk społecznych jako zdarzeń nie tylko w ich
wymiarze fizykalnym, ale jako procesy negocjowania znaczeń w toku dyskusji, interpretacji, analizy oraz
dekonstrukcji. Poza wymiarem dyskursywnym, zmiana społeczna z reguły analizowana jest przez soczewkę
definicji socjologicznych, edukacyjnych lub przez pryzmat uwikłań politycznych związanych z relacjami
władzy. Autorka artykułu stawia sobie za cel próbę dodania i doprecyzowania do ww. perspektyw
językoznawczej analizy procesów, które zachodzą w trakcie implementacji zmiany w instytucji. Przyjmuje w
prezentowanym wywodzie tezę, że zmianę społeczną można interpretować jako ‘kategorię sporną z natury’
(Gallie 1956), i że spełnianie przez pojęcie ‘zmiany’ warunków pozwalających definiować ją jako taką, może
wyjaśnić wiele z ujawnionych dotychczas problemów związanych z procesem wdrażania zmiany w
szkolnictwie wyższym. Tym samym, teoria kategoryzacji językowej może posłużyć jako ciekawe narzędzie
interdyscyplinarnej interpretacji zjawiska o charakterze społecznym.
Konkludując, celem jest analiza konkretnych przejawów kontestacji zmiany, na przykładzie części badania
sondażowego na temat wdrażania reformy w szkolnictwie wyższym, w perspektywie kryteriów „pojęcia z
natury spornego”. Artykuł zakończy próba wyjaśnienia tych przejawów, zarysowania dyskursywnych
22
środków zaradczych celem promowania bardziej świadomej, refleksyjnej oraz interdyscyplinarnej postawy
wobec zmiany w instytucji edukacyjnej, jaką jest współczesny uniwersytet.
Bibliografia:
Fillmore C.J. (1985), Frames and the Semantics of Understanding, Quaderni di Semantica, 6(2), s. 222-254
Gallie, W.B. (1956) Essentially contested concepts. W: The Proceedings of the Aristotelian Society. Vol. 51,
Harrison and Sons.
Kovecses, Z. (2011), Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie. Kraków: TA i WPN UNIVERSITAS
Kasperek Roksana
Cognitive operations in drug culture lexicon based on English-language films
The aim of this presentation is to analyze the lexicon of drug culture manifested in English-language films in
the framework of cognitive semantics. The corpus of my study has been drawn from the diversity of Englishlanguage films depicting drug community. All of them are regarded to be icons of their kind. I have examined
them with respect to such cognitive processes as metaphor, metonymy, and metaphotonymy. The research is
an attempt to provide a more detailed linguistic description of the vocabulary used by drug addicts since it
displays a remarkable degree of lexical productivity.
Kermer Franka
Cognitive Grammar and Foreign Language Pedagogy: Evidence from an Experimental Study
Different studies show that non-native English speakers have various difficulties in acquiring a correct
understanding and proper use of the English language, with the English tense-aspect system as one of the
crucial points that often causes problems to ESL learners. For German ESL learners the ‘English tense-aspect
system constitutes a major source of error’ (Niemeier and Reif 2008: 328), and the polysemous progressive
form is often misused, or rather overused. Following evidence from a number of different sources, the formally
inaccurate and context-inadequate use of the English tense-aspect system may be ascribed to the structuralisttraditional orientation of pedagogical grammar that is employed in foreign language pedagogy and grammar
teaching practices (Bielak & Pawlak 2013). This paper intends to present the application of a cognitiveinspired approach to teaching English tense-aspect in an ESL classroom. Based on the assumption that
grammar is stored as an inventory of symbolic structures in the human mind, Cognitive Grammar (CG) allows
a meaningful understanding of grammatical structures by presenting semantic links between and, more
importantly, motivation behind grammatical elements (Langacker 1987, 1991).
A quasi-experimental study was set out to provide empirical evidence concerned with the effectiveness of
pedagogical applications of CG when teaching tense and aspect. Furthermore, its effects were compared with
grammar instruction whose foundation lies in traditional frameworks. The results confirm a positive effect of
the CG treatment on the learners’ grammatical knowledge, and a significant difference in performance in
favour of the experimental group can be reported for selected test tasks.
23
References:
Bielak, J. & Pawlak, M. (2013). Applying Cognitive Grammar in the Foreign Language Classroom. Teaching
English Tense and Aspect. Berlin: Springer.
Langacker, Ronald W. (1987). Foundations of Cognitive Grammar, Vol. I: Theoretical Prerequisites. Stanford,
California: Stanford University Press.
------ 1991 Foundations of Cognitive Grammar, Vol. II: Descriptive Application. Stanford, California: Stanford
University Press.
Niemeier, S. & Reif, M. (2008). Making progress simpler? Applying cognitive grammar to tense-aspect teaching
in the German EFL classroom. In: De Knop, Sabine; De Rycker, Teun (eds.), Cognitive Approaches to Pedagogical
Grammar. Berlin: Mouton de Gruyter, 325-356.
Klos Jerónimo Sylwia
Big Friendly Giant’s language in its Polish and Portuguese version – how translators can use
the theory on blending as a tool for finding the most appropriate translation equivalents.
The aim of my presentation is to analyse the language used by Big Friendly Giant – the main protagonist of the
novel The BFG by Roald Dahl. Using the theory on blending, I will present the structure of newly created words,
wordplays and grammar errors in the form of cognitive models in order to indicate patterns to be applied in
the translation of Big Friendly Giant’s speech.
In the second part of my presentation I will focus on Polish and Portuguese version of the BFG language to see
how far/close it is to its original model. The blending theory will serve as a point of reference in the evaluation
of the translations. We will see that the cognitive models can help in detecting the code of the Big Friendly
Giant’s speech and therefore can be used as tools for finding the most appropriate translation equivalents.
Kokorniak Iwona
From language to experience: A cognitive study of the English ‘think that’ construction
Cognitive linguistics adopts an approach that language, at least partially, reflects patterns of thoughts of a
conceptualizer, and thus that a unified account of the semantic structure of lexical and grammatical
organisation to some extent should reveal one’s conceptual structure.
The aim of this study is to explore the conceptual structure of the English think that construction in the first
person singular and take a unified account of its complementation. Only I think that constructions are
investigated, since only thoughts which are expressed at the present moment can be understood as
assessments of the (ir)reality they describe. Otherwise, i.e. when expressed, for instance, in the past, as in I
believed that Peter was trapped in the room, they cannot be considered as modal assessments, since here “the
speaker conceptualizes a scene as detached from himself, like a spectator watching a play” (Evans and Green
2006: 240).
With the speaker’s objective or performative construal as of being here and now (Nuyts, 2001 Krawczak and
Kokorniak 2012), the analysis focuses on whether an event is portrayed as referring to the past, the present
or the future, how the speaker assesses the scene, namely whether he or she is positive, negative or neutral in
24
attitude of the proposition’s construal represented by the complementation (Lewandowska-Tomaszczyk
1996), and also, whether their construal refers to the material, psychological or force-dynamic world of
experience (Radden and Driven 2007: 272-297).
A manually annotated sample from the British National Corpus, as a balanced representative source of the
English language, is used in the study. The extracted data are statistically analyzed in search of how formal
and semantic elements contribute to the complementation construal of the epistemic verb and whether there
is any correlation between them (e.g. Gries 2006, Glynn 2009). To sum up, the study seeks to find out how the
complementation of the construction represents certain aspects of world’s experience.
References:
Evans, Vyvyan and Melanie Green. 2006. Cognitive linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh
University Press.
Glynn, Dylan. 2009. “Polysemy, syntax, and variation. A usage-based method for cognitive semantics”, in: New
directions in cognitive linguistics, Vyvyan Evans & Stéphanie Pourcel (eds.). Amsterdam: Benjamins, 77-106.
Gries, Stefan Th. 2006. “Corpus-based methods and cognitive semantics: The many senses of to run”, in: Stefan
Th. Gries and Anatol Stefanowitsch (eds.), Corpora in cognitive linguistics: Corpus-based approaches to syntax
and lexis. Berlin: Mouton de Gruyter, 57-100.
Krawczak Karolina and Iwona Kokorniak. 2012. “A corpus-driven quantitative approach to the construal of
Polish myśleć ‘think’”, Poznań Studies in Contemporary Linguistics 48, 3: 439–472.
Lewandowska-Tomaszczyk, Barbara. 1996. Depth of negation: A cognitive semantic study. Łódź: Łódź
University Press.
Nuyts, Jan. 2001. “Subjectivity as an evidential dimension in epistemic modal expressions,” Journal of
Pragmatics 33: 383-400.
Radden, Günter and René Driven. 2007. Cognitive English Grammar. Amsterdam: Benjamins.
Korwin-Szymanowska Adamina, Jacek Tadeusz Waliński
Metaphorical Conceptions of Health
The meaning of health has been debated among Western philosophers and medicine practitioners for over
two millennia (Loudon, 1997). Woynarowska (2007) points out that to date at least 300 various definitions of
health have been proposed in medicine, psychology, pedagogy, sociology, as well as other disciplines
preoccupied with the human condition, yet a common interpretation of the meaning of health has not been
worked out. As emphasized by Mateusiak, Gwozdecka-Wolniaszek & Januszek (2011), the concept of health is
multidimensional, relative, and prone to alterations not only from individual but also historical, cultural, and
socio-economic perspectives. For that reason, an unequivocal definition of health remains as elusive as it is
fundamental to our existence (Korwin-Szymanowska, 2014).
Employing the framework of Contemporary Theory of Metaphor (Lakoff, 1993; Lakoff & Jonson, 1999), this
paper discusses the concept of health as a conceptual metaphor on the basis of empirical data from language
corpora. This study focuses in particular on ontological sources of health conceptualizations, taking into
consideration the theory of objectification (Szwedek, 2007, 2011) and force dynamics in language and
cognition (Talmy, 1988). Data found in national reference corpora for British English (BNC) and Polish (NKJP)
show that, for example, both English and Polish speakers often conceptualize health as a fragile plant or a
precious object, which indicates that, despite cultural influences (cf. Kövecses, 2005), key conceptual aspects
of human health are essentially universal across languages and cultures.
25
References:
Korwin-Szymanowska, A. (2014). Poziom świadomości zdrowotnej młodzieży akademickiej uczelni
warszawskich. (Ph.D. Dissertation). Academy of Special Education, Warsaw.
Kövecses, Z. (2005). Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge: Cambridge University Press.
Lakoff, G. (1993). The contemporary theory of metaphor. In A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought, 2nd Ed.
(pp. 202–251). Cambridge: Cambridge University Press.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western
Thought. Chicago: University of Chicago Press.
Loudon, I. (Ed.) (1997). Western Medicine. An Illustrated History. Oxford: Oxford University Press.
Mateusiak, J., Gwozdecka-Wolniaszek, E., & Januszek, M. (2011). Kręte ścieżki pomiaru zdrowia – prace nad
konstrukcją kwestionariusza do oceny zdrowia. In M. Górnik-Durose & J. Mateusiak (ed.), Psychologia zdrowia:
Konteksty i pogranicza. (pp. 125–147). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Szwedek, A. (2007). An alternative theory of metaphorization. In M. Fabiszak (Ed.), Language and Meaning:
Cognitive and Functional Perspectives (pp. 313–327). Frankfurt am Main: Peter Lang.
Szwedek, A. (2011). The ultimate source domain. Review of Cognitive Linguistics, 9(2), 341–366.
Talmy, L. (1988). Force Dynamics in Language and Cognition. Cognitive Science, 12(1), 49–100.
Woynarowska, B. (2007). Edukacja zdrowotna. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Korżyk Krzysztof
Kognitywne mechanizmy interpretacji i rozumienia tekstu
W artykule omawia się funkcjonowanie reprezentacji pojęciowych w procesie interpretowania i rozumienia
tekstu. Ujmując owe czynności i akty w kategoriach kognitywno-informacyjnych, autor rozważa wpływ
czynników poznawczych i pozapoznawczych na decyzje podmiotów skutkujące przypisaniem odnośnym
wyrażeniom językowym interpretacji adekwatnej do okoliczności ich wystąpienia oraz omawia przykładowe
strategie i procedury precyzowania sensu wyrażeń w wieloetapowym procesie przechodzenia od
standardowej, leksykalno-semantycznej struktury znaczeniowej, do komunikacyjnie i interakcyjnie
wypełnionych, informacyjnych struktur dyskursu. Ramą odniesienia dla konstatacji formułowanych w toku
wywodu są ustalenia gramatyki kognitywnej, teorii czynności mowy oraz teorii relewancji dotyczące
semantycznych i interakcyjnych aspektów konstruowania i rekonstruowania znaczeń w aktach
porozumiewania się przy współudziale języka.
Kosecki Krzysztof
Metaphor-Metonymy Interaction In Ways Of Expressing Emotions In Signed Languages
The paper discusses ways of expressing emotions in signed languages from the perspective of the second
generation cognitive linguistics (Lakoff 1987; Lakoff and Johnson 1980, 1999), especially the theories of
conceptual metaphor and metonymy (Grady 1997; Radden and Kövecses 1999; Kövecses 2010). It focuses on
British Sign Language (BSL) signs for anger, anxiety, happiness, pride, regret, sadness, and other emotions. It
26
is argued that these signs are based on the conceptual metaphor BODY IS A CONTAINER FOR THE EMOTIONS
(Lakoff 1987; Kövecses 2010), which is reflected in the articulatory parameter of location, that is, the place
where the signs are produced (Sutton-Spence and Woll 2010: 189-195). In some cases, the metaphor
highlights specific body parts as loci of the emotions, e.g. the heart. Other articulatory parameters – handshape, movement, and orientation – reflect source domains of metaphors or vehicles of metonymies
interacting with the dominant CONTAINER metaphor.
References
Grady, Joseph. 1997. Foundations of Meaning: Primary Metaphors and Primary Scenes. PhD disssertation,
University of California, Berkeley.
Lakoff, George. 1987. Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago:
University of Chicago Press.
Lakoff, George and Mark Johnson. 1980. Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, George and Mark Johnson. 1999. Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to
Western Thought. New York: Basic.
Smith, Cath. 2010. Sign Language Companion: A Handbook of British Signs. London: Souvenir.
Sutton-Spence, Rachel and Bencie Woll. 2010. The Linguistics of British Sign Language: An Introduction.
Cambridge: Cambridge University Press.
