Zarzadzanie talentami w przedsiebiorstwach powstalych wskutek

Zarzadzanie talentami w przedsiebiorstwach powstalych wskutek

BŁAŻEJ BALEWSKI
Dr, Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie Wydział Ekonomii i Zarządzania,
adiunkt.
STRESZCZENIE
W ostatnich dwóch dekadach, będących okresem restrukturyzacji1 polskiego ustroju
społeczno-gospodarczego,
wzrasta
potrzeba
poszukiwania
nowych
dróg
rozwoju.
Zapotrzebowanie to nasila się szczególnie w okresie recesji. Eskalacja widoczna jest zarówno
w działaniu organizacji istniejących na rynku od dawna, jak i w nowych przedsiębiorstwach.
Poziom ilościowy i jakościowy tych działań nie jest jednorodny. W praktyce organizacje
wdrażają w tym celu różne projekty lub koncepcje, oparte na zdobyczach nauki. Jedną z nich
jest idea zarządzania talentami.
Zamierzonym celem artykułu jest wskazanie wyników pilotażowych badań nad stanem
zarządzania talentami w przedsiębiorstwach, powstałych wskutek restrukturyzacji wschodniowielkopolskiej branży wydobywczo-energetycznej.
Słowa kluczowe:
TALENT,
ZARZĄDZANIE
TALENTAMI,
RESTRUKTURYZACJA,
DESTRUKCJA,
BRANŻA
WYDOBYWCZO-ENERGETYCZNA
ZARZĄDZANIE TALENTAMI W PRZEDSIĘBIORSTWACH POWSTAŁYCH
WSKUTEK RESTRUKTURYZACJI WIELKOPOLSKICH FIRM Z BRANŻY
WYDOBYWCZO-ENERGETYCZNEJ
1. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstw z wielkopolskiej branży wydobywczoenergetycznej, powstałych w skutek restrukturyzacji sektora.
Jednym z filarów branży wydobywczo – energetycznej we wschodniej Wielkopolsce jest
przedsiębiorstwo Zespół Elektrowni Pątnów - Adamów - Konin SA (ZE PAK SA). Dostarcza
Etymologia terminu restrukturyzacja wywodzi się z łacińskich zwrotów re- w złożeniach na nowo oraz
structura – budowa, struktura od struere- układać jedno na drugim- (za: ) W. Kopaliński, Słownik wyrazów
obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985, s.357 i s.401
1
1
ono na rynek około 8,5 procent wytwarzanej w kraju energii elektrycznej i jest drugim co do
wielkości krajowym producentem energii elektrycznej, otrzymywanej z węgla brunatnego.
W latach 1947 – 1949 Państwowy Instytut Geologiczny oraz Zjednoczenie Przemysłu Węgla
Brunatnego przeprowadziły szczegółowe badania złóż węgla znajdujących się na terenie
ówczesnego powiatu konińskiego. Lata realizacji planu odbudowy gospodarczej państwa nie
przyniosły większych zmian w zakresie wykorzystania węgla brunatnego. Sytuacja uległa
zmianie dopiero w latach pięćdziesiątych.2
Elektrownie wchodzące w skład spółki wybudowane zostały w latach 1957 – 1967. Pierwszą
uruchomioną elektrownią była elektrownia „Konin” w Gosławicach (1957r.), kolejną
elektrownia „Adamów” koło Turku (1964r.) i ostatnią elektrownia Pątnów (1967r.).3
W kwietniu 1970 roku mocą Zarządzenia nr 11 Ministerstwa Górnictwa i Energetyki z dnia
13 marca 1970 r. wszystkie trzy elektrownie połączone zostały w jeden organizm
gospodarczy tworząc przedsiębiorstwo państwowe o nazwie "Zakłady Energetyczne Okręgu
Zachodniego - Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin".4 W 1975r. produkcja energii
elektrycznej wynosiła 13,9 mld kWh, tj. 14,3% produkcji krajowej. Centrum przemysłu
wydobywczo-energetycznego5 stanowił Konin, gdzie gałąź ta skupiała 47,8% zatrudnionych.6
Od początku 1989 r. na podstawie Zarządzenia nr 34/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16
stycznia 1989 r. "Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego - Zespół Elektrowni Pątnów Adamów - Konin". Przekształcono w przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą "Zespół
Elektrowni Pątnów – Adamów - Konin".7
W toku transformacji od gospodarki komenderowanej do społecznej gospodarki rynkowej
przedsiębiorstwo uległo prywatyzacji. Umowę prywatyzacyjną podpisano 30 marca 1999 r.
