Rodzaj odpowieddzialności z winy nieumyślnej z winy umyślnej w

6 weksel i poręczenia
∑ Udowadniając swoją niewinność pracownik może
powołać się na opinię biegłego. Ta nie jest jednak
wiążąca dla sądu.
∑ Kodeks pracy nie określa, jak wygląda poprawne
powierzenie mienia z obowiązkiem zwrotu lub
do wyliczenia się. Dopuszcza się jednak formę:
> pierwotną (pracodawca samodzielnie przekazuje
mienie),
> wtórną (jeden z podwładnych, na polecenie
pracodawcy, przekazuje mienie drugiemu).
W obu sytuacjach pracownik musi się zgodzić
na przyjęcie majątku. Najlepiej, by podpisał
dowód dostawy albo dokument
zdawczo-odbiorczy związany z inwentaryzacją.
Wcześniej powinien jednak sprawdzić jakość i ilość
mienia. Zdaniem SN pokwitowanie przez
pracownika sprzętu jest równoznaczne z jego
powierzeniem (wyrok z 15 lipca 1985 r.,
IV PR 150/85), ale odpowiedzialność materialna
ogranicza się tylko do przedmiotów, które m.in.
pozostają pod jego bezpośrednim nadzorem
i w odpowiednim pomieszczeniu (wyrok z 17
maja 1976 r., IV PR 22/76).
>PRZYKŁAD 25
Właściciel sklepu przekazał pracownikowi panu
Jarkowi pieniądze z obowiązkiem zwrotu
i wyliczenia. Nie zabezpieczył ich jednak
właściwie i – zamiast w kasetce z szyfrem
– przekazał w kopercie. Zostawił
w pomieszczeniu, do którego miały dostęp inne
osoby. Dodajmy jeszcze, że sam zatrudniony nie
wyraził zgody na powierzenie mu tej sumy.
Przekazanie mienia nie było prawidłowe. Dlatego
sklepikarz nie może obciążyć pana Jarka
odpowiedzialnością.
∑ Podobnie jest, gdy pracodawca nie zapewni
odpowiednich warunków ochrony powierzonego
towaru.
>PRZYKŁAD 26
Pan Przemysław został zatrudniony na stanowisku
kierownika magazynu. Pracodawca powierzył mu
składowane tam komputery i telefony. Nie
zabezpieczył jednak właściwie dostępu
do towaru. W magazynie nie było zabezpieczeń,
a klucze do niego dostawali po godzinach pracy
ochroniarze. W takim wypadku pan Przemysław
może uchylić się od odpowiedzialności albo
dochodzić obniżenia odszkodowania.
∑ Mienie przekazuje pracodawca albo
wyznaczona przez niego osoba. Jeżeli zatem
zatrudniony odchodzi z firmy, to może przekazać
innej osobie z działu powierzone przez
pracodawcę dokumenty. Trzeba to tylko
potwierdzić pisemnie. W orzecznictwie SN oraz
w doktrynie kładzie się nacisk na osobowość
pracownika, który ma pieczę nad przekazanymi
mu produktami. To pracodawca powinien zadbać
o to, aby jego majątkiem nie opiekowały się np.
osoby z ograniczoną odpowiedzialnością albo
uzależnione od narkotyków czy alkoholu. Warto
też pomyśleć o odrębnej umowie o indywidualnej
odpowiedzialności materialnej, która może
stanowić aneks do angażu (>patrz ptzykład
na str. 12). Umowa ta nie zastępuje jednak aktu
powierzenia mienia. A pamiętajmy, że bez niego
nie jest możliwe dochodzenie odpowiedzialności
materialnej za szkodę nawet wtedy, gdy strony
zawarły poprawnie umowę o indywidualnej
odpowiedzialności materialnej. Potwierdził to SN
w orzeczeniu z 3 grudnia 1981 r. (IV PR 350/81),
uznając, że podpisanie przez pracownika
deklaracji o przyjęciu odpowiedzialności
za wyliczenie się z mienia nie ma znaczenia
konstytutywnego i nie stwarza samo przez się
obowiązku zwrotu lub wyliczenia się. Może mieć
jedynie charakter dowodowy.