Kozieł Renata
Konceptualizacja emocji negatywnych w języku niemieckim na podstawie analizy czasowników
wchodzących w relacje syntagmatyczne z leksemami Ärger, Wut i Zorn
Przedmiotem mojego wystąpienia będzie opis i klasyfikacja funkcji semantycznych czasowników
występujących w relacjach syntagmatycznych, czyli w tzw. kolokacjach, z niemieckimi leksemami
oznaczającymi uczucia takie jak Ärger, Wut i Zorn (złość, wściekłość i gniew). Analizowane kolokatory zostaną
pogrupowane według wyznaczonych funkcji semantycznych i w obrębie każdej grupy scharakteryzowane.
Badane kolokacje mają w większości charakter metaforyczny. Na podstawie powtarzalnych metafor i
metonimii można więc ustalić prototypowy mechanizm konceptualizacji uczucia oraz strukturę semantyczną
pojęcia. Bazą wspomnianej analizy będzie korpus tekstów opracowany przez Institut für Deutsche Sprache w
Mannheim, obejmujący zarówno teksty pisane, jak i teksty języka mówionego.
Krawczak Karolina
A Cognitive Usage-Based Approach to Social Emotions: SHAME in English and Polish
The present study is a corpus-based quantitative analysis of SHAME from a contrastive perspective. It reveals
how this socially rich emotion concept is construed in the individualistic communities of Britain and America,
and in the collectivist society of Poland. The concept is operationalized through the following adjectives
instantiating it – ashamed, embarrassed, and guilty for English, and zawstydzony (‘ashamed’), zażenowany
(‘embarrassed’), and winny (‘guilty’) for Polish. Their actual usage is examined along formal, semantic, and
27
sociolinguistic parameters. It is assumed that patterns of language use are indicative of an underlying
conceptual and social structure (Glynn 2010a, 2010b).
The analysis of actual language use across many communicative situations gives us an insight into the social
dimension of language and cognition. Shame, originating from the subject’s sensitivity to others’ actual or
potential criticism, is a truly social emotion (Wierzbicka 1999b). It integrates the speaker’s internal and
external perspectives on a given situation. Wierzbicka’s (1992, 1999a, 1999b) assumptions along with the
findings of prior linguistic, psychological and anthropological research into the field of social emotions (e.g.,
Kövecses 1986, 1990, 2002; Triandis 1989, 2001; Kitayama et al. 1995; Tangney et al. 1996; Fabiszak & Hebda
2007; Lewis 2008) serve as the basis upon which to elucidate their intersubjective cross-cultural structuring.
The method of corpus-based semantic analysis entails the meticulous manual annotation for usage-features
of large numbers of examples. In this study, 200 occurrences per each lexeme per language, accompanied by
a broad co(n)text are extracted from the fiction sections of the British National Corpus, the Corpus of
Contemporary American English, and the National Corpus of Polish. All the 1800 examples are manually
tagged for a wide range of sociosemantic variables, established in previous studies (e.g., Krawczak 2014).
This detailed feature-analysis reveals the conceptual structure of the lexemes, their interrelations as well as
their socio-cultural profiling. The data are treated with multivariate exploratory and confirmatory
statistics, in the form of correspondence analysis and multinomial logistic regression analysis, respectively.
These methods enable the author to identify falsifiable patterns of language use and the intersubjective
conceptual profiles of shame, embarrassment, and guilt, emerging in the three communities.
Among the interesting cross-cultural results, the analyses demonstrate that in Polish the usage profile of the
lexical concept of ‘shame’ tends toward that of ‘embarrassment’, being linked to the interactive situation, its
participants, and social conventions. This finding supports the hypothesis positing the interdependent, otheroriented character of collectivist communities such as Poland as well as the hypothesis that in such societies,
the subject is more likely to feel bad about revealed misdeeds (Edelstein & Shaver 2007: 202). In the AngloSaxon world, on the other hand, the usage profile of ‘shame’ emerges as closer to that of ‘guilt’, being related
to more serious, atemporal moral issues. This is consonant with the image of the individualist cultures as
independent and governed by “mechanisms of internal control” (Triandis et al. 1988: 326), rather than
externally imposed rules and expectations.
Keywords: social emotions, (inter)subjectivity, corpus-based, multivariate statistics, contrastive
Selected References
Edelstein, R. S. & P. R. Shaver. 2007. A Cross-cultural examination of lexical studies of selfconscious emotions.
In: J. L. Tracy, R. W. Robins, & J. P. Tangney (eds.), The Selfconscious Emotions: Theory and research, 194–208.
New York: Guilford Press.
Fabiszak, M. & A. Hebda. 2007. Emotions of Control in Old English: Shame and guilt. Poetica 66, 1 -36.
Glynn, D. 2010a. Synonymy, fields, and frames. Developing usage-based methodology for Cognitive Semantics.
In: H. J. Schmid & S. Handl (eds.), Cognitive Foundations of Linguistic Usage Patterns, 89–118. Berlin: Mouton.
Glynn, D. 2010b. Testing the hypothesis. Objectivity and verification in usage-based Cognitive Semantics. In:
D. Glynn & K. Fischer (eds.), Quantitative Methods in Cognitive Semantics, 239–269. Berlin: Mouton.
Kitayama, S., R. Markus & H. Matsumoto. 1995. Culture, self, and emotion: A cultural perspective on “selfconscious” emotions. In: J. P. Tangney & A. H. Fischer (eds.), Self-conscious Emotions: The psychology of shame,
guilt, embarrassment, and pride, 439–465. New York: Guilford Press.
Kövecses. Z. 1986. Metaphors of Anger, Pride, and Love. A lexical approach to the structure of concepts.
Amsterdam: Benjamins.
Kövecses, Z. 1990. Emotion Concepts. New York: Springer.
Kövecses, Z. 2002. Emotion Concepts: Social constructionism and Cognitive Linguistics. In: S. Fussell (ed.), The
Verbal Communication of Emotions: Interdisciplinary Perspectives, 109–124. Mahwah: Lawrence Erlbaum.
28
Krawczak, K. 2014. Shame and its near-synonyms in English: A multivariate corpus-driven approach to social
emotions. In: I. Novakova, P. Blumenthal and D. Siepmann (eds.), Les émotions dans le discours, 83–94.
Frankfurt/Main: Peter Lang.
Lewis, M. 2008. Self-conscious emotions: Embarrassment, pride, shame, and guilt. In: M. Lewis, J. M. HavilandJones & L. Feldman Barrett (eds.), Handbook of Emotions, 742– 756. New York: Guilford Press.
Tangney, J. P., R. S. Miller, L. Flicker & D. Hill Barlow. 1996. Are shame, guilt, and embarrassment distinct
emotions? Journal of Personality and Social Psychology 70: 1256–1269.
Tissari, H. 2006. Conceptualizing shame: Investigating uses of the English word shame, 1418-1991. In: R.
McConchie, O. Timofeeva, H. Tissari & T. Säily (eds.), Selected Proceedings of the 2005 Symposium on New
Approaches in English Historical Lexis, 143–154. Somerville, MA.: Cascadilla Proceedings Projects.
Triandis, H. C. 1989. The self and social behavior in differing cultural contexts. Psychological Review 96: 506–
520.
Triandis, H. C. 2001. Individualism-collectivism and personality. Journal of Personality 69: 907–924.
Triandis, H. C., R. Bontempo, M. J. Villareal, M. Asai, & N. Lucca. 1988. Individualism and collectivism: Crosscultural perspectives on self-ingroup relationships. Journal of Personality and Social Psychology 54: 323–338.
Wierzbicka, A. 1992. Defining emotions concepts. Cognitive Science 16: 539–581.
Wierzbicka, A. 1999a. Emotions across Languages and Cultures: Diversity and universals. Cambridge: CUP.
Wierzbicka, A. 1999b. Emotional universals. Language Design 2: 23–69.
Kuczok Marcin
Metonymic construction of meaning in Polish and English denominal adjectives
The aim of the presentation is to compare and contrast the possible patterns of metonymic shifts in English
and Polish adjectives created from nouns. In Polish, the formation of denominal adjectives is based on
suffixation (butelkaN – butelkowyADJ) or prefixal-suffixal (parasynthetic) derivation (nadziejaN –
beznadziejnyADJ) (Szymanek 2010). In English, denominal adjectives are created by means of affixation
(industryN – industrialADJ) or conversion (woodN – woodADJ). Additionally, English equivalents of Polish
denominal adjectives involve noun-based compounds (stożekN – stożkowatyADJ; coneN – cone-shaped), nouns
modifying other nouns (poleN – polnaADJ droga; fieldN – fieldN track), possessive forms (tatuśN – tatusiowaADJ
broda; daddyN – daddy'sN beard), and suppletive adjectives (słońceN – energia słonecznaADJ; sunN – solarADJ
energy) (Post 1986; Szymanek 1989).
Conceptual metonymy can be defined as “a cognitive process in which one conceptual entity, the vehicle,
provides mental access to another conceptual entity, the target, within the same idealized cognitive models
(ICMs)” (Radden and Kövecses 1999; Bierwiaczonek 2013). Following Brdar and Brdar-Szabó (2013), it can
be held that while in non-concatentive word-formation processes, such as conversion, the metonymic
motivation is easily identifiable, in concatentive word-formations, such as affixation and compounding,
metonymic shifts may occur either in the input or the output of the word-formation mechanism. Since
adjectives are words modyfing nouns and describing certain characteristics or properties of these nouns, it
can be claimed that they name various PROPERTIES within the ICM of the noun they modify. Thus, metonymic
shifts can be observed in the nouns which undergo conversion to adjectives or constitute the input either for
the suffixal derivation of adjectives or noun-based compounding. The list of the most common metonymic
mappings inlcudes AGENT, PATIENT, OBJECT/AFFECTED, INSTRUMENT, MEANS, LOCATION, SOURCE,
29
PLACE OF ORIGIN, ORIGIN, PATH, GOAL, PURPOSE, TIME, MATERIAL, POSSESSOR, POSSESSED, CAUSE, and
RESULT FOR PROPERTY OF A NOUN.
Selected bibliography:
Bierwiaczonek, B. 2013. Metonymy in Language, Thought and Brain. Sheffield: Equinox.
Brdar, M., and R. Brdar-Szabó. 2013. Some reflections on metonymy and word-formation. Explorations in
English Language and Linguistics 1-1: 40-62.
Post, M. 1986. Denominal Adjectivalization in Polish and English. Wrocław: Wydawnictwo UW.
Radden, G., and Z. Kövecses. 1999. Towards a theory of metonymy. In K.-U. Panther and G. Radden (eds.)
Metonymy in Language and Thought, 17-59. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Szymanek, B. 1989. Introduction to Morphological Analysis. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szymanek, B. 2010. A Panorama of Polish Word-Formation. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kudła Marcin
On Krauts, Taffys and Blanket-heads: Attributive Ethnonyms as a Tool for Describing
ETHNICITY
The present paper investigates the issue of ethnic otherness from a cognitive linguistic perspective. In
particular, it is assumed that language users form an ethnocentric (see Sumner 1906) idealised cognitive
model (commonly referred to as a stereotype) of ethnicity, which consists of a cluster of metonymic models
(Lakoff 1987), such as for example body, personal names, clothing, cuisine, etc. Each model (or submodel)
highlights a different aspect of the concept of ethnicity and can serve as the basis for the formation of an
attributive ethnonym (that is, an ethnic name whose form alludes to a characteristic associated with the target
group). Examples of such terms (which are mostly perceived by the target group as offensive) include the
Am.E. redskin ‘Native American’, Dago ‘Italian male’, towel-head ‘East Indian’, bean eater ‘Mexican person’
(FAE). In general, attributive ethnonyms involve a subtype of the <salient property for entity> metonymy
(see Kövecses and Radden 1998). However, there are also cases of serial metonymy (Nerlich and Clarke 2001),
as well as various types of metaphtonymy (Goossens 1990).
References:
Goossens, L. (1990) ‘Metaphtonymy: The interaction of metaphor and metonymy in expressions for linguistic
action’ [in:] Cognitive Linguistics 1, pp. 323–340.
Kövecses, Z. and G. Radden (1998) ‘Metonymy: Developing a cognitive linguistic view’ [in:] Cognitive
Linguistics 9, pp. 37-77.
Lakoff, G. (1987) Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: The
Nerlich, B. and D. D. Clarke (2001) ‘Serial metonymy: A study of reference-based polysemisation’, [in:] Journal
of Historical Pragmatics 2:2, pp. 245-272.
Spears, R. A. (ed.) (1991) Forbidden American English. A Serious Compilation of Taboo American English.
Illinois: Passport Books. (FAE)
Sumner, W.G. (1906) Folkways: A Study of the Sociological Importance of Usages, Manners, Customs, Mores, and
Morals. Boston: Ginn.
30
Kuncy-Zając Anna
Metafora w konceptualizacji odmiennych stanów świadomości. Analiza kognitywnolingwistyczna konceptów snu, marzenia sennego, medytacji i hipnozy w języku włoskim
Celem wystąpienia jest przedstawienie wyników badań nad konceptualizacją odmiennych stanów
świadomości w języku włoskim, których głównym owocem było wyodrębnienie i porównanie metaforycznych
modeli kognitywnych konceptów snu (sonno), marzenia sennego (sogno), medytacji (meditazione) i hipnozy
(ipnosi).
Przeprowadzona analiza została oparta przede wszystkim na teoriach uznających ucieleśniony charakter
myśli, takich jak schematy wyobrażeniowe, kognitywna teoria metafory G. Lakoffa i M. Johnsona, (1980, 1999)
wzbogacona o uzupełnienie krytyczne Ch. Baldauf (1997) i O. Jäkela (2003) oraz klasyfikacja
wyidealizowanych modeli kognitywnych G. Lakoffa (1987).
W celu wyodrębnienia jak najszerszego spektrum konceptualizacji, badany korpus był niejednolity i
obejmował 430 tekstów, z których jedną trzecią stanowiły wypowiedzi i komentarze zawarte na blogach i
forach internetowych. Dużą grupę tworzyły również artykuły o charakterze specjalistycznym i popularnonaukowym, dotyczące zdrowia oraz funkcjonowania ludzkiego mózgu i umysłu. Pozostałe teksty ukazywały
odmienne stany świadomości z perspektywy różnych filozofii, religii i wierzeń ludowych.
Niniejszy referat ma na celu omówienie metaforycznych modeli snu, marzenia sennego, medytacji i hipnozy,
ukazanych w formie schematów wskazujących rolę każdej z metafor jak i obrazujących relacje między
poszczególnymi konceptualizacjami, a następnie przedstawienie podobieństw i różnic w wizjach badanych
stanów świadomości obejmujące nie tylko istnienie lub brak danej metafory, ale również częstotliwość jej
występowania oraz stopień złożoności struktury domeny źródłowej rzutowanej na każdy z analizowanych
konceptów.