Elektrim kupił wtedy 20 proc. walorów ZE PAK, płacąc za każdy 242 zł8. Po czym firma
podlegała procesowi redukcji zatrudnienia9 oraz systemowej, ustawicznej restrukturyzacji, w
ramach której m.in. od stycznia 2000r. wyodrębniano z korpusu przedsiębiorstwa oddzielne
specjalistyczne, zależne organizacje biznesowe. Są wśród nich: Elektrownia Pątnów II
Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Remontowe „PAK SERWIS" Sp. z o.o, „EL PAK” Sp. z o.o.,
2
J. Rybicka-Cyna, Odbudowa i przebudowa przemysłu i rzemiosła w powiecie konińskim w latach 1945-1950
(w:) M. Szczepaniak (red.) Rocznik Koniński, Wydawnictwo Poznański, Poznań 1977, t.5, s.41-42
3
Z. Batorowicz, A. Suliborski, Geografia ekonomiczna Polski. Makroregiony gospodarczo-planistyczne, WSiP,
Warszawa 1983, s.142
4
Z. Kasztelewicz, M. Zajączkowski, Polskie elektrownie opalane węglem brunatnym, „Węgiel brunatny”, 2007,
nr 4/61
5
Zwanego także przemysłem paliwowo-energetycznym
6
Z. Batorowicz, A. Suliborski, Geografia ekonomiczna …, s.142
7
Z. Kasztelewicz, M. Zajączkowski, Polskie elektrownie opalane …., 2007, nr 4/61
8
M. Pokojska, Jednak Elektrum, „Parkiet”, 31-03-1999, s.5
9
W 2003r. z Programu Dobrowolnych Odejść skorzystało 1044 pracowników ZE PAK (za:) M. Śliwiński,
Energetyka. Załoga grupy ZE PAK odchudzona o 27%, „Parkiet”, 23-10-2003, s.10a
2
PAK ODSIARCZANIE Sp. z o.o., „PAK Centrum Usług Informatycznych” Sp. z o.o., „PAK
Centrum Badań Jakości” Sp. z o.o.
Elektrownia Pątnów II Sp. z o. o. jest spółką dedykowaną, która powstała w celu realizacji
najważniejszej inwestycji ZE „PAK” SA – budowy bloku energetycznego A o mocy 464
MW, opalanego węglem brunatnym. W dniu 23 listopada 2007 roku została wykonana
pierwsza synchronizacja bloku z Krajowym Systemem Energetycznym. W grudniu 2007 roku
przeprowadzono pozytywny test mocy maksymalnej osiągając moc 464 MW, a nawet
przekraczając ją do 474 MW10.
Z kolei Przedsiębiorstwo Remontowe „PAK SERWIS" Sp. z o.o. to przedsiębiorstwo o ponad
czterdziestoletnim doświadczeniu w montażu, remontach i modernizacji urządzeń, instalacji
energetycznych i przemysłowych. Zatrudnia 620 wysoko wykwalifikowanych pracowników
kadry technicznej i inżynieryjnej. Spółka posiada uprawnienia Urzędu Dozoru Technicznego
do wykonywania specjalistycznych prac dozorowych oraz Certyfikat Zarządzania Jakością
ISO 9001:200011.
Charakteryzując PAK ODSIARCZANIE Sp. z o.o., należy stwierdzić, iż głównym zadaniem
tego przedsiębiorstwa zależnego od jest kompleksowe prowadzenie usług związanych z
odsiarczaniem spalin z kotłów energetycznych ZE „PAK” SA12.
Natomiast „PAK Centrum Usług Informatycznych” Sp. z o.o. jest spółką należąca w stu
procentach do Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin SA. Została ona powołana w
celu wykonywania działalności informatycznej w zakresie oprogramowania, baz danych,
przetwarzania danych, reprodukcji komputerowych nośników informacji oraz konserwacji i
naprawy sprzętu komputerowego, maszyn biurowych i księgujących i sprzedaż sprzętu
komputerowego,
maszyn
biurowych
i
księgujących,
urządzeń
peryferyjnych
i
oprogramowania dla ZE „PAK” SA oraz spółek zależnych13.
Wśród spółek zależnych ZE PAK SA są także „PAK Centrum Badań Jakości” Sp. z o.o. i
„EL PAK” Sp. z o.o. Pierwsza ze spółek zajmuje się świadczeniem wszelkich usług kontroli i
analiz chemicznych dla ZE „PAK" SA, podmiotów wchodzących w skład Grupy Kapitałowej
ZE „PAK" SA oraz podmiotów trzecich. Głównym przedmiotem działalności Spółki są
badania i analizy techniczne. Działalność „PAK Centrum Badań Jakości” Sp. z o.o. jest
prowadzona na terenie trzech elektrowni wchodzących w skład ZE „PAK" SA 14. Natomiast
10
http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/patnow_2
http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/serwis_pak
12
http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/odsiarczanie_pak
13
http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/it_pak
14
http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/pak_cbj
11
3
„EL PAK” Sp. z o.o., świadczy specjalistyczne usługi w zakresie: urządzeń i instalacji
elektrycznych, automatyki przemysłowej, infrastruktury teleinformatycznej oraz pomiarów i
diagnostyki15.
Wszystkie z przedsiębiorstw zależnych od ZE PAK, dążąc do ograniczenia wpływu na ich
działalność niekorzystnych zjawisk rynkowych, opracowują własne trajektorie rozwoju.