>PRZYKŁAD 28
Pracodawca powierzył laptop pracownikowi panu
Grzegorzowi, który podpisał dokument
zdawczo-odbiorczy. Podczas podróży służbowej
komputer skradziono. Szef chce, aby pracownik
zwrócił całą jego wartość. Ten jednak twierdzi, że
nie miał wpływu na kradzież mienia. Nie ma to
jednak znaczenia. Pracodawca ma pełne prawo
do tego, aby żądać naprawienia szkody w pełnej
wysokości. Wyjątek dotyczyłby sytuacji, gdyby
komputer ukradziono rzeczywiście z przyczyn
niezależnych od pracownika, zwłaszcza gdy to
pracodawca nie zapewnił pracownikowi
odpowiedniego zabezpieczenia komputera.
Według wyroku SN z 17 lutego 2004 r.
(I PK 304/03) pracownik, któremu powierzono
mienie, ponosi odpowiedzialność za szkodę
powstałą wskutek kradzieży przez nieznanych
sprawców w takim zakresie, w jakim można mu
zarzucić niewykonywanie lub nienależyte
wykonywanie obowiązku pieczy nad tym
mieniem.
∑ Szkody w powierzonym mieniu mogą powstać
m.in. z następujących przyczyn:
> powierzenie mienia osobie bez doświadczenia,
> dostęp osoby trzeciej do miejsca
przechowywania mienia,
> słabe oświetlenie miejsca przechowywania
towaru,
> niedostateczne zabezpieczenie przekazanych
produktów,
> nieuczciwy personel pracujący z osobą
odpowiedzialną materialnie,
> wadliwe sporządzenie inwentaryzacji.
∑Poza prawidłowym powierzeniem pracownik musi
mieć możliwość swobodnego wyliczenia się zmienia
albo możliwość jego zwrotu. Te zasady najlepiej
określić wdniu przekazania dóbr. Podwładny,
chcący się rozliczyć bez zarzutów, powinien
prowadzić odpowiednią dokumentację. Ma ona
potwierdzić, że mienie przekazano prawidłowo iże
prawidłowo się zniego wyliczono. Przepisy nie
określają, jak taka dokumentacja ma wyglądać, ale
musi być zgodna ze stanem faktycznym. Dowodem,
że rozliczył się zpowierzonego mienia, może być np.
oświadczenie osoby trzeciej, że towar rozliczono,
albo faktury. Te ostatnie nie zawsze są jednak
wiarygodne. Jest tak, gdy osoba, naktórą je
wystawiono, twierdzi, że nie zapłaci, bo mienia jej nie
dostarczono (wyrok z13 stycznia1989 r.,
IVPR359/88).
∑ Sposobem na prawidłowe powierzenie
i rozliczenie się z mienia jest remanent. W praktyce
odbywa się on w ten sposób, że komisja
inwentaryzacyjna sporządza spis
inwentaryzacyjny na podstawie stanu faktycznego.
Podstawą inwentaryzacji nie mogą być zatem
dokumenty. Gdy spis zgadza się z rzeczywistością,
to pod dokumentem inwentaryzacyjnym
podpisują się członkowie komisji oraz
upoważniony pracownik. Może się zdarzyć, że
w trakcie inwentaryzacji zachoruje np. pracownik
magazynu. Wówczas szef powinien sporządzić
remanent i zliczone mienie przekazać
z obowiązkiem zwrotu i wyliczenia się innej
odpowiedzialnej osobie (wyrok SN z 21
września 1983 r., IV PR 171/83).
∑ Umowa o indywidualnej odpowiedzialności
materialnej to niejedyny sposób, w jaki
pracodawca może się zabezpieczyć
przed szkodą. Prawnicy doradzają jeszcze m.in.
poręczenie i weksel. W pierwszym poręczyciel
zobowiązuje się wobec wierzyciela do wykonania
zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik się
z tego nie wywiązał. W wypadku
odpowiedzialności materialnej za szkodę
w powierzonym mieniu wyglądałoby to tak, że
poręczyciel (osoba trzecia albo inny pracownik)
zobowiązałby się wyrównać pracodawcy
niedobór, gdyby nie uczynił tego pracownik
odpowiedzialny za mienie. Tak więc poręczyciel
występuje obok pracownika odpowiedzialnego
za mienie jako dłużnik solidarny. Poręczyciel
składa oświadczenie w formie pisemnej
pod rygorem nieważności (art. 876 § 2 kodeksu
cywilnego). Pracodawca, który zabezpieczył
swoje interesy umową poręczenia, musi
pamiętać, że nie jest ona związana z samym
pracownikiem, ale z jego warunkami pracy
określonymi w umowie.
>PRZYKŁAD 29
Pan Wojciech był zatrudniony na stanowisku
magazyniera. Odpowiadał za sprzęt komputerowy.
Z kolegą z pracy zawarł umowę poręczenia.