Kurpanik-Malinowska Gizela
Sposoby konceptualizacji treści fikcyjnego postanowienia sądu na terenie powiatu włodawskiego
W wystąpieniu przedstawione zostaną sposoby konceptualizacji treści fikcyjnego postanowienia sądu
zawierającego tylko 3 linijki uniwersalnego bezosobowego uzasadnienia. Porażająca jest konstrukcja tego 3linijkowego tekstu, który doczekał się całego szeregu konceptualizacji, zawsze dostosowanych do potrzeb i
oczekiwań jego odbiorców, będących często – z racji pełnionych funkcji publicznych – jego oryginalnymi
interpretatorami. Przedstawione zostaną możliwości społeczne 3 linijek tekstu napisanego w języku polskim,
którego obecność w przestrzeni publicznej udało mi się udokumentować na przestrzeni 10 lat. 3 linijki
uniwersalnego tekstu wygenerowały nowe pojęcia i byty prawne nieobecne w systemie prawnym
obowiązującym na terenie Polski.
Do wygenerowania nowych pojęć i nie istniejących bytów prawnych doszło w pismach urzędowych i
decyzjach administracyjnych wydanych przez funkcjonariuszy publicznych
RP, którzy znaleźli się pod zniewalającą mocą tego w arcymistrzowski sposób skonstruowanego tekstu
wpisującego się w orwellowski new-speak.
31
Kwapisz-Osadnik Katarzyna
Struktury percepcyjne a konstrukcje gramatyczne na przykładzie opozycji aspektowych w języku
francuskim
Celem wystąpienia będzie ukazanie, w jaki sposób struktury percepcyjne determinują użycia francuskich
czasów gramatycznych, w których zawarte są informacje aspektowe. Obserwacje na temat relacji między
kategoriami aspektu i czasu w odniesieniu do percepcji sytuują się w paradygmacie językoznawstwa
kognitywnego, a zwłaszcza odwołują się do gramatyki kognitywnej R. Langackera, stąd punktem wyjścia są
następujące hipotezy badawcze: 1. percepcja wpływa na konstruowanie wypowiedzi, tj. na wybór jednostek
języka (leksykalnych i gramatycznych), co odpowiada konceptualizacji; 2. będąc zjawiskiem uniwersalnym,
percepcja zależy od kultury i tradycji językowej użytkowników danego języka; 3. funkcjonowanie francuskich
czasów gramatycznych jest wynikiem konceptualizacji, która niekoniecznie odpowiada stanowi
rzeczywistemu ani też zawartości semantycznej predykatów.
W pierwszej części wystąpienia omówione zostaną kategorie czasu i aspektu w ich wymiarze uniwersalnym,
a następnie językowym. Przyjrzymy się wpływowo percepcji na pojmowanie wyżej wymienionych kategorii
na przykładzie trudności, z jakimi borykają się imigranci uczący się języka francuskiego. Druga część
poświęcona będzie analizie wybranych użyć czasów gramatycznych w oparciu o różnice referencyjne, np. En
1990 la Namibie proclame la indépendance (W 1990 roku Namibia proklamuje niepodległość), oraz o różnice
zawartości pojęciowej, np. Trois ans après Louis XIV se mariait (Trzy lata później Ludwik XIV żenił się), A 21
heures la fête commençait (O 21 zabawa się rozpoczynała), J’ai habité à Paris pendant trois ans (Trzy lata
mieszkałem w Paryżu), L’hiver de 1709 fut extrêmement rigoureux (Zima 1709 roku była wyjątkowo sroga). W
pierwszym przypadku czas teraźniejszy wyraża czynność przeszłą dokonaną, w drugim przypadku predykaty
zdarzeniowe zawarte są w imperfektywnej formie czasownika, zaś predykaty procesualne lub stanu
przybierają postać formy perfektywnej. Część trzecia zawierać będzie końcowe uwagi na temat zależności
pomiędzy percepcją uwarunkowaną kulturowo i językowo, a konstruowaniem wypowiedzi na poziomie
semantycznym i składniowym.
Wybrane pozycje źródłowe:
Bidois Le G, Bidois Le R., 1938, Syntaxe du français moderne, Larousse, Paris.
Brunot F., 1958, La pensée et la langue. Méthode, principes et plan d'une théorie nouvelle du langage appliquée
au français, Masson. Paris.
Desclés J.-P., 2003, Une classification aspectuelle des schèmes sémantico-cognitifs, Studia kognitywne, 5,
pp.53-69
Kwapisz-Osadnik K.,2009, Le verbe français dans un cadre cognitif, Wyd.UŚ, Katowice
Langacker R.,1987, Foundations of Cognitive Grammar, Stanford Univ. Press, Stanford
Langacker R., 2009, Gramatyka kognitywna, Universitas, Kraków
Leeman-Bouix D., 2002, Grammaire du verbe français, A.Colin, Paris.
Pariollaud F., 2008, Verbes : questions de sémantique, Presses Univ. de Rennes, Rennes.
Pottier B., 2000, Représentations mentales et catégorisations linguistiques, Peeters, Louvain-Paris.
32
Libura Maria, Agnieszka Libura, Paweł Bechler
Obraz choroby przewlekłej w dyskursie prasowym. Analiza korpusowa
W ostatnich latach – zarówno w naukach biomedycznych, jak i lingwistyce – pojawia się coraz więcej badań,
najczęściej korpusowych, nad językiem medycyny i opieki zdrowotnej (por. np. Bernhardt 2004; Libura 2007;
Budgell, Miyazaki, O’Brien, Perkins, Tanaka 2007; Millar, Budgell 2008; Adolphs, Atkins, Harvey w druku).
Wiąże się to z dostrzeżeniem językowego wymiaru doświadczania zdrowia i choroby, a także zależności
pomiędzy tym doświadczeniem a sposobem językowego ujmowania zagadnień zdrowotnych przez samych
chorych oraz przez personel medyczny i szersze otoczenie społeczne (np. w mediach, ulotkach dołączanych
do leków, poradnikach zdrowotnych itp.). Prowadzone badania mają zarówno wymiar teoretyczny, jak i
praktyczny, gdyż wspierają działania podejmowane w celu leczenia chorób i zapobiegania im.
W teoretyczny nurt tych badań wpisuje się nasz referat. Jego celem naszego jest przedstawienie wyników
badań nad obrazem choroby przewlekłej w dyskursie prasowym. Założyliśmy, że ten typ choroby – z powodu
swego niecentralnego miejsca w kategorii CHOROBA – wykazywał będzie pewne swoiste cechy, m.in.
odchylenia od prototypowego scenariusza. Za przedmiot naszych analiz wybraliśmy jeden z
najpowszechniejszych typów choroby przewlekłej, a mianowicie choroby reumatyczne i reumatoidalne
(potocznie zwane reumatyzmem). Wstępnie postawiliśmy hipotezę, że obraz tej choroby nie tylko wiąże się
ze scenariuszem odbiegającym od prototypu, ale również okaże się niekompletny i mało wyrazisty we
wszystkich istotnych aspektach w porównaniu do chorób zakaźnych.
Aby zrekonstruować scenariusz choroby reumatycznej i reumatoidalnej oraz zbadać jej aspekty, takie jak
jakość życia, zdolność do pracy, sprawność i jej utrata, leczenie medycyną konwencjonalną, leczenie medycyną
alternatywną, leki itp., oparliśmy się na korpusie złożonym z artykułów opublikowanych w elektronicznych
wydaniach wybranych dzienników w roku 2012. Korpus ten powstał w ramach projektu „Koszt pośredni jako
przesłanka decyzji podejmowanych w obszarze polityki zdrowotnej z perspektywy badań nad komunikacją”,
w którym bierzemy udział. Analiza potwierdziła większość postawionych na wstępie hipotez i pozwoliła
określić odchylenia od prototypowego scenariusza oraz hierarchię aspektów w obrazie badanej choroby
przewlekłej.
Bibliografia:
Adolphs S., Atkins S., Harvey K. (w druku), Caught between professional requirements and interpersonal
needs: vague language in healthcare contexts, w: J. Cutting (red.), Vague Language Explored, Basingstoke:
Palgrave.
Bartmiński J. (red.), 1999, Językowy obraz świata, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii CurieSkłodowskiej.
Bartmiński J. (red.), 2006, Język. Wartości. Polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji
ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii CurieSkłodowskiej.
Bernhardt J. M., 2004, Communication at the Core of Effective Public Health, „American Journal of Public
Health” 94(12), 2051–2053.
Biber D., Conrad, S., 2004, Corpus-Based Comparisons of Registers, w: C. Coffin, A. Hewings, K. O’Halloran
(red.), Applying English Grammar: Functional and Corpus Approaches, London: Arnold.
Budgell B., Miyazaki M., O’Brien M., Perkins R., Tanaka Y., 2007, Developing a corpus of the nursing literature:
a pilot study, „Japan Journal of Nursing Science” 4, 21-25.
33
Lakoff G., 1987, Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind, Chicago:
Libura A., 2007, Językowy obraz przemian gospodarczych przełomu wieków na przykładzie tzw. ekonomizacji
służby zdrowia, w: W. Chlebda (red.), Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków, Opole:
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 295-301.
Mandler J. M., 2004, Opowiadania, skrypty i sceny. Aspekty teorii schematów, Kraków: Universitas.
Millar N., Budgell B., 2008 , The language of public health – a corpus based analysis, „The Journal of Public
Health” 16(5), 369–374.
Neisser U. (red.), 1987, Concepts and conceptual development: Ecolological and intellectual bases of
categorization, New York: Cambridge University Press.
Ogarkova A., Soriano C., Lehr C., 2010, Cultural specificity in labeling emotional scenarios: a case study of
ANGER, SHAME, GUILT, and PRIDE in five European languages, [w:] V.I. Shakhovsky (red.), Human
communication: motives, strategies, tactics, Volgograd: Peremena, s. 71-84.
Overstreet M., 1999, Whales, Candlelight, and Stuff Like That, Oxford, New York: Oxford University Press.
Skelton J., Hobbs F.D.R., 1999, Concordancing: the use of language-based research in medical communication
“The Lancet” 353, 108–111.
Tokarski R., 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:]. J. Bartmiński (red), Encyklopedia kultury polskiej
XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław, Lublin: Wiedza o Kulturze i Instytut Filologii Polskiej UMCS,
s. 335–362.
Lisczyk-Kubina Karolina
Analiza semantyczna wybranych czasowników oznaczających zmianę terminu
Zasadnicze pytanie, stanowiące inspirację mojego referatu, to: jak konceptualizujemy porządek zdarzeń na osi
czasu. W moim wystąpieniu zamierzam bowiem bliżej przyjrzeć się wybranym jednostkom leksykalnym z
grupy czasowników oznaczających przesuwanie czegoś w czasie (wyekscerpowanych z zasobów leksykalnych
polszczyzny). Za nadrzędne czasowniki uznaję tu przesuwać i przekładać, jednak pole, którego centrum
stanowią, jest o wiele bardziej rozległe. Należą do niego także czasowniki i zwroty pozostające w stosunku do
wymienionych w semantycznej relacji hiponimii. Są to między innymi: odkładać, oddalać, odraczać,
prolongować, opóźniać, odsuwać, odwlekać, odciągać, przewlekać, wstrzymywać się, odczekiwać, zwlekać,
czekać, grać na zwłokę, marudzić, ociągać się, przedłużać, przyspieszać, przybliżać. Już pobieżny ogląd
wymienionych określeń pozwala stwierdzić, że profilują one zmianę terminu czegoś w inny sposób, co
niewątpliwie wynika z tego, że wskazane czasowniki i zwroty przywołują niejednorodny zbiór domen
poznawczych. Oznacza to, że jednym z bazowych zadań przy próbie opracowania tego materiału badawczego
staje się dokonanie podziału wymienionych określeń ze względu na sposób obrazowania. Pośrednio referat
wpisuje się także w niejednokrotnie już przywoływaną i opracowaną w literaturze przedmiotu problematykę
sposobu konceptualizowania czasu (także na gruncie języka polskiego).
Pod względem metodologicznym w moim wystąpieniu będę odwoływać się do kluczowych pojęć wskazanych
przez Ronalda Langackera, wypracowanych w odniesieniu do szeroko pojętej semantyki pojęciowej.
34
Aleksandra Majdzińska
Teaching stylistics--a cognitive linguistic view
Stylistics takes its roots in Classical antiquity: Aristotle, Quintilian, Socrates, or Cicero believed that both
speaking and writing should be based on certain rules and thus codified them in the books of poetics and
rhetorics. The Middle Ages emphasised the importance of the arts of preaching and writing letters. Classicism
sought to codify the rules in modern normative poetics. Not until the beginning of the structuralism, did
stylistics appear as an independent discipline with its own terminology and research apparatus.
Nowadays, stylistics is perceived as bordering on linguistics and literary studies; however, in this pair, literary
stylistics is seen as more prototypical. And here we arrive at the question about the scope of stylistics, its
borders and connections not only with linguistics and literary studies, but also such fields as communication
and media studies. Nevertheless, introducing stiff and artificial borders seems pointless; stylistics should be
rather perceived as a blend of those disciplines.
In my presentation I would like to consider some of the various approaches to stylistics, show it as a hybrid of
those branches, and focus on it as an academic discipline. I believe, it is essential to teach stylistics, but it
should be modernised and adjusted to students--young people who spend most of their time on the Internet,
and deal with the new forms of expression such as, for example, blog entries, memes, or Facebook status
updates. I would like to propose an eclectic approach to stylistics with the use of cognitive tools such as
metaphor and metonymy, imagery, blending, and iconicity.
Bibliography:
Fauconnier, G. & Turner, M. (2003). Conceptual blending, form and meaning. Recherches en communication, n
ｰ 19.
Fowler, R. (1975). Style and Structure in Literature. Essays in the New Stylistics. Oxford: Basil Blackwell
Haynes, J. (1995/2003). Style. London: Routledge.
Jeffries, L. (2010). Critical Stylistics. The Power of English. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Jeffries, L., McIntyre, D. (eds.). (2011). Teaching stylistics. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Kövecses, Z. (2002). Metaphor. A practical introduction. New York: OUP.
Lakoff, G. and M. Johnson (1980/2003). Metaphors We Live By. London: The University of Chicago Press.