Niektóre z nich oparte są na wdrażaniu nowych technologii w tym np. spalaniu biomasy16 lub
też na wzmacnianiu procedur z zakresu ZZL-u, w tym w szczególności zarządzania
talentami17.
2. Proces kształtowania pojęcia talent18
Nawet pobieżna historyczna analiza pojęcia talent wskazuje, że w poszczególnych
epokach posiadało ono różne znaczenie. Stąd też, w celu podwyższenia stopnia użyteczności
badań z zakresu talent menagement, zasadnym jest prześledzenie pola znaczeniowego pojęcia
talent, w następujących po sobie okresach i wzajemne przyporządkowanie zmiennego
znaczenia do czasu. Tak by w rezultacie, przy wykorzystaniu aspektów semazjologicznych 19 i
onomazjologicznych20, ustalone zostały relacje pomiędzy „słowem” a „rzeczą” oraz zostały
ztematyzowane funkcje tego pojęcia, co umożliwi ograniczenie stosowania w nauce o
zarządzaniu talentami tzw. „gry słowami”, wzmacniając tym samym, w tej subdyscyplinie
zarządzania zasobami ludzkimi (ZZL), „wykorzystywanie w ostatecznych wyjaśnieniach
tylko i wyłącznie konkretnych rzeczowników i przymiotników oraz wyrugowywanie nazw
pozornych”21. Co jednocześnie pozwoli na implementację do organizacji wiedzy, zamkniętej
w „jednym języku, a nie w wielu językach”22.
15
http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/el_pak
W. Bas, Z. Gąsior, Współspalanie biomasy w ZE PAK Sp. z o.o. (w:) M. Waszkowiak (red.) Energetyka
odnawialna energetyką przyszłości, Stowarzyszenie Kadry dla Konina, Konin 2009, s.36-37
17
B. Balewski, A. Janowski, Organizacje, a niszczenie talentów, (w:) Z. Janowska, (red.), Dysfunkcje i
patologie zarządzania zasobami ludzkimi, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2008, s. 303
18
B. Balewski, Niszczenie talentów a bezpieczeństwo społeczne (w:) K. Dopierała, Z. Dziemianko (red.)
Bezpieczeństwo. Świat - Europa-Polska. Od przeszłości ku przyszłości, WSB, Poznań 2009, ss. 182-191
19
dotyczących znaczenia i zmian znaczeń wyrazów
20
dotyczących klasyfikacji pojęć albo desygnatów według nazw
21
T. Kotarbiński, O postawie reistycznej, czyli konkretystycznej – “Myśl współczesna”, Warszawa-Łódź 1949,
t.IV, nr 10, ss. 3-11, (w:) T. Kotarbiński, Wybór pism, T.II, Myśli o myśleniu, PWN, Warszawa 1958, cz. Reizm
somatyczny, s.137-155
22
K. Ajdukiewicz, Język i znaczenie, tł. F. Zeidler (w:) K. Ajdukiewicz, Język i poznanie. Wybór pism z lat
1920-1939., t.1, Warszawa 1985, § 11.
16
4
Używany we współczesnej polszczyźnie termin – talent, wywodzi się od greckiego
określenia podstawowej jednostki wagi (ciężaru23) oraz objętości i równowagi - τάλάντον24.
Miano to używane, było powszechnie zwłaszcza przez mieszkańców tych greckich pólis,
które odgrywały czołową rolę w handlu25. Odrębność i względna niezależność państw – miast
Grecji w epokach: archaicznej i klasycznej, przyczyniła się do zróżnicowania wielkości tej
jednostki wagi.26
W okresie V – IV wieku p.n.e. najpopularniejszym był talent attycki (heriodiański)27 i talent
eginecki28. Każdy z nich podlegał podziałowi na 60 min i 100 drachm.
Talent - jako jednostka wagi, pojawia się także poza obszarem antycznych państw – miast z
terenu Półwyspu Peloponeskiego i Lidii. Używały go również m.in. starożytne ludy semickie
i ich sąsiedzi.
Tabela 1. Semickie antyczne jednostki wagi
Nazwa
jednostki
Beka
Sykl
Mina
Talent
Biblijne źródło wiedzy na temat jednostki
„(…) Jeden beka, czyli na głowę pół sykla według
wagi sykla przybytku pobierano od wszystkich,
którzy podlegali spisowi (…)” Wj38,26
„(…) jej grot ważył sześćset syklów żelaza (…)” Sm
17,7
„(...) Ponadto trzysta puklerzy z kutego złota. Na
każdy puklerz wychodziło po trzy miny złota (...)” 1
Krl, 10,17
(...) Oto w trudzie przygotowałem na dom Pański:
złota sto tysięcy talentów, a srebra milion talentów
(...)” 1Krn,22,14
Odpowiednik
Masa w
gramach
5,71 g
2 beki
11,42 g
50 syklów
571,20 g
60 min
34300,00g
Źródło: [B. Balewski, Niszczenie talentów a bezpieczeństwo społeczne (w:) K. Dopierała, Z. Dziemianko (red.)