Po pewnym czasie pan Wojciech awansował
na kierownika magazynu. Teraz odpowiada
materialnie za cały sprzęt, który się tam znajduje.
Pracodawca powinien dostosować umowę
poręczenia. SN potwierdził, że strony stosunku
pracy nie mogą pogorszyć sytuacji prawnej
poręczyciela (wyrok z 21 października 1957 r.,
II CR 810/56).
∑ Jeszcze lepszym sposobem
na zabezpieczenie wierzytelności pracodawcy
jest weksel in blanco i związana z nim
deklaracja wekslowa. Wynika tak z art. 31
ustawy 28 kwietnia 1936 r. o prawie wekslowym
(DzU nr 37, poz. 282 ze zm.). Uzupełnienie
weksla może nastąpić zarówno w chwili
przekazania mienia, jak i dopiero po ujawnieniu
niedoboru. Pracownik przyznaje wówczas, że
w mieniu powstała szkoda, uznaje roszczenie
pracodawcy i wręcza mu podpisany weksel in
blanco. Eksperci podkreślają, że w stosunkach
pracy wykorzystywana jest instytucja deklaracji
wekslowej. Zawiera ona podpisane przez
dłużnika wekslowego upoważnienie dla
pracodawcy do wypełnienia takiego weksla
stosowną kwotą do wysokości zadłużenia
związanego z niedoborem w określonym
miejscu i czasie.
∑ Co do zasady za szkodę w mieniu powierzonym
zatrudniony ponosi pełną odpowiedzialność.
Obejmuje ona rzeczywistą stratę i utracone
korzyści. Wysokość straty ustalamy według cen
detalicznych, a nie hurtowych (wyrok SN z 16
marca 1994 r., I PRN 7/94). Odliczamy jednak
naturalne ubytki. Specjaliści radzą, aby te kwestie
określić w przepisach wewnętrznych firmy. Warto
również wiedzieć, że powierzone mienie nie musi
należeć do pracodawcy. Może on powierzyć rzeczy
będące własnością osoby trzeciej, którymi tylko
dysponuje (wyrok SN z 21 grudnia 1987 r.,
III PZP 54).
>JAK ODPOWIADAJĄ ZATRUDNIENI
Rodzaj odpowieddzialności z winy nieumyślnej
za szkodę
z winy umyślnej
Podstawa prawna
Podstawa odpowiedzialności
art. 122 k.p.
art. 124 i 125 k.p.
niewykonanie lub nienależyte wykonanie szkoda powstała w mieniu
obowiązków pracowniczych
powierzonym prawidłowo
∑ bezprawne działanie pracownika
∑ prawidłowe powierzenie mienia
∑ szkoda w mieniu pracodawcy
∑ szkoda
∑ wina pracownika
∑ związek przyczynowy między szkodą
a bezprawnym działaniem zatrudnionego
nieokreślone
∑ prawidłowe powierzenie mienia
∑ umowa o wspólnej
odpowiedzialności materialnej
ewentualnie:
∑ umowa o indywidualnej
odpowiedzialności materialnej,
poręczenie, weksel in blanco
nawet w pełnej wysokości
nawet w pełnej wysokości, a gdy
jest to odpowiedzialność wspólna,
to do wysokosci części określonych
w umowie
Wymagane przesłanki
>PRZYKŁAD 27
Pracodawca zawarł z podwładną panią Zofią umowę
o wspólnej odpowiedzialności materialnej. Miała ona
odpowiadać za towar w magazynie. Nie pokwitowała
jednak jego odbioru i w ogóle nie doszło
do sporządzenia protokołu. Nie wiadomo zatem, co
było na stanie w magazynie oraz ile towaru zostało
powierzone. Cześć towaru zginęła. Pracownica
odpowiada na zasadach ogólnych. Jeżeli szkoda
powstała przez lekkomyślność lub niedbalstwo, to
do wysokości trzech miesięcznych wynagrodzeń,
a gdy umyślnie – pokryje całą szkodę.
Środa | 27 lutego 2008
Wymogi formalnoprawne
Wysokość odszkodowania
art. 114 i 115 k.p.
niewykonanie lub nienależyte wykonanie
obowiązków pracowniczych
∑ bezprawne działanie pracownika
∑ szkoda w mieniu pracodawcy
∑ wina pracownika
∑ związek przyczynowy między szkodą
a bezprawnym działaniem zatrudnionego
nieokreślone
nie większe niż trzykrotność miesięcznego wynagrodzenia pracownika
z dnia wyrządzenia szkody
w mieniu powierzonym
◊ rp .pl