Langacker, R. (1987). Foundations of Cognitive Grammar, Volume I, Theoretical Prerequisites. Stanford, Cal.:
Langacker, R. (1991). Foundations of Cognitive Grammar, Volume II, Descriptive Applications.Stanford, Cal.:
Langacker, R. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction. New York: OUP.
Leech, G., Short, M. (1981). Style in Fiction. London: Longman.
Simpson, P. (2004). Stylistics. A resource book for students. London: Routledge.
Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics. MIT Press.
35
Marcinkiewicz Józef
Transfer leksykalny w akwizycji L2 a analiza sceny: figura-tło (na przykładach języka polskiegoL1 i litewskiego-L2)
Do analizy transferu leksykalnego w akwizycji L2 szczególnie efektywnych narzędzi dostarcza gramatyka
kognitywna modelu R.W. Langackera oraz pozostające z nią w ogólnej zgodzie koncepcje metafory G. Lakoffa
i M. Johnsona, kategoryzacji językowej J.R. Taylora czy przestrzeni mentalnych G. Fauconniera. W referacie
zajmuję się wyjaśnianiem związku transferu błędnych znaczeń czasownika z ich konceptualnym podłożem.
Dla analizy znaczeń kategorii gramatycznej, której w wyrażeniu językowym przypada centralna rola jednostki
profilującej relację temporalną między uczestnikami zdarzenia, kognitywny model analizy sceny figura-tło
(albo profil-baza) pozwala na odniesienie semantyki do konceptualizacji na poziomie schematów
wyobrażeniowych, metaforyzacji i domen poznawczych, na których w danym języku zasadza się użyta
metafora, do wniknięcia w efekty prototypowe kategorii radialnych, czyli wydobycia mentalnych
reprezentacji znaczeniowych jednostek leksykalnych w konkretnym użyciu językowym (ICM-ów). Aby
zasygnalizować sam problem, w tym miejscu posłużę się przykładem konceptualnego zróżnicowania w
językach polskim, angielskim i litewskim terminu prawnego, używanego na określenie „wydania wyroku” –
czynności prawnej oznaczającej wydanie decyzji (orzeczenia) sądu. W języku polskim mamy „wydać wyrok”,
w angielskim, przykładowo, „hand down a decision”, zaś w litewskim - odpowiednik „priimti sprendimą”. W
przypadku polskiego wyrażenia, postawą obrazowania jest metafora źródłowa POJEMNIKA, z którego (w
obrazowanej scenie) sędzia „wyjmuje” instrument prawny w postaci wyroku (w domyśle: jeden z tam
zawartych możliwych wariantów) i podaje go (z markerem ruchu) w kierunku oskarżonego. Tymczasem w
angielskim „hand down a decision” profilowany jest nie POJEMNIK i czynność wyjmowania (wybierania), a
moment podawania (wręczania), ang. hand down propozycjonalnie oznacza ‘podawać, podać, przekazać,
wręczać’. W konceptualizacji litewskiego „priimti sprendimą” zaważa prototypowe znaczenie czasownika
priimti ‘przyjąć’, tzn. we frazie „kalkowanej” na język polski: „sąd przyjął wyrok” obrazowana scena wydobywa
profil akceptacji przez instytucję (sąd) jakiegoś instrumentu, który jest zwrócony energią (ruchem) w
kierunku decydenta (trajektora). Przedstawiony termin w tłumaczeniu bywa podatny na transfer jego
zakresie propozycjonalnego znaczenia z języka źródłowego do docelowego L2.
Wybrana literatura:
Dąbrowska, Ewa & Kubiński, Wojciech. 2003. Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego. In
E. Dąbrowska, & W. Kubiński (eds.) Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego. Kraków:
Universitas, 2003, 9-29.
Fauconnier, Gilles. 1994. Mental spaces : aspects of meaning construction in natural language. Cambridge, New
York : Cambridge University Press
Lakoff, George & Johnson, Mark. 1988. Metafory w naszym życiu. Warszawa: PIW.
Lakoff, George. 2011. Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle. Kraków:
Universitas.
Langacker, Ronald W. 2003. Model dynamiczny oparty na uzusie językowym. In E. Dąbrowska, & W. Kubiński
(eds.) Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego. Kraków: Universitas, 30-117.
Lauterbach, Eike. 2009. Sprechfehler und Interferenzprozesse beim Dometschen. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Marcinkiewicz, Józef. 2011. Kognitywne i strukturalne podłoże interferencji morfo-syntaktycznej w języku
litewskim – i nie tylko. Zeszyty Glottodydaktyczne Jagiellońskiego Centrum Językowego 3/2011. Kraków:
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. 137-156.
36
Marcinkiewicz, Józef. 2013. O kognitywnym rozumieniu interferencji oraz transferu językowego. Scripta
Neophilologica Posnaniensia, Vol. 13. 67-75.
Marcinkiewicz, Józef. The metaphor in feedback transfer in L2 acquisition (with some examples of the
interaction between the Polish and Lithuanian languages). In A. Szwedek (ed.) Cognitive Linguistics in the Year
2013. Peter Lang (w druku).
Taylor, John R. 2001. Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej. Kraków: Universitas.
Taylor, John R. 2007. Gramatyka kognitywna. Kraków: Universitas.
Masny Barbara
Metaforyczna materialność barwy w tekstach Bolesława Leśmiana
Bolesław Leśmian znany jest przede wszystkim ze swojej niezwykłej wyobraźni, nietypowych tworów
językowych i onirycznej nastrojowości. Jego twórczość charakteryzuje także wyjątkowa plastyczność i
zmysłowość kreowanych wizji. Jednym z przejawów owej plastyczności jest wykorzystanie barwy jako
językowego środka artystycznego wyrazu. Czasem staje się ona jedynie dopełnieniem obrazu poetyckiego, a
czasem w tym obrazie dominuje, nadając mu szczególne znaczenie i wydźwięk.
Korzystając z narzędzi wypracowanych przez semantykę kognitywną, w pracy omawiam sposoby użycia barw
przez poetę, ich konceptualizacji, tj. językowego zobrazowania. Interesują mnie wyrażenia językowe
odnoszące się do barw czerwonej, zielonej, złotej oraz ich odcieni. Wyróżniam kilka aspektów analizy i tropów
metaforycznych; w Leśmianowskich metaforach barwa zyskuje rozmaite właściwości, m.in. staje się istotą
żywą, która czasem pełni funkcję wykonawcy czynności, bywa rezultatem pewnych procesów. Zasadniczą
część referatu poświęcam metaforycznej substancjalności barwy. O takiej konceptualizacji świadczą nieraz
konkretne leksemy, jak ściekać, płynny, zaciek, ale ujawnia się ona także w mniej oczywisty sposób, w
szerszych kontekstach. Są one przedmiotem przedstawionych w referacie analiz, które prowadzą do realizacji
jego podstawowego celu: pokazania, jak można wykorzystać podejście kognitywne w badaniu i interpretacji
tekstu artystycznego, w którym nasze utrwalone językowo wyobrażenia o świecie przybierają bardzo
specyficzne formy.
Wybrana bibliografia:
Bartmiński J., 2009, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
Dobrzyńska T., 2012, Od słowa do sensu. Studia o metaforze. Warszawa.
Tokarski R., 2004, Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Wierzbicka A., 2010, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin.
Midor Kamila
Loss for words & words for loss. How Americans talk about their loss when they grieve.
When people are hit with terrible news that their loved one has died, at first they may find themselves at a
loss for words. Later, however, once the feeling of shock gives way to despair, in order to work through their
grieving process, most of mourners begin to talk.
37
The aim of this paper is to present what and how people talk about their loss. The expressions they use will
be analyzed in terms of Fauconnier and Turner’s conceptual blending theory so as to identify
conceptualizations of loss, and to see how much these are entrenched in the American culture.
To be able to do that, I will first conduct a series of interviews with a group of Americans of different age and
background, who are on a difficult journey through their grief. The paper will be divided into an introduction
on grief and loss, a brief comment of conceptual blending theory, and the analysis of selected fragments of
interviews followed by some conclusions.
Most of conceptualizations will be similar to those shared by people coming from other cultures. Nevertheless,
there will be some that strictly refer to the American history and culture. Both conventionalized and ad hoc,
metaphors are a way of expressing all the pain people are in when they face such a tragedy in their life.
References:
Fauconnier, G. & Turner, M. (2002). The Way We Think: Conceptual Blending & the Mind’s Hidden Complexities.
Basic Books.
Kövecses, Z. 2005. Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge: Cambridge University Press.
Kübler-Ross, E. 2005. On Death and Dying, Routledge.
Sabar, S. 2000. Bereavement, grief, and mourning: A Gestalt perspective, “Gestalt Review” 4(2)/2000: 152–168.
Mierzwińska-Hajnos Agnieszka
Obama’s Albatross: how Brandt and Brandt’s model of conceptual integration operates behind
selected American political cartoons.
The objective of this paper is to apply a revised model of conceptual integration as proposed by Brandt and
Brandt (Brandt and Brandt 2005; also Libura 2010, L. Brandt 2013) to the analysis of selected American
political cartoons pointing to Barrack Obama’s presidency in the years 2009-2011. Political cartoons have a
long-standing tradition in America (cf. Hess and Northrop 1996) and, as a phenomenon, frequently become a
neat target for linguistic analysis (cf. Borman et al. 1978, Bergen 2004, Sani et al. 2012). It seems that a
successful analysis of such instances may also be carried out using the tools of cognitive linguistics, in
particular with the aid of conceptual integration theory as proposed by Fauconnier and Turner (Fauconnier
and Turner 2002) and further elaborated by Brandt and Brandt (Brandt and Brandt 2005). To successfully
decode the actual message hidden behind each analyzed political cartoon, the knowledge from various
domains must be activated. This happens via ‘manipulating webs of mappings between mental spaces’
(Fauconnier 1994:1). Since political cartoons derive extensively from both linguistic and visual input as well
as recall other extra-linguistic phenomena, it seems vital to introduce the revised model of conceptual
integration as more satisfactory in the proposed linguistic analysis. In the author’s view, not only stable
elements of the Fauconnier and Turner’s basic network model but also a modified schema proposed by Brandt
and Brandt may contribute to a more thorough linguistic analysis and more successful decoding of the
information comprised in political cartoons.
References:
Bormann, E. G., Koester, J., & Bennett, J. (1978). Political cartoons and salient rhetorical fantasies: An empirical
analysis of the’76 presidential campaign. Communication Monographs, 45(4), 317–329.
Brandt, L. 2013. The Communicative Mind: A Linguistic Exploration of Conceptual Integration and Meaning
Construction. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
38
Brandt, L. & P. A. Brandt. 2005. Making sense of a blend. A cognitive-semiotic approach to metaphor. In Ruiz
de Mendoza Ibáñez, F. J. (ed.) Annual Review of Cognitive Linguistics 3. Amsterdam/Philadelphia: John
Benjamins. 216-249.
Bergen, B. 2004. To awaken a sleeping giant. Cognition and culture in September 11 political cartoons. In
Michel Achard and Susanne Kemmer (eds.) Language, Culture and Mind. Stanford: CSLI Publications. 23-35.
Fauconnier, G. 1994 (1985). Mental spaces: Aspects of meaning construction in natural
language. Cambridge: MIT Press.
Fauconnier, G. & M. Turner. 2002. The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities.
New York: Basic Books.
Hess, S. and Northrop, S. 1996. Drawn & Quartered: The History of American Political Cartoons. Washington,
D.C.: Elliott & Clark.
Libura, A. 2010. Teoria przestrzeni mentalnych i integracji poje̜ ciowej: struktura modelu i jego funkcjonalność.
Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Sani, I. et al. 2012. Political Cartoons as a Vehicle of Setting Social Agenda: The Newspaper Example. Asian Social
Science Vol. 8, No. 6 (pp.156-164).
Miodek Wacław
Nazwy ptactwa domowego w języku polskim, niemieckim i hiszpańskim jako antroponimiczne
metafory odzwierzęce.
Grzeczność językowa jest jednym z najistotniejszych zakresów badań lingwistycznych. Normy
grzecznościowe są wyrazem znajomości zachowań językowych obowiązujących w każdym społeczeństwie, a
ich adekwatne stosowane pozwala na odpowiednią interpretację zachowań językowych i umożliwia ich
zakwalifikowanie do odpowiedniego rejestru grzecznościowego. Obok form grzecznych istnieją w każdym
języku struktury językowe jednoznacznie kwalifikowane jako niegrzeczne. Do tej grupy należą przezwiska.
Niniejszy referat jest prezentacją nazw ptactwa domowego o charakterze obraźliwym w języku polskim,
niemieckim i hiszpańskim.
Konfrontowane nazwy ptactwa domowego zostaną zaprezentowane w ich funkcji metaforycznej w
odniesieniu do ludzi. Głównym aspektem badania jest użycie tych nazw w funkcji metafor obraźliwych,
używanych w formie adresatywnej jako przezwiska. Dodatkowo w centrum zainteresowania znajdą się
funkcje stylistyczne badanych metafor oraz związek zmian metaforycznych z podłożem językowokulturowym.
Materiał badawczy zostanie zasięgnięty ze słowników jednojęzycznych konfrontowanych języków.
Analiza i opis materiału będzie prowadzony w planie konfrontatywnym polsko-niemiecko-hiszpańskim w
celu określenia zbieżności i różnic w zakresie funkcjonowania metafor w tych językach. Badanie ma charakter
synchroniczny, obejmuje metafory językowe używane w dniu dzisiejszym.
39
Nalewajko Paulina
Kontrastywne studium języka figuratywnego hiszpańskiego oryginału wybranych opowiadań
Gabriela Garcíi Márqueza i ich przekładów na język polski z zastosowaniem teorii integracji
pojęciowej Fauconniera i Turnera.
Prezentowane studium nawiązuje do moich badań realizowanych w latach 2008-2012, które zostały przeze
mnie przedstawione w zarysie w ramach wystąpienia pt. „Analiza możliwości wykorzystania teorii integracji
pojęciowej Fauconniera i Turnera do badania literatury pisanej prozą na przykładzie opowiadań Gabriela
Garcíi Márqueza” wygłoszonego w trakcie konferencji Językoznawstwo Kognitywne w roku 2013. W ramach
analizy zagadnienia przedstawienia doznań zmysłowych w twórczości kolumbijskiego noblisty badaniu
zostało poddanych jego 40 opowiadań z różnych okresów twórczości. Analiza oparta na metodologii
opracowanej przez Fauconniera i Turnera2 poprzedzona była selekcją fragmentów figuratywnych o
szczególnie silnym nacechowaniu zmysłowym. Procedura selekcji materiału i jego wstępnej analizy została
zainspirowana pracami Pragglejaz Group: MIP: A Method for Identifying Metaphorically Used Words in
Discourse3.