Bezpieczeństwo. Świat - Europa-Polska. Od przeszłości ku przyszłości, WSB, Poznań 2009, ss. 182-191]
Upowszechnienie używania pieniądza, jako ekwiwalentu za inne dobra zaspokajające
ustawicznie rozwijające się potrzeby ludzi29, przyczyniło się do rozszerzenia pola
znaczeniowego terminu τάλάντον. U schyłku rozkwitu antycznej państwowości greckiej –
23
J. Turnau, Czytania biblijne przeznaczone w Kościele rzymskokatolickim na XXXIII niedzielę zwykłą, GW,
Warszawa,2005
24
W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985, s. 416
25
Niektóre źródła wskazują, że talent jako jednostka wagowo-pieniężna znana była już w Asyrii raz Babilonii
(talent babiloński równy 3600 szeklów) i Palestynie (równy 3000 szeklów) [ W. Kopaliński, Słownik mitów i
tradycji kultury, PIW, Warszawa 1997, s.1165]
26
S. Stabryła, Starożytna Grecja,WSiP, Warszawa 1988, s.45
27
Równy 26,2 kg, jego jednostką ekwiwalentną była mina (za:) P. Juszkiewicz, История математики c
древнейших времен до начaла XIX столетия, tł. Dobrzycki S., PWN, Warszawa 1975,t.1,s.68
28
Równy 37,1 kg., jego jednostką ekwiwalentną była mina L. Winniczuk, (red.), Mały słownik kultury antycznej.
Grecja – Rzym, Wiedza Powszechna, Warszawa 1976, s.286
29
Arystoteles, Etyka Nikomachejska, PWN, Warszawa 1982, Księga V,s.177-179
5
talent, to również określenie używanej w eubejskim i egineckim systemie monetarnym,
jednostki płatniczej o najwyższym nominale30.
Tabela 2. Zestawienie wybranych antycznych jednostek monetarnych
Nazwa
jednostki
Denar
Srebrny
sykl
Złoty sykl
Złota mina
Złoty talent
Źródło wiedzy na temat jednostki
„(…) umówił się z robotnikami o denara za dzień i posłach
ich do winnicy(…)” Mt, 20,2
(…) Kupił więc Dawid klepisko i woły za pięćdziesiąt syklów
srebra (…)”
„(…) Dał więc Dawid Ornanowi za pole sześćset syklów złota
(…)” 1 Krn 21,25
(…) minę ma stanowić dwadzieścia syklów, dwadzieścia pięć
syklów i piętnaście syklów (…) Ez45,12`
(…) nałożył na kraj daninę w wysokości stu talentów srebra i
jednego talenta złota
Odpowiednik
Dniówka robotnika
4 denary
15 srebrnych syklów
60 złotych syklów
60 złotych min
Źródło: [B. Balewski, Niszczenie talentów a bezpieczeństwo społeczne (w:) K. Dopierała, Z. Dziemianko (red.)
Bezpieczeństwo. Świat - Europa-Polska. Od przeszłości ku przyszłości, WSB, Poznań 2009, ss. 182-191]
Jednocześnie z rozwojem greckiego kolonializmu talent, jako jednostka wagi kruszcu,
pojawiła się w koloniach korynckich na Sycylii. Dlatego też łaciński termin talentum31,
podobnie jak grecki τάλάντον, oznacza również określoną wagę oraz objętość i wartość
kruszcu32. W antycznym Orbis Romanum, odmiennie niż w Helladzie, talent podlegał
podziałowi nie na 60 lecz na 120 mniejszych jednostek zwanych litra oraz na 1440 uncji.33
Wraz z upadkiem antyku i nastaniem wieków średnich kategorię pojęciową talent,
choć używaną jeszcze sporadycznie jako nazwę stopy menniczej równej 240 denarom34,
zaczęto głównie utożsamiać z ujęciem ukazanym w Ewangelii według św. Mateusza35.
Najczęściej ewangeliczne ujęcie rozumiano jednak wbrew znaczeniu użytych przez autora
słów i wyrażeń.36
Zaczęto bowiem pojmować talent, jako określenie cechy - synonim
uzdolnień37. Wieloletnia tradycja i związane z nią mechanizmy słowotwórcze, przyczyniły
się jednak do tego, że to „zmodyfikowanie” pierwotnego znaczenia talentu, czyli określenia
równowagi, bądź najwyższej jednostki wagi kruszcu, jest przyjmowane za podstawowe
znaczenie tego pojęcia. Dalsze ugruntowanie zmiany i ujmowanie terminu talent jako
30
m.in. T. Wałek- Czarnecki, St. Witkowski, Dzieje greckie, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1934, t.1., s.
245 oraz S. Stabryła, Starożytna Grecja,WSiP, Warszawa 1988, s.45
31
Od pnia „tollo‟, tolero’ – znoszę (za:) Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska
Spółka Wydawnicza, Kraków 1927, s.564
32
K. Kumaniecki, Słownik łacińsko-polski, PWN, Warszawa 1984, s.493
33
M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, PWN, Warszawa, 1986, s.69
34
A. Brückner, Encyklopedia staropolska, Trzaska, Everti Michalski, Warszawa 1939, s.140
35
Przypowieść o mnożeniu powierzonego pieniądza odnajdziemy również w Ewangelii św. Łukasza (Łk.19,1315). Autor używa w niej jednak innej jednostki tj miny.