W moich najnowszych badaniach wykorzystuję wyodrębniony i przenalizowany we wcześniejszych etapach
prac materiał tekstowy bogaty w język figuratywny i poddaję go kontrastywnej analizie z tłumaczeniami
opowiadań na język polski autorstwa Zofii Chądzyńskiej i Carlosa Marrodána Casasa. Porównawcze studium
opowiadań w języku hiszpańskim i ich tłumaczeń na język polski (dokonanych przez dwoje różnych tłumaczy
opracowujących swoje przekłady w ciągu kilku dekad) przy użyciu metodologii opartej na założeniach teorii
integracji pojęciowej ma na celu odpowiedź na pytanie, do jakiego stopnia możliwe jest oddanie w przekładzie
skomplikowanych konstrukcji metaforycznych odnoszących się do postrzegania zmysłowego oraz w jaki
sposób podejmowane przez tłumaczy decyzje tłumaczeniowe wpływają na zmianę układu elementów w sieci
integracji pojęciowej, którą można nakreślić na podstawie oryginału hiszpańskiego.
Niekra Urszula
Zaburzenia mowy a poznanie.
„Język należy do mnie, ponieważ tak go produkuję , jak to czynię; a że przyczyna tego leży zarazem w tym, co
mówią i powiedziały wszystkie ludzkie pokolenia […], zatem to sam język nakłada mi ograniczenie. Co mnie
w nim wszakże ogranicza i determinuje, przyszło do niego z ludzkiej natury […]” (Humboldt 2001:109).
Dotychczasowe badania lingwistyczne nad afazją prowadzono przede wszystkim ze strukturalistycznej
perspektywy teorii języka, które nie oddają istoty tego problemu badawczego. Najwięcej uwagi poświęcono
dezintegracji systemu fonologicznego. Tymczasem badań nad zaburzeniami mowy nie należy zawężać do
jednej tylko perspektywy. Istotnym aspektem są badania w kierunku opisu interakcji osób z zaburzeniami
2
FAUCONNIER, Gilles and TURNER, Mark (2002) The Way We Think. Conceptual Blending and the Mind´s Hidden
Complexities. New York, Basic Books.
3
PRAGGLEJAZ GROUP (2007) “MIP: A Method for Identifying Metaphorically Used Words in Discourse”. METAPHOR
AND SYMBOL 22(1), 1–39.
40
mowy z otoczeniem. Autorka artykułu podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób osoba z
zaburzeniami mowy komunikuje się z otoczeniem, jak przebiega ten proces. „Co człowiek może pomyśleć,
potrafi też wypowiedzieć”(Humboldt, 2002:473). Czy powyższa teza znajduje również zastosowanie w
przypadku zaburzeń mowy. Dla Kurta Goldsteina – twórcy afazjologii, afazja rozumiana jest jako zaburzenie
postawy abstrakcyjnej, William M. Kogan widzi przyczynę afazji w przerwaniu relacji między słowem a
przedmiotem. Zaburzenia mowy to problem złożony. Nie można jednoznacznie stwierdzić, że pacjenci z
zaburzeniami afatycznymi nie wykazują zdolności komunikacyjnych z otoczeniem, problem dotyczy
przebiegu tego procesu, do którego należy podejść indywidualnie. Język rozumiany jako wrodzona
właściwość każdego człowieka, procesy językowe są zdeterminowane przez specyficzną organizację mózgu.
Przyjęcie teorii antylokalizacyjnej zakładało, iż to nie lokalizacja uszkodzenia mózgu decyduje o stopniu jego
uszkodzenia, ale jego rozległość (por. Panasiuk 2013:70).
Nowakowska-Kempna Iwona
Rola i miejsce semantycznego skojarzenia pierwszego w badaniach historycznych semantyki
kognitywnej.
Badanie skojarzenia pierwszego to nowa propozycja badań historycznych w semantyce kognitywnej.
Skojarzenie pierwsze to termin zaproponowany przeze mnie w historycznych badaniach semantycznych w
ujęciu kognitywnym jako określenie bliskie ze znaczeniem etymologicznym nazwy, używanym w
strukturalizmie.
Skojarzenie
pierwsze,
obecne
w
desygnacie,
jest
utrwalone
w morfologicznej budowie wyrazu, przede wszystkim w rdzeniu i ujawnia się w centralnym (prototypowych)
historycznych komponentach znaczenia oraz w peryferyjnych (nieprototypowych), tworząc kategorię
radialną (zgodnie z pracami G.Lakoffa). Historyczne badania semantyczne, uwzględniające zasady
kategoryzacji
przez
prototyp,
pozwalają
badać
związki
struktur
pojęciowych
z językiem zarówno poprzez pryzmat kategorii radialnej, jak i modelu sieciowego (R. Langacker). Punktem
wyjścia w dochodzeniu do kategorii radialnej jest ukazanie morfemu rdzennego i jego znaczenia jako
elementu centralnego, prototypowego historycznie w tworzeniu sensu nazwy. Ma on zwykle znaczenie
konkretne a jego przejście – dzięki rozszerzeniu metaforycznemu – do sfery nazw abstrakcyjnych stanowi z
kolei podstawę tworzenia modelu sieciowego. Historyczna zmiana znaczenia pozwala metaforę wśród
mechanizmów rozwoju języka, zwłaszcza – szeroko rozumianej polisemii (Bierwiaczonek 2014). Skojarzenie
pierwsze, które legło u początku tworzenia wyrazu i jego znaczenia staję się bazą semantyczną kolejnych
jednostek językowych. Interesujący jest fakt, że rozwój znaczeniowy całej domeny odbywa się nie tylko
poprzez specyfikację czy generalizację sensów utrwalonych w znaczeniu rdzenia wyrazu, lecz także jedynie
poprzez różne specyfikacje skojarzenia pierwszego, oparte na wiedzy o świecie, por. w badaniach pojawiają
się wyrazy bazujące na innych rdzeniach i morfemach, a więc o innej budowie morfologicznej. Nie
wykorzystywany jest tutaj mechanizm polisemii, tylko mechanizm kojarzenia sensów. W słowniku
etymologicznym
F. Sławskiego (1952-1956, 304) łączy się pierwotne znaczenie ‘zgnilizna. Ropa, zepsuta krew’ z nazwą gniew
co pozwala określić gniew historycznie jak ‘uczucie, które psuje krew’, a w sieci semantycznej wskazać
skojarzania bazujące na wiedzy o świecie, odwołujące się do psucia krwi i mózgu jej rozpadu, wywołującego
zaprzestanie pełnienia przez człowieka normalnych życiowych funkcji, por. jucha ‘psująca się krew’ –
rozjuszenie oraz korzystający z tego samego mechanizm językowego: jadzenie, rozjątrzenie, rozindyczenie,
rozbestwienie, szał, wściekłość, furia itp. Zachowana jest ciągłość komponentu rozpadu krwi, psucia się i efektu
41
tychże procesów w znaczeniu kolejnych określeń bliskich semantycznie z gniewem w obrębie jego modelu
sieciowego, przy różnicy w budowie morfologicznej tych wyrazów.
Ostanina-Olszewska Julia
A cross-cultural analysis of conceptualizing the Maidan events in 2013-2014
For many years such researchers as (Lakoff 2002, Charteris-Black 2005, and others) have been analyzing the
news discourse in its immediate reaction to any ‘hot’ events. Current situation in Ukraine have not escaped
the attention of journalists’ writing about politics, thus providing such material as news articles for linguistic
and cognitive analysis.
The present research focuses on the coverage in English, Polish and Russian of Ukraine’s situation and the
Maidan’s events in 2013-2014. The research aims at identifying prevailing metaphors in English, Polish and
Russian news discourse.
The data has been collected from the internet portals covering the Ukraine’s situation. The methodology of
research is based on the principles of the Conceptual Metaphor Theory (CMT, see Lakoff 1993, Lakoff and
Johnson 1980, Lakoff 1987, Grady 1997, Lakoff 1999, Kövecses 2000), largely assuming that metaphor is our
major tool in understanding abstract phenomena in terms of a more concrete one. Major principles of the
MIPVU methodology (see Steen et al. 2010) and the principle of semantically revealing combinatory patterns
(see Steen et al. 2010, Cibulskienė 2012) were used in the analysis.
Presumably, the events in EN, PL and RU newspapers are conceptualized through different notions, depending
on the languages in which those events are described: journey (e.g. Ukraine has chosen that direction), love
and hate relationships (e.g. Kiev broke with Moscow), strict parent or ‘big brother’ (e.g. Moscow saved Kiev
from complete bankruptcy, and perhaps the disintegration of the country, by lending to its "younger" brother
$ 15 billion a month ago). Most of them are cross-cultural demonstrating, however, culture-specific features
of realization. This analysis will attempt to highlight which conceptualizations are typical to which cultural
and linguistic community.
References
Charteris-Black, Jonathan 2005. Politicians and Rhetoric: the persuasive power of metaphor. Palgrave
Macmillan.
Chilton, P., 2004. Analysing Political Discourse. Theory and Practice. Routledge, London.
Cibulskienė, Jurga 2012. The development of the journey metaphor in political discourse. Time-specific
changes Metaphor and the Social World. John Benjamins 131-153.
Feldman, J. From Molecules to Metaphors. 2006. Cambridge, MA: Bradford MIT Press.
Gibbs, R. 1994. The Poetics of Mind: Figurative Thought, Language, and Understanding. Cambridge: Cambridge
University Press.
Kövecses, Z. 2000. Metaphor and Emotion: Language, Culture, and Body in Human Feeling. Cambridge:
Lakoff, George. 1993. The contemporary theory of metaphor. In Andrew Ortony, ed. Metaphor and Thought.
CUP. 202–251.
Lakoff, George. 2002. Moral Politics. How Liberals and Conservatives Think. Chicago and London: Chicago
University Press.
Mussolf, Andreas. 2004. Metaphor in Political Discourse: analogical reasoning in debates about Europe. Palgrave
Macmillan.
42
Ostanina Olszewska, Julia et al. 2012. Cross-linguistic Analysis of Metaphorical Conceptions of
ДУША/DUSZA/DUŠA (ʻsoulʼ) in Slavic Languages (Russian, Polish, and Croatian), Proceedings of the Annual
Meeting of the Berkeley Linguistics Society, 38 (accepted for publishing, available at http://bib.irb.hr/prikazirad?&rad=602476)
Steen, Gerard J., Aletta G. Dorst, Berenike J. Herrmann, Anna A. Kaal, Tina Krennmayr, and Pasma Trintje 2010.
A Method for Linguistic Metaphor Identification. John Benjamins.
Šeškauskienė, Inesa. 2013. Metaphoricity of academic metadiscourse: what can be raised in English and
Lithuanian? In: Inesa Šeškauskienė and Jonė Grigaliūnienė, eds. Anglistics in Lithuania: Cross-Linguistic and
Cross-Cultural Aspects of Study. Cambridge Scholars Publishing. 93–120.
Paszenda Joanna
Conceptual motivation behind the extended senses of the Polish ditransitive construction: the
case of blending
The present paper draws on the notion of linguistic motivation understood broadly as the influence of
cognition on language (cf. Panther & Radden 2011). It focuses on conceptual motivation, i.e. the motivational
impact of cognitive operations, such as blending, on language structure, in particular, on the interpretation of
the family of the Polish ditransitive constructions. Adopting Fauconnier’s (1997[2006]) and Mandelblit &
Fauconnier’s (2000) view that blending operations in grammar reflect the pressure to represent complex
events by making maximum use of existing grammatical patterns (which, in turn, can be seen as manifestation
of the general principle of coding economy), the talk examines the role of conceptual integration in shaping
the semantic properties of selected extended uses of the Polish ditransitive pattern. Specifically, attention will
be paid to subconstructions expressing: (i) abstract transfer, (ii) prevented transfer, (iii) reversed transfer,
and (iv) events of ‘plain’ benefaction and malefaction. It will be argued that the analysis of the Polish clauses
in question should necessarily take into account the semantic contribution of the dative case, overtly marked
on the first object argument.
Selected references:
Colleman, Timothy & Bernard De Clerck. 2011. Constructional Semantics on the Move: On Semantic
Specialization in the English Double Object Construction. Cognitive Linguistics 22: 183-209.
Fauconnier, Gilles. 1997[2006]. Mappings in Thought and Language. Cambridge, New York (..): Cambridge
University Press.
Fauconnier, Gilles & Mark Turner. 1996. Blending as a central process of grammar. In: Adele E. Goldberg (ed.),
Conceptual Structure, Discourse, and Language, 113–130. Stanford: Center for the Study of Language and
Information (CSLI).
Goldberg, Adele E. 1995. Constructions: A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago/
London: The University of Chicago Press.
Mandelblit, Nili & Gilles Fauconnier. 2000. How I got myself arrested: Underspecificity in grammatical blends.
In Ad Foolen & Frederike van der Leek (eds.), Constructions in Cognitive Linguistics: Selected Papers from the
Fifth International Cognitive Linguistics Conference, Amsterdam 1997. 167-189. Amsterdam: John Benjamins.
Panther, Klaus-Uwe & Günter Radden. 2011. Introduction: Reflections on motivation revisited. In K.-U. Panther
& G. Radden (eds.), Motivation in Grammar and the Lexicon. 1-26.Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins
Publishing Company.
43
Pawlikowska-Asendrych Elżbieta
Lingwistyczna analiza dyskursu w ujęciu epistemologicznym
W dobie badań nad dyskursem rozwinęła się nowa dyscyplina nauki lingwistyka dyskursu a z nią różne
podejścia do analizy dyskursu. Przedmiotem rozważań lingwistycznych w kontekście dyskursu stała się
między innymi epistemologicznie uwarunkowana semantyka dyskursu, która stanowi istotny wkład w rozwój
tejże dyscypliny i która jest głównym tematem referatu. Celem referatu jest zatem przedstawienie
dotychczasowych wyników badań nad dyskursem w ujęciu epistemologicznym, a dokładnie nad semantyką
dyskursu jako epistemologią lingwistyczną (Busse 2008, Ziem 2008 i in.) oraz prezentacja jej możliwości w
kontekście badań nad dyskursem na przykładzie debaty niemieckiej wokół „Centrum przeciwko
Wypędzeniom”.
Reprezentowany zostaje tu pogląd, że wiedza konstytuuje się tylko w języku i poprzez język, osiągając przez
to pewien poziom wyrażalności i komunikatywności. Ta wyrażalność i komunikatywność to użyte przez
nadawcę wyrazy, wyrażenia, elementy tekstu, czy też całe teksty, (składające się na dyskurs) w celu
przekazania danej treści, będącej zarazem odzwierciedleniem wiedzy nadawcy. Z drugiej strony – ze strony
odbiorcy – przywołują one pewną istotną dla zrozumienia wiedzę odbiorcy. W ten sposób następuje
aktualizacja elementów wiedzy odbiorcy, która odbywa się w określonych formach i strukturach wiedzy, w
tzw. „ramach wiedzy” frame. Pojęcie to wprowadzili (niezależnie od siebie) lingwiści Fillmore oraz Minsky,
według których każde „ramy wiedzy” zawierają zespół stałych elementów wiedzy, które otwierają miejsca
innym zmiennym elementom wiedzy tworząc konstelacje „ram wiedzy”. Głównym problemem poruszonym w
referacie jest zatem uwarunkowana epistemologicznie analiza znaczenia wyrazów, zdań i elementów tekstu
w dyskursie jak też możliwości występowania określonych dyskursywnych elementów z punktu widzenia
potencjalnych konstelacji „ram wiedzy”. Instrumentami badawczymi są tutaj m.in. predykacje, toposy,
implikatury.
Pawłowski Grzegorz
Polskie neologizmy specjalistyczne z zakresu muzyki antycznej Grecji i hymnografii bizantyjskiej
Omówienie neologizmów specjalistycznych rejestrowanych od 2003 roku w polskim dyskursie
muzykologicznym nie jest głównym celem mojego wystąpienia. Choć istotne jest wykazanie ewidencji i/lub
okurencji wybranych neologizmów, to jednak celem nadrzędnym jest próba (zre)konstruowania procesów
ich konstytuowania się na poziomie epistemicznym, tj. czysto poznawczym. Z punktu widzenia semantyki
epistemologicznej, bowiem akwizycja i/lub generowanie nowej wiedzy, w tym także wiedzy specjalistycznej
dotyczącej nowych terminów, stanowi punkt wyjścia dla naukowej refleksji nad (re)konstruowaniem znaczeń
i wyrażeń (specjalistycznych) oraz czynników (formantów i/lub determinantów), jakie wpływają na ich
konstytuowanie się na poziomie percepcyjnym i kognitywnym. Dla zilustrowania postawionych tez
zamierzam przedstawić pilotażowe wyniki analiz dokonanych na podstawie polskich translatów Martina L.
Westa Muzyka starożytnej Grecji (2003) oraz Egona Wellesza Historia muzyki i hymnografii bizantyjskiej
(2006) oraz wywiadu przeprowadzonego z tłumaczem.
44
Pluta-Wojciechowska Danuta
Metafory w mowie dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy
Autorka przedstawia wyniki badań rozumienia i używania metafor u dzieci w wieku 6-7 i 9-10 lat z
zaburzeniami rozwoju mowy i bez zaburzeń. Cechą badanej grupy dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy jest
występowanie wady rozwojowej w obrębie środkowej części twarzoczaszki w postaci rozszczepu wargi i
podniebienia. Jak pokazują badania, rozwój umiejętności posługiwania się językiem w tej grupie dzieci od
urodzenia napotyka różne utrudnienia warunkowane czynnikami biologicznymi, psychologicznymi i
społecznymi. Tradycyjnie w ocenie mowy dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia uwzględnia się głównie
sposób realizacji fonemów. Prezentowane badania używania metafor przez dzieci z wadą rozwojową
pokazują, że czynniki patologiczne związane z uwarunkowaniami biologicznymi, społecznymi i
psychologicznymi powodują nie tylko odmienności realizacji fonemów, ale także zmieniają poziom innych
umiejętności językowych, np. posługiwania się metaforami. Wszak poszczególne umiejętności związane z
posługiwaniem się językiem nie rozwijają się w izolacji, ale są związane z różnymi cechami organizmu
człowieka. Ludzka myśl jest bowiem ucieleśniona, jak pisze Lakoff.
Badania uwzględniały dwie umiejętności, a mianowicie rozumienie metafor oraz tworzenie wyrażeń o
charakterze metaforycznym. Pierwsze z zadań polegało na tym, że dzieci były proszone o wyjaśnienie
znaczenia zdań typu Tata utknął w korku, z kolei w drugim zadaniu chodziło o dokończenie rozpoczętego
zdania typu Modelka ma zęby białe jak… Wyniki badań umiejętności posługiwania się metaforami przez dzieci
z zaburzeniami rozwoju zostały porównane z wynikami badań dzieci w normie. Analiza wyników badań z
zastosowaniem testów statystycznych pokazała, że występują relewantne różnice w umiejętności
posługiwania się metaforami pomiędzy badanymi grupami dzieci. Sugeruje to wpływ doświadczeń
biologicznych, społecznych i psychologicznych na rozwój umiejętności posługiwania się językiem nie tylko w
zakresie systemu fonetyczno-fonologicznego, co jest często podnoszone w badaniach logopedycznych i
foniatrycznych, ale także na inne umiejętności związane z uzusem językowym.
Podhorodecka Joanna
The role of constructional factors in passivization: a usage-based study of perception verbs.
English verbs of perception passivize relatively easily despite the fact that they differ markedly from the
transitive clause prototype, as described by Hopper and Thompson (1980). The frequency of their
passivization varies between particular senses of the verbs and their different complementation patterns. The
passive of the verb see, for instance, is characterized by an increase in the number of complex transitive
constructions and is more likely to describe mental rather than visual perception (Podhorodecka 2014).
Similarly, Noel (2003: 20) observes that for the verb see complemented by NP + to infinitve pattern, the passive
uses vastly outnumber the active ones and show a greater distributional potential.
The differences between the active and passive of perception verbs go beyond the usual difference in the
information structure and emphasis. The aim of this study is to compare the usage of selected perception verbs
with particular attention to their meanings and complementation patterns, and to establish, on the basis of
45
corpus material, what syntactic, semantic and pragmatic factors correlate with the active and passive usage of
the verbs.
References:
Hopper, P.J. and S. A. Thompson. 1980. ‘Transitivity in grammar and discourse’. Language 56: 251-299.
Noël, Dirk. 2003. ‘Revisiting the Passive of Infinitival Perception Verb Complements’. Studia Neophilologica 75:
12-29.
Podhorodecka, Joanna. 2014. ‘The passive of the verb see: a usage-based study’ Annales Universitatis
Paedagogicae Cracoviensis: Studia Anglica IV.
Popek-Bernat Katarzyna
Analiza porównawcza nazewnictwa żeńskich i męskich narządów płciowych w parze językowej
hiszpański-polski.
W ramach referatu zaprezentowanego przeze mnie w Warszawie podczas konferencji Językoznawstwo
Kognitywne w roku 2013 pt. Teoria metafory pojęciowej w badaniach nad semantyką leksykalną i językowym
obrazem świata na przykładzie analizy hiszpańskiego słownictwa erotycznego przedstawiłam propozycję
procedury badawczej pozwalającej na kognitywną analizę materiału leksykograficznego, polegającej na
poszukiwaniu motywacji metafor pojęciowych w defnicjach słownikowych.
Podczas tegorocznego wystąpienia chciałabym pokazać możliwości wykorzystania tej opracowanej przeze
mnie metody w kognitywnych badaniach o charakterze kontrastywnym. W tym celu posłużę się przykładami
hiszpańskich i polskich wyrażeń odnoszących się w sposób mniej lub bardziej eksplicytny do nomenklatury
męskich oraz żeńskich narządów płciowych, wybranych ze Słownika seksualizmów polskich Jacka Lewinsona
(1999) oraz Diccionario del sexo y el erotismo Félixa Rodrígueza Gonzáleza (2011).
Moim celem jest porównanie zakodowanych w jednostkach leksykalnych sposobów konceptualizacji ludzkich
genitaliów typowych dla użytkowników języka polskiego oraz hiszpańskiego w odmianie półwyspowej.
Badania komparatystyczne leksyki związanej z tematyką erotyczną prowadzone w tej parze językowej
prowadzą do ciekawych wniosków o charakterze nie tylko lingwistycznym, ale również socjokulturowym.
Warto bowiem pamiętać, że aktualnie Polska i Hiszpania są postrzegane powszechnie jako dwa
przeciwstawne bieguny jeśli chodzi o ogólnospołeczne podejście do tematów takich jak seks czy erotyka.
Konserwatyzm Polaków zestawiany jest często z liberalnym nastawieniem Hiszpanów do tych zagadnień, o
czym świadczyć mogą chociażby obowiązujące w obydwu krajach różne regulacje prawne dotyczące aborcji
czy instytucjonalizacji związków homoseksualnych.
Kognitywne spojrzenie na zaczerpnięte ze źródeł leksykograficznych zaświadczenia językowe umożliwia
weryfikację tych obiegowych opinii, ukazując zarazem potencjał wykorzystania narzędzi kognitywnych w
badaniach metaleksykograficznych.
46
Putz Orsolya
Changes in the conceptualization of Hungarian national identity after 1920
On 4 June 1920, at the end of World War I, the peace treaty of Trianon was signed between the representatives
of Hungary, the successor state of Austria-Hungary, and the Allies at the Grand Trianon Palace of Versailles,
France. By the terms of the contract Hungary lost two thirds of its former territory, as well as one third of its
inhabitants. Such a significant event has serious economic and social consequences.
This paper focuses on the changes in the conceptualization of Hungarian national identity after 1920. Data
analysis investigates which cognitive processes are responsible for the meaning changes of the term
Hungarian nation after 1920 and how the relationship between Hungary and other states, i.e. the Allies and
the bordering states of post-Trianon Hungary is conceptualized. In other words the research is aimed to reveal
the alternative conceptualizations of the self (Hungary, Hungarians) and the others (other states, nations).
Taking into consideration that national identity is not a permanent term, the research was carried out in three
time periods (1920–1945, 1945–1990 and 1990–2014). Texts from various discourse types (academic,
popular, political etc.) dealing with Trianon were investigated and compared to analyze the conceptual
metaphors regarding the nation ICM and the force dynamic processes between Hungary and other states.
The findings of the research represent that the Trianon phenomenon has so deep roots in Hungarian culture
that it has been determining the conceptualization of Hungarian national identity since 1920.
Rewiś-Łętkowska Anna
Degrees of metaphoricity: a dynamic view of FEAR metaphor.
Adopting Müller’s dynamic view of metaphor and the concept of sleeping and waking metaphors (Müller
2008), this paper performs a study of FEAR metaphors in discourse. It aims at analyzing metaphoricity as a
gradable property, which may or may not be activated in specific contexts of language use. The research
material consists of mono- and multimodal manifestations of the conceptual metaphor FEAR IS A HOSTILE
ENTITY, where the entity takes the form of a wild animal, monster or enemy. The notion of multimodality is
defined within Forceville’s theory of multimodal metaphor (2006, 2009, 2012). The analytical part of the
paper concentrates on the discussion of ‘metaphoricity indicators’ (Müller 2008) which surround waking the
metaphor and decide about the level of metaphorical activation in particular discourse contexts.
Key words: conceptual metaphor, discourse, metaphoricity, monomodal and multimodal metaphors,
metaphoricity indicators
47
Rosiński Maciej
Metaphor-based metonymy: A case study in mathematics education
Investigations concerning the interaction of metaphor and metonymy have revealed that it is common for
metonymy to be at the root of a conceptual metaphor. Some scholars as Goosens, (2002) claim that the reverse
situation, i.e. metaphor-based metonymy is theoretically possible, while others as Radden (2002) exclude this
possibility within their framework. In my presentation, I would like to focus on a specific example of a
conceptual metonymy which comes into being thanks to a previously established metaphorical mapping. The
metonymy in question belongs to basic algebra, and is already well recognised by researchers from the field
of linguistics and mathematics education. Whenever solving an equation, the student deals with an unknown
value which needs to be established. Since in such a situation a direct reference to the number is impossible,
basic algebra uses letters instead of numbers and puts them into the equation form. This mechanism, which
offers a substitute, e.g. the letter x, for the unknown value, seems indeed an obvious example of a referential
metonymy, and so it is interpreted by specialists in the field (Bauersfeld & Zawadowski, 1987; Lakoff & Nunez,
2000). The aim of my presentation will be to show that this metonymy cannot come into being prior to the
metaphor LETTERS ARE NUMBERS which allows learners of mathematics to understand the meaning of
letters in the symbolic context
of arithmetic, reserved for numbers. Based on linguistic data coming from primary school mathematics
textbooks, I will present how, first, the metaphorical mapping is created, and secondly, how it leads to the
referential metonymy LETTER FOR NUMBER. I will also present different strategies visible in textbooks to
coordinate the metaphorical and metonymical mappings. Their thorough examination will show the potential
which the Conceptual Metaphor Theory has in analysing didactic material in the field of mathematics.
Key words: metonymy from metaphor, conceptual metonymy, conceptual metaphor, domain matrix,
mathematics education, algebra, cognitive mathematics
Bibliography:
Bauersfeld, H. and Zawadowski, W. (1987). Metafory i metonimie w nauczaniu matematyki (Metaphor and
metonymy in teaching mathematics). Dydaktyka Matematyki, 8, 155–186.
Goossens, L. (2002). Metaphtonymy: The interaction of metaphor and metonymy in expressions for linguistic
action. In R. Dirven & R. Porings (Eds.), Metaphor and metonymy in comparison and contrast (pp. 349–371).
Berlin; New York: Mouton de Gruyter.
Lakoff, G. and Nunez, R. E. (2000). Where mathematics comes from: How the embodied mind brings mathematics
into being. New York: Basic books.
Radden, G. (2002). How metonymic are metaphors? In R. Dirven & R. Porings (Eds.), Metaphor and metonymy
in comparison and contrast (pp. 407–434). Berlin; New York: Mouton de Gruyter.