36
W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, PIW, Warszawa 1997,s.1165
37
(...) Podobnie też (jest) jak z pewnym człowiekiem, który mając się udać w podróż, przywołał swoje sługi i
przekazał im swój majątek. Jednemu dał pięć talentów, drugiemu dwa, trzeciemu jeden, każdemu według jego
zdolności i odjechał. (...) Powinieneś więc był oddać moje pieniądze bankierom, a ja po powrocie byłbym z
zyskiem odebrał swoją własność. (...) Mt, 25,14-15, Mt, 45, 27
6
synonimu: daru, genialności, geniuszu, iskry bożej, lwiego pazura, nerwu, uzdolnienia,
żyłki38; nastąpiło wraz z prowadzeniem, początkowo tylko przez wiedeńskiego chirurga T.
Billroth‟a, a później również przez tzw. psychologów eksperymentalnych, w tym przez H.
Holmholz‟a, W. Wundt‟a i C. Stumfa, badań nad poziomem uzdolnień, zwłaszcza
muzycznych. „Modyfikacja” pierwotnego znaczenia terminu talent osiągnęła względne
apogeum, w trakcie działań zmierzających do zmiany pola znaczeniowego kategorii
obywatel39 oraz w trakcie urzeczywistniania idei ochrony prawnej najwyższych poziomów
uzdolnień artystycznych40, a także wskutek upowszechniania nowożytnego znaczenia pojęcia
wśród twórców literatury oraz w naukach humanistycznych, w tym głównie w pedagogice41,
dydaktyce i psychologii. Zwłaszcza te ostatnie dyscypliny, w swoim dorobku dużo miejsca
poświęciły m.in. na określenie tzw. „modelu talentu” np. pedagogicznego42 i aspektom
dziedziczności talentu, jako określenia zespołu wybitnych, rzadkich cech osobowości 43 oraz
klasyfikacji zdolności44 i ich zmian w toku procesu wychowawczego45.
Wyniki badań pedagogów i psychologów, wzbogacone o myśli twórców literatury pięknej46,
mogą tworzyć wrażenie pełnego poznania istoty pojęcia zamkniętego w słowie talent oraz
kierować jego pojmowanie na wyjątkowość i częsty brak akceptacji społecznej osoby, w
38
M. Bańko (red.) Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, PWN, Warszawa 2005, s. 801
39
R. Koselleck, Semantyka historyczna, tł. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001, s.486
40
Art 62 ust 2 Konstytucji PRL głosił, że: “Prawo to (do korzystania ze zdobyczy kultury – przyp. autora) zapewniają coraz
szerzej: rozwój i udostępnienie ludowi pracującemu miast i wsi bibliotek, książek, prasy, radia, kin, teatrów, muzeów i
wystaw, domów kultury, klubów świetlic, wszechstronne popieranie i pobudzanie twórczości kulturalnej mas ludowych i
rozwoju talentów twórczych” Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952r, Dz. U. Nr 33, poz. 232
41
M.in. Okoń W., za talent uznaje: 1) wybitne uzdolnienia do jakiejś dziedziny twórczości: naukowej, literackiej,
plastycznej, muzycznej i innej; 2) nieprzeciętną zdolność motoryczną np.: do określonych dziedzin sportu, akrobacji, tańca,
pisania na maszynie i innych [Okoń W., Nowy leksykon pedagogiczny, wyd.4, popr, WA Żak, Warszawa 2004,s.411]
42
M.in. S. Baley za talent pedagogiczny uważa: “właściwość nie powszechną, lecz raczej wyjątkową, występującą w dużej
dawce tylko u pewnych ludzi obdarzonych przez naturę (...) postawą pedagogiczną. Baley S., Psychologia wychowawcza w
zarysie, PWN, Warszawa 1958, s. 234 i 242
43
H. Sherman, A. Farina, Social adequacy of parents and children. “Jurnal of Abonormal Psychology”, 1974, 83,327-330
44
M.in. H. Hanke, Aktuelle Erziehungsproblemme. Heidenheim 1971, Heidenheimer Verlagsanstalt, s. 70 oraz H. Ries,
Soziale Struktur des Bildungssystems und Sozialisation von Talenten. Stuttgart 1971, Enke Verlag, s.262
45
M.in. J. Mill i S. Mill. (za:) L. Bandura, Uczniowie zdolni. Kierowanie ich kształceniem, Nasza Księgarnia, Warszawa
1974, s.18
46
M.in.: Juliusz Słowacki – „Talenta są to w ręku szalonych latarnie, ze światłem idą prosto topić się do rzeki.”, J.