48
Sakaguchi Alicja
Co nam mówi przypowieść o sieci o zdolnościach kognitywnych człowieka? Perswazja w
nauczaniu prorockim
Zdolności kognitywne człowieka jak postrzeganie, poznanie, zdolność rozumienia, rozróżniania i
selekcjonowania należą w zbiorze tekstów gnostyckich takich jak Ewangelia Tomasza do najistotniejszych i
najczęściej poruszanych tematów. Spośród wszystkich Ewangelii i odkrytych do tej pory pism właśnie
Ewangelia Tomasza obrazuje nam w sposób najbardziej wyrazisty tajniki pogłębionego poznania. Podmiotem
8 sentencji tejże Ewangelii, powstałej prawdopodobnie w Syrii około dwóch tysięcy lat temu, jest jednostka –
rozumny rybak. Ponieważ jest w tej przypowieści mowa o postrzeganiu i świadomości, zwłaszcza o zdolności
rozróżniania, nie da się w niej nie zauważyć jakże ważnej perspektywy antropologicznej i profetycznej
(poznanie całościowe lub integralne, zwane także gnosis tou Theou – Mdr 1,13; epignosis – Hbr 10,26; 2 P 1,2;
2,20; mądrość z góry – Jk 3,15; 17; Sophia, wiedza światła).
W pierwszych wiekach naszej ery korpus tekstu Ewangelii Tomasza odegrał prawdopodobnie duże znaczenie;
później został zagubiony i zapomniany. Ewangelia ta nie opisuje dziejów Jezusa, lecz składa się ze 114
pobudzających do refleksji sentencji, krótkich dialogów i scen wciąż aktualnych w swojej treści religijnopsychologicznej i poznawczej. To, osnute mgłą tajemniczości dzieło, zostało ponownie odkryte wśród innych
gnostyckich rękopisów w 1945 roku na pustyni w Górnym Egipcie.
Celowe i zasadne podejście do tematu referatu jest możliwe tylko w odniesieniu do następujących trzech
nierozłącznych elementów: (1) przypowieść (forma pouczenia, apel, przesłanie), (2) mistrz duchowy
(nauczyciel), (3) zdolności kognitywne człowieka (tutaj: zdolność osądu, rozróżniania i selekcjonowania –
temat przypowieści o sieci). By jednak móc właściwie odczytać świadectwa i pisma autorów natchnionych,
należy uwzględnić, że wypowiedzi i teksty tychże autorów zasadzają się na ich własnych duchowych
przeżyciach, doświadczeniach i wglądach, stanowiących ostatecznie kognitywne ramy odniesienia ich
wypowiedzi.
Sentencje ewangeliczne naprowadzają nas w subtelny, a czasami wysoce wyrafinowany sposób, na dostępną
człowiekowi rzeczywistość ponadczasową i wymogi etyczne, ukryte pod gnostycznym obrazowaniem i
osobliwą symboliką. Język nauczania prorockiego przybiera tutaj formę przypowieści, pouczeń i napomnień.
Na przykładzie przypowieści o sieci (Ewangelia Tomasza, logion 8) zostanie podjęta próba wyjaśnienia, co
mistrz duchowy chce powiedzieć swoim słuchaczom lub czytelnikom o ich wewnętrznej kondycji, o ich
zdolnościach poznawczych, i za pomocą jakich środków perswazyjnych osiąga swój cel.
Skrzypczak Waldemar
Teaching Cognitive Linguistics for Fun and Profit: What to teach? How to teach? & What for?
The paper presents a range of aspects of curriculum design regarding teaching modules on language study in
English Departments, with particular focus on theoretical and practical implications of Cognitive Linguistics.
The main body of the presentation aspires to provide a survey of content elements to be covered during
seminars and tutorials. The list of contents will be accompanied by relevant descriptions of exemplary
activities to be assigned to students (which are meant to show the ecological validity of theoretical constructs).
49
Possible applications in translation, semiotic and stylistic analysis, advertising, creative writing and the use of
language in public space will complement the discussion. Thus the paper is bound to cover the spectrum that
can be dubbed in short in the following way: ‘from analytical awareness to creative experimentation in
language’. The very phrase constitutes a working title of an ongoing project, that will hopefully result in the
publication of a Słoń book on teaching modules and their applications.
Słoń Anna
Speech-act modality constructions in English and Polish — how the particulars of constructions
lead to the lack of equivalence
The objective of this presentation is to look at two speech-modality constructions (one in English and one in
Polish) whose meanings are generally equivalent but which differ in terms of their morphosyntactic make-up.
Therefore, according to CG (Langacker 1990, 1991, 1999) those differences in form are bound to lead to
differences in meaning and usage. In English speech-act modality does not receive any additional
morphosyntractic expression and thus is mainly a pragmatic phenomenon (Sweetser 1990); in Polish, on the
other hand, such lack of additional exponents is highly limited and normally one has to consider speech-act
modality constructions, not just speech-act interpretation of modality. Also because in English there are no
extra hints as to the speech-act status of modality, its rendering into Polish often loses the intended meaning,
as it happened, for instance, in both Polish translations of The Hobbit:
a.
[This hobbit was a very well-to-do hobbit, and his name was Baggins. The Bagginses have lived in
the neighbourhood of The Hill for time out of mind, and people considered them very respectable,
not only because most of them were rich, but also because they never had any adventures or did
anything unexpected: you could tell what a Baggins would say on any question without the bother
of asking him. This is a story of how a Baggins had an adventure, and found himself doing and
saying things altogether unexpected.] He may have lost the neighbours’ respect, but he gained
— well, you will see whether he gained anything in the end. (JRR Tolkien The Hobbit, Chapter 1)
b.
Mógł był wskutek tego utracić szacunek sąsiadów, ale zyskał… no przekonacie się sami, czy
coś zyskał w końcu. (Maria Skibniewska’s translation, Warszawa: Iskry, 1985)
may.3SG.MASC.PAST be.3SG.MASC.PAST as-a-result this.NEUTR.GEN lose.INF.PERF respect.MASC.ACC
neighbour.PL.VIR.GEN
c.
Może utracił szacunek sąsiadów, ale zyskał… sami się przekonacie, czy coś jednak zyskał.
(Paulina Braiter’s translation, Amber, 2000)
maybe lose.3SG.MASC.PAST.PERF respect.MASC.ACC neighbour.PL.VIR.GEN
Neither Polish translation makes sense in the context (although the more recent one is somewhat closer to the
English original); both are exclusively (the former) or predominantly (the latter translation) epistemic. The
Polish equivalent should read:
Może i utracił szacunek sąsiadów, ale zyskał…
[speech-act modality]
maybe and lose.3SG.MASC.PAST.PERF respect.MASC.ACC neighbour.PL.VIR.GEN
thus making use of a separate construction.
In this paper I will look at such inequivalences of translation as stemming from two sources: greater
morphosyntactic complexity of the Polish variant and the fact that speech-act modality has not been given as
much emphasis as root and epistemic modalities.
References
Langacker, Ronald W. 1990. Concept, Image, and Symbol. Berlin: Mouton de Gruyter.
50
-----. 1991. Foundations of Cognitive Grammar. Vol. II. Stanford: Stanford University Press.
-----. 1999. Grammar and Conceptualisation. Berlin: Mouton de Gruyter.
Sweetser, Eve E. 1990. From etymology to pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Szawerna Michał
Metaphorization Of Sound In Comics
In this presentation I attempt to contribute to the intersection of cognitive linguistics and comics scholarship
by exploring metaphoricity of conventional images representing sound in comics. Comics is understood here
as a basic-level category comprising various interrelated publication formats (comic strips, comic books, trade
paperbacks, etc.). By conventional images I mean image types, rather than image tokens, with the former
conceived of as conceptual generalizations over the latter. In this presentation I adopt the cognitive view of
metaphorization as the emergence of a triadic structure, which consists of the source, the target, and the
mappings. Viewed in this way, the establishment of metaphoricity is modality independent. The same
metaphors, understood as activated triadic structures, may materialize in various semiotic systems, of which
language is simply the one that has so far received the greatest amount of attention. It makes sense, then, to
hypothesize that conventional images used in comics and conventional linguistic expressions may be related
as manifestations of the same conceptual metaphors. In the analytical portion of this presentation I look at a
range of conventional images of (1) utterances produced by characters, (2) non-verbal sounds produced by
characters with the use of their speech apparatus (humming, laughter, screams, etc.), and (3) sounds which
can be collectively referred to as the sonic environment: barking of dogs, knocking on doors, sound of musical
instruments, tramping of hooves, creaking of floors, pattering of rain, sound of gunfire, etc. These images are
discussed as visual manifestations of conceptual metaphors (ontological, orientational, and structural) whose
linguistic elaborations have been discussed extensively by cognitive linguists for over three decades.
Szcześniak Konrad
Too Contentful To Be Real. The meanings of closed-class constructions
I wish to focus on a number of constructions ranging from free collocations, through partially lexically filled
grammatical constructions such as the x’s way construction (They conned their way into the meeting) to
general schematic constructions such as
the incredulity construction (Him be a pilot?). The purpose of the study is to question the view that all
grammatical constructions can have rich meanings. For example, the meaning often attributed to the x’s way
construction is that of motion in the face of
obstacles or general difficulty (Goldberg, 1995) (Goldberg, 1999) (Israel, 1996). In example (1), there is a
sense of difficulty experienced by the participants, which is signaled by the use of the construction:
(1) We trudged our way down the trail.
However, it can be demonstrated that this meaning is a mere inference triggered by a considerably simpler
semantic contribution of the construction. Specifically, the construction can be analyzed as having the reading
of a path other than that expressed
51
by the more “ordinary” motion construction, as was argued in Kuno & Takami (2004) Michaelis (2005) or
Szcześniak (2013).
An analysis of a range of multi-word patterns can demonstrate that meanings are richer in the case of more
lexically filled expressions, but their semantic contribution decreases with progressing schematicity of a
construction.
References:
Goldberg, A., 1999. Making One's Way Through The Data. In: M. Shibatani & S. A. Thompson, eds. Grammatical
Constructions: Their Form and Meaning. Oxford: Oxford University Press, pp. 29-53.
Goldberg, A. E., 1995. Constructions: A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago: The
Israel, M., 1996. The Way Constructions Grow. In: Conceptual Structure, Discourse and Language. Stanford, CA:
CSLI Publications, pp. 217-230.
Kuno, S. & Takami, K.-i., 2004. Functional Constraints in Grammar. Amsterdam: John Benjamins.
Michaelis, L., 2005. Entity and event coercion in a symbolic theory of syntax. In: Construction Grammars.
Cognitive Grounding and Theoretical Extensions. Amsterdam: Benjamins, pp. 45-88.
Szcześniak, K., 2013. You can't cry your way to candy: Motion events and paths in the x's way construction.
Cognitive Linguistics, 24(1), p. 159–194.
Szymańska Jolanta
The Interpersonal Stage In Academic Text
The relationships between senders and receivers established during communication have long preoccupied
researchers studying the nature of human communication. For the past few decades only have text analysts
started to point to the idea of reconstruction or decoding of human interaction from specific features of the
written texts. Yet, most of the explanatory work so far has concentrated on the rhetorical behavior of the
writers in texts for special purposes.
The focus of this paper is to demonstrate how in a limited corpus of academic print the principles of spoken
encounter are applied and to explain these in terms of cognitive processes and intersubjective social relations.
The corpus comprises twenty publications on English linguistics for academic purposes issued in the years
1979-1998 by the Publishing House Cambridge University. The main focus here are the personal pronouns
distributed in expository as well as narrative texts.
Taraszka-Drożdż Barbara
Od schematu w gramatyce kognitywnej do nauczania leksyki języka obcego
W ramach językoznawstwa kognitywnego przyjmuje się, iż jedną z kluczowych ról w języku odgrywają
podstawowe i bardzo ogólne zjawiska psychologiczne (Langacker 2003: 33). Przykładem takiego zjawiska jest
schematyzacja, czyli „wydobywanie wspólnego mianownika obecnego w różnych doświadczeniach i
tworzenie w ten sposób abstrakcji wyższego rzędu” (Langacker 2009: 35). Jednym z rodzajów struktur
52
schematycznych opisywanych w ramach Gramatyki kognitywnej (Langacker 1987, 2000a, 2000b, 2008, etc.)
są schematy semantycznego rozszerzenia, które stanowić będą przedmiot niniejszej prezentacji.
Po krótkim scharakteryzowaniu pojęcia schematyzacji z punktu widzenia gramatyki kognitywnej, omówiony
zostanie proces wyłaniania się struktur schematycznych stanowiących uogólnienia rozszerzeń
semantycznych różnych jednostek leksykalnych. Za ilustrację tych struktur posłużą pewne schematy
funkcjonujące w ramach leksyki języka francuskiego, które Gramatyka kognitywna nazwałaby wzorcami
metaforycznego rozszerzenia.
Jako takie, wzorce te stanowić mogą przedmiot zainteresowania z punktu widzenia dydaktyki języka obcego.
Z jednej strony, stanowią one schematyczną reprezentację tego, co wspólne wielu jednostkom leksykalnym. Z
drugiej, natomiast, mogą zostać odniesione do nowych zdarzeń językowych. Ponadto, jako struktury osadzone
w kulturze i doświadczeniu danej społeczności językowej, odzwierciedlają sposób konceptualizacji świata
właściwy dla rodzimych użytkowników danego języka. Zwracając uwagę na potencjał dydaktyczny
niniejszych wzorców, autorka zaproponuje pewne sposoby wykorzystania tego typu struktur w nauczaniu
języka obcego.
Trojszczak Marcin
A corpus-based study of the conceptualization of memory processes in English and Polish
The aim of the article is to present how English and Polish speakers conceptualize in their respective languages
memory and various memory processes associated with it (e.g. forgetting, remembering, etc.). The study is
based on the analysis of the information extracted from NKJP (Narodowy Korpus Języka Polskiego), BNC
(British National Corpus), and COCA (Corpus of Contemporary American English). The starting point of the
analysis is the list of lexemes associated with memory processes in both languages (nouns, and verbs). Next,
the collocates of enlisted lexemes are extracted from the aforementioned corpora. The last step involves the
analysis of collected data from the perspective of Conceptual Metaphor Theory in order to present the most
common conceptualizations of memory processes in two analyzed languages.
The paper is divided into five parts. The first part defines memory processes and presents their psychological
classification. In the second part, theoretical tools for interpreting collected data are presented, that is,
Conceptual Metaphor Theory. The third part deals with the conceptualization of memory processes in English.
In the fourth part, the conceptualization of memory processes in Polish is presented. The final part aims at
comparing the conceptualizations from both languages. In this part the main commonalities and discrepancies
between the conceptualizations of memory processes in English and Polish are discussed.