Słowacki , Kordian, 1.2. 359-360; Kordian do Laury; Władysław Syrokomla – „Nas Pan Bóg nie obdarzył talentem
śpiewaczym. My domowe pamiątki kamieniami znaczym”, Wł. Syrokomla, Urodzony Jan Zęboróg.79-80; Henryk
Sienkiewicz – „(…) na jedną rzecz był tylko łapczywy, to jest na granie. Wszędzie też je słyszał (…)”, H. Sienkiewicz.,
Janko Muzykant, PIW, Warszawa 1978, t.1.,s.289; Bolesław Prus – „(…) od wschodu do zachodu słońca – strugał on
patyki i układał je na krzyż (…) Do dziesiątego roku życia zepsuł ze cztery koziki, ale też strugał nimi dziwne rzecz. Robił
wiatraki, płoty drabiny, (…) Aż się ludzie zastanawiali i mówili do matki, że z Antka, albo będzie majster, albo wielki gałgan
(…)”,B. Prus, Antek, (w:) B. Prus, Pisma wybrane, PIW, Warszawa 1984,t.2.,s.113; Alfons Allais – „Wielki talent to
tylko bardzo wielka niecierpliwość.”; Henri Frederic Amiel – „Dokonać z łatwością czegoś, co jest trudne dla innych – to
talent.”; Georg Byron – „Talent może być czasem przebaczony, geniusz nigdy.”; Antoni Czechow – „Niezadowolenie z
siebie to podstawa każdego talentu.”; Marie von Ebner-Eschenbach – „Szkoda, że porządny talent i porządny człowiek tak
rzadko tworzą jedność.”; Johann Wolfgang Goethe – „Talent kształtuje się w spokoju życia prywatnego – charakter w wirze
życia publicznego.”; Plaut – „Często wielkie talenty pozostają w ukryciu.”. (za:) Cz. Glens, Myślę więc jestem,
Warszawa, Antyk, 1991,s.18,19,50,85,106,142,168,251,266
7
której jest on ucieleśniony, a także na potrzebę jego „kształtowania w spokoju życia
prywatnego”.
W najnowszej nauce, termin talent również nie stanowi jednoznacznego określenia.
Wykorzystywany jest on zarówno w technice, jak i w wielu innych dziedzinach nauk
empirycznych47. Wśród dyscyplin nauki, korzystających z tego pojęcia jest nauka o
zarządzaniu. Jednak i w tej dziedzinie funkcjonuje wiele objaśnień48 talentu. Wszystkie one
jednak wpisują się w jedną z trzech grup definicji49.
Większość, z aktualnie stosowanych w języku nauki o zarządzaniu zasobami ludzkimi, ujęć
terminu talent podkreśla, że jego występowanie związane jest z nasyceniem zdolności, wiedzy
oraz pozytywnych postaw, przejawiających się w rozwiniętej motywacji wewnętrznej. Co w
połączeniu z historycznym wymiarem pojęcia talent pozwala przyjąć, że jest nim najwyższa,
zrównoważona wartość: wiedzy, zdolności i postaw wobec pracy oraz uczenia się lub też
najwyższy poziom komponentów kompetencji.
Wiedza max
a
Postawy max
Talent
to najwyższa,
zrównoważona
wartość wiedzy,
zdolności oraz
postaw wobec
pracy i uczenia
się
a
a
Zdolności max
Rys. 1. Istota talentu
Źródło: [B. Balewski, A. Janowski: Społeczna odpowiedzialność biznesu, a zarządzanie talentami (w:) W.
Pawnik, L. Zbiegień – Maciąg (red.) Organizacje w gospodarce innowacyjnej – aspekty społeczne, prawne,
psychologiczne, AGH, Kraków 2008, s.37]
Skoro obserwowany jest związek pojęcia talent z terminem kompetencje to zarządzanie
talentami można pojmować, jako zarządzanie najwyższym i zrównoważonym poziomem
zbiorów: postaw, zdolności i wiedzy. Uzasadnionym jest również przyjęcie założenia, że
47
Dla potrzeb współczesnej techniki pojęcie talent zapożyczono, w celu określenia jednej z elektrycznych, bądź
spalinowych sieci trakcyjnych. Kanadyjska firma Bombardier produkuje od 1994r. sieć trakcyjną o nazwie
TALENT. Nazwa ta pochodzi od niemieckiej nazwy TALbot LEichter Nahverkehrs Triebwagen
48
Część z nich nie jest definicją w sensie logicznym, lecz słownym objaśnieniem.
49
B. Balewski, A. Janowski: Niszczenie talentów a rozwój regionu (w:) R. Barcik, G. Biesok (red.) Teoria i
praktyka rozwoju lokalnego i regionalnego, ATH w Bielsku Białej, Bielsko Biała 2009, s..228.
8
zarządzanie talentami polega na podejmowaniu działań na rzecz optymalizacji trajektorii
wzrostu talentów, w celu realizacji planów przedsiębiorstwa.