Tyupa Sergiy,
Conceptualizing emotions in patient questionnaires: nightmare for translators, paradise for
linguists
The language of emotions has enjoyed unremitting attention of cognitive linguists. However, few attempts
have been made to investigate emotions as technical terms appearing in specialized contexts, such as patientreported outcomes, quality of life questionnaires, or patient diaries. In such documents (usually used in a
53
clinical trial setting) any use of an emotion word equals to a measurements device as the primary purpose of
patients questionnaires is to receive a patient’s subjective view of their condition and then quantify the results
obtained from the whole sample. Needless to say that the translation of such documents is more than a
challenge: the task is not only to find a proper equivalent, but also to ensure that the psychometric properties
of the translated questionnaire are the same as those of the original.
The author presents a case study of emotion terms used in patient-reported outcomes and quality of life
questionnaires extracted from a corpus of over 100 questionnaires translated from English into Ukrainian and
Russian for Ukraine (over 7000 translation units in total). Besides, examples will be drawn from translations
into Polish made by the students of the UNESCO Chair at Jagiellonian University. Specific challenges and
translation strategies will be explained with regards to language conventions, differences in conceptualization,
and encyclopedic knowledge. Generalizations will be made extrapolating the observations in this narrow field
to the vocabulary of human emotions in general.
Key words: emotion terms, patient questionnaires, translation
References:
Geeraerts, Dirk. 2010. Theories of lexical semantics. New York: Oxford University Press.
Harkins, Jean, Wierzbicka, Anna (eds.). 2001. Emotions in Crosslinguistic Perpective. Berlin and New-York:
Mouton De Gruyter, 2001
Tabakowska, Elżbieta. 1993. Cognitive Linquistics and Poetics of Translation. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Wachowski Wojciech
Metaphor, metonymy or synecdoche – can we really tell the difference?
The general aim of this paper is to shed light on some problematic issues concerning the distinction between
metonymy, metaphor, and synecdoche. First, it demonstrates that the classification of a given expression as
metaphoric, metonymic or synecdochic may only be possible from an individual (subjective) perspective.
Second, it argues that even a subjectively based classification may be difficult due to the fact that metonymy,
metaphor, and synecdoche may and, more often than not, do coexist within one linguistic expression. Finally,
the paper shows that, under a very broad understanding of contiguity presented e.g. by Barnden (2010), the
difference between similarity and contiguity and, consequently, between metaphor and metonymy may
become almost completely blurred.
The theoretical framework of the present paper is provided by the school of thought commonly known as
Cognitive Linguistics.4 Cognitive Linguistics grew out of the work of a number of scholars active in the 1970s
and 1980s, who investigated the relation of language and mind. For a time cognitive linguists focused their
attention almost entirely on metaphor whereas other equally, if not more, important cognitive mechanisms –
metonymy and synecdoche – went virtually unnoticed. This oversight is currently being redressed and both
metonymy and synecdoche are beginning to receive the scholarly attention they deserve. The present paper
is part of the current trend.
4
By Cognitive Linguistics the authors mean the second generation of cognitive science, as described e.g. by Lakoff (1987: XIXVII) or Lakoff and Johnson (1999: 77).
54
Waliński Jacek T.
Speaking Fictive Motion
Fictive motion expressions (Talmy, 1996, Talmy, 2000, Ch. 2; Langacker, 1986; 2008; Waliński, 2014) are used
to depict spatial configurations of stationary objects in terms of motion over the object’s extent, e.g. “This wire
fence goes all the way down to the wall”. The described object is stationary and there is no entity traversing
the depicted path, however, it is represented as moving along or over its spatial configuration. It has been
established that the choice of phrasing in fictive motion is not insignificant or random, but is grounded in
embodied cognition (Langacker, 2005; Matsumoto, 1996; Matlock, 2004).
This study employs a cognitive corpus-based approach to language study to demonstrate that structuring
fictive motion is subject to a number of conceptual constraints, which dictate using specific linguistic patterns,
while precluding others, in expressions of this type. For example, data found in the British National Corpus
and the National Corpus of Polish (NKJP) indicate that fictive motion tends to avoid semantic patterns
conflating instrumentality in the absence of a sentient agent capable of making use of the motion instrument,
which appears to explain why roads typically run, but not drive to destinations.
In more general terms, findings presented in this paper fit into the broader cognitive framework of mental
imagery and cognitive simulation (Bergen, 2012). Examination of usage examples found in linguistic corpora
indicates that our cognitive ability to mentally simulate motion implied by the linguistic pattern plays a key
conceptual role in structuring fictive motion.
References
Bergen, B. K. (2012). Louder Than Words: The New Science of How the Mind Makes Meaning. New York: Basic
Books.
Langacker, R. W. (1986). Abstract Motion. In Proceedings of the Twelfth Annual Meeting of the Berkeley
Linguistics Society (pp. 455–471). Berkeley, CA: Berkeley Linguistics Society.
Langacker, R. W. (2005). Dynamicity, fictivity, and scanning: The imaginative basis of logic and linguistic
meaning. In D. Pecher & R. A. Zwaan (Eds.), Grounding Cognition: The Role of Perception and Action in Memory,
Language, and Thinking (pp. 164–197). Cambridge: Cambridge University Press.
Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Matlock, T. (2004). The conceptual motivation of fictive motion. In G. Radden & K.-U. Panther (Eds.), Studies in
Linguistic Motivation (pp. 221–248). Berlin: Mouton de Gruyter.
Matsumoto, Y. (1996). Subjective motion and English and Japanese verbs. Cognitive Linguistics, 7(2), 183–226.
Talmy, L. (1996). Fictive Motion in Language and “Ception.” In P. Bloom, M. A. Peterson, L. Nadel, & M. F. Garrett
(Eds.), Language and Space (pp. 211–276). Cambridge, MA: MIT Press.
Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics, Vol. I & II. Cambridge, MA: MIT Press.
Waliński, J. T. (2014). Atemporality of coextension paths. In B. Lewandowska-Tomaszczyk & K. Kosecki (Eds.),
Time and Temporality in Language and Human Experience (pp. 103–119). Frankfurt am Main: Peter Lang.
55
Waszakowa Krystyna
Zjawiska słowotwórcze w zdarzeniach użycia językowego (na przykładzie compositów z
segmentem bio- i eko- w języku polskim)
Autorka skupia się na pokazaniu kwestii: w jaki sposób myślowe ogarnianie świata przez człowieka znajduje
wyraz w strukturach użytych w wypowiedzi derywatów słowotwórczych, jaka jest ich funkcja w komunikacji
językowej.
Zaprezentowany ogląd derywatów z segmentem bio- i i eko-w perspektywie zdarzenia użycia językowego, tj.
w konkretnym akcie mowy (on line), dostarcza informacji na temat językowych sposobów ujmowania przez
umysł poznający rzeczywistości (sytuacji) wcześniej nie nazwanej, bo nie istniejącej, nie wyodrębnionej poznawczo
(np. bioatak ‘atak terrorystyczny z użyciem broni biologicznej’); rzadziej – znanej, ale interpretowanej w nowy
sposób, np. biopiractwo ‘praktyka zawłaszczania przez koncerny wiedzy mieszkańców krajów Trzeciego Świata
dotyczącej roślin leczniczych i uprawnych’.
Tak zorientowany opis zjawisk słowotwórczych ma na celu: 1) ukazanie roli konceptualizatora w
konstruowaniu struktur słowotwórczych i ich ram interpretacyjnych; 2) przyjrzenie się, jakie możliwości
mają użytkownicy języka, gdy chcą zrozumieć semantycznie złożone wyrażenia typu bioprodukt, ekoprodukt
‘produkt pełnowartościowy; wyprodukowany w sposób naturalny na terenach ekologicznie czystych, tzn. nie
zawierających składników szkodliwych dla zdrowia’; 3) zdanie sprawy z właściwej człowiekowi zdolności
wnioskowania (na podstawie danych językowych oraz tekstowych (również kontekstowych i
interkontekstualnych), a także wiedzy o świecie, słowem – z umiejętności niezbędnych do odczytania realnej
treści wyrazu pochodnego słowotwórczo, zwłaszcza o skomplikowanej motywacji, jak i z właściwej
interpretacji jego wartości aksjologicznej. Umiejętności te są szczególnie ważne w przekazywaniu
/odczytywaniu sensów nie wynikających ze struktury derywatu (z konwencjonalnego znaczenia jego
elementów składowych), a także konotowanych wartościowań, jak to ma miejsce w compositach typu
biokuleczka zwykle w lm ‘składnik kosmetyku będący nośnikiem wody [co pewnie tłumaczy pierwszy człon
kuleczka], która uwalniając się zapewnia skórze nawilżanie po upływie wielu godzin’ czy biosmakołyk okazj.
‘smakołyk będący bioproduktem, tj. należący do tzw. zdrowej żywności, produkowanej w sposób naturalny
(na terenach ekologicznie czystych), nie zawierający składników szkodliwych dla zdrowia’, ekopatrol,
ekoszczęście in.
Literatura:
Langacker R. W, 2003, Model dynamiczny oparty na uzusie językowym, przekł. W. Kubiński, [w:] E.
Dąbrowska, W. Kubiński, red., Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, Kraków,
Universitas, s. 30–117.
Langacker R.W., 2005, Wykłady z gramatyki kognitywnej. Lublin 2001, red. H. Kardela, P. Łozowski, Lublin,
Wydawnictwo UMCS.
Langacker R.W., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Kraków, Universitas.
Kубрякова E.C., 2004, Язык и знание, Mocква, Языки славянскoй культуры.
56
Wiliński Jarosław
Frame, Metaphor, and Metonymy in Onomasiological Lexicography
Recent developments in the field of cognitive semantics have led to an increased interest among
lexicographers and researchers in the potential applications of the cognitive linguistic theoretical background
in pedagogical lexicography. However, most studies have only focused on theoretical discussions rather than
practical applications. Furthermore, far too little attention has been devoted to the relevance of the Conceptual
Theory of Metaphor and Metonymy as well as Frame Semantics to onomasiological lexicography. This paper
is a preliminary attempt to apply the notions of frame, metaphor, and metonymy in the macro- and
microstructure of an onomasiological learner’s dictionary. The primary focus is on lexicographic applications
of the above-mentioned concepts in the design of onomasiological reference works; in particular, on the
usefulness of conceptual mappings and frames in the process of defining both the conceptual content and
lexical items within the appropriate divisions and/or subdivisions of the classificatory scheme. The author
uses newly coined terms framestructure, metaphostructure, and metostructure to refer to a frame-based
macrostructure, a metaphor-based macrostructure, and a metonymy-based macrostructure respectively. This
paper makes an important contribution to the commonly-held belief in current pedagogical lexicography that
providing dictionary users with cognitive motivation for some lexical items facilitates their teaching and
learning. A new approach to the classificatory structure proposed in this paper could be applied in
onomasiological lexicography to the compilation of thematic reference works and the lexicographic
description of lexical items derived from various subject fields and branches of human activities.
Wilk Przemysław
Polysemy or figurative language use? The status of the lexical item EUROPE in press discourse.
The paper tries to establish the status of the lexical item EUROPE in the Guardian press discourse. Specifically,
it aims to verify whether the lexical item EUROPE exhibits polysemy or is only subject to metaphorical
extensions. The analysis is grounded in the LCCM (lexical concepts cognitive models) theory, a theory of lexical
representation and semantic composition developed by Evans (e.g., Evans, 2009; 2013). The study is based on
a corpus of news items retrieved from the Guardian from May 2004 through December 2009 (approximately
1 million words). The paper is part of a bigger project whose aim is to reconstruct a partial cognitive model
profile of EUROPE as manifested in the Guardian press discourse.
References:
Evans, V. (2009). How words mean: Lexical concept, cognitive models and meaning
construction. Oxford: Oxford University Press.
Evans, V. (2013). Language and time: A cognitive linguistics approach. Cambridge:
57
Woźny Jacek
Force Dynamics of verb complementation
Force Dynamics, one of the crucial frameworks of cognitive linguistics, developed by Leonard Talmy (1976,
1988, 2000), and adopted by, for example, Sweetser (1982, 1991), Johnson (1987), Jackendoff (1990), Chun
& Zubin (1990), Brandt (1992), Deane (1992), Achard (1996), Boye (2001), Vandenberghe (2002), Da Silva
(2003) and Loureiro-Porto (2009), allows for replacing the causative with finer distinctions like letting,
hindering, helping, obstructing, etc. (Talmy 2000: 409). The paper presents a corpus-based argument that
Force Dynamics can also be used to discern finer distinctions in verb complementation patterns. To this end
a random sample of 50 sentences containing the verb 'went' is analyzed with respect to the linguistically coded
parameters of force and motion, demonstrating the absence of clear-cut borders between the categories of
intensive and intransitive complementation.
Key words: linguistic categorization, verb complementation, Force Dynamics
Wychorska Ewa
Light as a cognitive category: a corpus based study
Wyrwa Anna
Worldview, metaphor, and politics. The translator’s perspective
The study is concerned with metaphors in political debate and their translation. The analysis is a pilot study
that examines selected metaphorical expressions from a short speech by a Polish MEP during an EU
Parliament debate and their translations into English. The theoretical framework for the analysis is the
concept of worldview, including the linguistic worldview, as proposed by Underhill (2009) (a model related
to but not replicating that proposed by Bartmiński (2009)). According to Underhill, the way we think and talk
about the world, that is the way we “conceptualise the world and try to make sense of it” in our own language,
reveals our worldview. Using another language implies being able to think and understand reality within a
different framework offered by this language, which reveals a different worldview. The translation process
can thus be understood as crossing over from one worldview to another. Assuming after Underhill (2011) that
metaphor plays a key role in shaping the linguistic worldview, an analysis of metaphor translation has a dual
orientation: it will hopefully disclose facts concerning the notion of worldview as such and the mechanism of
translation involving metaphor. In particular, it might be interesting to see the outcome of the process, with a
view to whether the Polish worldview has left “any visible mark” in the English target text. The analysis also
aims to verify Underhill’s model as a research tool and possibly to contribute to its further development.
References:
Bartmiński, J. 2009. Aspects of Cognitive Ethnolinguistics. Sheffield: Equinox Publishing Ltd
Underhill, J. W. 2011. Creating Worldviews: Metaphor, Ideology and Language. Edinburgh University Press
58
Underhill, J. W. 2009. Humboldt, Worldview and Language. Edinburgh University Press
59

językoznawstwo kognitywne w 2014 roku

Transkrypt

Podobne dokumenty

APA Newsletters - Illinois State University

The cognitive and affective alexithymia dimensions in the regulation