Postawy i zdolności
max
Talent
midi
Kompetentny
min
Partacz
min
midi
max
Wiedza
Rys. 2. Relacja talentu do poziomu wiedzy, zdolności i postaw
Źródło: [B. Balewski, A. Janowski: Społeczna odpowiedzialność biznesu, a zarządzanie talentami (w:) W.
Pawnik, L. Zbiegień – Maciąg (red.) Organizacje w gospodarce innowacyjnej – aspekty społeczne, prawne,
psychologiczne, AGH, Kraków 2008, s.37].
Uzyskanie najkorzystniejszych wyników działań, podobnie jak w przypadku zarządzania
kompetencjami, zapewnia prowadzenie ich zgodnie z cyklem organizacyjnym oraz ujęciem
przedsiębiorstwa, jako systemu otwartego na działania związane z wejściem talentów do
organizacji, przejściem oraz ich wyjściem50.
Podstawowym gwarantem jakości tych działań jest, empiryczne poznanie stanu zarządzania
talentami wśród polskich przedsiębiorstw.
3. Talent menagement w przedsiębiorstwach powstałych wskutek restrukturyzacji
wielkopolskich firm z branży wydobywczo-energetycznej, w świetle badań własnych
Odwołując się do wyników badań należy podkreślić, że zarządzanie talentami, rozumiane
jako proces wyłaniania osób o najwyższym i zrównoważonym poziomem
zbiorów:
postaw, zdolności i wiedzy (wejście), prowadzenie aktywnej i harmonijnej polityki rozwoju i
awansu (przejście) oraz ograniczanie fluktuacji (wyjście), wdrażane jest bardzo rzadko.
Wśród badanych przedsiębiorstw tak rozumiane działanie w ramach ZZL-u występowało
bowiem jedynie w dwóch przedsiębiorstwach.
Wyniki badań wskazują jednocześnie na występowanie dużego natężenia czynników „psucia
talentów” przez organizację, czyli zastępowania utalentowanych osób, w cyklu realizacji
celów organizacji, pracownikami o niskim lub średnim i niezrównoważonym poziomie
50
T. Listwan, Zarządzanie talentami – wyzwania współczesnych organizacji, (w:) S. Borkowska, 2005, s. 21
9
komponentów kompetencji, bądź też prowadzenia takich działań, które skutkują obniżeniem u
pracowników poziomu ich kompetencji, bądź wprowadzają zaburzenia w zrównoważonym i
najwyższym poziomie ich zdolności, wiedzy i postaw51.
Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzić, iż zbiór destruktorów
niematerialnych zasobów przedsiębiorstwa {Z} współtworzą:
najcenniejszych
typ strategii personalnej,
koncepcja rozwoju organizacji i jej zasobów ludzkich oraz stopień występowalności w
organizacji zarządzania talentami i transparentności doboru kadr.
Przedsiębiorstwa powstałe wskutek restrukturyzacji sektora wydobywczo-energetycznego we
wschodniej Wielkopolsce doprowadzają do zaburzenia w zrównoważonym i najwyższym
poziomie ich zdolności, wiedzy i postaw lub też do obniżenia poziomu kompetencji wówczas
gdy wartość {Z}<0 lub {Z}> 0 i jednocześnie nie występuje zjawisko kompensacji przez
samą osobę utalentowaną, bądź też przez państwo.
Tabela 3. Typy cech i działań przedsiębiorstwa / organizacji non-profit, kształtujące
wartość {Z}
Z< 0
Z1 = koncepcja
linearnego,
kumulatywnego rozwoju
Z2 = brak zarządzania
talentami
Z3 = personalna strategia
„czerwonego oceanu”
Z4 = kumoterstwo i
nepotyzm
Z>0
Z1 = koncepcja rozwoju
wahadłowego
Z2 = zarządzanie
kompetencjami
Z3 = personalna strategia
„błękitnego oceanu”
Z4 = transparentna
polityka kadrowa z
wyłączeniem
kumoterstwa
Źródło: [opracowanie własne].
Z=0
Z1 = koncepcja wzrostu
zerowego
Z2 = systemowe
zarządzanie talentami
Z3 = brak wyraźnej
strategii personalnej
Z4 = nabór kadr w drodze
konkursu ofert
Podsumowując wyniki przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że do „psucia
talentów” przez przedsiębiorstwa powstałe wskutek restrukturyzacji wielkopolskiego sektora
wydobywczo-energetycznego, nie będzie dochodzić m.in. wtedy gdy upowszechni się
świadomość potrzeby zarządzania talentami oraz wyrugowane zostaną determinanty tego
zjawiska m.in. takie jak: lansowanie koncepcji kumulatywnego, linearnego lub wahadłowego
rozwoju lub występowanie kumoterstwa i nepotyzmu.
Bibliografia:
1. Ajdukiewicz K., Język i znaczenie, tł. F. Zeidler (w:) Ajdukiewicz K., Język i
poznanie. Wybór pism z lat 1920-1939., t.1, Warszawa 1985, § 11
51
B. Balewski, A. Janowski, Organizacje, a niszczenie talentów, (w:) Z. Janowska, (red.), Dysfunkcje i
patologie zarządzania zasobami ludzkimi, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2008, ss. 302
10
2. Arystoteles, Etyka Nikomachejska, PWN, Warszawa 1982, Księga V,
3. Balewski B., Janowski A., Organizacje, a niszczenie talentów, (w:) Z. Janowska,
(red.), Dysfunkcje i patologie zarządzania zasobami ludzkimi, Uniwersytet Łódzki,
Łódź 2008
4. Balewski B., Janowski A.: Społeczna odpowiedzialność biznesu, a zarządzanie
talentami (w:) W. Pawnik, L. Zbiegień – Maciąg (red.) Organizacje w gospodarce
innowacyjnej – aspekty społeczne, prawne, psychologiczne, AGH, Kraków 2008
5. Balewski B., Niszczenie talentów a bezpieczeństwo społeczne (w:) K. Dopierała, Z.
Dziemianko (red.)
Bezpieczeństwo. Świat - Europa-Polska. Od przeszłości ku
przyszłości, WSB, Poznań 2009,
6. Baley S., Psychologia wychowawcza w zarysie, PWN, Warszawa 1958
7. Bandura L., Uczniowie zdolni. Kierowanie ich kształceniem, Nasza Księgarnia,
Warszawa 1974
8. Bańko M. (red.) Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, PWN, Warszawa 2005
9. Bas W., Gąsior Z., Współspalanie biomasy w ZE PAK Sp. z o.o. (w: ) M. Waszkowiak
(red.) Energetyka odnawialna energetyką przyszłości, Stowarzyszenie Kadry dla
Konina, Konin 2009
10. Batorowicz Z., Suliborski A., Geografia ekonomiczna Polski. Makroregiony
gospodarczo-planistyczne, WSiP, Warszawa 1983
11. Brückner
A.,
Słownik
etymologiczny
języka
polskiego,
Krakowska
Spółka
Wydawnicza, Kraków 1927,Juszkiewicz P., История математики c древнейших
времен до начaла XIX столетия, tł. Dobrzycki S., PWN, Warszawa 1975,t.1,
12. Glens Cz., Myślę więc jestem, Warszawa, Antyk, 1991
13. Hanke H., Aktuelle Erziehungsproblemme. Heidenheim 1971, Heidenheimer
Verlagsanstalt,
14. http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/el_pak
15. http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/patnow_2
16. http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/serwis_pak
17. http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/odsiarczanie_pak
18. http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/it_pak
19. 1 http://www.zepak.com.pl/pl/spolki_pak/pak_cbj
20. Kasztelewicz Z., Zajączkowski M., Polskie elektrownie opalane węglem brunatnym,
„Węgiel brunatny”, 2007, nr 4/61
11
21. Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952r, Dz. U. Nr 33,
poz. 232
22. Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych, WP, Warszawa 1985,
23. Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, PIW, Warszawa 1997,
24. Koselleck R., Semantyka historyczna, tł. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie,
Poznań 2001,
25. Kotarbiński T., O postawie reistycznej, czyli konkretystycznej – “Myśl współczesna”,
Warszawa-Łódź 1949, t.IV, nr 10, ss. 3-11, (w:) Kotarbiński T., Wybór pism, T.II,
Myśli o myśleniu, PWN, Warszawa 1958, cz. Reizm somatyczny,
26. Listwan T., Zarządzanie talentami – wyzwania współczesnych organizacji, (w:) S.
Borkowska, 2005
27. Okoń W., Nowy leksykon pedagogiczny, wyd.4, popr, WA Żak, Warszawa 2004
28. Pokojska M., Jednak Elektrum, „Parkiet”,
29. Prus B., Antek, (w:) Prus B., Pisma wybrane, PIW, Warszawa 1984,t.2.,
30. Ries H., Soziale Struktur des Bildungssystems und Sozialisation von Talenten.
Stuttgart 1971, Enke Verlag,
31. Rybicka-Cyna J., Odbudowa i przebudowa przemysłu i rzemiosła w powiecie
konińskim w latach 1945-1950 (w:) M. Szczepaniak (red.) Rocznik Koniński,
Wydawnictwo Poznański, Poznań 1977, t.5
32. Sherman H., Farina A., Social adequacy of parents and children. “Jurnal of
Abonormal Psychology”, 1974, 83,327-330
33. Sienkiewicz H., Janko Muzykant, PIW, Warszawa 1978, t.1
34. Słowacki J., Kordian, 1.2.
35. Stabryła S., Starożytna Grecja,WSiP, Warszawa 1988,
36. Śliwiński M., Energetyka. Załoga grupy ZE PAK odchudzona o 27%, „Parkiet”
37. Turnau J., Czytania biblijne przeznaczone w Kościele rzymskokatolickim na XXXIII
niedzielę zwykłą, GW, Warszawa 2005
38. Wałek- Czarnecki T., Witkowski St., Dzieje greckie, Trzaska, Evert i Michalski,
Warszawa 1934, t.1.,
39. Winniczuk L., (red.), Mały słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym, Wiedza
Powszechna, Warszawa 1976,
12